Бактериялардың мөлшері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Бактериялар

Сыртқы пішінде қарай бактериялар негізінен үш топқа бөлінеді: шар
тәрізділер – коккалар, таяқша тәрізділер – бактериялар, бацилдар және
спираль тәрізділер – вибриондар, спириллалар. Шар тәрізді бактериялардың
жеке-жеке түрлері коккалар делінсе, екі-екіден қосақталған түрлері –
диплококкалар, өзара тіркескен, моншақ тәрізделгендері – стрептоккоккалар,
төрт-төрттен тіркескоидері – тетрококкалар, сегіз-сегізден текшеленгендері
– сарциналар делінеді. Ал олардың стафилакоккилар деп аталатын бір
тобындағы шар тәрізді бактериялардың орналасуы жүзімнің шоқ жемісіне
ұқсайды.
Таяқша тәрізді бактериялар ұзындығына, диаметріне, клеткалар ұшының
пішініне, споралар түзілуіне қарай бірнеше топтарға бөлінеді. Спора түзуші
топтарын – бацилаллар, ал түзбейтіндерін бактериялар деп атайды. Таяқша
тәрізді бактерияларды клеткаларының орналасуы тәртібіне қарай бірнеше
топтарға бөледі: диплобациллалар немесе диплобактериялар – екі-екіден
қосақтала орналасқан тәрізді тізіле орналасқан таяқша тәрізді бактериялар.
Кейде пішіні шар тәрізді бактерияларға тым ұқсас таяқша тәрізді
бактерияларды да кездестіруге болады. Оларды коккобактериялар деп атайды.
Спора түзетін клеткалар тізбектеле орналасқандарын стрептобациллалар деп
атайды.
Бактериялардың спираль тәрізділері екі тармаққа бөлінеді, олардың бірі
вибриондар — үтір тәріздес, екіншісі — спириллалар — бұйралана орналасқан
таяқша бактериялар. Соңғы топқа ауру қоздырғыш спирохета бактериялары
жатады. Олар бактерия мен қарапайымдар аралығында орналасады.
Айтылып өткен бір қлеткалы-бактериялармен қатар табиғатта көп. клеткалы
бір ұшымен белгілі бір жерге бекіген немесе бос күйінде суда жүзіп жүретін
жіп тәрізді бактерияларды да кездестіруге болады. Бұларға күкірт және темір
бактериялары жатады. Жанама бұтақшалары бар таяқша немесе жіп тәрізді
бактерияларды микобактериялар тобына жатқызады. Бұларға өкіл ретінде өкпе
ауруын қоздырғыш туберкулез таяқшаларын атап өтуге болады. Сонымен қатар
табиғатта клеткаларының құрлысы және пішіні күрделі, сыртын шырыш басқан
миксобактериялар класы да бар.
Бактериялардың мөлшері. Көптеген шар тәрізді бактериалар клеткаларының
диаметрі 1—2 микронға тең (микрон — миллиметрдің мыңнан бір бөлігі). Жұмыр
клеткалы бактериялардың ұзындығы I—4 микронға ені 0,5—1 микронға дейін
барады. Сондықтан да судың бір тамшысында бірнеше жүздеген миллион
микробтар кездеседі. Кейбір бактериялар мөлшері едәуір болады дедік.
Мәселен, күкірт бактериясы клеткасының көлденең кесіндісінің диаметрі 50
микронға тең. Бактериялардың үш тобының ішінен мөлшері тұрақтысы коккалар,
ал таяқша тәрізді бактериялар өзгергіш келеді. Кейбір бактериялардың
мөлшерін төмендегі кестеден байқауға болады (1-кесте)
1- кесте Бактериялар клетқаларының шамасы (микрон есебімен)
Бактериялардың аттары Ұзындығы ені
Пішен таяқшасы 3.0 1,2
Картоп таяқшасы 5.0 !,5
Сүт қышқылы бактериалары 0,8 — 1,2 0,5 — 0,8
Ацидофиль тазқшасы 1,6 — 6,0 0,6 — 0,9
Туберкулез таяқшасы 1,5 — 3,5 0,3 — 0,5

Табиғатта микроорганизмдердің өте ұсақ тобы — ультраанкробтар да
кездеседі. Микроорганизмдердің бұл тобының ішінен бактериофаттар, сүзілуші
вирустардың адам өмірінде зор маңызы бар. Вирустардың шамасы миллиметрдің
миллиоңдаған бөлігіне тең, яғни оларды миллимикрондармен (миллмикрон
микронның мыңнан бір белігіне тең) немесе микромикрон-дармен (микромикрон-
микронның жүз мыңнан бір бөлігіне тең) өлшейді.
Бактериялардың сіңіру беті зор. Сондықтан да олар өздеріне қажетті
қоректік заттарды тез арада өндіріп ала алады. Органикалық қалдықтарды тез
ыдыратудың арқасында. бактериялар олардан өздеріне қажетті энергияны аз
уақыт ішінде босатып алады.
Бактерия клеткаларының құрлысы. Құрлысы жағынан алғанда бактерия
клеткалары өте қарапайым. Ол сыртқы қабықшадан әр түрлі заттары бар
цитоплазмадан, вакуолядан және ядродан құралады. Клетканың қабықшасы
шырышты затқа толы болады. Қабықша клетканың негізгі бөлігіне жатпайды,
белгілі орта жағдайында байланысты ғана пайда болады. Мәселен, клетканың
шырыш қабықшасы кейде оған өте төменгі кемесе жоғары температура әсер
еткенде пайда болады да, клетканы құрғаудан жәнее басқада зиянды
заттардың әсерінен қорғайды. Қанты мол ортада шырыш қабықшасы қалыңдап
молдығынан кейде ол бактериялар тіршілік етіп тұрған ортаға да бөлінеді.
Мұны зоогеля деп атайды. Сүттен түрлі тағамдар даярлайтын заводтарда
зоолегялар байқалатын болса, онда тағам бұзылып, шырыштанып, тұтқыр күйге
көшеді. Дәл осындай капсула кейбір азот бактерияларында да бар. Клетка
қабықшасын түрлі ферменттер (лизоцим), ультрадыбыспен өте жіңішке ине
немесе басқа да сол сияқты заттармен бұзуға болады. Сонда цитоплазмалық
мембранамен қоршалған цитоплазманың пішіні шар тәрізді болып көрінеді.
Сөйтіп, клетка қабықшасы оның белгілі бір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.