Есімдікті тіркестер

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1) Есімдіктер мағынасына қарай жеті топқа бөлінеді.
2) Есімдіктер туралы жалпы сипаттама.
3) Есімдікті тіркестер.

Есімдік
Есім сөздердің (зат есім, сан есім, сын есім) орнына жүретін сөз табы.
Есімдік заттың өз атауында, белгісінің, санының да атын білдірмейді,
тек соларды нұсқап, меңзеп көрсетеді де, солардың орнына қолданылады.
Сондықтан да кейде есімдікті орынбасар сөздер деп те атайды.

Мағынасына қарай жеті топқа бөлінеді.
Жіктеу есімдігі. Сілтеу есімдігі
Белгілі бір жақтық ұғымымен Сілтеу есімдіктер:
байланысты қолданылатын есімдіктіңМеңзеу, нұсқау, көрсету
түрі. Олар: мен, сен, сіз, ол, бізмағыналарын білдіреді. Олар: бұл,
(біздер) сендер, сіздер, олар. сол, анау, осы, мынау, ана, міне,
әке, осынау т.б.

Сұрау есімдігі: Өздік есімдігі:
Жауап алу мақсаты мен сұрау Өздік есімдігіне әр тұлғадағы өз
мағынасында қойылған сұрақтар. деген бір ғана сөз жатады.
Олар: кім? не? қанша? неше? нешеу?
қаншасыншы? қайда т.б.

Жалпылау есімдігі: Болымсыздық есімдігі.
Жалпылау, жинақтау мағынадарын Болымсыздық мағынаны білдерітін
білдіретін есімдіктің түрі. Олар: есімдіктің түрі. Олар: ештеңе,
бәрі, барлық, бар, барша, бүкіл, ештеме, ешкім, ешбір, ешқашан,
күллі, бүтін, түгел, тегіс. ешқандай, ешқашдан, ешқайсысы,
дәнеңе, дәнеме.

Белгісіздік есімдігі:
затты сындық белгілі, сан – мөлшерді белгісіз етіп жорамалдан,
тұспалдап көрсету мәнін білдіретін есімдіктің түрі. олар: біреу,
кейбір, бірдеме, әрне, әркім, әлдекім, кімде – кім, бір, қайсыбір.
қайсы біреу, әр, әрбір, бірнеше, әлденеше, біраз, әрқалай, әлде қалай,
әлдеқашан, әлде қайдан, әрқашан әлде қайда.

Есімдіктер туралы жалпы сипаттама
Есімдер тобына жататын сөз тобының бірі – есімдіктер,
Есімдіктер заттың атын, сынын, санын, я олардың аттарын біолдірмейді,
бірақ солардың (зат есім, сын есім, сан есімдердің) орнына жұмсалады.
Есімдіктер белгілі бір түсінікті я ойды жалпылама түрде мегзеу арқылы
білдіреді. Есімдіктердің нақтылы мағыналары өздерінен бұрын айтылған
сөйлемге немесе жалпы сөйлеу, аңғарына қарай аңғарылады. Мысалы, ол
Прутковтың барлық афоризмін білетін. Сен қымсынба, артың ба біз бармыз.
дегендердегі есімдіктердің қайсысының болса да мағыналары нақтылы емес.
Өйткені бірінші сөйлемдегі Ол деген сөзден тек бір адамның Прутковтың
барлық афоризмін білетінің ғана аңғарғанымыз болмасы, ол адам кім? -
Бейсенбай ма, әлде Мұрат па? жоқ тіпті біз білмейтін, басқа бір адам ба?
Әйтеуір оның кім екенін бірден айқын біле алмаймыз. екінші
сөйлемдегі саен, біз дегендердің де мағыналары нақтылы емес, олар жалпылама
түрде ғана айтылған. ондай болатын себебі: ол деген сөз мен және сен деген
ұғымнан басқаның бәрін білдіреді, демек көзбе – көз я бетпе – бет сөйлесіп
тұрған екі адамнан басқаның бәрі (адам ба?, зат ба – бәрі бір) ол – болады.
Есімдіктердің дәлді мағыналары, егер екі я онан да көп адам сөйлесіп
отырған жағдайда (диалогта) қолданылса, сол сөйлемдерден бұрын айтылып, я
аталып өткен сөйлемдермен байланысты аңғарылады.
есімдіктер шығу төркіні жағынан екі топқа бөлінеді, оның бір тобына
өте ерте заманнан келе жатқан байырғы көне) түбір есімдіктер енеді де,
екінші тобына тілі замандарда пайда болған, демек соңғы кездерде туып
қалыптасқан есімдіктер жатады.
алғашқы топқа жататын есімдіктер әрқашан негізгі түбір сөздер
сипатында болады. Бұған: мен, сен, ол, біз, сіз, қай? кім? не? міне, бұл,
осы, сол т.б. сияқты, қазіргі кезде бөлшектеп талдап жатуды қажет етпейтін
түбір тұлғалы сөздер жатады.
Ескерту: Бұл аталған есімдіктердің ішінен не сөзінен өзгелері тарихи
тұрғыдан алып қарағанда, ме-н, се-н, о-л (н), бі-з, сі-з қа-й (н) кі-м
бөлшектенетіні жайында есте болғаны жөн.
Есімдіктердің екінші, кейінгі (жаңа) тобына мынадай үш түрлі есімдік
сөздер жатады. Біріншіден, бұған белгілі бір категорияға тән сөздердің
мағыналары өзгере келе есімдіктер дәрежесіне ауысуы арқылы. демек,
лексикалық жолмен жасалған: бір, бар, біреу, бүкіл, түгел т.б. сияқты
есімдіктер, әр, күллі, пәлен исқты басқа (араб, парсы т.б.) тілден ауысып
енген сөздер жатады.
Жіктеу есімдіктері. Жіктеу есімдіктеріне мен, сен, сіз, ол, біз,
біздер, сендер, олар деген сөздер жатады.
Жіктеу есімдіктері сан жағынан аз болғанымен, қызметі жағынан есімдіктердің
ішіндегі аса жиі қолданылатын тобы бастауыш болып, мені маған есімдіктері
толықтауыш болып, менің есімдігі анықтауыш болып, сенбісің? есімдігі
баяндауыш болып тұр.
Бірақ сөйте тұра, жіктеу есімдіктері өздігінен атау түрінде тұрып
ешқашан да Пысықтауыш болып қызмет атқармайды.
Сол сияқты жіктеу есімдіктерінің атау формада анықтауыш болуы
үйреншікті құбылыс.

Сілтеу есімдіктері
Сілтеу есімдіктеріне бұл, осы, анау, мынау, сонау, осынау, ана, мына,
саны, әні, міні деген сөздер жатады.
Бұл есімдіктер негізінген алғанда, сілтеу, көрсету, нұсқау сияқты
ишараттарды білдіріп қандай, қайсысы деген сұрауларға жауап беретін
атрибутивтік сөздер. Дегенімен сілтеу есімдіктерінің барлығының мағыналары
бірдей бір дәрежеде же бола бермейді.
Сілтеу есімдіктерінің мағыналарының екі тұрғыдан қараған жөн.
Біріншіден, сілтеу есімдіктерінің мағыналарын кеңістік аралықты я
топографиялық кеңістікті білдіру тұрғысынан қарау, екіншіден, олардың
мағыналарын уақыт аралығын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.