Ауыз әдебиеті - халық педагогикасының тұнық мұхиты

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Рухани құндылықтар мен дәстүрлердің өсіп келе жатқан жас жеткіншек
ұрпақты, бүгінгі заманның көшіміне ілесе алатын буын, бітім-болмысы мықты,
дүниеге өзіндік көзқарасы бар, атадан балаға мирас болып келе жатқан
ақжарқын мінезі мен биік адамгершілік қадір-қасиеттерді бойына жинақтаған
жаңы жомарт, ділі мен тілі таза азамат, жеке тұлға ретінде қалыптастыруда,
қоғам өміріне бейімдеп, әлеуметтендіруде алатын өзіндік орны мен рөлі
біршама. Осыған байланысты халықтық тәрбие көздерінің тарихи орны мен рөлін
объективті тұрғыдан дұрыс бағалап, зерделеу бүгінгі таңда терең мәнді
әлеуметтік маңызға, педагогикалық сұранысқа ие болып отыр. Себебі, өткеннің
педагогикық мәдениетін білу, оны ой елегінен өткізу және пайдалану қазіргі
жағдайларда жас жеткіншек ұрпақты тәрбиелеудегі әлеуметтік күрделі
проблемаларды ойдағыдай шешуге жәрдемдеседі.
Халық педагогикасы- ұлттық қазына, рухани дүние. Халық педагогикасы –
қазақ халқының сан ғасырдан бері атадан балаға өлмес мирас болып келе
жатқан тәрбие жөніндегі жинақталған тәжірибесі. Мұндағы бас тәрбиеші-
халықтың өзі. Ол ұрпақтан ұрпаққа ауыса отырып, бірте-бірте қордаланып,
кемелдене келе халық айтса, қалт айтпайды дейтіндей кем-кетіксіз, ақаусыз
халық игерген тәрбие ұрпағын халықтық педагогика дәстүрлері мен тәжірибесін
қазіргі педагогика ғылыммының теориялық-қағидаларын әдістемелік тәсілдермен
қиюластыра байланыстырып, бірлікте пайдалануға айрықша мән беріп отыр.
Халықтың ізгілік және адамгершілік тәрбие мұраттары негізіне алынған
халықтық педагогиканың прогресшіл дәстүрлерін қайта өркендету аясында ғана
білім беру мен тәрбиелеу мазмұнын жаңғырту процесі айрықша мәнге ие бола
алады. Бұл мұраттарды орынды жәе мақсатты пайдалану жеткіншек ұрпақты туған
жерге, еңбекке сүйіспеншілік, үлкендері сыйлау, әр түрлі ұлттар мен ұлыстар
өкілдерін құрметтеу және олармен шын пейілді қарым-қатынас жасау, табиғатқа
аялап қарау рухында тәрбиелеуде жәрдемдесе алады. Халықтық педагогика,
мектептік оқыту мен тәрбиелеу процесінде жеткіншек, жас ұрпақтың бойына
белгілі бір ұлттың ғасырдан ғасырға, атадан балаға мирас болып қалып келе
жатқан өзіндік ұлттық қадір-қасиеттерін, ұлттық сана-сезімі мен психикалық
ерекшеліктерін, салт-дәстүрлерін, әдет-ғұрыптарын, жөн-жоралғыларын, ұлт
мәдениеті мен өнерін, көркем әдебиеті мен фольклорын, т.с.с. сіңіру үлгі-
өнегесі, бір сөзбен айтқанда, адам баласына жұғысты барлық адамшыл қадір-
қасиеттер рухында баланы тәрбиелеуде қолданатын тәлімдері.
Әр халықтың өзіндік сыртқы тұлға болмысынан, адамдар арасындағы
қатынасынан, тілінен, тұрмыс-тіршілік, шаруашылық түрлерінен,өнерінен
халықтық дүниетанымын, эстетикалық талғамын, салт-дәстүр үлгілерін,
болашақ ұрпақ тәрбиелеудегі халықтың ғасырлар бойы жинақтаған тәжірибе
белгілерін көруге болады.
Қазақ халқы да бойы тарихтың, мәдениеттің, өнердің, ұрпақ
тәрбиелеудегі өзіне тән тәрбие көздер мол әрі әдістері ұлттық
ерекшеліктерді қамтыған мұраның иесі. Сонау ғ.ғ Әл-Фараби, Қорқыт Ата
мұраларынан бастап, Ахмет ясауи, Асан қайғы, Өтейбойдақ, Қадырғали
Жалаири, Қазтуған, Үмбетей, Сыпыра, Доспамбет, Бұқар т.б. қазақ даласы
философтарының ой-пікірлері жыраулардың толғауларының мазмұны адамгершілік-
имандылық, рухани-эстетикалық, отаншылдық мәнімен аса маңызды.
Ауыз әдебиеті- халық педагогикасының тұнық мұхиты. Мақал-
мәтілдердің, өсиет өлеңдер мен ертегілердің, жаңылтпаштар мен
жұмбақтардың, батырлар жырының халықтық педагогика тақырыбын қамтымайтыны
болмайды.
Ақын-жыраулар туындыларындағы халқымыздың дүниетанымдық, ақыл-ой,
адамгершілік-имандылық туралы философиялық, тәлім-тәрбиелік ой-пікірлерінің
тереңдігін, олардан біздерге жеткен үлгілерінен кейде жақыннан, кейде
ишаратпен алысқа, болашаққа меңзейтін адам, қоғам, өмір, тарих жөніндегі
ғажайып топшылауларынан, толғау түюлерінен танып білеміз.
Тәлім-тәрбие- ақыл-ойдың жемісі. Ол ұзақ мерзімді тәжірибелер
арқасында қалыптасады. Ақыл-көрген-білгенді, қоршаған орта болмысын тек
қабылдаудан алған әсер ғана емес, оны үнемі ой елегінен өткізіп, сарапқа
салып отыру, түйінді нәтижені өмір-тіршілікте қолдана білуге баулу мәселесі
қазақ тәлімнің басты қағидасы болғанын халық ауыз әдебиеті үлгерінен танып
білеміз. Ақылдың көзі-аталы сөз.

Қазақ әйелдері бойындағы патриоттық (елжандылық) сезім көріністері.

Сезімдер адамның қасиеттерімен тығыз байланысты. Субъект қажеттігі
және сол қажеттікті қанағаттандыруға бағытталған ерекше қызметіне орай
сезімдер екі ірі топқа бөлінеді. Біріншісі- қажет заттардың объективті
мазмұнына жаңа, айрықша мән қосып оларды қанағаттандыру әрекетінің сеп-
түрткісіне (мотив) айналдырушы сезімдер. Мұндай толғаныстардың пайда болуы
үшін аса қажетсіну қажет. Көңіл күй серпінісі қажеттілікпен үйлесе келе, іс-
әрекеттің бастауын береді, оған ынталандырады және бағыт-бағдарлы
жетекшісіне айналады. Осылайша, мұндай сезімдер іс-әрекетпен сәйкестікке
түседі.
Екінші эмоциялық құбылыстар тобына- жетекші ниет, яғни басталған ішкі
не сыртқы іс-әрекет туындайтын сезімдер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.