Қазақстан Республикасының портфелдік инвестиция жағдайы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының портфелдік инвестиция жағдайы.
Нарық экономикасына көшу мынадай компоненттердің: сұраныс пен
ұсыныстың; табыстар мен шығындардың; ақша массасы, айналым қаражаты мен
инвестициялық ресурстардың белгілі бір келісілуін білдіреді. Бұған мемлекет
иелігінен алу және жекешелендіруді жүргізу, яғни жеке меншік институтын
енгізу жолымен ғана қол жеткізуге болатын еді.
    Мемлекеттік экономикалық саясат ақша-кредит, салық-бюджет, баға және
антимонополиялык, инвестициялық, технологиялық саясат кіруі тиіс болды. Бұл
екі деңгейлі банк жүйесін құруды, алтын-валюта резервінің қорлануын, қор
биржасы, салық, кеден және басқа органдар секілді жаңа мемлекеттік
институттарды қалыпта дамытуды талап етті.
Бірінші кезеңде өзекті міндет басқарудың әміршіл-әкімшіл әдістерін
алмастыру болды. Өйтпеген жағдайда туындаған проблемаларды шеш алмас едік.
Ал олар анық көрініс берді.
Тұтыну тауарларын өндіру барынша азайды. Қаңыраған сөрелер сұраныс пен
ұсыныстың сәйкессіздігін көрсетіп тұрды. Тек бағаны өсіру есебінен пайда
қуушылықтың жалпыға ортақ жарысы басталып кетті.
        Тауар тапшылығы, өсіп бара жатқан гиперинфляция жағдайына тап
болған біз бірінші кезекте бағаның ырықтандырылуын жарияладық, ол нарықка
өтудің табанды қадамы болды. Сұраныс ұсынысты туғызады деген классикалық
кестені іске косу керек болды. Бірақ та адамдар бұл шараны, бағалар кілт
аспандап кеткендіктен, ауыр қабылдады.
Кеңестік экономикада бағалар сұраныс пен ұсынысты ескеріп емес, саяси және
идеологиялық себептер бойынша белгіленетін. Сондықтан да экономика әрдайым
тапшылыкты және инфляциялық болды. Оның үстіне тауарлармен және
қызметтермен қамтамасыз етілмеген артық ақша проблемасын жоспарлы экономика
әдістерімен шешу мүмкін емес. Бұл жағдайдан бірден-бір шығу жолы
тұмшаланған инфляцияны ашық инфляцияға айналдыру болып табылатындықтан,
кесімді бағалардан еркін бағаларға біртіндеп көшу сәтсіздікке ұшырайтын
еді, сондықтан да онымен классикалык, әдістер бойынша күресу көмектеспеді.
        Алайда рынокты тұтыну тауарларымен толтыру айтарлықтай тез жүрді,
кезектер жоғалды, карточкалық жүйе алып тасталды. Адамдар өз бизнесін
ұйымдастыра бастады, белгілі бір дәрежеде кәсіпкерлік бастамашылық көрініс
берді. Бұл сұраныс пен ұсыныс экономикасының алғашқы нәтижесі болды.
        Бірақ та өндіріс тоқтап, байланыстар үзілген ретт біздің біртұтас
рубль аймағында тұрып жатуымыздан жағдай күрделі болып қала берді. Мұндағы
келеңсіз үрдістер Мәскеу жүргізіп отырған жүйесіз ақша эмиссиясымен
айқындалды. Ресейден Қазақстанға ескі рубльдер вагондап жөнелтілді, мұның
өзі инфляция үшін нәрлі топырақ болды. Біз таңдау алдында тұрдық — не ақша
массасын қысу керек, не бағаға қатаң мемлекеттік бақылау орнату керек.
Екінші нұсқа ескі кезеңдерден әлдеқайда қалыпты болып көрінетін, бірақ та
әу бастан-ақ реформалар қисынына қайшы келетін.
        Біз өз жолымызды таңдадық, ол ұлттык. валюта енгізуді көздеді.
Қазақстан бұған бұрынғы Одақ елдерінің ішінде соңғысы болып барды, өйткені
басқаларға қарағанда Ресеймен экономикалық байланыстары әлдеқайда берік
еді. Бірақ біздің шыдамымыз шегіне жетті. Сөйтіп 1993 жылғы 15 қарашадан
бастап біз экономикалық тәуелсіздіктің аса маңызды нышаны — ұлттық
валютамыз теңгеге ие болдық. Жуырда біз аса маңызды жетістігіміз болып,
одан кейінгі ауқымды өзгерістерге кеңістік ашқан сол оқиғаның 10 жылдығын
атап өттік. Бұл бізге 1994 жылы-ақ гиперинфляцияны бәсеңдетуге, ал 1995
жылы оны екі таңбалы көлемге дейін түсіріп, инфляция процесін ауыздықтауға
мүмкіндік берді.
        Тікелей тәуелсіздік алғаннан кейін бірінші кезекке дербес бюджет,
салық және кеден жүйелерін құру мәселелері де шықты. Іс жүзінде оларды
тақыр жерден түзуге тура келді. Бірінші кезеңде сәйкес нормативтік-құқықтық
базаны жасау талап етілді.
        Ескі жүйені қирату алғашқы жылдары мемлекеттік бюджеттің өте үлкен
сәйкессіздіктеріне соқтырды, өйткені әлеуметтік кепілдіктер мөлшері нақты
экономикалық мүмкіндіктерден асып тұрды. Мысалға, 1991 жылдың бюджет
тапшылығы 20 пайыздан артық болды.
        Теориялық тұрғыда бюджет тапшылығын төмендетуге кәсіпорындардан
алынатын салықтарды кілт ұлғайту және әлеуметтік бағдарламаларды сондайлық
кілт қысқарту есебінен жетуге болады. Алайда салық ауыртпалығын үнемі
ұлғайту орынды емес, өйткені бүл іскерлік белсенділіктің төмендеуіне және
экономиканың көлеңкеге кетуіне соқтыратын еді. Сондай-ақ кәсіпорындарда да
үлкен салықтарды төлеуге жеткілікті каражат болмады.
Қазақстан ТМД елдерінің ішінде бірінші болып салық реформасын жүргізді.
1995 жылы Президенттің "Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдер туралы" заң күші бар Жарлығы шықты. Соған сәйкес салықтардың саны
3 еседен астамға қысқарды. Салық органының қызметі принципті түрдегі басқа
сипатқа ие болды. Салықтар мембюджетті толықтырудың әдісі ретінде ғана
емес, сонымен бірге инвестициялық-өндірістік қызметті ынталандырудың кұралы
ретінде де қарастырыла бастады.
        Енді экономикалық тұрақтану кезеңі басталғаннан кейін салық
жүйесінде біз екпінді өндіріс саласынан айналым саласына көшірдік. 2002
жылы ҚҚС ставкасын 16 пайызға дейін, әлеуметтік салықты 26-дан 21 пайызға
дейін төмендеттік. 2004 жылғы 1 каңтардан бастап ҚҚС ставкасы 15 пайызға
дейін төмендеді, ал әлеуметтік салықты есептеу кезінде 20-дан 7 пайызға
дейінгі регрестік ставка әрекет етеді.
        Қазақстанда принципті тұрғыдағы жаңа және осы заманғы екі деңгейлі
банк жүйесі құрылды, оны халықаралық барша қаржы ұйымдары ТМД-дағы үздік
жүйе деп атайды. Ұлттық банк тәуелсіз болды. Бұл мемлекеттік ақша-кредит
саясатының тиімділігін кілт арттырды. Екінші деңгейдегі банктер даму
серпініне ие болды. Өз кезегінде банк саласындағы реформалар бағалы
қағаздар рыногын қалыптастыру жөніндегі белсенді күш-жігермен нығайтылды.
        Бюджет жүйесін реформалау 1996 жылы "Бюджет жүйесі туралы" Заңның
қабылдануымен басталды. Ел Үкіметі бюджет тапшылығын жабу үшін Ұлттық банк
кредиттерін алу практикасынан бас тартып. қаржыландырудың инфляциялық емес
көздерін пайдалануға көшті. Осы шаралардың бәрі мемлекеттік шығындарды
қатаң шектеумен бірлесе келіп, макроэкономикалық тұрақтанудың негізіне
айналды.
        Мемлекет иелігінен алуға, жекешелендіруге, сондай-ақ инвестициялык,
саясатқа байланысты мәселелерге жеке тоқталғым келеді. Ақша массасының
қысқаруы мен инфляцияны төмендетудің кері жағы да болды. Кәсіпорындар
тоқтай бастады. Төлемеушілік дағдарысы ушықты. Өзара есептесудің негізі
бартер болды. Осы жылдарда атқарылғанның бәріне қатер төнді.
        Қарапайым қисын мемлекеттік меншікті жекешелендірусіз нарыққа нақты
көшудің мүмкін еместігін еске салып тұрды. Бұл қадам нарық субъектілерін
қүру тұрғысынан ғана емес, сонымен бірге халықтың бойында меншік иесі
психологиясын қалыптастыру тұрғысынан да маңызды.
        Сондықтан да біз ауқымды жекешелендіруге кірістік. Бүгінде оны
өткізудің 4 кезеңін даралап айтуға болады. Алғашқы үшеуі мемлекет иелігінен
алу мен жекешелендірудің ерекшелігімен байланысты болса, төртінші кезең
мемлекеттік меншікті басқаруды жетілдіруге екпін түсуімен сипатталады.
        Біз шағын жекешелендіруден бастадық. Алғашқы кезеңнің барысында
1991-1992 жылдары 5000-ға жуық нысандар жекешелендірілді, олардың қатарында
ұжымдық меншікке берілген 470-тен астам кеңшар болды.
        Екінші кезең "Қазақстан Республикасында мемлекет иелігінен алу мен
мемлекеттік меншікті жекешелендірудің 1993-1995 жылдарға арналған Ұлттык
бағдарламасы" негізінде жүргізілді.
        Бұл кезеңнің аса маңызды қадамы мемлекеттік меншікті басқару мен
жекешелендірудің біртұтас жүйесі болды. Сол кезде шағын және орта бизнесті
дамытуға белгі берілді. Көтерме сауда буынын қоса алғанда бұрынғы кеңестік
сауда жүйесін өзгерту басталды.
        Көтерме-бөлшек сауда, сауда-саттық және автокөлік бірлестіктері
шағын жекешелендіруді жүргізудің алдында дербес заңды тұлғалар құру
мақсатымен сегменттелді. Осының арқасында дүкендерді, мейрамханаларды,
дәріхана желісін, автомайқұю стансаларын коса алғанда қызмет көрсету
саласында бәсекелестік орта пайда болды.
        Біз нарықтық экономиканың негізгі субъектісі маркетинг пен
менеджменттің прогресшіл де ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.