BIOS дербес компьютердің үйлесімді жүйесінде

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

BIOS
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..

BIOS-тың аппараттық және программалық бөліктері ... ... ... ... ...

Жүйелі
BIOS ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...

BIOS-ты
жаңарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...

IML жүйесін
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..

CMOS-жадын
жайғастыру ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

ROM BIOS-та сақталған жүйе параметрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Plug and Play
BIOS ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..

BIOS қателері туралы
хабарлама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...

Әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..

BIOS негіздері

Тұтынушылар компьютердің программалық және аппараттық бөліктерінің
арасындағы айырмашылықтарын біле бермейді. Бұны жоғары дәрежедегі жүйе
компоненттерінің интеграциясымен түсіндіруге болады. Компьютер
компонентінің түрлілігі BIOS ролінің кілтін түсінуге толық ұғым береді.
BIOS – бұл енгізу-шығару базалық жүйесін сипаттауға қолданатын термин.
BIOS жүйенің программалық және аппараттық бөліктерінің арасындағы аралық
қабаты болып табылады. Тұтынушылардың көпшілігі BIOS деп құрылғы
драйверлерін айтады. Жүйеліліктен басқа, жүйе іске қосылғанда жүктелетін
BIOS адаптерлері бар.
Сонымен, енгізу-шығару базалық жүйесі – бұл BIOS-тың құрылғы
драйверлерін жүктейтін барлық түрлерінің комбинациясы. Микросхема жүйелік
плата немесе адаптер платасында сақталатын BIOS бөлігі firmware деп аталады
(Дәл осы микросхема есебінен тұтынушылар BIOS-ты компьютердің аппарат
бөлігіне жатқызады). Мына суретте керемет BIOS аппарат жабдықтау мен
операциялық жүйе және оның приложениялары арасындағы интерфейс ретінде
пайдаланылатын екі түрлі компьютер көрсетілген. Осылайша бұл екі
компьютерде бірдей программалық жабдықтау жіберетін түрлі құрылғылар
орнатылған болуы мүмкін(процессор, қатты диск, монитор т.б.).
Приложения мен операциялық жүйе арасындағы байланыс Сәйкес келетін API
(Applikation Programming Interface) көмегімен іске асады. Бұл интерфейс
мысалы, жазудың қалай орындалуы, берілгендердің дисктен оқылуы және баспаға
шығару деген сияқты басқа да қызметтерді ажыратады. Приложения орнатылған
аппарат жабдықтарынан тәуелсіз болса, онда оның барлық шақырулары
құрылғының орнатылғандығы жайында мәліметі бар операциялық жүйені өңдеп
шығарады. Операциялық жүйе өз кезегінде оппараттық жабдыққа BIOS арқылы
қатынайды. Бұл байланыс құрылғы драйвері ретінде расталған. Сондай-ақ, DOC,
Windows 9x, Windows NT, Windows 2000, OS2 Linux немесе басқа да әрбір
операциялық жүйелері бір және сол құрылғыда өз драйверлерін қажет етеді.
5.1. суретінде көрсетілгендей компьютерлердің көпшілігінде приложения және
операциялық жүйе ұқсас, ал BIOS белгілі бір аппараттық жабдықтауға
сәйкестендіріледі де, орнатылған құрылғыға тәуелсіз операциялық жүйе үшін
стандартты интерфейсті қамтамасыз етеді.

BIOS-тың аппараттық және программалық бөліктері

Жоғарыда айтылғандай, BIOS аппараттық жабдықтау мен операциялық жүйе
арасындағы интерфейс болып табылады. BIOS стандартты прогаммалық
жабдықтауға ұқсамайды. Себебі, ол жүйелі плата мен адаптер платаларында
орнатылған микросхемалардан табылады.
BIOS дербес компьютердің үйлесімді жүйесінде.
• жүйелік плата микросхемасында орналасқан.
• Адаптерлер платасының микросхемасында орналасқан.
• Немесе дисктен жүктеледі (драйверлер).
Жүйелі BIOS құрамында компьютердің бастапқы қосылуына қажетті негізгі
компоненттердің драйверлері орналасқан (пернетақта, дискжетегінің, қатты
дисктің, параллелді және тізбектелген порттардың т.б.). Ал жаңадан қосылған
құрылғылардың (видеоадаптер, CD ROM жинақтаушылары, SCSI интерфейсті қатты
диск т.б.) олардың бастамаларының процедуралары BIOS жүйесіне қосылмаған.
Компьютер қосылғанда мұндай құрылғылардағы өткір қажеттілік туады.
Сондықтан, қажетті драйверлер операциялық жүйелер қосылған кезде дисктен
жүктеледі. Бұл дыбысты адаптерлерге, сканерлерге, принтерлерге, PC Card
(PCMCIA) құрылғыларына қатысты.
Дегенмен, кейбір құрылғылар компьютер қосылғанда қажет болады. Мысалы,
монитор экранында ақпараттың көрінуі үшін видеоадаптерлердің белсенділігі
қажет. Бірақ оның BIOS жүйесінде қолдауы жоқ. Бұдан басқа, қазіргі таңда
видеоадаптерлердің көптеген түрлері кездеседі және олардың барлығының
драйверлерін BIOS жүйесіне сыйдырту мүмкін емес. Мұндай жағдайда қажетті
драйверлер осы құрылғының платасында BIOS жүйесінің микросхемасына
сыйдырылады. Ал, BIOS жүйесі жүктелген кезде видеодаптер BIOS-ын іздейді.
Содан операциялық жүйе қосылғанға дейін оны жүктейді.
Мұндай жағдай әрдайым құрылғылардың жаңа моделдерінің пайда болғанда
BIOS жүйесінің модернизациялану қажеттілігінің алдын алады. Әсіресе
компьютердің бастапқы жүктелу кезінде қолданылатындары. Негізінен BIOS
ереже бойынша келесі платаларда орнатылады.
• видеоадаптерлер - әрқашан өздерінде BIOS микросхемасы болады.
• SCSI-адаптерлері – BIOS барлық SCSI-ді қолдамайтындығына назар
аудару қажет. CD ROM жинақтаушылары, сканерлер, Zip құрылғысы және
басқа да SCSI интерфейстеріне дисктен қосымша драйверлерді жүктеу
қажет.
• желілік адаптерлер – құрылғының бастамалануына немесе дисксіз жұмыс
станцияларында қалыпты жұмыс істеуіне қажет.
• IDE немесе дискі жетегінің жаңарту платасы – жүйе қосылғанда
жүктелу құрылғысының жұмысын қолдауға арналған.
• Y2K мәселесін шешуге арналған плата – мұнда жаңа мың жылдыққа өтуге
арналған өңдеуші процедура.

Жүйелі BIOS

Барлық жүйелік платаларда BIOS немесе ROM BIOS деп аталатын
программалық жабдықпен қамтамасыз етілген микросхема болады. Бұл микросхема
құрамында старттық программалар мен микросхемалар бар. Олар жүйенің
қосылуына және негізгі аппараттық жабдықтың жұмыс істеуіне қажет. BIOS-та
мұнымен қатар, POST процедурасы және жүйелі конфигурацияның берілгендері
орналасқан. Бұлардың барлық параметрлері CMOS жадында сақталған. CMOS жады
жүйелік платада орналасқан литалық батарейкамен қуаттанады. Бұл CMOS жадын
әдетте NVRAM (Won Volatile RAM) деп атайды.
Осылайша BIOS бір немесе бірнеше микросхемаларда сақталған
программалар жинағын ұсынады. Бұл программалар компьютер іске қосылғанда,
операциялық жүйе жүктелмей тұрып орындалады. BIOS үйлесімді дербес
компьютерлердің көбісінде келесі төрт негізгі қызметпен орындалады:
• POST – процессор, жад, жүйелік логика микросхемаларының жиыны,
видеоадаптер, диск бақылаушысы, дискжетек, пернетақта және басқа да
жүйенің қажетті компоненттерінің қоректену процесін қосқанда өзін-
өзі тексеру жүйесі;
• BIOS (Setup BIOS) параметрлерін орнатупрограммасы – жүйе
параметрлерінің конфигурациялануы. Бұл программа POST
процедурасының орындалу кезінде белгілі бір түймені басу арқылы
жүзеге асырылады. Процессорлер қоры 286 және 386 ескі
компьютерлерде, бұл программаны қосу үшін арнайы дискет қажет.
• Жүйенің бастапқы жүктеушісі – дисктің құрылғыларда негізгі жүктеу
секторын іздеуге арналған. Егер бұл сектордың соңғы екі коды 55Aah
болса, онда берілген код орындалады.
• BIOS – жүйе жүктелгенде, операциялық жүйемен аппараттық
жабдықтардың бірге жұмыс істеуіне арналған драйверлер жиынтығы.
Сбойдан сақтау режимінде DOS немесе Windows жіберілсе, онда құрылғы
драйлерлері тек BIOS-тан пайдаланылады.

ROM микросхемалары

ROM (Read-Only Memory) – мәліметтерді ұзақ уақытқа сақтауға мүмкіндік
беретін жадтың түрі. Мұндағы мәліметтер қорек көзін өшірген кезде де
сақтала береді. Осылайша стартты процедураларды (және BIOS-ты) сақтауға ең
қолайлы жад ROM болып табылады. Аналогты жад өзіндік BIOS-пен басқа да
құрылғыларда қолданылады, мысалы видеоадаптерлерде.
26-тарауда компьютер жүктелупроцесі толық сипатталып көрсетілген.
(Операциялық жүйені программалық жабдықтау және шамасы жетіспеушілікті
іздеу) Жүктелудегі толық процесті біле тұра, BIOS процедурасының тізбектей
орындалуын елестету қиын. Сондықтан бұл тарауды оқып шығу қажет. Бұл жад
туралы қосымша мәліметтерді 6-тараудан табуға болады (Оперативті жад).
ROM жады RAM жадының бір бөлігі болып табылатындығы көңіл
аударарлықтай. Басқаша айтқанда жүйелік жадтың бір бөлігі RAM жадындағы
мәліметтерді сақтауға бөлінеді. Бұл процесс жайында толығырақ келесі
бөлімде жазылған.

ROM-ның кідіруі
ROM микросхемалары өте жай - DRAM 60 есте сақтау құрылғысының
қатынау уақытында 150 немесе одан да аз қатынау уақытына тең. Қызметтендіру
процесіне қатынау уақытын үнемдеу үшін ROM-да сақталған мәліметтер іске
қосылғанда динамикалық жедел жад микросхемасына көшіріледі. Сондықтан ROM
жүйелерінде көбіне кідіру болады. Кідіру процесі алғашында ROM үшін
қолданылған мәліметтерін жедел жадқа мекен-жайларын енгізе отырып көшіреді
де, өшіп қалады. Бұл жад жүйесінің жұмысын тездетеді. Дегенмен, көп
жағдайда тек енгізу-шығару базалық жүйесін жүйелік плата және видеоплатада
кідіртсек жетіп жатыр.
Ең бастысы кідіру 16 разрядты жедел жүйенің DOS немесе Windows 3х
түрлеріне пайдалы. Егер компьютер 32 разрядты жедел жүйенің Windows 9х
немесе Windows NT2000 түрлерінің басқаруымен жұмыс істесе, кідіру
пайдасыз. Өйткені бұл жедел жүйелер ROM-нан 16 разряд кодын қолданбайды.
Оның орнына 16 разрядты код енгізу-шығару базалық жүйесін 32 разрядты
драйвермен алмастыра отырып жедел жадқа жүктейді. Сондай кейіппен тек
жүйенің іске қосылған кезінде ғана қолданылады. Кідірудің басқару құралын
Setup BIOS программасынан табуға болады.

ROM микросхемасының төрт түрлі жады

• ROM (Read Only Memory).
• PROM (Programmable ROM). Программаландырылған ROM.
• EPROM (Erasable PROM). Өшірілетін программаланған ROM.
• EEPROM (Elektrically EPROM). Электрлі өшірілетін программаланған
ROM, оны Flash ROM деп атауға да болады.

ROM-ның түрлеріне қарамай-ақ ондағы берілгендер арнайы өшірілмесе
сақталып тұра береді. Кәдуілгі қолданыстағы идентификациялық нөмірлер
келтірілген 5.1. кестесінде ROM микросхема жүйесінің әр түрін маркалау.
5.1. кестесі. ROM микросхема жадының идентификациялық нөмірлері.
Түрлері Идентификация Басқа да белгілері
ROM
PROM 27nnnn
EPROM 27nnnn Кварцтық терезе
EEPROM 28хххх немесе 29хххх

ROM жадын дайындаудағы жанушы

Алғашында ROM микросхемаларының басым көпшілігі дайындау сатысында
жанушы 0 және 1 болған. Мұндай ROM жадын дайындалып жатқанда керекті
жерде нөлдер мен бірліктер жазылатын матрица түрінде елестетуге болады.
Матрица кремний кристалдан тұрады. Ондай микросхемалар дайындалу кезінде
жанушы деп аталады. Өйткені фтолитографиялық тәсілмен дайындалатын
матрицамен берлігендер бетпердеге жазылады. Осыған ұқсас өндірістік процесс
бірдей мәліметпен жүз мыңдаған микросхема дайындауда қаржы жағынан өзін өзі
ақтап шығады. Егер әншейін бір ғана битті өзгерту қажет болса, онда
бетпердені қайта жасауға тура келеді. Бұл арзанға түспес. Сондықтан ROM
жадының бұндай түрі қолданыстан шыққан.

PROM жады

PROM жадына дайындықтан кейін берілгендердің кез-келгендерін жазуға
болады. Ол 70-жылдарда Texas Instruments фирмасынан жасалып шыққан. Көлемі
1 Кбайттан (8 Кбит) 2 Мбайтқа (16Мбит) дейін болған. Бұл микросхемалардың
идентификациялық нөмірлері 27nnnn маркалы болған. 27 саны PROM-ның ТІ деген
түрін, ал nnnn әріптері Кбиттегі кристалл көлемін (микросхема) көрсетеді.
Мысалы, дербес компьютерлердің көпшілігінде PROM-мен 512 Кбит (64 Кбайт)
немесе Мбит (128 Кбайт) көлемін көрсететін 2752, 271000 микросхемалары
қолданылған.
Бұл микросхемалар дайындалғаннан кейін ешқандай мәлімет ұстамайды. Шын
мәнінде, дайындық кезінде екіленген бірліктер көшіреді. Басқа сөзбен
айтқанда, PROM микросхемасы 1 Мбит көлеммен 1 млн бірлік (дәлірек 1048576)
ұстайды. Программаландыруда осындай PROM-ға нөлдер жазылады. Бұл процесс
арнайы программаландыратын құрылғы көмегімен орындалады.
Программаландыру процесі жиі жанушы деп аталады. Әрбір бірлікті
жарақаттанбаған сақтаушы деуге болады. Көбіне мұндай микросхемалар 5В
ауырлықта жұмыс істейді. PROM-ды программалауда одан да жоғары ауырлықты
көтереді (қалыпты жағдайда 12В). Бұл жоғары ауырлық, дәлірек айтқанда
нөлдерді жазады. Керек жерінде бірліктерді нөлдерге айналдырады. Бұл
процесс өзгертілмейді. Нөлдер бірлікке айналмайды. Микросхемаға қажеттіні
жазып, содан кейін біртіндеп керекті жерлерінде микросхемадағы бірліктерді
нөлдерге айналдырып шығуды программаландыру құрылғысы бақылайды. Сондықтан
PROM микросхемасы көп жағдайда ОТР (бір рет программаланушы) деп аталады.
Олар тек бір рет қана программаландырылады. PROM микросхемаларының көбі өте
арзан тұрады. Үш доллар шамасында. PROM-да программаны ауыстыру кезінде
көнесін тастап, жаңасын орнатады. Бір PROM-ды программалау процесі
алгоритмді пайдаланатын микросхемалардың көлеміне байланысты бірнеше
секундтан бірнеше минутқа дейін созылады. Микросхемаларды программалайтын
құрылғы бірнеше микросхеманы берілгендерін сақтай отырып бір уақытта
программалайды. Сонымен қатар, олардың бір уақытта тек бір ғана
микросхемаға арналғаны да бар. Мен Andromeda Pesearch компаниясының қымбат
емес программаландыру құрылғысын пайдалануға ұсынар едім. Өзінің арзан
бағасына қарамай бұл фирманың құрылғысын дербес компьютердің параллелді
портына ұлауға болады. Ұлаған соң программалау үшін файылдан берілгендер
программалаушы құрылғыға өтеді. Бұл құрылғы жылжымалы. Оны басқару ұсынатын
программалары шығатын мәзірі арқылы орындалады. Программа бірнеше қызметті
өз бойында ұстайды. Берілгендерді микросхемадан оқу жәнеоларды файылда
сақтау – қызметінің бірі болып саналады. Сонымен қатар, файылдан
микросхемаға берілгендерді жазып, және де микросхемаға дұрыс жазылғандығын
немесе бос тұрғандығын программалаудың басында тексеруге болады. BIOS-ты
өзгеру үшін қазіргі заман талабына сай компьютерлерге ондай құрылғы
қолданылмайтындығын есте ұстау қажет. Онда Flash ROM микросхемасы
пайдаланылады.

EPROM жады

Бұл PROM-ның бір кездері әйгілі болған қайталанбас түрі. EPROM жадынан
берілгендерді өшіруге болады. EPROM микросхемасы кристалдың тура үстінде
орналасқан кварцтық терезеден анық көрініп тұрады. EPROM микросхемасы да
стандартты PROM-дағыдай 27хххх нөмірлі.
Терезе ультрафиолетті сәуле өткізеді. Интенсивті ультрафиолетті
сәулеленген EPROM микросхемасы EPROM матрицасындағы мәліметтерді өшіреді.
Терезе кварц кристалынан жасалған. Өйткені қарапайым әйнек ультрафиолетті
сәулені өткізбейді. (Терезе жабық тұрғанда күн сәулесіне қыздырына алмайсың
ғой). Кварцтық терезе EPROM микросхемасының құнын көтере алады. Егер
мәліметті өшіру қажет болмаса бұндай жоғарылаған құн өзін ақтамайды.
Ультрафиолетті сәуле мәліметтерді химиялық реакция арқылы өшіреді. Кез
келген екі нөл микросхемада екі бірліктерге айналады. Бұған ультрафиолетті
сәуленің ұзындығы шамамен 2,537 ангстремге тең болуы шарт. Оның
интенсивтілігі едәуір жоғары (12000 мВтсм).
5.4. суретте 50 микросхемаға дейін 1 уақытта қайта өңдейтін құрылғы
көрсетілген. Мен Walling Co фирмасынан шыққан Data Pase деген бір уақытта
төрт микросхеманы өшіретін әлде-қайда арзан жылжымалы құрылғыны
пайдаланамын.
EPROMмикросхемаға кварцтық терезе кездейсоқ енген ультрафиолетті
сәулені ескертуүшін қалыпты жағдайда лентамен жапсырылады. Олар күн
сәулесінің құрамына кіреді. Әрине, қарапайым бөлме жарығында да болады.
Сондықтан бір уақыттары микросхемадағы берілгендер өшіп кетуі мүмкін.
Микросхема программаландырылған соң берілгендердің өшіп кетуінен сақтау
үшін оның терезесі жапсырмаланған.

EEPROM жады немесе Flash ROM

Бұл ROM жады ның әлде-қайда жаңа түрі. Электронды өшірілетін
программаландырылатын әрдайым қолданыстағы жад. Бұл микросхема Flash ROM
деп те аталады. Оны қайта программаламауға да болады. Ешқандай арнайы
жабдықсыз, орнатылған платадан алмай-ақ, Flash ROM-дықолдана отырып, керек
десең жүйелік блокты ашпай-ақ, жүйеден микросхеманы жоймай-ақ ROM-ды
жүйелік платада қайта программалауға да өшіруге де болады. Қайта
программалауға Ультрафиолетті сәулемен өшіретін құрылғы немесе басқа қандай
да бір құрылғылар қажет емес.
Flash ROM-ды 28хххх немесе 29хххх нөмірлері арқылы немесе
микросхемасындағы терезесінің бар жоқтығынан білуге болады.
Flash ROM арқылы микросхеманы алмастырмай-ақ ROM-ді модерниздеуге
болады. Көп жағдайда жүйелік платаны дайындаушы Web-серверден алынған
модификациялық программаны жүктесек болғаны.
Компьютер үшін енгізу-шығару базалық жүйенің модификациясын бақылау
керек. Сондықтан жүйелік плата дайындаушы Web-серверге периодты түрде
қатынаймыз. Енгізу-шығару модификацияланған базалық жүйе алғашында сіздің
жүйеңізде болмаған жаңа құрылғыға қолдау көрсетуі мүмкін немесе қате
жіберуі мүмкін. Мысалы, LS 120дискжетектен жүктеуге қолдау көрсету үшін
енгізу-шығару базалық жүйесін модификациялау қажет.
Бүгінгі күнде компьютердің көмегімен басқарылатын көптеген нысаналарда
Flash ROM микросхемасы бар. Мен Motorola фирмасының ISDN моделімен Кодак
фирмасының цифралық камерасын Flash ROMмикросхема программасын
модификацияладым. Бұл үшін жоғарыда айтылғандай, Web-серверден тура келетін
файлды жүктеп, модификация программасын жіберу қажет. Flash ROMкөмегімен
сыртқы құрылымға жаңа мүмкіндіктерді қосуға болады. Немесе модемдерді соңғы
стандарттарға лайық етуге болады.

ROM BIOS-тың өндірушілері

Практикалық түрде барлық BIOS-тың қазіргі өндірушілері дайын компьютер
мен жүйелік платаның өндірушілеріне кодын береді. Бұл бөлімде мәселе BIOS-
тыңөмір сүріп жатқан түрлері жайында. ROM BIOS-ты шығаруда AMI, Award
Software, Phoenix Softwar деген компаниялар мамандандырылған. Жүйелік
платаны шығарушылар ол арқылы ROM BIOS-ты орналастыруға лицензия алады.
Одан кейін программалық жабдықтаумен айналыспай-ақ аппарат бөліктерімен
жұмыс жасай береді. BIOS программасы жазылған ROM микросхема жадын платаға
орналастыру үшін жұмысшы компьютердің құрылысымен байланысты көптеген
мәселелерді шешуге тура келеді. Плата жүйесі мен ROM BIOS-тың қосындысына
жету – оңай шаруа емес. Әмбебап ROM BIOS микросхемасы өмір сүрмейді. Дайын
нақты компьютерлер үшін дайындалған AMI, Award, Microid Research және
Phoenix BIOS-тың түрлі нұсқаларын жасап шығарушыларға ұсынады.
Жақын арада енгізу-шығару базалық жүйесін жасап шығаратын
компанияларда үлкен өзгеріс орын алды. Phoenix Intel-мен келісім шартқа
отырып, қазіргі уақытта барлық жүйелік платаларды Intel енгізу-шығару
базалық жүйесімен қамтамасыз етіп отыр (Бұрын мұндай келісім шарт AMI
компаниясымен жасалынған болатын). Бәрімізге мәлім болғандай Intel-дің
барлық жүйелік платалардың 80пайызы немесе одан да көп пайызын сатуы
Phoenix үшін үлкен өзгеріс болды. Сондықтан бүгінгі таңда BIOS
компьютерлері Phoenix фирмасында жасалып шығуда. 1998 жылдардың ортасында
Phoenix Award компаниясын сатып алады да, барлық жасалған программаларды өз
атынан шығара бастайды. Осындай жолмен Phoenix және AMI деген ең ірі
компаниялар қалады. Америкалық жүйелік платаны дайындаушылардың көпшілігі
әлі күнге дейін AMI-дің енгізу-шығару базалық жүйесін пайдаланады. Алайда
BIOS-ты жасап шығаруда компаниялардың жетекшісі Phoenix болып табылады.
Олар енгізу-шығару базалық жүйесін жасап шығарып қана қоймай (соңғы
ұрпақтардың компьютерлері үшін) жаңа стандарттарды шығаруда.

BIOS OEM шығарушылары

OEM өндірушілерінің көпшілігі (Original Equipment Manufacturers)
өздерінің жеке ROM микросхемасының жадын шығарады. Мысалы, Compaq және
AT&T өздерінің BIOS нұсқаларын периодты түрде шығарады. Оларға жаңа
мүмкіндітер енгізіліп, бұрынғы жетіспеушіліктер жойылған. Компьютерге
стандартсыз ROM BIOS микросхемасын орнатудан бұрын оның программаларын
жетілдіруден үлкен жетістіктерге ие болған әйгілі фирмада жасалып
шыққандығынакөз жеткізу қажет. Микросхеманың өзі емесоны ішіне не
жазылғандығы маңыздырақ.
OEM өндірушілерінің кейбіреулері BIOS-ты шығарумен айналыспайды.
Жекеменшік компанияларға тапсырыс береді. Мысалы, Hewlett Packard
компьютерлеріне енгізу-шығару базалық жүйесінің арнайы керемет түрі қажет.
Бірақ, Hewlett Packard ондай жүйелерді өндірумен айналыспайды.
Ол Phoenix-пен әйгілі енгізу-шығару базалық жүйесін шығаратын жеке
келісім шарт жасасқан. Осындай жолмен Hewlett Packard компаниясынының
Vectra PC компьютерлерінде Phoenix фирмасының BIOS микросхемасы
қолданылады. Енгізу-шығару базалық жүйесін Phoenix жасап шығарғанымен оның
жетістігін тек қана Hewlett Packard фирмасынан көре алатынымыз назар
аударарлық жайт.

AMI BIOS фирмасы

AMI нақты компьютерлерге BIOS программаларын адаптациялағанымен
дайындаушы фирмаларға BIOS-тың шығару кодын сатпайды. Шығарушы жаңа
нұсқасына тапсырыс бере алады. Көптеген фирмалар әр өзгерген нұсқаға
тапсырыс бере алмайды. Олар жаңасын сатып алудан бұрын, бірнеше нұсқаларын
шығарады. AMI BIOS-тың жаңаланған нұсқасы Hi-Flex (High Flexibility) деп
аталады. AMI Hi-Flex BIOS көптеген шығарушылардың жүйелік платасында
қолданылады. AMI өзінің жүйелік платасын жіберетін жалғыз BIOS өндірушісі.
AMI BIOS-тың кез-келген нұсқасы компьютер қосылған соң өзін өзі
тестілеу кезінде авторлық құқық туралы мәліметтен кейін экранның сол жақ
бұрышынан бірінші хабарлаудың идентификациялық қатарларын көрсетеді.

Ақыл-кеңес!

Бұл қатарлар жойылып кетпес үшін компьютер қосылғанда пернетақтаның
әйтеуір бір түймесін басып тұру қажет. Бұл пернетақтаның бір қателігі
ретінде қабылданады да, қатарлар экранда қала береді.
Егер POST процедурасын орындау кезінде Insert түймесін бассақ, AMI
Hi-Flex BIOS-тың жаңа нұсқасы BIOS-тың орнатылғандығы жайында, параметрлер
жайында мәліметтерді екі қосымша идентификациялық қатарлардан көреміз.

Мәліметті сипаттау.

1 – POST тестін орындауда қателер жіберілсе, жұмысты тоқтату.

1 - CMOS-жадын әр жүктеуден кейін жаңарту.

1 – Пернетақта бақылаушысы 22 және 23 арақатынасын блокқа салу.

1 – Пернатақта бақылаушысы BIOS-қа тышқанды қолдау.

I 1 - POST тестін орындауда жіберілген қателік үшін F1 түймесін
басуды күту.

J 1 - POST тестін орындау кезінде дискжетектің түзуленбегені жайында
хабарламаны шығару.

K 1 - POST тестін орындау кезінде видеадаптердің түзуленбегендігі
жөнінде хабарламаны шығару.

H 1 - POST тестін орындау кезінде пернетақтаның түзуленбегендігі
жөнінде хабарламаны шығару.

mmddyy BIOS-тың шыққан уақыты: айы, күні, жылы.

МММММММ Фирма – М микросхемасын жинақтаушы немесе жүйелік платаны
дайындаушы.

AMI BIOS үлкен мүмкіндіктерге ие бола алады. Ол Delete немесе Esc
түймелерінің басылуымен компьютер жүктелуінің басында бірнеше секундта
шақырылатын программа құрылысымен жабдықталған. BIOS қашан және қандай
түймені басу керектігін еске салып тұрады.
IDE және ESDI көптеген жинақтаушыларын қолдануда қатты дисктің түрін
өз бетіңізше көрсете алуыңыз маңызды. Соңғы нұсқалар қазіргі заманға
лайықталған EIDE (Enharced IDE) жинақтаушыларымен жұмыс жасай алады. Және
де драйверлер параметрін фвтоматты түрде орнатады.
AMI BIOS таңғажайып ерекшелігімен AMI DIAG программасының қысқартылған
нұсқасы – диагностика программасы мәзірінің көмегімен аяққа нық тұрған
басқарушы бола алады.
Әрине, ол күрделі диагностикалық программалардың орнын баса алмайды.
Бірақ, қиын жағдайларда жарап қалады. Бұл программа, мәселен жадты толық
тексеруді орындай алмайды. Қатты дискті форматтау бақылауды тіркеуші
деңгейінде емес, BIOS деңгейінде іске асады. Бұл қатты жарақаттанған дискті
форматтауда BIOS-тың мүмкіндіктерін шектейді.
AMI енгізу-шығару базалық жүйесінде құжаттарды қоймайды. Оны BIOS-ты
жүйелік платаға қосатын жүйелік плата дайындаушылар жасайды деген болжам
бар. Алайда, AMI олардың Programmers Guide to the AMI BIOS (AMI BIOS
программистерінің басшылығымен) құжаттарына детальдандырылған нұсқасын
шығарады. Wind – crestMc graw – Hill (ISBN 0-07-0015619) баспаханасынан
шыққан. Бұл кітапта AMI инженерлері жазған BIOS-тың мүмкіншіліктері мен
қателер коды дегендей барлық қызметтері қарастырылған.
AMI енгізу-шығару базалық жүйесі дестибьютерлер желісі арқылы
сатылады. Алайда, BIOS-тың керемет өндірушісі Award Award фирмасынан
жаңартуға қол жеткізе алмайсыздар. Ол дайындаушыларға өз BIOS-ның кодын
сатып, нақты жүйеге үйренуі үшін өзгертуге рұқсат береді. Осы жағдайда бұл
Award BIOS емесоның үйренген нұсқасы болып табылады. Мысалы, AST және
көптегендайындаушылар BIOS-тың дайын шығару программасын сатып алады.
Өздері нөлден бастап шығармайды. Әрине, AMI және Phoenix нақты
дайындаушылар компьютеріне өз BIOS кодтарын үйретеді. Бірақ, шығару
программаларын сатпайды. Кейбір дайындаушылар өз BIOS-тарын шын мәнінде
Award немесе басқа компаниялардан алған программалардан бастаған болуы
керек. Award фирмасынан шыққан BIOS-тың мүмкіндіктері кең. Оның құрамында
Ctrl+Alt+Esc түйме комбинацияларын басу арқылы жасалатын құрастыру
программалары бар.
Құрастыру программасы IDE және ESDI жинақтаушыларының мүмкіндіктерін
толық реализациялау үшін қатты диск түрлерін береді. POST тесті айтарлықтай
жақсы. Award-тың техникалық қолдау көрсетуіне интернеттегі мекен-жайы ашық.
1998 жылдардың ортасында Award Phoenix фирмасына өтіп, қазір енгізу-шығару
базалық жүйесі Award атымен өндірілмейді. Алайда, жаңа нұсқалар бұрынғы
енгізу-шығару базалық жүйені қолдауда. Award BIOS фирмасы толықтай тамаша
сапасымен, жақсы үйлесіммен, жоғары деңгейдегі техникалық қолдауымен
мінезделеді. Phoenix BIOS фирмасы өзге компаниялардың өнімімен
салыстырғанда, бұл программа көптеген жылдар бойы үйлесімділік эталоны
болды. Жадтың таза алаңы немесе қара жәшік әдісімен IBM BIOS-ты заң
жүйесінде қайта жасаушылардың алғашқыларының бірі – Phoenix инженерлер тобы
IBM BIOS-ты оқып, ол қанағаттандыратын берілген программаның
мүмкіншіліктерін, талаптарының тізімін құрды. Бұл мәліметтер IBM BIOS-пен
таныспаған инженерлер тобына берілген болатын. Осындай жағдайда, заңды
түрде олар жаңа BIOS-ты жасап шығара алды. Қолға түскен жүйе IBM BIOS-тың
көшірмесі емес, түпнұсқасы болып шықты. Көп уақыт бойы бұл жүйені ақылға
дейін жеткізді. Қазір оны қолданудың үйлесімділікке байланысты проблемалық
мәселелері BIOS дайындаушыларының өзге жүйелерді пайдалануымен
салыстырғанда мейлінше төмендетілген. Phoenix BIOS қалған программалардың
алдында екі жетістікке қол жеткізген. Біріншісі - POST процедурасын
орындаудағы жоғары сапа. Компьютерді жақсы жұмыс жасауына қатысты жүйелік
платаның программа күрделі қолдан келмеушіліктеріне ауызша ем қоя алатын
дыбыс код жүйесін ойлап табуымен ерекшеленеді. Сіздер мысалы, жадтың нөлдік
банкіндегі микросхеманың күші жетпей жатқанын дыбыс арқылы біле аласыздар.
Екіншісі – бұл құжаттар. BIOS стандартының өндіріс негізі болатын
техникалық анықтама бөлімдерін Phoenix басып шығарды. Бұл бөлімге үш кітап
кіреді. Анықтама кітабында Phoenix BIOS жайлы, РС үйлесімділік компьютерлер
BIOS-ы жайлы ақпараттар бар.

BIOS жаңартуы

ROM BIOS жаңартуы жүйенің мінездемесін жақсартуы мүмкін. Алайда, кейде
BIOS жаңарту процедурасы қиынға соғуы ықтимал. Не болса да ROM
микросхемасының іске қосылуы едәуір қиынырақ.
ROM BIOS – компьютердің интеллектуалды деңгей компонентін көтеретін
программа. Енгізу-шығару базалық жүйенің арқасында аппараттық құралдардың
түрлілігіне қарамай, түрлі операциялық жүйе кез-келген РС-үйлесімді
компьютерінде қызметтене алады. Енгізу-шығару базалық жүйе қаншалықты
аппараттық құралдарды басқара алғанымен, тек сол ғана олардың
ерекшеліктерін білуі тиіс. Өздерінің жеке BIOS-тарын шығарудың орнына
көптеген компьютер өндірушілері American Megatrenas, AMI, Award Softwar
(қазір Phoenix бөлімі), Micraid Research және Phoenix Tecnologies Ltd атты
компанияларынан енгізу-шығару базалық жүйесін сатып алады. BIOS базасын
патенттеуді қалатын жүйелік платаны жасаушы аппараттық құралдарға олардың
кодын енгізу үшін ұзақ уақыт ішінде енгізу-шығару базалық жүйесін өндіретін
компаниялармен бірлесу қажет. Қалыпты жағдайда BIOS әрдайым жүйелік
платадағы ROM микросхемасында сақталады. Және жүйелік платаның мықты моделі
үшін арнайыландырылған болып табылады. Басқа сөзбен айтқанда, енгізу-шығару
базалық жүйесінің жаңа нұсқасын жүйелік плата жасаушылардан алу міндетті.
Ескі жүйелерде басқа жаңартудың жетістіктерін пайдаланып қалу үшін
бастапқыда енгізу-шығару базалық жүйесінің мүмкіндіктерін кеңейту талап
етіледі. Мысалы, кейбір жоғары көлемді IDE дисктері немесе LS-120 (көлемі
120 Мбайт) жинақтаушысын жұмсақ дисктер үшін дискжетекті орналастыру үшін
ескі компьютердегі BIOS-ты жаңарту талап етіледі. Мысалы, көлемі 8 Гбайттан
аспайтын қатты дискті көтере алмайтын ескі енгізу-шығару базалық жүйесі бар
кейбір компьютерлер әлі күнге дейін сатылып жатыр.

ROM BIOS жаңарту төмендегі жағдайларда іске жарап қалуы мүмкін.

• көлемі 8 Гбайттан жоғары қатты дискті LS-120 дискжетегі, ATAPI
интерфейсті CD-ROM жинақтаушысы секілді құрылғыларды орналастыруда;
• Plug and Play қолдауының жақсарғанында немесе қосалқыланғанында;
• 2000 жылдардағы проблемалық мәселелерге қатысты қателерді жөндеуде;
• кейбір аппараттық құралдар мен жабдықтау программаларының бірлескен
мәселелерін шешуде немесе әйгілі қателерді жөндеуде;
• процессорды алмастырғанда.

Plug and Play (Windows 9x немесе Windows 2000) спецификациясын
қанағаттандыратын қазіргі заман талабына сай опрациялық жүйелер қолданылса,
жаңа құрылғыны орнату кезінде BIOS-ты жаңарту қажет емес. Сәйкес келетін
драйвер табылса болғаны, құрылғы қалыпты жұмыс істейді.
BIOS жаңартуын қайдан алуға болады?
Практикалық түрде барлық жаңартуларды өз компьютеріңіздің жүйелік
платасын өндірушілерден алуға болады. BIOS өндірушілері жаңартуға қолдау
көрсетпейді. Басқа сөзбен айтқанда, тек Web-узладан компьютеріңіздің немесе
жүйелік платаңыздың шығарушысынан BIOS-тың жаңа нұсқасын іздеңіз.
BIOS-ты алмастыру немесе жаңарту үшін төмендегілерді білу шарт.
• жүйелік платаның моделі;
• BIOS-тың алдағы нұсқасы;
• процессор түрлері.

Жүйе іске қосылғанда экранда көрсетілетін хабарлама арқылы енгізу-
шығару базалық жүйені идентификациялауға болады. Расында да, енгізу-шығару
базалық жүйе нұсқасы экранда бар болғаны бірнеше секунд шамасында-ақ
бейнеленеді. Көбіне CMOS параметрлері арасынан тауып алуға да болады. Өз
компьютеріңіз үшін BIOS-тың жаңа нұсқасы бар ма әлде жоқ па екенін барлық
қажетті мәліметтерден хабардар болып алып, жүйелік плата дайындаушыларымен
байланысыңыз. Одан да жаңарақ нұсқасын интернет арқылы жүктеуге болады.
BIOS-ты жаңартудан бұрын барлық орналастырылған параметрлерді сақтауды
ұмытпаған жөн. Бұны программалық құралдар көмегімен жасауға болады. Мысалы,
Norton Utilities программалар жинағы. Ең жақсысы, Setup BIOS программа
экранын баспаға шығарып алу. Кейбір BIOS-тарда барлық параметрлердің
резервтегі көшірмелер мүмкіндігі бар.

Flash BIOS-ты қолдану

BIOS 1996 жылдан бастап барлық компьютерлерде Flash ROM микросхемасына
жазылады. Бұл микросхемадағы ақпараттарды еш бір арнайы құрылғысыз өшіруге
және қайта программалауға болады. Ескі РROM микросхемасын өшіру және қайта
программалау үшін арнайы ультрафиолет жарықтарының көзімен программаландыру
құрылғылары қажет болған. Ал, Flash ROM берілгендері оларды жүйеден жоймай-
ақ өшіп немесе қайта жазуы мүмкін.
Flash ROM-ды қолдану интернеттен BIOS-тың жаңа нұсқасын жүктеу
мүмкіндігін береді немесе дискеттен микросхеманы жоймай-ақ, алмастырмай-ақ
жүйелік платада Flash ROM-ға жүктеуге болады. Қалыпты жағдайда бұл жаңарту
Web-сервер дайындаушыларынан жүктеледі. Содан кейін BIOS жаңа кейіппен өзі
жүктелетін программа қолданылады. Бастапқы жүктеу программасы бар дискетті
пайдалана отырып, бұл процедураны орындау маңызды. Ешқандай өзге
прогаммалық жабдықтаулар немесе ешқандай драйверлер модифмкацияға кедергі
болмауы тиіс.Бұл жаңарту әдісі тұтынушының да дайындаушының да уақыты мен
қаржысын үнемдейді.
Кейде Flash ROM микросхемасы жүйеде жазулардан қорғалған;
модификацияға кіріспестен бұрын қорғануды өшіру қажет. Негізінде бұл ROM
модификациясының блогын басқаратын ажыратқыш тетігімен орындалады. Блоксыз
кез келген программа ROM-ды сіздің жүйеңізде қайта жазуы мүмкін. Ал, бұл
қауіпті. Вирус программаларының жазылу қорғанысынсыз өз компьютеріңізде
көшірмеңізді ROM BIOS кодына жазып алсаңыз болады.
Соңғы BIOS жазылымының қорғанысынсыз Flash ROM
микросхемаларындасанкцияланбаған модификацияны жоятын алгоритм қорғанысы
бар.
Жүйелік платаны дайындаушылар нақты платаға BIOS-ты қашан жаңартатынын
хабарламайды. Сіздер өздеріңіз Web-серверге периодты түрде қатынауларыңыз
қажет. Негізінде барлық модификациялар тегін болады.
Енгізу-шығару базалық жүйесін жаңарту бастапқыда қатты дискке
жүктеліп, бірақ міндетті түрде жаңартуға дейін дискетке көшірілетін архивті
файл құрамында болады. Flash ROM-ды жаңарту үшін және де бірнеше ажыратылып
тұратын процедураларды түрлі жүйелік платаны дайындаушылар ұсынады.
Сондықтан ұсынған жаңа нұсқалар құрылысын қадағалаған абзал. Төменде Intel
плата жүйесі үшін тізбектелген командалар берілген.
Енгізу-шығару базалық жүйесін жаңарту Intel программасы дискетке
қойылады. Ол сақтау мүмкіндіктері, BIOS-ты тексеру және модификациялаумен
қамтамасыз етеді. Одан басқа Setup BIOS программасы мен BIOS хабарламалары
үшін альтернативті тілдерді орнату мүмкіндігін береді.
Енгізу-шығару базалық жүйесінің жаңа файлы жүктелген соң жаңартудың
бірінші қадамында CMOS-тың алдағы параметрлерін жазу міндетті. Олар жаңарту
процесінде өшіріліп кетеді. Содан соң DOS жүктеуші дискетін жасап шығарып,
BIOS жаңарту файлын дискетке архивтеңіз. Кейін жаңартуымен жаңа ғана
жасақталған дискетіңізбен қайта жүктеліңіз. Төменде берілген ақыл-
кеңестерді орындаңыз.

1. CMOS жадқа жазылған конфигурация параметрлерін сақтаңыз. Бұл
үшін бастапқы жүктеуде сәйкес келетін түймені басыңыз. Сонымен
қатар, CMOS-тың алдағы параметрлерін жазыңыз. Енгізу-шығару
базалық жүйесін жаңартқан соң,бұл параметр белгілерін қайта
орнатасыз. Бұл белгілер кейінірек жүйені конфигурациялағанда
іске жаралады. Қатты диск параметрлеріне назар аударыңыз. Егер
сіз оларды дұрыс қайта орналастырмасаңыз берілгендермен
байланыса алмайсыз.
2. Енгізу-шығару базалық жүйесін орнату программасынан шығыңыз
да, жүйені қайта қосыңыз. Командалық қатар режимінде
жүктеліңіз немесе DOS командалық қатарды жіберіңіз.
3. Дискетті А дискжетекке салып S Format командасы параметрін
қолданып форматтаңыз.
4. Алдыңғы тарауда сипатталған істі орындау. Егер сізде
форматталған бос дискетіңіз болса оны дискжетекке салып,
дискті С:sysa: жүйелік ету үшін Sys командасын беріңіз.
5. Алғашында Intel Web-серверден жүктелген файл басқа файлдарды
құрамында ұстайтын нығыздалған архив болады. Файлды уақытша
папкасына орналастырып, содан кейін ашып, оны файлда екі рет
басыңыз. Сол сияқты файлға ат беріп Enter түймесін басуға
болады. Файлдың өзін қораптау процедурасы процедурасы
басталады. Егер сіз жүктеген файл Sebios 04. eхе деп аталса,
(Intel SE 440BX жүйелік платасы үшін) онда келесі команданы
беруге тура келеді: C\TEMPSebios 04. eхе.
6. Файлдардың ішінде программалық жабдықтауға лицензиясы бар
мәтіндік файл мен Bіоs ехе. Файлы болуы тиіс. C\TEMP BIOS А:
командасы көмегімен бұрын шығарылған жүйелік дискетке Bіоs
ехе. Файлын қораптаңыз.
7. Енді жүктеу дискетімен жүйені қосуға болады. Бұл жүйенің
құрамында дискжетегіндегі енгізу-шығару базалық жүйесі файлы
бар. Жүктегеннен кейін бұл дисктен Flash программасы автоматты
түрде тартады. Керек кезінде Enter түймесін басыңыз.
8. Save Flash memory area to a file командасын таңдап
Enterтүймесін басыңыз. Не айтатынын бақылап оытрыңыз, дер
кезінде файлға ат қою үшін. Программа енгізу-шығару базалық
жүйенің резервке көшірмесін жасап шығарады. Ол BIOS-тың
көрінбейтін проблемаларды шақыратын жағдайда қажет болады.
9. Update Flash Memori From a File командасын таңдап Enter
түймесін басыңыз. Flash ROM-ды модификациялау үшін
қолданылатын енгізу-шығару базалық жүйе-кейпіне ат таңдау үшін
не айтатынын бақылаңыз. Таb түймесін керекті файлдың атын
қою үшін басып, соңынан Enter түймесін басасыз.
10. Жүйе жұмыс жалғаса берсе, BIOS жады құрам бөліктерінің
бұзылатындығы жайында ескертпе белгісін хабарлайды. Жалғастыру
үшін Enter түймесін басыңыз – модификация шамамен үш
минуттай босамайды.Бұл процедураны тоқтатпаңыз. Өйтпеген
жағдайда Flash BIOS-тағы программа бұзылады.
11. BIOS-тың сәтті жүктелгендігі жайында хабарлама шықса, жүйелік
дискті дискжетектен шығарып, компьютерді қайта жүктеу үшін
Enter түймесін басыңыз.
12. Setup BIOS программасын жіберу үшін F1 немесе F2
түймелерін басыңыз. Бұл программаның бірінші диалогты
терезесінен жаңа нұсқасының орналасқандығына сенімді болу
үшін, BIOS нұсқасының нөмірін тексеріңіз.
13. Setup BIOS программасында болашақта орнатылатын BIOS АМІ-дегі
F5 түймесін басып қажетті белгілерді көрсетіңіз. BIOS
Phoenix-тен Exit мәзіріне өтіп, Codal Setup Defaults
командасын таңдап, Enter түймесін басыңыз.

Тыңдаңыздар!

Егер сіз жүктеу қажет болған параметрлер белгісін орнатпасаңыз, жүйе
қателермен жұмыс жасауы мүмкін.

Егер жүйеде нақты параметрлер белгілері берілсе, оларды енді
орнатыңыз. F10 түймесін басып, белгілерді сақтап қалу үшін Setup BIOS
программасынаншығып, компьютерді қайта жүктеңіз. Компьютер енді BIOS-тың
жаңа нұсқасымен жұмыс жасауға тиіс.

Ескерту!

Егер, қайта жүктелгеннен кейін CMOS-тың қате бақылау суммасы жайында
хабарлама шықса немесе басқа да проблемалық мәселелер туындаса жүйені қайта
жүктеуге тырысып көріңіз. CMOS-тың қате бақылау суммасы жайында хабарлама
шыққан кезде Setup BIOS программасын жіберіп, тексеріңіз, егер қажет болса,
сақтаңыз. Одан кейін Setup BIOS программасынан шығыңыз.

Flash BIOS-тың қайта орнатылуы

Не істеу керек, егер құдай сақтасын, BIOS-ты жаңартуда қоректену
жоғалып кетсе немесе тастау түймесін абайсызда басып қойсаңыз? Flash BIOS
микросхемасын алмастыру қажет пе жоқ әлде жаңа жүйелік плата алу керек пе?
Бұндай мәселелердің шешімін табу мақсатында дайындаушылар: BIOS-қа кез
келген қимыл жасалғанда оның қызмет атқару бөлігі өзгеріссіз қалады.
Сондықтан сәтсіз жаңарту әрекеттеріңіз бір көргенде елестететіндей
оншалықты дүрліктірер мәселе емес.

BIOS-ты қайта орнату үшін мына қимыл қатарларын орнатамыз.

1. Жүйелік платаға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.