Ғылыми басқару тәсілі

Жоспар

Кіріспе

1Тарау ҰЙЫМДАРДЫ БАСҚАРУДЫҢ МЕТОДИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Ұйым менеджментінің қалыптасуы мен дамуының негізгі алғышарттары

2. Ұйымның мәні мен құрылымына көзқарастар эволюциясы
3. Ұйымдарды басқарудың кәзiргi көзқарасы (шетел тәжірибесi)

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Жалпы басқару ғылымдарының бір бөлігі ретінде ұйымдардың құрылуы мен қызмет жасауының теориялық негіздері бірнеше ілімдер саласында зерттелінді-менеджменте, социологияда, антропологияда, психологияда, әлеуметтік психологияда, экономикалық ғылымдарда, құқықтануда және басқаларда.

Ұйымдардың іс-әрекетінің объективті жағдайының өзгеруі, көптеген жаңа көзқарастардың дамуына, ғылыми концепциялардың көбеюі, басқарудың меншіктен бөлінуі, нақты ғылым және адам жәйлі ғылымдардың дамуы ұйымдардың ғылыми тәсілдерін құруына, ықпалын тигізді. Бұл өмірге көптеген ғылыми идеялар мен ұйымның құрылу заңдылықтар туралы мектептерді, формальді және формальді емес, адамдың қатынастар туралы, әлеуметтік жүйелер туралы, жауапкершілік және қызметтердің бқлінуі туралы, шешім қабылдау теориясы туралы, басқару процесінің математикалық апраты туралы алып келді.

Қазақстанның қазіргі жағдайындағы әлеуметтік экономикалық жүйелердің қиын және жантақгы ауысу процессі барысында үйымның калыптасуы мен тиімді қызмет етуінің кешенді негіздеудің маңызы зор. Үйымның басқару кұрылымына қойьшатын жаңа талаптарды рыноктың қатынастар, кәсіпкерлік белсенділік, әртүрлі меншік формаларына өту, мемлекеттік реттеу мен басқару функцияларының өзгеруі қойып отыр. Ғылыми негізделген принциптерге сүйеніп құрылған тиімді ұйымдар мен басқару табысты экономикалық реформаларды жүзеге асырудың басты шартына айналды. Өнімдер мен қызметтер бәсеклестілігі айтқанды үйымды басқарудың формалардың, әдістердің және құрылымдардың бәсекелестілігне айналды. Әрбір ұйымның тиімді қызмет етуі, қойылған мақсаты мен миссясын орындау, стратегиясының жүзеге асырудың маңызды шарты -
сыртқы орта өзгерістеріне бейімделген, қазіргі тенденцияларды ескере отырып қалыптастырылған басқару құрылымы.

Қазақстан Республикасының дамуының қазіргі сатысы экономика мен қоғамды өзгертуде өте күрделі мәселелер пайда болуымен сипатталады. Елде нарық қатынастарын дамытуға беймдейтін стратегиялық бағыт басқару жүйесін, ең алдымен ұйымды басқару жүйесін жетілдіруді талап етеді. Бұл жерде ұйым қатарына қоғамға, оның мүшелеріне, тұтынушыларға қажетті өнім өндіретін, белгілі жұмыс және қызмет көрсететін ұйымдар жатады.

Зерттеу максаты мен міндеті: Бітіру жұьысының мақсаты Қазақстан Республикасында елдің экономикалық мүмкіндіктерін және ұйымдарды тиімді басқарудың шетелдің даму тәжіребиесін ескере отырып, ұйымдарды құрудың және тиімді басқарудың теоретикалық әрі практикалық тиімділігін ашып көрсету болвп табылады. Осы мақсатқа байланысты келесідей мәсәлелерге тоқталып, олардың мән мағынасы толық қарастырамыз:

• ұйымдарды басқарудың методикалық және экономикалық негіздері және дамыған елдердің менеджментке қазіргі көзқарастары;

1Тарау ҰЙЫМДАРДЫ БАСҚАРУДЫҢ МЕТОДИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Ұйым менеджментін қалыптастыруы мен дамуының негізгі алғышарттары

Ұйымды басқарудың бастапқы теориялары.

Басқару, басқарушылық еңбегі, оның тікелей өндірістен өзгеше іс-әрекеттің айырықша түріне айналуы еңбек кооперациясымен байланысты. Қарапайым формадағы еңбек кооперациясы көптеген жұмысшылардың күш-жігерін жай біріктіру ретінде тіпті алғашқы қауымдық құрылыстада болған. Бірақ менеджмент тарихын зерттеушілер оның жекелеген нышандары өте ежелгі қоғамдар - Шумерде, Египетте, Аккада да пайда болғандығын атап көрсетеді - жоғарғы касталы дін қызметшілері діни функционерлерге, дәлірек айтсақ, менеджілерге айналды. Бұған діни принциптердің өзгеруі себеп болған - адамдарды құрбан ету орнына қайыр садақа, мал, май, қолөнер бұйымдарын беру түріндегі символикалық құрбандықтар орын тебе бастаған. Осының нәтижесінде абыздардың арасында ритуалдық рәсімдерді сақтаудан басқа салықтарды жинауға жетекшілік ететін мемлекеттік қазнаны басқаратын мүліктік істерді жүргізетін іскер адамдардың жаңа типі пайда болды. Олар іс-құжаттарын, бухгалтерлік есеп айырсуларды жүргізетін, бүгінгі күні басқару процесінің мазмұнын анықтайтын қамдау бақылау жоспарлау және басқа да функциаларын атқарған. Сөйтіп, ең алғаш менеджмент коммерциялық және діни қызмет іс-әрекетін жүргізу құралы ретінде қалыптасты.

Менеджменттің дамуындағы кезекті күрт өзгерісті Вавилон әміршісі Хаммурапи (б. з. д. 1792-1750 ж. ж. ) есімімен байланыстырады. Кең байтақ иеліктерді тиімді басқару үшін ол тұңғыш рет Хаммурапидің заңдар жиынтығын шығарады. Сонымен, тұңғыш рет Хаммурапидің билік ету дәуірінде таза зиялы басқару үлгісі жасалып, адамдар арасындағы қатынастарды ұйымдастыру мен реттеудің ресми жүйесі пайда болды.

Бұдан едәуір кейін Вавилон мұнарасы мен аспалы бақтар жобасының авторы ІІ Навуходонасор патша (б. з. д. 605-562 ж. ж. ) тоқыма фабрикалары мен астық қоймаларында өндірістік бақылау жүйесін енгізді.

Басқару жаңалықтарының айтарлықтай бөлігі Ежелгі Римде орын алған, олардың ішіндегі ең танымалдары - Диоклетианның (б. з. д. 316-243 ж. ж. ) территориялық басқару жүйесі мен күні бүгінге дейін ешбір өзгеріссіз сақталған Рим католиктік шіркеуінің әкімшілік ұйымдастырылуы.

ХVІІ - ХVІІІ ғ. ғ. ұлы өнеркәсіп төңкерісі, алдыңғы төңкерістерге қарағанда, басқару теориясымен практикасына әлдеқайда елеулі ықпал етті. Индустрия (өнеркәсіп) мануфактурасының шектерінен асып, акционерлік капиталдың қазіргі заманығы жүйесі пісіп жетілген сайын капитал иелері бизнеспен айналысудан барған сайын алыстай бастады. Жаңа диверсификацияланған меншік формасы пайда болды. Жалғыз жетекші - меншік иесінің орнына тек қана пурсатты (айырықша құқылы) таптан ғана емес, барлық таптар ішінен іріктеп алынған бірнеше жолдамалы менеджерлер пайда болады.

Өндіріс көлемінің өсуі, капитал айналымының жеделдеуі, банк операцияларының ұлғаюы қазіргі заманғы ғылыми-техникалық революцияның (ҒТР) ықпалы басқаруды өте-мөте күрделендіре түсті. Ол енді тек бір ғана дұрыс мағыналы ойды жұмсау саласы бола алмады, арнайы білімдерді, дағдылар мен сарапшылардың іскерлігін талап етті.

Әрбір өндіріс процесі дрбес функция қызметі мен менеджменттің іс-әрекет ету саласына бөлініп шығады. Функциялардың саны өсіп, оларды жаңа негізде үйлестіру мен біріктіру мәселесі шиеленісе түседі. Оларды біріктірү үшін, әрбір функцияға мамандар штаты бекітіледі, ал үйлестіру функциялары менеджмент үлесіне тиеді.

Бастапқыда меншік иесі мен менеджер бір тұлғада көрінген. Кейін басқару капитал мен өндірістен оқшауланады. Бір капиталистің орнына екі - акционерлер мен исалдамалы басшылар қауымдастығы пайда болады. Келесі даму кезеңі: менеджерлер көп әрі әрқайсысы нақты функцияны бақылайды. Бұдан соң бірегей менеджер - маман қайта бөлінеді және оның орнына мамандар қауымдастығы пайда болады.

Менеджмент жеке меншік секторда бизнес - менджмент ретінде туындаған, бірақ ғылыми және әлеуметтік күш ретінде орта және шағын кәсіпорында емес, ірі корпорацияларда дамыды.

1 Кесте. Көне және қазіргі ұйымдастыруды салыстыру.

(М. Мескон, М. Альберт, Ф. Хедоури. Основы менеджмента 1998- б. 43. ) .

Егер қоғамның капитализмне дейінгі даму кезеңінде басқару функциясы тікелей өндірістен әлі оқшауланбаған және негізінде бақылау мен еңбекке мәжбір ету функциясына бара-бар болса, капитализмнің дамуы өндірісті басқару функциясының ролін арттырады. Ол өз кезегінде барған сайын күрделеніп, дифференциялданып, өз алдына дербес, өзгеше іс-әрекет ету саласы бола бастайды. Осы келтірілген деректерден аңғаратынымыз - басқару барлық қоғамдық формацияда болған.

Әртүрлі мектептердің ұйымдарды басқарудағы тәсілдері.

ХХ ғасырдың бірінші жартысында төрт әртүрлі басқарудағы ой-пікірлер мектептері көріне бастады. Хронологиялық белгілеріне байланысты олар: ғылыми басқару мектебі, әкімшілік мектебі, психология және адамдар қарым-қатынасының мектебі және басқару ғылымының мектебі (немесе сандық мектеп) (Мескон) . Мектептің төртке бөлінуіне байланысты төрт түрлі тәсілге бөлінеді. Мұнда басқару төрт түрлі көзқараста қарастырылады.

Процестік тәсілде басқару өзара байланысты басқару функциясының үздіксіз сериясы ретінде қарастырылады.

Жүйелік тәсілде атап көрсетілетіні: басшылар ұйымдастыруды адамдар, құрылым, міндеттер мен технология секілді өзара байланысты элементтердің жиынтығы ретінде қарастыруы, сөйтіп өзгермелі сыртқы орта жағдайында алуан түрлі мақсатқа жетуді көздеуі тиіс.

Ситуациялық (жағдай) тәсілінде басқарудың әртүрлі әдістерінің жарамдылығы нақты жағдайға қарай анықталады. Ұйымдастырудың өзінде де, қоршаған ортада да сан алуан факторлар болатындықтан, өндірісті басқарудың біріңғай, “таңдаулы әдісі” болмайды.

Басқару эволюциясы ғылым ретінде.

(А. Поршнев. История менеджмента 1997- б. 132. ) .

Сурет 1.

Ғылыми басқару (1885-1920) .

Ғылыми менеджменттің пайда болуы Ф. У. Тейлордың есімімен байланысты (1856-1915) . Бұл мектептің негізгі өкілдері: Френк, Б. Гильберт, Лилиан Гильберт және Генри Гантт. Тейлор ғылыми менеджменті төрт салада дамыдты: нормалау, уақыт пен міндетті зерттеу, ұдайы сұрыптау, уақыт пен міндетті, ұдайы сұрыптау және баулу, ықшалй ынталандыру.

Тейлор өз теориясын тұжырымдай отырып мынадай таутамаға келді: “дәстүрлі әдістің орнына” ғылым; қарама қарсылықтың орнына үйлесімділік; дербес жұмыстың орнына ынтымақтастық; еңбек өнімділігін шектеудің орнына еңбек өнімділігін орнына барынша арттыру; әрбір жұмысшының еңбек өнімділігін барынша арттыру, оларға барынша қолайлық жағдай жасау.

Тейлор концепциясының негізгі қағидалары:

1. Практикада қалыптасқан ескі, дәстүрлі жұмыс тәсілдерінің орнына ғылыми іргетасты құру, оның әрібір элементін ғылыми тұрғыдан зерттеу.
2. Жұмысшыларды ғылыми критерші бойынша таңдау, оларды жаттықтыру және баулу.
3. Еңбекті ұйымдастырғанда әкімшілік пен жұмысшылар арасындағы жауапкершілік.
4. Еңбекті біркелкі бөлісу және әкімшілік пен жұмысшылар арасынадағы жауапкершілік. /1/.

Еңбек өнімділігін барынша арттыруды басты мақсат етіп қоя отырып, Тейлор жұмысшы еңбегі мен өндірісі құралдарын пайдалануды; материалдар мен аспаптарды үнемдеп жұмсауды, аспаптарды, жұмыс операцияларын стандарттауды, жұмыс уақытын дәл есептеуді қарапайым операцияға бөліп, кейіннен хронометраждау арқылы еңбек процестерін зерттеуді, әрбәр операцияларға бақылау орнатуды, біріңғайланған еңбек ақыны қолдануды және т. б. көздеді.

Тейлор жұмысындағы басты жүйе - жекелеген жұмысшылардың еңбегін ұтымды ету, өндіріс процестерін жәнеде соған сәйкес басқару процесін ұйымдастыруды қайта құру болды.

Тейлор ілімінің көрнекті зерттеушілері Гильберт прибор ойлап шығарып оны микрохронометром деп атады. Оны кинокамерамен қоса қолданып, белгілі бір операцияда қандай қозғалыстардың атқарлатындығын және де олардың әрқайсысы қанша уақыт алатындығын дәл анықтау үшін пайдаланады. Осылайша олар, артық өнімсіз қозғалыстарды жою мақсатында жұмыс операцияларын өзгертті, әрі стандартты процедуралар мен жабдықтарды пайдаланып жұмыс тиімділігін арттыруға тырысты. Г. Эмерсон өндірісті және басқарманы ұйымдастырудың күрделі міндеттерін жан-жақты ойластырып шешудің қажеттілігін және тиімділігін тұңғыш рет атап көрсетті. Әсіресе тиімділік тұрғысынан рационализациялауды қарастырды. Тиімділік деп, шығын мен нәтиже арасындағы ең қолайлы ара қатынасты атап көрсетті.

Өндірісті ғылыми басқару концепциясы елеулі өзгерісті кезең болды, соның әсерінен басқару ісі ғылыми зерттеудің дербес саласы ретінде танылды. Басшылар - практиктер мен ғалымдар ғылым мен техникада пайдаланылатын тәсілдер мен әдістер практикада ұйымдастыру мақсатына жетуде тиімді қолдануға болатындығына тұңғыш рет көздері жетті.

Басқарудың классикалық немесе әкімшілік мектебі (1920-1950) .

Ғылыми басқару өкілдері өз зертеулерін негізінен өндірісті басқаруға арнады. Олар басқарылатын деңгейден төменгі статыдағы еңбек өнімділігін арттырумен шұғылданды.

Әкімшілік мектептері пайда болғаннан кейін мамандар басқаруды ұдайы жетілдірумен, әкімшілік қызметті ұйымдастыру принциптермен айналысты. Бұл проблемалар француз зерттеушісі Анри Файольдің (1841-1925) есімімен тікелей байланысты. Басқару деп есептеді ол, кәсіпорын мақсатына сай жолға қою, сөйтіп қолда бар ресурстарды пайдалана отырып барлық мүмкіндігін пайдалану. Файольдің пікірінше, әкімшілік ету жан-жақты қызмет ауқымын қамтитын басқарудың бір бөлігі жәнеде техникалық (техналогиялық процес), коммерциялық (сатып алу, сату, айырбастау), қорғаныстық (жеке меншік пен жеке адамды қорғау), бухгалтерлік (мүлікті түгендеу, баланстық ведомость), әкімшілік (жұмыскерлерге ықпал ету) салаларын қамтиды. Әкімшілік функцияны талдай отырып, Файоль оның бес элементін бөліп көрсетті: жоспарлау, ұйымдастыру, басшылық ету, үйлестіру, бақылау. Тейлор теориясына қарамастан Файоль әкімшілік функция ұйымдастырудың барлық деңгейінде, тіпті жұмысшылар арасында да болады деп есептеді.

А. Файоль әкімшілік басқарудың бірқатар принциптерін ойластырды, мның өзі оның пікірінше кез келген ұйымға қолдануға жарайды.

Оның менеджменттерге арналған он төрт принципінде басқарушылардың қызмет міндеттерін қалай орындау керектігін көретеді. 1) Жұмысты бөлісу. 2) Билік. 3) Тәртіп. 4) Дара басшылық. 5) Бағыт билігі. 6) Жеке мүддені жалпы мүддеге бағындыру. 7) Ақы төлеу. 8) Орталықтандыру. 9) Иерархиялық тізбек. 10) Реттілік. 11) Әділеттілік. 12) Қызметшілердің тұрақтылығы және қызмет /2/ лауазымында да болу мерзімі. 13) Ынта-ықылас. 14) Ерекше рух. Классикалық мектептің өкілі Л. Урвин әкімшілік қызметтің негізгі элементтерін тұжырымдап, бұған жоспарлауды, ұйымдастыруды, штатты жинақтауды, басшылықты, үйлестіруді, есеп беруді және бюджет жасауды жатқызды.

Урвин формальды ұйым құру принциптерін жасуға ерекше көңіл бөлген:

• құрылым талаптарына сәйкес келетін мамандарды таңдап алу,
• арнайы және “бас” штабты құру,
• право мен жауапкершіліктің салыстырмалылығы,
• бақылау өрісі - басшыға тікелей бағынатын адамдар саны,
• мамандандыру,
• анықтық.

Классикалық мектептің келесі өкілі М. Вебер болып саналады. Ол ұйым билігіндегі жетекшілік пен құрылым проблемаларын зерттеуге ерекше көңіл бөлген. Басшы ие болатын билік сипатына қарай ұйымдастырудың негізгі үш түрлі кезеңін ажыратады харизматикалық, дәстүрлі, идхалды (немесе бюрократтық) .

Ұйымдастырудың харизматикалық түрі басшының ерекше сапасы болған жағдайда пайда болады. Ұйымдастырудың дәстүрлі түрі харизматикалық түрден туындайды да, мұнда жетекшінің орны табиғи түрде алмастырылып, ұйым мүшесі қалыптасқан дәстүрге сәйкес бұрыңғы жетекшінің орнын басқан адамға бағынады. Ең соңында ұйымдастырудың идеалдық түрі биліктік арнайы бөлуге негізделеді де, ұйым басшының жетекші болуын қамтамасыз етеді. /3/.

Адамгершілік қарым-қатынас мектебі (1930-1950) .

Ғылыми басқару мектебі мен классикалық мектеп, психология жаңадан дами бастаған кезде жарық көреді, сондықтанда осы мектептің авторлары адам факторының маңызын мойындай тұрса да, олардың пікір таласы ақыны әділ төлеу, экономикалық ынталандыру және формальды қызмет қарым-қатынасын орнату секілді мәселелермен шектеледі. Адамгершілік қарым-қатынас жніндегі қозғалыс, ұйымның негізгі тиімді элементі ретінде адам факторын толық мойындай алмауына жауап ретінде туындаған еді.

М. П. Фоллет пен Э. Мейо адамгершілік қарым-қатынас мектебінің жаңа бағытта дамуының негізін салушылар деп есептелінеді. Мейо “Уэстерн электри компани” фирмасымен шартқа отырып, Хоторнс қаласында адам еңбегінің тиімділігіне психологиялық факторлардың ықпалын зерттеді. Бұл дүние жүзіне әйгілі “Хоторнс эксперимент” деп аталады.

Бұл бағыттың негізгі қағидасы ресми емес шағын топтардың ролін орындау, басқару практикасында топтағы психологиялық және әлеуметтік ерекшеліктерді тауып, пайдалануға мүмкіндік беретіндей тәсілдерді қабылдау болып саналады.

“Адамгершілік қарым-қатынас” мектебінің өкілдері басқару жүйесіндегі жұмыскерлердің еңбегін жетілдіру тәсілдерін іздестіруге едәуір көп көңіл бөледі. Олар ұйымның формальды құрылымын қайта құруды ұсынды.

Олар классикалық мектеп ұсынған “жоғарыдан төменге қарай бағыну үйлесімділігі” принципін қатты сынға алып, биліктік тек жоғарыдан төмен қарай жүруін тиімді деп есептемеді. Осыған орай олар “комиссия арқылы үйлесілімдікті” ұсынады, мұның өзі идея қатынасының тиімділігін арттыруды, жалпы саяси ұйымның жақсы қабылдауын, әрі оның неғұрлым тиімді жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді.

Осындай қортындыларға сүйене отырып, психологиялық мектептің зерттеушілері былайша топшылады: егер басшылар өз жұмыскерлері туралы көбірек қамқорлық жасаса, онда олардың қанағаттану сезімі де, еңбек өнімділігі де жоғары болады.

Бихевиористік мінез-құлық мектебі (1950 жылдан күні бүгінге дейін) .

Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін психология мен социологияның дамуы, зерттеу әдістерінің жетілдіруі жұмыс орнында мінез-құлықты зерттеуді ғылыми жолға қойды. К. Арджирис, Р. Лайкерт, Дуглас Мак Грегор, Ф. Грецберг, бихевиористік мінез-құлықытқ мектебінің басқада өкілдері әлеуметтік өзара әрекеттесудің, мотивацияның билік пен бедел сипатының, ұйымдық құрылымдарының, ұйымдастырудағы жетекшіліктің, жұмыс мазмұнын ескертудің және еңбек тұрмысы сапасының алуан түрлі жайларын зерттеді.

Бихеваристік мектеп адамгаршілік қатнас мектебінен едәуір ауытқып, адамдар арасындағы қатнасты орнықтыру тәсілдеріне назар аударады. Бұл жаңа бағытта көбінесе адамдардың өз мүмкіндігіне ықпал етуге, ұйымды құруға және басқаруға негізделеді. Тұтастай алғанда бұл мектептің басты мақсаты адам ресурстарының тиімділігін арттыру арқылы ұйымдастыру тиімділігін арттыру болады.

Басқару ғылымы немесе сандық ықпал (1950 жылдан күні бүгінге дейін) .

Шет елдегі басқару теориясының жаңа бағыттарының бірі - “басқару ғылымы” деп аталатыны - басқару ғылымына сандық тәсілдер мен дәл ғылым аппаратын енгізуге таныскмен сипатталады.

“Жаңа” мектептің ең көрнекті өкілдеріне Р. Акофф, Л. Берланори, С. Бир, А. Гольдбергер, Н. Джорджеску - Реган, Р. Каллиен, П. Клейн, Р. Люс, Д. Форрестер секілді ғылымдар жатады. Бұл мектептің қалыптасуы кибернетика мен операцияны зерттеудің пайда болуына байланысты. Алғашында операцияны зерттеу сандық талдау әдістерін тұтастай, оны бөлімдерге жіктемей дайындаумен шектеледі.

Кейіннен операцияны зерттеу ғылымының дербес саласы ретінде қалыптасты, негізгі екі бағытта дамытылды.

Біріншісі, басқаруда неғұрлым жиірек кездесетін құбылыстың матеметикалық мделін құруға, запастарды басқаруға, ресурстарды бөлуге, бұхаралық қызмет көрсету міндеттеріне, ескі жабдықтарды алмастыруға, жұмыс уақытын реттеуге байланысты болды.

Екіншісі, жүйені зерттеуге - “жүйе техникаларын” құруға айырықша мән берді.

Қазіргі кезде басқару шешімдерінің теориясы саласындағы зерттеулер мынандай бағыттарда жүргізіледі:

• ұжымдарда шешімдер шығару процестерін математикалық модельдеу тәсілдері;
• статистикалық шешімдер теориясын құбылыс теориясын (теория игр) т. б. қолдана отырып қолайлы алгоритмдік шешімдер;
• экономикалық құбылыстардың сандық қолданбасы және абстрактілі математикалық модельдерді, соның ішінде қоғам мен жеке фирмалар ауқымында ұдайы өндіріс модельдері;
• ғылыми - техникалық және экономикалық дамуды болжалдау модельдері (“Паттерн”, “Форекаст” т. б. жүйесі) . /4/.

Процестік тәсіл.

Бұл концепция қазіргі кезге дейін қолданылып, басқару ғылымына үлкен төңкеріс әкелді. Әкімшілік мектептің өкілдері алғашқы болып процестік тәсілді ұсынған, олар менеджер функциясын көрсетуге тырысқан. Бірақта, бұлар функцияларды бір-бірімен тәуелсіз ретінде қарастырған. Процестік тәсіл бұған қарама-қарсы ретінде басқару функцияларын байланысты деп қарастырған.

Басқаруды процес ретінде қарастырудың себебі, ол бір-бірімен байланысты. Әрекеттердің үздіксіз сериясы ретінде болады. Бұл әрекеттер әрқайсысы өзінше процес ретінде болуы, ұйымның тиімділігінің артуына маңызды. Бұларды басқару функциясы деп атайды. Әр басқару функциясының процес ретінде болуы, бұнда да әрекеттердің байланыстылығы жүреді.

Бұл концепцияны алғашқы зерттеген А. Фойль бес функцияны бөліп көрсетті: жоспарлау, ұйымдастыру, билік ету, үйлестіру және бақылау.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс