Қасым ханның хандығы
Жоспар
I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
II. Негізгі бөлім
1.Қасым ханның хандығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2. Қазақ хандығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
Әдебиеттер
I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
II. Негізгі бөлім
1.Қасым ханның хандығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2. Қазақ хандығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
Әдебиеттер
Кіріспе
Қазақ хандығы ХV-ХVI ғасырлардың аралығында нығая түсті де ол еуроазиялық қарым-қатынастар саласында тұрақтандырушылық фактордің рөлін атқара бастады. Өйткені ол осы құрлықтағы күштер мен мүдделердің тепе-теңдік балансын сақтап, халықтардың әскери-саяси және экономикалық интеграциясын қамтамасыз етіп отырды. Осы кезден бастап Қазақстан мен Ресей жағрафиялық жағынан бір-бірімен іргелес жатқан елдерге айналды және дипломатиялық қарым-қатынас жасай бастады. 1594 жылы Мәскеуге, Федор Иванович патшаның сарайына Тәуекел ханның Құлмұхаммед бастаған алғашқы ресми қазақ елшілігі Орыс мемлекетімен достық келісім-шарт жасасу үшін барды. Ал 1595 жылы Қазақ мемлекетінің сол кездегі астанасы Түркістан қаласына Бельямин Степанов басқарған орыс елшілігі келеді де қазақ елінің басшыларымен келелі келіссөздер жүргізеді.
Қазақстан аумағындағы өзінен бұрынғы мемлекеттік құрылымдардан өзгеше Қазақ хандығының, әсіресе XVI ғасырдың басынан бастап анағұрлым кең және берік этникалық негізі болды да, оған қазақ халқын құраған этникалық топтардың бәрі және олар мекендеген бүкіл алқап түгелдей дерлік біртіндеп кірді. Сөйтіп барлық қазақ рулары мен тайпалары Жетісуда алғаш рет бір мемлекетке бірікті.
Қазақ хандығының дәуірлеуі Жәнібек ханның ұлы Қасымның (1511-1518 жылдар) есімімен байланысты. Ол өз тұсында "жерді біріктіру" процесін жедел жүзеге асырған көрнекті қазақ хандарының бірі болған еді. Қасым 1511 жылдан бастап толық өктемдік жүргізген хан. Осы кезден бастап хан билігі ұзақ мерзімге Жәнібек ұрпақтарына көшеді.
1.Қасым ханның хандығы
Билікті тартып алып Мауереннахрда орныққан Мұхаммед Шайбани хан қазақ хандығының күшеюіне жол бермеуді көздеп, Сырдария бойындағы қазақ билеушілерінің дәуірлеуіне қарсы әр түрлі әрекет жасайды. Тіпті ол Түркістан халқының қазақ көпестерімен қандай да болсын сауда жасауына тыйым салатын арнайы жарлық шығарады. Мұхаммед Шайбанидың іс жүзіндегі осындай экономикалық қоршауы, сондай-ақ әскери әрекеттеріне қазақ хандары жағынан дәл осындай қарсы қимылдар жасалуы табиғи нәрсе еді. Оңтүстік Қазақстанның қалалары үшін соғыс ұзаққа созылған сипат алды. Осындай қантөгіс қақтығыстарда Қасым хан Түркістан, Сайрам және басқа қалаларды Мұхаммед Шайбанидан тартып алады. Хандықтың оңтүстіктегі шекарасы Сырдарияның оң жағалауына дейін созылып, Түркістан қалаларының көп бөлігін, оңтүстік-шығысында Жетісудың тау баурайлары мен жазық даласының едәуір бөлігін қамтыды; солтүстік пен солтүстік-шығысындағы шекарасы Ұлытау таулары мен Балқашты басып Қарқаралы тауларына, Солтүстік батысында Жайық өзені аңғарына дейін жетті. Қасым ханның тұсында халық саны бір миллионға жуықтады да 300 мың сарбаз шамасында әскер болды.
"Бүкіл Дешті Қыпшаққа әмірін толық жүргізген Қасым ханның атақты да құдіретті болғаны соншалықгы, ондайға Жошы ханнан кейін ешкімнің қолы жеткен емес", - деп жазды сол кездегі белгілі тарихшы Мұхаммед Хайдар Дулати. Шебер дипломат ретінде де Қасымның атағы зор болды. Ол ноғайлармен, монғолдармен, қашғарлармен дипломатиялық байланыс жасап, шайбанилықтарға қарсы күресте осы бір достық қатынастарды өз мақсатына пайдалана білді.
Қасымның тұсында Қазақ хандығы біртіндеп халықаралық қатынастарға тартыла бастады. Қазақ хандығымен дипломатиялық байланыс орнатпақ болған алғашқы мемлекеттердің бірі ұлы князь Василий III билігін жүргізген Мәскеу мемлекеті. Қасым ханның тұсында қазақтар дербес халық ретінде Батыс Еуропаға мәлім бола бастады.
Қасым хан жасаған құнды құжаттар қазақтардың тарихында "Қасымның
Қазақ хандығы ХV-ХVI ғасырлардың аралығында нығая түсті де ол еуроазиялық қарым-қатынастар саласында тұрақтандырушылық фактордің рөлін атқара бастады. Өйткені ол осы құрлықтағы күштер мен мүдделердің тепе-теңдік балансын сақтап, халықтардың әскери-саяси және экономикалық интеграциясын қамтамасыз етіп отырды. Осы кезден бастап Қазақстан мен Ресей жағрафиялық жағынан бір-бірімен іргелес жатқан елдерге айналды және дипломатиялық қарым-қатынас жасай бастады. 1594 жылы Мәскеуге, Федор Иванович патшаның сарайына Тәуекел ханның Құлмұхаммед бастаған алғашқы ресми қазақ елшілігі Орыс мемлекетімен достық келісім-шарт жасасу үшін барды. Ал 1595 жылы Қазақ мемлекетінің сол кездегі астанасы Түркістан қаласына Бельямин Степанов басқарған орыс елшілігі келеді де қазақ елінің басшыларымен келелі келіссөздер жүргізеді.
Қазақстан аумағындағы өзінен бұрынғы мемлекеттік құрылымдардан өзгеше Қазақ хандығының, әсіресе XVI ғасырдың басынан бастап анағұрлым кең және берік этникалық негізі болды да, оған қазақ халқын құраған этникалық топтардың бәрі және олар мекендеген бүкіл алқап түгелдей дерлік біртіндеп кірді. Сөйтіп барлық қазақ рулары мен тайпалары Жетісуда алғаш рет бір мемлекетке бірікті.
Қазақ хандығының дәуірлеуі Жәнібек ханның ұлы Қасымның (1511-1518 жылдар) есімімен байланысты. Ол өз тұсында "жерді біріктіру" процесін жедел жүзеге асырған көрнекті қазақ хандарының бірі болған еді. Қасым 1511 жылдан бастап толық өктемдік жүргізген хан. Осы кезден бастап хан билігі ұзақ мерзімге Жәнібек ұрпақтарына көшеді.
1.Қасым ханның хандығы
Билікті тартып алып Мауереннахрда орныққан Мұхаммед Шайбани хан қазақ хандығының күшеюіне жол бермеуді көздеп, Сырдария бойындағы қазақ билеушілерінің дәуірлеуіне қарсы әр түрлі әрекет жасайды. Тіпті ол Түркістан халқының қазақ көпестерімен қандай да болсын сауда жасауына тыйым салатын арнайы жарлық шығарады. Мұхаммед Шайбанидың іс жүзіндегі осындай экономикалық қоршауы, сондай-ақ әскери әрекеттеріне қазақ хандары жағынан дәл осындай қарсы қимылдар жасалуы табиғи нәрсе еді. Оңтүстік Қазақстанның қалалары үшін соғыс ұзаққа созылған сипат алды. Осындай қантөгіс қақтығыстарда Қасым хан Түркістан, Сайрам және басқа қалаларды Мұхаммед Шайбанидан тартып алады. Хандықтың оңтүстіктегі шекарасы Сырдарияның оң жағалауына дейін созылып, Түркістан қалаларының көп бөлігін, оңтүстік-шығысында Жетісудың тау баурайлары мен жазық даласының едәуір бөлігін қамтыды; солтүстік пен солтүстік-шығысындағы шекарасы Ұлытау таулары мен Балқашты басып Қарқаралы тауларына, Солтүстік батысында Жайық өзені аңғарына дейін жетті. Қасым ханның тұсында халық саны бір миллионға жуықтады да 300 мың сарбаз шамасында әскер болды.
"Бүкіл Дешті Қыпшаққа әмірін толық жүргізген Қасым ханның атақты да құдіретті болғаны соншалықгы, ондайға Жошы ханнан кейін ешкімнің қолы жеткен емес", - деп жазды сол кездегі белгілі тарихшы Мұхаммед Хайдар Дулати. Шебер дипломат ретінде де Қасымның атағы зор болды. Ол ноғайлармен, монғолдармен, қашғарлармен дипломатиялық байланыс жасап, шайбанилықтарға қарсы күресте осы бір достық қатынастарды өз мақсатына пайдалана білді.
Қасымның тұсында Қазақ хандығы біртіндеп халықаралық қатынастарға тартыла бастады. Қазақ хандығымен дипломатиялық байланыс орнатпақ болған алғашқы мемлекеттердің бірі ұлы князь Василий III билігін жүргізген Мәскеу мемлекеті. Қасым ханның тұсында қазақтар дербес халық ретінде Батыс Еуропаға мәлім бола бастады.
Қасым хан жасаған құнды құжаттар қазақтардың тарихында "Қасымның
Әдебиеттер.
1.Нығымет.М.Қазақтың қысқаша тарихы.-Алматы,1994.
2.Маданов.Х.Қазақтың арғы бергі тарихы.-Алматы,1995.
3.Қожабекұлы,Б.А.Тарихи таным.-Алматы,1994.
4.Рыспайұлы.К.Қазақстан республикасының тарихы.-Алматы,2004.
5.Қазақстан тарихы.Т.1. -Алматы,2005.
1.Нығымет.М.Қазақтың қысқаша тарихы.-Алматы,1994.
2.Маданов.Х.Қазақтың арғы бергі тарихы.-Алматы,1995.
3.Қожабекұлы,Б.А.Тарихи таным.-Алматы,1994.
4.Рыспайұлы.К.Қазақстан республикасының тарихы.-Алматы,2004.
5.Қазақстан тарихы.Т.1. -Алматы,2005.
Жоспар
I.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .3
II. Негізгі бөлім
1.Қасым ханның
хандығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2. Қазақ
хандығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .6
III.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 10
Әдебиеттер
Кіріспе
Қазақ хандығы ХV-ХVI ғасырлардың аралығында нығая түсті де ол еуроазиялық
қарым-қатынастар саласында тұрақтандырушылық фактордің рөлін атқара
бастады. Өйткені ол осы құрлықтағы күштер мен мүдделердің тепе-теңдік
балансын сақтап, халықтардың әскери-саяси және экономикалық интеграциясын
қамтамасыз етіп отырды. Осы кезден бастап Қазақстан мен Ресей жағрафиялық
жағынан бір-бірімен іргелес жатқан елдерге айналды және дипломатиялық қарым-
қатынас жасай бастады. 1594 жылы Мәскеуге, Федор Иванович патшаның сарайына
Тәуекел ханның Құлмұхаммед бастаған алғашқы ресми қазақ елшілігі Орыс
мемлекетімен достық келісім-шарт жасасу үшін барды. Ал 1595 жылы Қазақ
мемлекетінің сол кездегі астанасы Түркістан қаласына Бельямин Степанов
басқарған орыс елшілігі келеді де қазақ елінің басшыларымен келелі
келіссөздер жүргізеді.
Қазақстан аумағындағы өзінен бұрынғы мемлекеттік құрылымдардан өзгеше
Қазақ хандығының, әсіресе XVI ғасырдың басынан бастап анағұрлым кең және
берік этникалық негізі болды да, оған қазақ халқын құраған этникалық
топтардың бәрі және олар мекендеген бүкіл алқап түгелдей дерлік біртіндеп
кірді. Сөйтіп барлық қазақ рулары мен тайпалары Жетісуда алғаш рет бір
мемлекетке бірікті.
Қазақ хандығының дәуірлеуі Жәнібек ханның ұлы Қасымның (1511-1518 жылдар)
есімімен байланысты. Ол өз тұсында "жерді біріктіру" процесін жедел жүзеге
асырған көрнекті қазақ хандарының бірі болған еді. Қасым 1511 жылдан бастап
толық өктемдік жүргізген хан. Осы кезден бастап хан билігі ұзақ мерзімге
Жәнібек ұрпақтарына көшеді.
1.Қасым ханның хандығы
Билікті тартып алып Мауереннахрда орныққан Мұхаммед Шайбани хан қазақ
хандығының күшеюіне жол бермеуді көздеп, Сырдария бойындағы қазақ
билеушілерінің дәуірлеуіне қарсы әр түрлі әрекет жасайды. Тіпті ол
Түркістан халқының қазақ көпестерімен қандай да болсын сауда жасауына тыйым
салатын арнайы жарлық шығарады. Мұхаммед Шайбанидың іс жүзіндегі осындай
экономикалық қоршауы, сондай-ақ әскери әрекеттеріне қазақ хандары жағынан
дәл осындай қарсы қимылдар жасалуы табиғи нәрсе еді. Оңтүстік Қазақстанның
қалалары үшін соғыс ұзаққа созылған сипат алды. Осындай қантөгіс
қақтығыстарда Қасым хан Түркістан, Сайрам және басқа қалаларды Мұхаммед
Шайбанидан тартып алады. Хандықтың оңтүстіктегі шекарасы Сырдарияның оң
жағалауына дейін созылып, Түркістан қалаларының көп бөлігін, оңтүстік-
шығысында Жетісудың тау баурайлары мен жазық даласының едәуір бөлігін
қамтыды; солтүстік пен солтүстік-шығысындағы шекарасы Ұлытау таулары мен
Балқашты басып Қарқаралы тауларына, Солтүстік батысында Жайық өзені
аңғарына дейін жетті. Қасым ханның тұсында халық саны бір миллионға
жуықтады да 300 мың сарбаз шамасында әскер болды.
"Бүкіл Дешті Қыпшаққа әмірін толық жүргізген Қасым ханның атақты да
құдіретті болғаны соншалықгы, ондайға Жошы ханнан кейін ешкімнің қолы
жеткен емес", - деп жазды сол кездегі белгілі тарихшы Мұхаммед Хайдар
Дулати. Шебер дипломат ретінде де Қасымның атағы зор болды. Ол ноғайлармен,
монғолдармен, қашғарлармен дипломатиялық байланыс жасап, шайбанилықтарға
қарсы күресте осы бір достық қатынастарды өз мақсатына пайдалана білді.
Қасымның тұсында Қазақ хандығы біртіндеп халықаралық қатынастарға тартыла
бастады. Қазақ хандығымен дипломатиялық байланыс орнатпақ болған алғашқы
мемлекеттердің бірі ұлы князь Василий III билігін жүргізген Мәскеу
мемлекеті. Қасым ханның тұсында қазақтар дербес халық ретінде Батыс
Еуропаға мәлім бола бастады.
Қасым хан жасаған құнды құжаттар қазақтардың тарихында "Қасымның қасқа
жолы" деген атпен мәлім. Олар кейін жазылған "Жеті жарғыға" негіз болды.
Қасым хан 1523 жылы 70 жасында Сарайшықта қайтыс болды.
ХV-ХVІІ ғасырларда қазақ халқының тарихында азды-көпті із қалдырған
белгілі қазақ хандарының қатарына мыналар жатады: Хақназар (Ақназар) (1538-
1580), Шығай (1580-1582), Тәуекел (1582-1598). Олар хан билігін нығайтып,
Сырдария бойындағы қалаларда орнығып алуға ұмтылды, ішкі саяси жағдай ауыр
еді: хандықгың солтүстік-батыс және солтүстік шекараларындағы қатынастар
ұдайы шиеленісіп тұрды, мұнда ноғай ұлыстарының феодал билеушілерінің бір
бөлігі орыс бодандығына өтуге ұмтылды, ал екінші бір бөлігі қазақ хандығына
іш тартты, онан соң бұл кезде Сібір ханы Көшім өзінің дұшпандық әрекеттерін
күшейткен болатын.
Қасым ханнан кейінгі бүліктердің салдарынан әлсіреген хандықты нығайтып,
біріктіруге оның баласы Хақназар хан әрекет жасады. Сырдария бойындағы
қалаларда орнығып алуды көздеген Хақназар 70-жылдардың аяқ шенінде Абдолла
ханның Ташкенттің үлестік билеушісі, Бұқар хандығынан бөлінгісі келген
Барақ ханның баласы Баба сұлтанға қарсы күресін өз мүддесі үшін пайдаланып
қалуға тырысты. Бұл арада ол қарсыластар арасында шеберлікпен бірде бір
жағын, бірде екінші жағын қолдап отырды. Бастапқы кезде қазақ феодалдары
Баба сұлтанға жәрдемдесуге уәде берді. Мұны сезіп қалған Абдолла хан 1579
жылы әскерін Сайрамға қарай беттетеді, бірақ көп кешікпей сұлтандарымен
және әскерімен бірге Таласта тұрған қазақханынан оған елші келіп, өздері
онымен бұрын жасасқан "шарт пен одаққа" адалдығын және бұдан былай да адал
болатындығына уәде беретіндігін айтты.
Хақназар қазақтардың қолына түскен Баба сұлтанның баласын бұларға бермек
болады. Абдолла хан қазақ билеушілерінің тарапынан болған бұл қолдауға
Түркістандағы кейбір аудандарды оларға беру арқылы жеткен. 1580 жылы Баба
сұлтанның тыңшы ретінде жіберген адамы Хақназар ханды өлтіреді.
Хақназардың мүрагері Жәнібек ханның немересі Шығай қартайып қалса да хан
болды. Ол өзінің баласы Тәуекелмен бірге Баба сұлтанға қарсы күресінде
Өзбек ханы Абдолланы қолдап отырды. Тәуекел 1582 жылы маусым айында Баба
сұлтанның әскерін талқандап, оны өлтіреді. Осыдан кейін көп ұзамай Сауран,
Түркістан, Отырар, Сайрам қамал-қалалары Абдолла ханға беріледі.
1583 жылы Тәуекел өзбек ханымен Хақназар жасасқан "ант беріскен шартты"
бұзды да, 1586 жылы Түркістанның кейбір қалаларын басып алып, Ташкентке
қауіп төндірді. Қаланың билеушісі қазақ жасақтарын кері қарай қуып тастады.
Тәуекел хандықтағы өз билігін нығайтып алып, әрі орыс үкіметінің көмегіне
иек арта отырып, 1597-1598 жылдардың қысында Ташкент түбінде Абдолланың
әскерін талқандады. 1598 жылы Сырдария бойындағы қалалар мен Түркістанның
Қазақ хандығының құрамына қосылуы жайында келісімге қол жетті.
2.Қазақ хандығы
Қазақ хандығы құрылғанымен ол бір орталыққа бағынған мемлекет бола
алмады. Оған шаруашылық сипаты, рулық құрылыс және алып кеңістік мүмкіндік
бермеді. Сондықтан да XVII ғасырда оның саяси жағдайы босаңси берді. Қазақ
жүздері арасында тұрақты экономикалық және саяси қатынастар қалыптасып
үлгермеді, әсіресе Кші жүз бен Орта жүздің Ұлы жүзбен байланысы әлсіз еді.
Қазақхандығының экономикалық жағынан мешеулігі, натуралды шаруашылықтың
үстемдігі, ішкі рыноктың болмауы, оңтүстіктегі қалалардың құлдырауы -
осының бәрі қазақ жерлерін бір орталыққа бағынатын мемлекетке біріктіруді,
бытыраңқылықты жоюды мүмкін етпеді, ал бұл кезеңде, әсіресе хандықгың
сыртқы саяси жағдайының ауыр болуына байланысты бытыраңқылық күшейе түскен
еді.
Феодалдық қырқысулар елді барған сайын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .3
II. Негізгі бөлім
1.Қасым ханның
хандығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2. Қазақ
хандығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .6
III.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 10
Әдебиеттер
Кіріспе
Қазақ хандығы ХV-ХVI ғасырлардың аралығында нығая түсті де ол еуроазиялық
қарым-қатынастар саласында тұрақтандырушылық фактордің рөлін атқара
бастады. Өйткені ол осы құрлықтағы күштер мен мүдделердің тепе-теңдік
балансын сақтап, халықтардың әскери-саяси және экономикалық интеграциясын
қамтамасыз етіп отырды. Осы кезден бастап Қазақстан мен Ресей жағрафиялық
жағынан бір-бірімен іргелес жатқан елдерге айналды және дипломатиялық қарым-
қатынас жасай бастады. 1594 жылы Мәскеуге, Федор Иванович патшаның сарайына
Тәуекел ханның Құлмұхаммед бастаған алғашқы ресми қазақ елшілігі Орыс
мемлекетімен достық келісім-шарт жасасу үшін барды. Ал 1595 жылы Қазақ
мемлекетінің сол кездегі астанасы Түркістан қаласына Бельямин Степанов
басқарған орыс елшілігі келеді де қазақ елінің басшыларымен келелі
келіссөздер жүргізеді.
Қазақстан аумағындағы өзінен бұрынғы мемлекеттік құрылымдардан өзгеше
Қазақ хандығының, әсіресе XVI ғасырдың басынан бастап анағұрлым кең және
берік этникалық негізі болды да, оған қазақ халқын құраған этникалық
топтардың бәрі және олар мекендеген бүкіл алқап түгелдей дерлік біртіндеп
кірді. Сөйтіп барлық қазақ рулары мен тайпалары Жетісуда алғаш рет бір
мемлекетке бірікті.
Қазақ хандығының дәуірлеуі Жәнібек ханның ұлы Қасымның (1511-1518 жылдар)
есімімен байланысты. Ол өз тұсында "жерді біріктіру" процесін жедел жүзеге
асырған көрнекті қазақ хандарының бірі болған еді. Қасым 1511 жылдан бастап
толық өктемдік жүргізген хан. Осы кезден бастап хан билігі ұзақ мерзімге
Жәнібек ұрпақтарына көшеді.
1.Қасым ханның хандығы
Билікті тартып алып Мауереннахрда орныққан Мұхаммед Шайбани хан қазақ
хандығының күшеюіне жол бермеуді көздеп, Сырдария бойындағы қазақ
билеушілерінің дәуірлеуіне қарсы әр түрлі әрекет жасайды. Тіпті ол
Түркістан халқының қазақ көпестерімен қандай да болсын сауда жасауына тыйым
салатын арнайы жарлық шығарады. Мұхаммед Шайбанидың іс жүзіндегі осындай
экономикалық қоршауы, сондай-ақ әскери әрекеттеріне қазақ хандары жағынан
дәл осындай қарсы қимылдар жасалуы табиғи нәрсе еді. Оңтүстік Қазақстанның
қалалары үшін соғыс ұзаққа созылған сипат алды. Осындай қантөгіс
қақтығыстарда Қасым хан Түркістан, Сайрам және басқа қалаларды Мұхаммед
Шайбанидан тартып алады. Хандықтың оңтүстіктегі шекарасы Сырдарияның оң
жағалауына дейін созылып, Түркістан қалаларының көп бөлігін, оңтүстік-
шығысында Жетісудың тау баурайлары мен жазық даласының едәуір бөлігін
қамтыды; солтүстік пен солтүстік-шығысындағы шекарасы Ұлытау таулары мен
Балқашты басып Қарқаралы тауларына, Солтүстік батысында Жайық өзені
аңғарына дейін жетті. Қасым ханның тұсында халық саны бір миллионға
жуықтады да 300 мың сарбаз шамасында әскер болды.
"Бүкіл Дешті Қыпшаққа әмірін толық жүргізген Қасым ханның атақты да
құдіретті болғаны соншалықгы, ондайға Жошы ханнан кейін ешкімнің қолы
жеткен емес", - деп жазды сол кездегі белгілі тарихшы Мұхаммед Хайдар
Дулати. Шебер дипломат ретінде де Қасымның атағы зор болды. Ол ноғайлармен,
монғолдармен, қашғарлармен дипломатиялық байланыс жасап, шайбанилықтарға
қарсы күресте осы бір достық қатынастарды өз мақсатына пайдалана білді.
Қасымның тұсында Қазақ хандығы біртіндеп халықаралық қатынастарға тартыла
бастады. Қазақ хандығымен дипломатиялық байланыс орнатпақ болған алғашқы
мемлекеттердің бірі ұлы князь Василий III билігін жүргізген Мәскеу
мемлекеті. Қасым ханның тұсында қазақтар дербес халық ретінде Батыс
Еуропаға мәлім бола бастады.
Қасым хан жасаған құнды құжаттар қазақтардың тарихында "Қасымның қасқа
жолы" деген атпен мәлім. Олар кейін жазылған "Жеті жарғыға" негіз болды.
Қасым хан 1523 жылы 70 жасында Сарайшықта қайтыс болды.
ХV-ХVІІ ғасырларда қазақ халқының тарихында азды-көпті із қалдырған
белгілі қазақ хандарының қатарына мыналар жатады: Хақназар (Ақназар) (1538-
1580), Шығай (1580-1582), Тәуекел (1582-1598). Олар хан билігін нығайтып,
Сырдария бойындағы қалаларда орнығып алуға ұмтылды, ішкі саяси жағдай ауыр
еді: хандықгың солтүстік-батыс және солтүстік шекараларындағы қатынастар
ұдайы шиеленісіп тұрды, мұнда ноғай ұлыстарының феодал билеушілерінің бір
бөлігі орыс бодандығына өтуге ұмтылды, ал екінші бір бөлігі қазақ хандығына
іш тартты, онан соң бұл кезде Сібір ханы Көшім өзінің дұшпандық әрекеттерін
күшейткен болатын.
Қасым ханнан кейінгі бүліктердің салдарынан әлсіреген хандықты нығайтып,
біріктіруге оның баласы Хақназар хан әрекет жасады. Сырдария бойындағы
қалаларда орнығып алуды көздеген Хақназар 70-жылдардың аяқ шенінде Абдолла
ханның Ташкенттің үлестік билеушісі, Бұқар хандығынан бөлінгісі келген
Барақ ханның баласы Баба сұлтанға қарсы күресін өз мүддесі үшін пайдаланып
қалуға тырысты. Бұл арада ол қарсыластар арасында шеберлікпен бірде бір
жағын, бірде екінші жағын қолдап отырды. Бастапқы кезде қазақ феодалдары
Баба сұлтанға жәрдемдесуге уәде берді. Мұны сезіп қалған Абдолла хан 1579
жылы әскерін Сайрамға қарай беттетеді, бірақ көп кешікпей сұлтандарымен
және әскерімен бірге Таласта тұрған қазақханынан оған елші келіп, өздері
онымен бұрын жасасқан "шарт пен одаққа" адалдығын және бұдан былай да адал
болатындығына уәде беретіндігін айтты.
Хақназар қазақтардың қолына түскен Баба сұлтанның баласын бұларға бермек
болады. Абдолла хан қазақ билеушілерінің тарапынан болған бұл қолдауға
Түркістандағы кейбір аудандарды оларға беру арқылы жеткен. 1580 жылы Баба
сұлтанның тыңшы ретінде жіберген адамы Хақназар ханды өлтіреді.
Хақназардың мүрагері Жәнібек ханның немересі Шығай қартайып қалса да хан
болды. Ол өзінің баласы Тәуекелмен бірге Баба сұлтанға қарсы күресінде
Өзбек ханы Абдолланы қолдап отырды. Тәуекел 1582 жылы маусым айында Баба
сұлтанның әскерін талқандап, оны өлтіреді. Осыдан кейін көп ұзамай Сауран,
Түркістан, Отырар, Сайрам қамал-қалалары Абдолла ханға беріледі.
1583 жылы Тәуекел өзбек ханымен Хақназар жасасқан "ант беріскен шартты"
бұзды да, 1586 жылы Түркістанның кейбір қалаларын басып алып, Ташкентке
қауіп төндірді. Қаланың билеушісі қазақ жасақтарын кері қарай қуып тастады.
Тәуекел хандықтағы өз билігін нығайтып алып, әрі орыс үкіметінің көмегіне
иек арта отырып, 1597-1598 жылдардың қысында Ташкент түбінде Абдолланың
әскерін талқандады. 1598 жылы Сырдария бойындағы қалалар мен Түркістанның
Қазақ хандығының құрамына қосылуы жайында келісімге қол жетті.
2.Қазақ хандығы
Қазақ хандығы құрылғанымен ол бір орталыққа бағынған мемлекет бола
алмады. Оған шаруашылық сипаты, рулық құрылыс және алып кеңістік мүмкіндік
бермеді. Сондықтан да XVII ғасырда оның саяси жағдайы босаңси берді. Қазақ
жүздері арасында тұрақты экономикалық және саяси қатынастар қалыптасып
үлгермеді, әсіресе Кші жүз бен Орта жүздің Ұлы жүзбен байланысы әлсіз еді.
Қазақхандығының экономикалық жағынан мешеулігі, натуралды шаруашылықтың
үстемдігі, ішкі рыноктың болмауы, оңтүстіктегі қалалардың құлдырауы -
осының бәрі қазақ жерлерін бір орталыққа бағынатын мемлекетке біріктіруді,
бытыраңқылықты жоюды мүмкін етпеді, ал бұл кезеңде, әсіресе хандықгың
сыртқы саяси жағдайының ауыр болуына байланысты бытыраңқылық күшейе түскен
еді.
Феодалдық қырқысулар елді барған сайын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz