Патриоттық және интернационалдық тәрбие ұғымдарының мәні

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І бөлім Патриоттық және интернационалдық тәрбие
берудің теориялық негіздері
1.1 Патриоттық және интернационалдық тәрбие
ұғымдарының
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 5
1.2 Оқушыларға патриоттық және интернационалдық тәрбие беру
проблемасы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
ІІ бөлім Қазіргі мектеп жағдайында оқушыларды патриотизм
мен интернационализм рухында тәрбиелеу жолдары
2.1 Мектептегі оқу – тәрбие үрдісінде оқушыларға
патриоттық тәрбие
беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...12
2.2 Патриотизм мен интернационализмге тәрбиелеудегі халық
педагогика элементтерінің
тиімділігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
Пайдаданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .27

Кіріспе
Елбасы Н.Назарбаевтың Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты жолдауында
Қазақстандық патриотизм саяси ерік жігер – жаңа Қазақстанды құрудың аса
маңызды факторлары бөлімінде Өткен жолымыз лайықты жол болды, ал біздің
бірлескен шешімдеріміз бен тындырған істеріміздің нәтижесі таңқаларлықтай
болды. Мұның бәрі де жаңа жалпы қазақстандық патриотизмнің іргетасын
қалап, біздің Отанымыздың, біздің барша көпұлтты және көпконфессиялы
қоғамымыздың, біздің балаларымыздың тамаша келешегі бар екеніне
негізді мақтаныш пен сенімді туындатады –деп атап көрсетілген.
Жастардың бойында қазақстандық патриотизм қалыптастыру үшін әр
ұлттар мен ұлыстар тек өз мәдениетін ғана танып білуі жеткіліксіз,
сонымен қатар олар бір-бірін танып біліп,құрметтеуі тиіс.Мектеп оқушылары
қазақ халқының тарихы мен мәдениетін, өз болмысында еш бұрмалаусыз танып,
білуі шарт. Мектепте оқушыларының бойында патриоттық сезімді қалыптастыруда
ана тілі пәндерінің алатын орны ерекше. Отанды сүйген, елін жаудан қорғау
үшін қасық қаны қалғанша аянбай шайқасатын Қобланды, Қамбар, Ер Тарғын,
Алпамыс тұлғалары, ақын – жыраулардың, билердің татулыққа, адамгершілікке,
елін сүюге шақырған өлең – жырлары, шешендік сөздері оқушылардың бойында
патриоттық сезімді қалыптастыруды маңызы өте зор. Патриоттық сезімнің
обьектісі мен қайнар көзі – Отан десек, оның мазмұны: туған жер, табиғат,
оның байлықтары, тіл, дәстүр, тарихи ерекшеліктер, туған өлкедегі тамаша
киелі орындар.Олардың адам көкірегіне жылылық, жақындық, туысқандық
сезімдерді ұялатып, ізгі де ерлік істердің қайнар көзіне айналуы
патриотизмге тәрбиелеудің арқауы. Қасиетті сезім ананың сүтімен бірге
өзінен - өзі келмейтін баланың бойында біртіндеп қалыптасатын құдіретті
сезім. Бұл сезім әркімде әр кезеңде оянып, кейін тәжірибемен, уақытпен,
біліммен, қоршаған ортаның ықпалымен, балабақша, отбасы, мектеп, жоғарғы
оқу орындары, бұқаралық ақпарат құралдары, қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар
әсерімен қалыптасады. Патриоттық сезім тәрбие арқылы өсіп, жетіліп
патриоттық сана түрінде қалыптасады. Сондай – ақ жеке адам өз ұлтының
қасиеттерін бойына сіңіруі керек.
Отансүйгіштік – қазақ елінің әлемдік өркениетті елдер көшіне қосылып,
дүниежүзілік қауымдастықтан лайықты орын алуға мүмкіндік беретін бірден –
бір күш. Өз Отанын сүю, ата заңды білу, еркін өмір сүруін қамтамасыз ету –
қай елдің болсын мақсаты. Бұл қасиеттерді орындау үшін әрбір саналы азамат
оны бойына сіңіріп дамытуға тиіс.
Қазақтың патриоттық, отансүйгіштік тәрбиесі – тереңнен тамыр тартқан,
халқымыздың сан ғасырлық болмысының, дүние тану көзқарасының, ақыл ойы салт
– дәстүр, мәдениетінің көрінісі. Осыларды бойға дарытпайынша, келер ұрпақты
патриоттық отансүйгіштік тәрбиеге лайықты қалыптастырмайынша алтын бесік
елін, кіндк кескен жерін қорғайтын және осы мақсат жолында бар күш – жігері
мен қайратын жұмсайтын отаншыл азаматтарды, яғни, нағыз патриоттарды
тәрбиелеп шығару мүмкін емес.
Елбасы Н.Назарбаевтың қазақстандық отансүйгіштікке тәрбиелеу ісінің
жаңа мемлекеттік идеологияның аса маңызды міндеттерінің бірі ретінде алға
тартуының сыры да осында жатыр. Ал оны елдің туын, елтаңбасын, әнұранын
қастерлеуден, заңды, өкіметті құрметтеуге тәрбиелеуден бастау керек.
Патриоттық тәрбие арқылы біз Отанына берілген, қайырымды, халқының салт
– дәстүрлерін, мәдениетін, экономикалық және саяси қуатын қорғай білетін,
қоғамға қажетті игілікті өндіруге белсене қатысатын ынталы білікті жастарды
тәрбиелейміз.
Курстық жұмыстың мақсаты: Қазіргі қоғамдағы оқушылардың Отанға,
елге деген патриоттық сезімдерін және сүйіспеншілігін қалыптастыру.
Курстық жұмыстың міндеті:
- Оқушылардың бойында патриоттық және интернационалдық тәрбиені
қалыптастыру;
- Сабақта және сабақтан тыс уақыттарда оқушыларға патриоттық
тәрбие беру;
- Гуманитарлық сабақтар өту барысында оқушы бойында патриоттық
және интернационалдық сезімдерін қалыптастыру;
- Патриоттық және интернационалдық тәрбие ұғымдарының мәнін
анықтау;

І бөлім Патриоттық және интернационалдық тәрбие берудің теориялық
негіздері
1.1 Патриоттық және интернационалдық тәрбие ұғымдарының мәні.
Қазақстанның білім және ғылым қызмткерлерінің II сьезіиде еліміздің
Президенті Нұрсұлтан Назарбаев: "Қазақстанның отаншылдық сезімін тәрбиелеу
білім берудің мектепке дейінгі жүйесінен жоғарғы орындарына дейінгі
орталықтарда барлық ұйымдарда көкейкесті болып табылады. Балаларды Отанды,
туған жерді, озінің халқын сүюге тәрбиелеу - мұғалімнің аса маңызды, аса
жауапты да қадірменді парызы" - деген еді.
Әр дәуірдің тарихи кезеңдерінде Отан-сүйгіштікке тәрбиелеудің өзіндік
мүдделері болады. Ол ең алдымен, "ұлтжандылық", "отансүйгіштік",
"патриотизм" ұғымдары сол заманның ақиқаты - наным-сенімінен туын-дайды.
Еліміз егемендік алған жылдар ішінде жас ұрпақ тәрбиесінің темірқазығы -
Қазақстандық патриотизм болды.
"Қазақстандық патриотизм" ұғымы біздің тәуелсіздігімізбен қоса туған жаңа
сөз болып, еліміздегі саяси-әлеуметтік ахуалдың ерекшелігін көрсетеді.
Елімізде жузден аса ұлттар мен ұлыстардың өкілі өмір сүруде. Қазақстан
олардың көпшілігінің туған отаны және бұдан былай да мәңгі тұрақтап қалар
мекені болмақ. Сондықтан олардың әрқайсысы Қазақстанды ата-жұртым деп
танып, оның тәуелсіздігін қорғауға және материалдық байлығын арттыруға
еңбек етуі тиіс. Сол себепті Қазақстандық патриотизм ұғымы күнделікті
емірде жиі қолданылып, кеңінен калыптасып келеді.
Бұл ұғымның педагогикалық мәніне келер болсақ, ол болашақ Қазақстан
азаматтарын тәрбиелеумен тығыз байланысты.
Қазақстандық патриотизм - Отан - анаға пеген сүйіспеншілік пен азаматтық
ерлік, өнеге көрсетушілік, бойдағы білім мен білікті, ақыл-парасатты ел
игілігіне жұмсау, ' ата-мекен мүддесіне арнау болмақ. Өз елініңөткенін,
тілін, әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін құрметтей білу де осы қазақ-стандық
патриотизм құрамына кірсе керек. Туған халқымыздың өткен тарихына көз
жіберсек, патриотизмнің керемет үлгілерін кереміз. Бүгінгі күні егемен ел
болып, қазақ деген ұлт болып отыруымыздың өзі ата-бабаларымыздың теңдесі
жоқ ерлігінің арқасы.Тарихи мәліметтерден байқайтынымыздай, жоңғар
шапқыншылығы кезі, одан бертіндегі ұлт - азаттық кетерілісін алып қарасақ,
ондағы батырлардың ешқайсысы елін, жерін, Отанын қорғауда жанын, тәнін аяп
қалмаған. Осындай көптеген тарихи тәжірибелерден сол кездегі патриоттық
сезімнің қалыптасуында отбасындағы тәрбиенің ықпалын елемей қоюға болмайды.
Қоғамның өз азаматтарына қызмет етуі адамдардың езіне байланысты екені
белгілі. Бұл қоғамның жай-күйі оның әрбір азаматына байланысты деген сөз.
Демек, еліміздің егемендігі мен тәуелсіздігінің нығайып дамуының басты
шарттарының бірі - оның азаматтарының патриотизмі
Ендігі басты міндет осы мемлекеттің өркендеп өсуі, халықтың әлеуметтік,
экономикалық жағдайын көтеру. Бәсекелестікке қабілетті әлемнің 50
мемлекетінің қатарына қосылуды мұрат етіп отырған ел үшін өсіп, келе жатқан
жас ұрпақ, ертеңгі мемлекет иелерінің бойында патриоттық сана-
сезім,патриоттық іс-әрекет қалыптастыру - бүгінгі күннің өзекті
мәселелерінің бірі.
Жастарды патриотизмге тәрбиелеуде сүйенетін негізгі ұғым "Қазақстандық пат
риотизм" арқылы Отан, туған жер, ел, ата мекен, мемлекет, туған өлке, туған
халқы туралы нақты түсініктер берудің тиімділігі арта тұспек
"Қазақстандық патриотизм" ұғымдарына анықтама беріп, олардың маз-мұнын
жәсау Отан сүйгіштік сезімді дамыту, ұлттық салт-дәстүрді ұстану, мемлекет
рәміздеріне құрмет қалыптастыру,т.б.тәлім тәрбиелік мүмкіндіктерді кеңейте
түседі.
Патриотизм туралы кең толғамды идеаяларды қазақ даласының ойшылдары
Асан Қайғы, Доспамбет жырау Аймауытұлы, Шалкиіз жырау Тіленшіұлы, Бұхар
жырау Қалқаманұлы, Махамбет Өтемісұлы да өз шығармаларына арқауетті.
Өз ұлтына деген патриоттық сезімді қазақ ағартушылары - Ш.Уәлиханов,
ЬІ.Алтынсарин, А.Құнанбаев шығармаларынан да байқауға болады.
Абай шығармалары Қазақстан тағдырына деген, оның бостандық сүйгіш халқының
болашағына деген қамқорлық пен туған ел табиғатына, мәдениетіне, тіліне
озық дәстүрлері мен ұлттық мінездерінің жақсы жақтарына деген
сүйіспеншілігінен керініс тапты.
Ұлттық сезім, Отанға, елге деген сүйісіпеншілік негізінде Алаш орда
қайраткерлері інақтылы іс атқарып, тарихтың жарқын 'беттерін жаза білді.
Міржақып Дулатулы: "Оян, қазақ!" - деп ұлттық сананың жаңа бір белесіне
шақырса, Ахмет Байтұрсынұлы "Қәзақ" газетін ашыл, букіл Алаш жүртын
тәрбиеледі. Мағжан мен Сұлтанмахмұт отаршылдық бұғаудан құтылатын күнді
аңсады, туған жұртының ұлттық, отаншылдық сезімін тәрбиеледі. Жаңа ғасырдың
бас кезінде бүкіл қазақ жүртының рухани және саяси жетекшісіне айналған
Әлихан Бөкейхан сияқты дара тұлға ұлт теңдігі жолындағы күреске бел шешіп
кірісті. Бұл кезде қазақ зиялылары үлкен бір топ құрып, қуаттыкүшке
айналды.
Мәдениеттану тұрғысынан қарастыратын болсақ, ұрпақтан-ұрпаққа жалғаскан
ерлік және жауынгерлік дәстүрлер ұлттық патриотизмнің негізі болып
табылады. Бесік жырынан бастайатын ерлікке баулу дәстүрлері түркі халкына
тән негізгі ырымдар болып саналады. Түркі халқына тән қасиет бұл - ерлік.
Қазак деген ұғымының өзі ер, ердік деген мағынаны береді.
Аксиологиялык тұрғысынан келетін болсақ, патриоттық қасиет бұл
адамгершілік тәрбиесінің негізгі бір тармағы, адам бойындагы негізгі
құндылықар болып табылады. Халқымыздың бойындағы патриоттык құндылық,
ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырған заңдылық тұрғысынан да қарастыруга болады.
Көне түркі заманнан бастау алған патриоттық құндылық, Құлтегін жазбаларында
былай деп суреттеледі: "Елтеріс қағаның алгырлығы, еліне деген
сүйіспеншілігі Құлтегіннің қанына ана сүтімен сіңді"- Патриоттық құндылық
ана сүтімен даритын ең киелі ұғым екенін түсінеміз.
Ғылыми деректерге зер салатын болсак, патриотизм ұғымы XV ғасырдың
басында фраицуз халқының ұлттық батыры Жанна д'Арк ұлтының тәуелсіздігі
үшін басқыншы-армен күресіп, өз Отанының дербестігін сақтапқалуды көздеген
ұлы жеңістің нәтижесінд? пайда болды десек, артық айтпаған болар едік.
Басқа да елдердегі патриотизм де фраицуз еліндегідей сырттан келген жаулап
алушыларға, әртүрлі жаман пиғылдарға қарсы күрес тұрғысынан сипатталады.
Патриотизм - адамгершілік және саяси принцип, сезім, оның мазмұны
-Отанға сүйіспеншілік, оған адалдық, оның өткені мен қазіргісіне деген
мақтаныш, Отан мүддесін қорғауға құлшылық. Патриотизм - адамның мыңдаған
жылдар бойы бекіген ең терең сезімдерінің бірі. Патриотизм -Отанға, туған
жерге, өзінің мәдени ортасына деген сүйіспетшілік
"Патриотизм - дегеніміз (грек. раtгіоіs - отандас, раtгіо- отан, туған
жер) Отанға деген сүйіспеншілік, бойындағы күш-қуаты мен білімін Отан
игілігі мен мүддесіне жұмсау, туған жерін ана тілің елдің әдет-ғұрпы мен
дәстүрін құрмет тұту сяқты патриотизм элементтері ерте заманнан қалыптаса
бастайды", - деп атап көрсетеді.
"Патриотизм - Отанға (мемлекетке) деген сүйіспеншілік, жеке адамның
амансаулығының қоғамдык-мемшлекеттік қауіпсіздікке тікелей
байланыстылығын сезіну, ал мемлекетті нығайту дегеніміз жеке адамды күшейту
екенін мойындау, қысқасын айтқанда, патриотизм мемлекет дегем ұғымды, жеке
адаммен яғни оның өткенімен, бүгінгі күнімен және болашағымен қарым-
қатынасты білдіреді"
Патриотизм әдетте Отанға сүйіспеншілік деп аталатын, нақты бір
әрекет бейнесінде және қоғамдық сезімдердің күрделі жиынтыгында керініс
беретін, балаларының Отан анаға деген көзқарасын сипаттайтын қоғамдық және
адамгершілік принципі.
Патриотизм - тұлғаның байындағы Отан үшін қызмет етуге лайық шын
берілген Отанға деген сүйіспеншілік қасиеті. Патриотизм - өз Отанына және
отандастараына сүйіспеншілік және құрмет мұраты, ал интернационализм баска
халыктар мен елдерге деген құрмет пен бірлік мұраты.
Патриотизм - адамның туа біткен, биологиялық қасиеті емес, ол
-әлеуметтік, тарихи қалыптасқан отанға деген сүйіспеншілік сезім, ол Отанға
қызмет етуден көрінеді.
Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының әлеуметтік-'1
экономикалық даму барысында саяси-идеологиялық, мәдени тұрғыдан
жаңаруына сай жас ұрпаққа патриоттық тәрбие беру үкіметіміздің
жаңа стратегиялық бағдарламасының басым бағыттарынан орын алып
отыр.
Еліміздің географиялык орналасуы мен ұлттық-этника
ерекшелігіне орай оқушыларға халықтық дәстүрге негізделген
батыр бабаларымыздың ерлік дәстүрлерін насихаттау, билер
мен шешендердің өнегелі тәлім-тәрбиелеріне негізделген
жан-жақты тәрбие беру жүйесін құру қажеттілігі қазақетандық
педагогмканың маңызды ироблемаларының бірі болып табылады.
Қазақстан Республикасының Білім туралы заңының 8-бабында білім беру
жүйесінің басым міндетерінің қатарында жеке тұлғаны азаматтық
пен жандылыққа, өз Отаны - Қазақстан Реснубликасына сүйіспеншілікке,
мемлекеттік рәміздерді құрметгеуге, халық дәстүрлерін қастерлеуге,
Конституцияға қайшы және қоғамда қарсы кез келген көріністерге төзбеуге
тәрбиелеу туралы айтылады. Мұндай мазмұн, мемлекеттік талап-міндеттер
бүгінде жас ұрпаққа патриоттық тәрбие беру ісінің жалпы ұлттық сипатқа ие
болып отырғандығын көрсетеді. Ал, мұндайда күрделі тәрбие үрдісі әр
отбасынан бастау алып, білім беру жүйесінде үздіксіз, кешенді жүргізуді
талап етеді.
Қазақстан Республикасының Прпизиденті Н.Ә.Назарбаев өзінің мақалаларында
және көпшілік алдындағы баяндамаларында тәуелсіз мемлекеттің азаматтарының
қалыптасуында тәрбиенің маңызды рөліне баса назар аударып отырып,оны барлық
білім беру жүйесі –деп атап көрсетті.Патриотық тәрбие берудің жай –күйін
зерттеу барысында оның әдіс-тәсілі ретінде формалрының сан луан болғаны
және оларды бүгінгі күн жағдайына бейімдеп қолданудың мүмкіндігі мол
екендігіне көзіміз жетті.
Туған халқымыздың өткен тарихына көз жіберсек, Отан сүйгіштіктің
(патриотизмнің) керемет үлгілерін көреміз. Бүгінгі күні егеменді ел болып,
қазақ деген ұлт болып отыруымыздың өзі - ата-бабаларымыздың теңдесі жоқ
ерлігінің арқасы.Тарихи мәліметтерден байқағанымыздай,жоңғар шапқыншылығы
кезі, одан бертіндегі ұлт-азаттық көтерілісін алып қарасақ, ондағы
батырлардың ешқайсысы бүгінгідей (кеңес дәуіріндегідей) жүйелі патриотизмге
тәрбиелеудің тезіне салынбаған. Бірақ елін, жерін, Отанын қорғауда жанын,
тәнін аяп қарап қалмаған. Осындай көптеген тарихи тәжірибелерден, сол
кездегі отбасы тәрбиесіндегі отаншылдық сезімнің қалыптасуына ата-ана, ауыл-
аймағының ықпалы күшті болғанын көреміз. Өсіп келе жатқан жас буындардың
бойында Отан сүйгіштік сезімнің қалыптасуына отбасындағы тәрбиенің ықпалын
елемей қоюға болмайды. Бұл ретте қазақ халқының батыр ұлы Б.Момышұлының
"Бұл менің ошағым Отанның ошағы, Отан болмаса, ошағым да, уйім де болмас
еді, менің үйім де, ошағым да Отанымдікі" деген.
Ал интернационализмді әрбір адамның езін сол мемлекет халқының бір
бөлігі ретінде сезінуінен түрлі ұлттық қауымдастық өкілдерінің ортақ
Отанына деген сүйіспеншілігі мен шын берілгендігінен көруге болады.
Қазакстан Республикасының тэуелсіздігі жағдайында барлық ұлттардың
ортақ сана-сезімін қамтитын интернационализм идеясы мен ұлттық патриотизм
идеясының біртүтастыгы қажет. Оның темірқазығы -Қазақстанды осындағы барлық
ұлттардың өз Отаным деп сезінуі болмақ.
Жалпы қазақстандык патриотизм дегеніміз - өзіңді республика халқының
ажырамас бөлігі, ортақ Отан ретінде Қазақстан Республикасына сүйіспеншілік
сезімі мен берілгендік, азамат ретінде халық пен елдің мүддесін қорғайтын
борышты сезіну болып табылады.
Қазақстандық патриотизмге басқа халықтарға деген сыйластық, бүкіл
адамзатты құрметтеу тұрғысынан қарау керек.

1.2 Оқушыларға патриоттық және интернациональдық тәрбие беру
проблемасы
Өскелең ұрпаққа адамзат тарихында ұрпақтан - ұрпаққа жалғасып келе
жатқан патриоттық тәрбиені, отаншылдықты, елжандылықты дарыту – қазіргі
кезеңде көкейкесті мәселенің бірі болып отыр. Н. Назарбаевтың Қазақстан –
2030 стратегиялық бағдарламасының Қазақстн мұраты деп аталатын
бөлімінде еліміздің тұтастығын, оны ішкі және сыртқы күштерден сақтау
міндетініңт өзі жастарды отаншылдық, елжандылық, патриоттық рухта
тәрбиелеуді жүктейді.Өткенін білмеген халқының қадірін білмейді, халық нені
бастан кешірді, бүгінге қол жеткені ненің арқасы, халық өз тарихын
жасауүшін тер төгіп, азап шекті, тар жол, тайғақ кешуден өтіп, жерін
қорғап, елін сақтады. Жаппай патритизм үлгісі кешегі 1986 жылғы әлемді дүр
сілкіндірген қасіретті желтоқсан оқиғасы болатын. Соны бүгінгі ұрпақ
білуге, қастерлеуге тиіс. Сондықтан жас ұрпаққа патриоттық тәрбие беру ҚР
Білім министірлігі ұсынған Тәлім - тәрбие тұжырымдамасы жобасында, ҚР
Білім туралы Заңы, ҚР мемлекеттік Білім бағдарламасы, ҚР жалпы білім
беретін мектептер тұжырымдамасы, т.б. қаулы – қарарларда қазақ халқының
ерлік, жауынгерлік тарихымен, ұрпаққа ерліктің өшпес үлгісін қалдырған хас
батырлардың өмір - өнегесімен таныстыруға, өз жерін, елін қорғай алатын
елжанды, ұлттық намысы мол, жігерлі азаматтар тәрбиелеуге ден қойылған.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылғы 26 сәуірдегі
Жарлығымен бекітілген Қазақстан халықтары Ассамблеясының орта мерзімді
кезеңге арналған стратегиясы және ҚР азаматтарына патриоттық тәрбие берудің
2006-2008жылдарға арналған Мемлекттік бағдарламасында патриоттық тәрбие
беру жүйесін нысаналы дамыту арқылы азаматтардың бойында жоғары патриоттық
сананы, өз елі үшін мақтаныш сезімдерін, Отанның мүдделерін қорғау
жөніндегі азаматтық борыш пен конститутциялық міндеттерді орындауға
дайындығын тәрбиелеуді көздейді.
Бүгінгі Қазақстан жағдайындағы патриотизмнің басты көрінісі – қазақтың
ана тілінде сөйлеуі , балаларына патриоттық тәрбие беруі, ұлттық мінез,
жүріс – тұрыстарын қалыптастыру, ізет, құрмет, мейірім, т.б. сезімдерін
дамытуы.
Патриоттық, интернационалдық тәрбие мәселесін зерттеумен біздің
республиканың бірқатар ғалымдары айналысып келеді. Мәселен, Б.Момышұлы
К.Меңлібаев, Қ.Жарықбаев, С.Қалиев, С.Иманбаева, Е.Жұматаева және т.б. бұл
мәселені өз еңбектерінде қарастырған. Ғалым - педагогтар Н.Қайшыбаева,
Д.Құсайынов, Г.Сламбекова, Е.Жұматаева т.б. патриоттық тәрбие беруді
әдебиет сабағы арқылы сыныптан және сыныптан тыс оқу – тәрбие
мекемелерінде ұйымдастырудың жағдайларын, мүмкіндіктерін жазса,
А.Луначарский, Н.Крупская өз еңбектерінде оқушының жеке тұлға ретінде
қалыптасуына патриоттық тәрбиенің әсерін қарастырады.
Жас ұрпақ тәрбиесі Қазақстанның егемендік алып, тәуелсіздік жағдайына
ие болғанда өз мемлекеттігін қалыптастыруға байланысты бала тәрбиесін қайта
қарау маңызды міндеттердің біріне айналып отыр. Қазақстан - біздің ортақ
үйіміз, біздің өзімізде, біздің бабаларымызда осы жерді мекен етеді. Егер
біз өзіміздің өмірімізді сынауды білер болсақ, оны жасампаздықпен
жаңғыртып, бой көрсеткен әрбір тал шыбықты мәпелеп өсіріп отырмасақ, онда
біз өзімізді нағыз патриот деп санай алмас едік. деген Елбасы
Н.Назарбаевтың сөзі мемлекетіміздің келешегінің тұтқасын ұатайтын жас
ұрпақты осы бастан Отанына, атамекеніне шын берілгендік Рухында
тәрбиелеуден артық борыш жоқ екендігін көрсетеді. Патриоттық тәрбиені ойға
алғанда бірінші санаға Отан түсінігі келеді.Патриоттық сезімнің нысаны мен
қайнар көзіне Отан, туған жер, табиғат, оның байлықтары, тіл, дәстүр,
тарихи ескерткіштер, туған өлкедегі ұлттық құндылықтар жатады.
Отансүйгіштік қасиетті қалыптастыруға әсер ететін факторлар – ұлттық сезім,
ұлттық парыз, бірлік және міндет.
Патриотизмнің маңызды элементтерінің бірі: онымен етене байланысып
жатқан ұлттық рух пен ұлттық патриотизм жөнінде айтып өту қажет. Ұлттық рух
пен ұлттық патриотизм – бұл ұлттың ішіндегі жеке адамның асыл белгісі мен
қасиеті, өз халқына деген сүйіспеншілігі, ерекшеліктерімен де байланысты.
Соғңы жылдары қазақстандық патриотизмге маңызды мән берілуде. Қазақстандық
патриотизм - өзіңді республика халқының құрамдас бөлігі ретінде сезіну,
Қазақстан Республикасына біртұтас Отан ретінде сүйіспеншілік және
берілгендік сезімді, халы пен елдің мүддесін қорғайтын, тіпті әскери
қорғауды жүзеге асыратын азаматтың парызы мен намысын тәрбиелеу. Патриотизм
мен ерліктің мәселелерін тарихи тұрғыда қарастыра отырып қазастандық
патриотизм жаңадан пайда болған құбылыс емес екендігін, оның ертеде пайда
болып, өзіне тек республика тәуелсіздігін алған жылдары ғана ерекше назар
аударылып отырғанын баса айтуға болады. Ол жоңғар шапқыншылығы кезіндегі
қатыгез күресте, азамат және екінші дүниежүзілік соғысы жылдарында,
желтоқсан оқиғалары кезінде, жаңа, тәуелсіз қоғам дәуірінде дамып жетіледі.
Патриоттық тәрбие ұлттық намыс, ұлттық сана – сезім рухани байлықтан
көрініс табады. Олай болса, рухани байлыққа, ең алдымен, тілімізді,
дінімізді, салт – дәстүрімізді, жатқызсақ, тіл – қазақ болуымыз үшін, дін –
адам болуымыз үшін, салт – дәстүр ұлт болуымыз үшін қажет.
Сонымен қатар, көркем шығармаларда, оның ішінде ауыз әдебиеті
үлгілерінде халық өміріндегі әр дәуірден құралған батырлықты, ерлікті
суреттеу оның басты ерекшелігі болып табылады. Мазмұны батырлық, ерлік , ар
– намысқа берік, қайтпасер, жауына мейлінше қатал, өз еліне мейрімді, оны
қорғауға әрқашан дайын, өнегелі ісі бар адамдарды суреттейтін шығармалар
арқылы жас ұрпаққа тәрбиені сабақта беруге болады. Мұндай шығармалар
оқушыларды батылдыққа, ерлік ісіне, табандылыққа, әділеттілікке ,
ақылдылыққа тәрбиелейді.Біріншіден, мұндай шығармалар оқушыларды елін, өз
жерін сүйетін намысына берік, отаншыл етіп үйретсе, екіншіден, отанына,
еліне қастандық жасамақшы болған сыртқы жауларға мейлінше қатал болуға
баулиды. Бұл жөнінде В.П.Белинский: Балаларға жалпы адамзаттық,
дүниежүзілік асыл қазыналарды неғұрлым көбірек білдіңдер, бірақ оларды
көбнесе өзінің туған елінің, өз ұлтының көріністері арқылы таныстыруға
тырысыңыздыр , - деген. Осы тұрғыдан алып қарағанда, көркем шығармаларға
тән мұралар жас ұрпақты өз елдерінің нағыз патриоты етіп тәрбиелеуге
болатын асыл қазына деп бағалаймыз.
К.Д.Ушинский айтқандай, Тәрбие дәрменсіз болмауы үшін ол халықтық
болуы тиіс - дейді, яғни әрбір ұлттың өзіндік дәстүрін, салтын сақтап, сол
рухта тәрбиелеуге баса назар аудару қажеттігін ескерткен. Сондықтан да
біз жас ұрпақты патриоттыққа тәрбиелеуде халқымыздың салт – дәстүрін,
ерлік үлгілерімен сабактастыра жүргізуді орынды деп есептейміз.
Бұдан шығатын қортынды, халық ауыз әдебиеті үлгілерінің кез –
келген жанрын оқушылардың оқу – тәрбие үрдісінде пайдалану,
оқушылардың тілін дамытудың, дүниетанымын қалыптастырудың, оларға
патриоттық тәрбие берудің бірден – бір жолы болып табылады.
Қазақ қоғамының қайраткері, ғалым Қ.Жарықбаевтың Отансүйгіштік –
кісінің бойындағы күш – қуатын, білімі, халық мүддесін оның игілігіне,
яғни, адамның туылып кіндік кескен жеріне білдіретін перзенттік борышы,
оның кісілігін танытатын ерекше асқақ сезім деген.
Патриоттық тәрбие - өлшемдер ретінде таңдап алынған, бірнеше
бөліктерден тұратын сабақтас сапа. Оған мыналар жатады:
1. Өзін өз мемлекетінің азаматы ретінде санау.
2. Мемлекеттік рәміздер мен дәстүрлерді қастерлеу.
3. Қазақ халқының тарихын бағалайтын көзқарас.
4. Қазақ халқының мәдениеті мен дәстүрларін түсіну.
Бүгінде мен патриотпын деген замандастарымыздың бойынан нағыз
ұлтжандылық сезімнен гөрі мендік патриотизм өріс алғанын байқаймыз. Яғни,
олар өзінің бас мүддесін бірінші орынға қояды, ұлттық, елдік мақсат келесі
орынға қалады, әр адамның бойынан өзімшілдік, менмендік, тек өз пайдасын
ойлайтын пиғылдан арылту үшін ұлтжандылық тәрбиесіне баулу керек. Ол үшін
ата – бабаларымыздың ерлік ітерінен, аңыз әңгімелерінен, батырлар
жырларынан мысал келтіре отырып солардан үлгі беру және өздерін солардың
ұрпағы екендігіне көз жеткізе отырып еліктеу арқылы іске асыруға болады.

ІІ бөлім Қазіргі мектеп жағдайында оқушыларды патриотизм мен
интернационализм рухында тәрбиелеу жолдары

2.1 Мектепте оқу- тәрбие үрдісінде оқушыларға патриоттық тәрбие беру
Болашақ патриоттардың Отан сүйгіштік сезімін қалыптастыру үрдісін
жетілдірудің мемлекеттік жүйесін жасау қажеттілігінің әлдеқашан туындағаны
міне, белгілі болып отыр.Міне оның тұғырнамасы - Отан туралы ұғым және оның
түпкі мағынасын жете ұғыну арқауы - "ұлттық патриотизм", "Қазақстандық
патриотизм" міндеті - атамекенін айту үшін, елін-жеріне жан аямай еңбек
ету, үлес қосу, күнделікті өмірде қазақ халқының ұлттық салт-дәстүрлерін
ұстану, Қазақстанның мемлекеттік рәміздеріне құрметпен қарау, өзге ұлттарға
үлгі-өнеге көрсете білуге тәрбиелеу болуы керек.
Оқу үрдісінде болашақ патриоттарды тәрбиелеуде мынадай факторларды
ескеруіміз қажет:
- өзінің туған жерінің тарихын жете білу, яғни шексіз – шетсіз жатқан
ата мекенін қорғаумен өткен батырлар өмірларін зерттей білу; қазақ
халқының батырларын білу.
Адамның патриоттық сезімі өз әкелері мен ата – бабаларының ерлік
істеріне көзқарасынан, оның қоғамдық мүддеге, отан игілігіне бағытталған
еңбегіне қарым – қатынасынан қалыптасады. В.А Сухомлинскийдің айтқан
мына пікірі бұған дәлел: Мен бүгін біз еңбек етіп жатқан мына бір төбе
үшін, батыр қанын төкті деген ойдың бала жүрегінің бұлқына соққанына қол
жеткіздім. Сезім сенімді бекітеді. Отан игілігі үшін туған жеріңде
жасағн еңбек – бұл ұлы бақыт, адамдар сол үшін қиян – кескі соғысқа
барған.Адам жүрегінің қиян түкпіріндегі ар дауысы оянады.
Оқу үрдісінде адамгершілік – патриоттық қасиеттеріні , атап айтқанда
туған елге, жерге, қоршаған ортасына деген сүйіспеншілігінің, сезімді
көзқарасының қалыптасуына әсер ететін: ерлік, адагершілік, батырлық,
жігерлілік, ұрпақ үлгі тұтарлық шығармаларды, әңгімелерді үнемі оқыса,
зердесіне ұялап, ой салатыны сөзсіз.
Қазақ халқында ар – намыс, ождансөзі ежелде- ақ отансүйгіштік,
сезімдерімен астасып жатады, осыған орай мақал – мәтелдер, қанатты
сөздер толып жатыр, осының өзі өсіп келе жатқан жас буындарды
патриотизмге тәрбиелеудің мектебі болғанын атап өтеміз.
Мәселен: М.Ж.Құрманбаева өзінің ғылыми еңбегінде патриоттық тәрбие
беруді Кеңес Одағының М.Ғабдуллин шығармалары мен оның жарқын бейнесі
арқылы жүзеге асыруды насихаттайды. Ол М.Ғабдуллин мұраларын жан-жақты
зерттей отырып, оның ұлы тұлғасына ерекше тоқталады:
1. Жауға деген қаталдық.
2. Досқа деген мейірімділік.
3. Туған жерге, ата-анаға, ағайын-туыс, бауырларға деген сүйюпеншілік.
4. Отан алдындағы, ата-ана алдындағы азаматтық борышты терең түсіну.
5 Сез бен істің бірлігі, турашылдық, әділдік.
6. Адалдық, шынайылық, қайсарлық.
7. Туған елдің ауыз әдебиетін, салт-дәс-түрін, батырлық жырын сүю.
8. Әскери өнерге, спортқа бейімділік.
9. Қиындыққа төзе білушілік.
10. Халық мүддесін жеке бастың мүддесінен жоғары қоюшылық намысшылдық.
11. Отансүйгіштік сезімінің жоғарылығы, оның халықшылдық сипаты.
12. Халықтар достығын қадірлеу - яғни М.Ғабдуллиннің бойындағы
ерекше қасиеттерді бүгінгі үрпақ тәрбиесінде қол-цанудың қоғамдық
маңызына назар аударады.
Мұның өзі бүгінгі болашақ мұғалімдерге патриоттық тәрбие беру мәселесінің
шешімін табуына бағыт беретіні анық.
Қазақстанның ғасырлар бойы жинақталған, рухани қазынасы кеңес дәуірінде
тұншықтырылып келген. Шәкәрім, Ахмет, Мағжан, Міржақып, Жүсіпбек іспеттпес
алыптардың шығармашылық мүрасын иге-ру, қазақ халқының ауыз әдебиеті,
аңызтермелері, жыраулық дәстүрлері, әсіресе батырлық эпостарды білу, ұғыну
жүрекпен сезіну жастарды Отанын сүюге жетелейтіні, үйрететіні анық.
Қазақстанның патриоты тек қазақтар ғана болады, алда да солай бола бермек
десек, сыңар жақты түсінікте болғанымыз. Қазақстанда көптеген басқа үлт
өкілдерінің өмір сүруі Қазақ-станның өзінің тарихи меншігінде қазақ үлты
құраған біртүтас мемлекет екенін жокқа шығармайды.
Кеңес Одағының кезінде ұлтшыл" деген сөздердің тарихи мазмұнын, саяси
мәнін айтудан жасқаншақтағанымыз белгілі. Бұл сөздерге теріс үғымдар-
таңылып, оның тектік тамырын көрмеуге тырыстық. Осы ретте А.Айталы әлемдік
қоғамтанудағы "ұлтшылдық" пікірін талдай келе, "ұлтшылдық - адамның жан
дүниесіне сүйеу, ұлттық өгейсуден сақтайтын тірек, болашаққа сендіретін
үміт, ұлт тағдырын таразыға салатын ақыл-парасат, перзенттік парыз
жолдарындағы қажырлы еңбек, қаһарлы күрес. Осы түрғыдан қарағанда
үлтшылдық, үлтжандылық немесе ұлттық патриотизм ұғымдэры біртектес" - деп
ай-қындайды. Ғалымның Қазақстан секілді қоғамда үлтжандылық әр алуан
болғаны-мен, оларды патриотизм, отандық сезім біріктіре алады деген пікірі
біздіңізше, кепшілік қауым айтып жүрген қазақстан-дық патриотизмге сәйкес.
Ол қазақстандық патриотизм ешкімді жатырқамайтын, табиғатынан ашық-жарқын,
үлттық мента-питетке сәйкес, соған негізделеді деп дәріптейді. Бұл -
қазақстандық патриотизм ұлттық патриотизмге негізделуі керек де-ген біздің
болжамымызды дәлелдейтін тағы бір келелі пікір.
Мектепте сабақтың мәні менмазмұны анықтау, оның тиімділігін арттыру Я.А
Коменский еңбектерінен бастау алып, бүгінгі күнге дейін көкейтесті мәселе
болып отыр. Білім беруді ізгілендіру барысында жеке тұлғаны дамыту,
патриоттық сезімін ояту бірінші орынға қойылады.Ресей ғалымдарының Л.В
Занков, Д.Б Эльконин, В.В. Давыдов, М.И. Махмутов, С.В. Иванов т.б
тұжырымды ұсыныстары оқушылардың танымдық дербестігін қалыптастыру болды.
Оқушыларды шығармашылыққа баулу үрдісін ұйымдастыру арқылы патриоттық
тәрбие беру мәселелерін әдіскер – ғалымдар С. Жиенбаев, Ғ. Бегалиев, Ә.
Қоңыратбаев, зерттеуші – ғалымдар С. Рахметова, Т. Әбдікәримова, Ғ.
Сүлейменов т.б. өз еңбектерінде қарастырған. Оқу бағдарламаларын,
оқулықтарды, оқу әдістемелік құралдарын зарделеп шықсақ қазақ тілі, ана
тілі, дүниетану, әдеп, музыка, бейнелеу өнері сабақтарында халықтық
педагогиканы негізге ала отырып, патриоттық тәрбие беру жағына назар
аударылған. Бастауыш сыныптардағы оқытудың мазмұнында ерекше оры алатын пән
– ана тілі. Ана тілін үйрету – сөздерді түсініп, меңгеріп оқу, жаттау, тіл
заңдарын білу, сонымен қатар, бала Отан туралы ұғым, туған жер, атамекен
туралы мәлімет, тарихи тұлғалармен танысып, ата дәстүрін меңгереді. Бүгінгі
сабақтарда жаңа технологиямен оқыту, яғни сын тұрғысынан ойлауды
пайдаланудың маңызы зор.Сын тұрғысына ойлау - өз алдына сұрақтарға жауап
іздеп, жан – жақты пікірлесіп, талдау жасау. Яғни, оқушы снасын сол
тақырыпқа байланысты ояту, ой шақыру, жанындағы оқушымен пікір алысу,
топтасу және салыстыру.Басты мақсат – оқушыларды қауымдасып жұмыс істеуге
жетелейді, оқушылардың қызығушылығын оятады.
Оқушылардың танымдық қабілетін арттыру, Отанын, елін сүюге тәрбиелеу,
азаматтық борышынсезінуге баулу мақсатында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.