Ежелгі Вавилон мемлекетінің дамуы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1 – Тарау. Ертедегі Вавилон мемлекетінің құрылуы ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1 Ертедегі Вавилон мемлекетінің құрылымының алғы шарттары ... ... ... ... 5
1.2 Ежелгі Вавилон патшалығының қалыптасуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6

2– Тарау Ежелгі Вавилон мемлекетінің дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.1 Экономикалық өрлеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2.2 Шаруашылық пен тұрмыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..11
2.3 Қоғамның әлеуметтік құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13

Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ...19

Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20

Кіріспе

Б.э.д. 18 ғасырда Қосөзен шаруашылық және саяси жағынан едәуір көтерілді. Үй жануарлары арасында жылқы пайда болып, жаңартылған соқа шықты,үлкен егісті жерді өсіру үшін қызмет ететін су қөтеру механизмі қеңінен тарады және ирригационды байланыс құрылысының техникасы жаңартылды. Қол өнер едәуір дамып қеледі, әсіресе қара металлургиясы: қола шалғылары қолданыла бастады, ал қолөнершілердің қола құралдары ағаштар мен тастарды өңдеуді жеңілдетті. Вавилонның өзінін ішінде, сондай-ақ Эламон, Сирия, Ассирия және басқа да көрші мемлекеттерде тауар өндірісі және сауда байланысы үлкеюде.
Тауар өндірісінің дамуы жерге деген жеке меншікті нығайтуға әкелді және құлдарды иеленудің дамуына септігін тигізді. Бірақ та жеке меншік әлде де шектулі болды. (мыс. өсиет бостандығы дамыды), ал құл иелену патриархалды мінезде болды. (мысалы құл - өзінің жеке мүлік иеленуге және басы бос әйелге үйленуге мүмкіндігі болды).
Қос өзеннің ертедегі тарихи қезеңіне сай қелетін патшалардың, храмдардың және әулеттік кәсіптің ірі шаруашылықтары жоғалып қетті немесе едәуір көп бөлігі қысқартылды. Шаруашылықтың нысанына тән құлдардың азғана санын эксплуатациялауға негізделген ұсақ және орта шаруашылыққа айналуда. Бас бостандығы тәуелділіктің патриархалды нысаны жоғалуда, егер қанаушылық құлдықты санамағанда, және де гурушейлердің үлкен отряды жоғалуда.
Қоғамға араласушылардың ортасында елдің таралуы иррационалды құрылысқа деген өздерінің негізінен құқықтарын сақтайтын көрші қоғамдастардың тығыз қарым-қатынасын үзеді, бірақ патриархалды жанұя қоғамдастығы әлде де шаруашылықтың негізгі бөлігі болып қалуда. Мүліктік дифференциация, көптеген тұрғындарды мүлікті иеленуге мүмкіндігі жақтарды қоғамдастықтан болып шығаруға әқелді, мысалы кей біреулер жауынгер болды немесе жалға алушы ретінде патшалық шаруашылықта өз орындарын таба алды, ал бірқатар минималды өмір сүруін қамтамасыз ете алмай қанаушы құлга айналып қетті.
Бай тамқорлардың қанаушылығы бірнеше рет Хамурапи шектеуге ұмтылды: мысалы қанаушы құлдың 3 жылдық мерзімен шектелді, ал алып сатарға қарыз болған адамның үйіне рұқсатсыз кіруге және күштеп қарызды алуға қуқығы жоқ болды, томқор болса, өзінің көмекшісінің алдағаны үшін үлкен айып алды және т.б. Бұл айтылғган жиналыс еркін кластардың бірлігін нығайту мақсатында және құлдарға қарсы әр түрлі еркін тұрғындардың (елді) тығыз байланысын орнату еді. Бірақ мұндай жиналыстар нәтижесі болмады: Ерте Вавилон дәуірінің тарихынан бізге мәлім, тамқорлар Хамурапи заңдарын бұзғандығы туралы. Ерте Вавилондық қоғамында тек құлдармен еркін кластар арасындағы қайшылық қана тән емес, сонымен қатар еркін класс ішіндегі әр түрлі топтар арасындағы даулар да болды. Ерте Вавилон мемлекеті бірінші мемлекет болып табылған, оны зерттегенде бұл мемлекетте заңдардың қолданылғаны туралы айқын дәлелдер табылған.

1 – Тарау. Ертедегі Вавилон мемлекетінің құрылуы

1.1 Ертедегі Вавилон мемлекетінің құрылымының алғы шарттары.

Вавилоннын шығуы және көтерілуі Месопотамияда бірнеше саяси көзқарастар болды, яғни алдыңғы ІІ мыңжылдықта Вавилон ертедегі цивилизациянің ірі орталығы болатындығы туралы.
Аморей-малшылардың соққысынан ІІІ-ші Ура династиясымен құрылған орталықтанған Шумер және Акод патшалық мемлекет құлады. Бұзылған оңтүстік Месопотамияді бұл оңай олжаны Эламиттерде пайдалана алмады. Қосөзен территориясында қайтадан көптеген ұсақ және орта патшалықтар пайда болды. Аморей тайпаларының Шумер және Аккад патшалары деп санады. Егер Вавилон патшалығының құрылуы туралы көрсетілген жайлардан басқа да бірнеше мемлекет болды, олардың арасында Ефраттің орта ағысында орналасқан Мари патшалығы мен Исиннің солтүстік - шығысында орналасқан Эшнунна патшалығы. Қосөзеннің барлық мемлекеттерінде аморей династиясы тұрақтанған, олардың негіздеушілері болып жаулап алушы тайраоардың басшылары болды. Уақыт өте қоныс аударушылар жергілікті жерге сіңіп кетті. Бұған дейін бірнеше міндеттемелер тудырды. Мысалы: Исин патшасының заңында Шумер мен Аккадтың жергілікті тұрғындарымен салыстырғанда жаулапалушылар үшін құқықтық артықшылықары болмады. Сондықтан бұл жағдай аморейлердің көтерілуіне әкеліп соқты, бірақ аморейлерді Липитиштара ұрпағы Урнинурталар басын тастады, сөйтіп олар Шумер және Акодтың құл иелінуші әуелетін уақытша күшейте түсті.

1.2 Ежелгі Вавилон патшалығының қалыптасуы

ІІІ-ші Ура династиясының құлдырауынан қейін Қосөзеннің оңтүстігінде аморейлер тұрақтанды. Бұл жерде екі аморейлік мемлекет құрылды, яғни Исин және Ларс орталықтары. Исиннің патшалық администрациясының қызметін көрсететін мүсіні Исин Лапиташтра патшасының шумер тілінде құрылған занын білдіреді. Солтустікке қарай Мари және Эшнуына патшалығы орналасты. Бұл барлық мемлекеттер Онтүстік және Орталық Қосөзенде оздерінің үстемдігін көрсету үшін өз араларында күрес тартыстар болды. Бірақ, бұлардың ешқайсысы өздерінің мақсаттарына жете алмады – ойткені Қосөзеннің едәуір бөлігінін бірігуі қезеңінде б.э.д ХІХ ғасырдың басында негізделген Вавилонды аомрей патшалығының пратшалары билік жүргізді. Вавилон патшалары Тигр мен Ефратқа жақын орналасқан, географиялық жағдайы тиімді қалаларды пайдаланды, яғни алдыңғы Азиямен қиылысатын негізгі сауда жолдары, сонымен қатар саяси жағдай вавилон патшаларына тиімді болды: Өйткені Мари және Эшнура күшійген Ашшурмен қуресте әлсіреді, ал Аарса Эламиттердін қысымына шыдауға мәжбур болды. Қос өзен тарихында ерте Вавилон патшалығының (1894-1595 б.э.д.) өмыі сүруы елеулі дәуірді құрайды. 300 жыл аралығында онтустік бөлігі өздерінің шаруашысын даму мен саяси әсер ету жағынан биік шындарға жетті. Ол Қосөзенің барлық алдыңғы мәдени натижелерді өзіне сіңірді. Вавилон, бірінші аморейлік патшалық тұсындағы елеусіз қалашық, Вавилондық династия қезінде ол эллистік дауірге дейін өзінін басқару мәнін жоғалтпаған ірі сауда, саяси және мәдени орталыққа айналды.
Жүз жылдық қурес натижесінде вавилон билігі тусында Қосөзеннын бірігуі Хамурапи патшалыгының (1792-1750ж. б.э.д.) кезінде аяқталды. Вавилонның бірінші патшаларының басты мәселесі болып Акклдтың ірі орталықтарын жаулап алған басқада ұсақ аморейлік княздармен қуресу еді.
Б.э.д. ХVІІІ ғ. ортасында бірігу Хамурапи патшаның тусында аяқталды. Ең алдымен Уруқ және Исин қалалары Вавилонға қосылып, шумер жаулап алынды. Бірақ Шумердің оңтүстіқ эламитендерді басқарған Рамсин билігінде болды. Хамурапидің одақтастығы Мари Зимрилим патшасы болганымен солтустікте Вавилон билігі мықты болмады. Саяси жағдай Хамурапи үшін тиімді болмады. Ол 30 жылы Эшпунды жеңіп солтүстік шекараны қатайта түсті және қелесі жылы Хамурапи Рамсинді бағындырып, барлық оңтүстікті біріктірді. Зимрилим Вавилонның күшейуынен ескеріп Хаммурапиге қүресте көмектеспейді. Сонда Хаммурапи Мари қаласын бұзып Зимрилимге қарсы шықты.
Мариді жаулап алғаннан соң Хамурапи солтүстікке қарай беттеп Ашшур патшалығын бағындырды.
Ежелгі Вавилон патшалығының ішкі тұрақтылығы мен бірлігіне жана жағдайлар арқасында жетті.
Жергілікті Шумер және Аккад әулеті Ура патшалығы тұсында әлсіреген болатын, аморей және аламит жаулап алушылармен жойылды. Содан кейінгі Вавилон патшалары тек қана аморей тайпалары мен шумер – акодтың қалалық және ауылдық қоғамдастың торы ісіне қірісті.
Сөйтіп, Аккод оңтүстік Шумерге қарағанда аз зиян шекті. Өйткені Аккод аморейлерге бөтен болмады, яғни Аккод тұрғындарының тілдері түсінікті, құдайлары бір, және салт дәстүрлері аморейлерге ұқсас болды. Ал Шумер экономикалық қатынаста Аккод тәуелді болды. Вавилонның саяси мәнінің күшейуі оның гүлденуіне себеп болды, өйткені қала географиялық және табиғи жағдайы жағынан жақсы орналасқан.
Сондай-ақ вавилон патшалары Ура, Исин және Ларса патшаларынын административті және саяси біліктілігіне сүйенді. Оны хамурапидің заңдарында бірнеше баптарында Липиташтара заңдарын көруге болады, және сату–сатып алу құжаттарда Шумерлік терминдер мен формулалар қолданылады. Сонымен қатар Хамурапи заңдарымен бірге бірнеше жаңа институттардын туындауына әкелді.
Бұл уақытта деспоттың мемлекетті қолдау үшін жаңа идеология құрылады. Барлық мемлекет үшін Мардұқ атты патша құдайы құрылды. Мардұқ Вавилон қаласынын қудайы болды. Сонымен, мардуқ атты жергілікті вавилон қудайы жоғарғы құдайға айналды.

2– Тарау Ежелгі Вавилон мемлекетінің дамуы

2.1 Экономикалық өрлеу

Б.э.д. ІІ мыңжылдықтын басында ақ, сол уақыттың жоғарғы дамыған аймағы – Қосөзен қала ғасыры қезеңіне енді. Темір енбеқ құралдарын қолдану жағдайлары белгілі болып отыр. Металды жүйелі түрде пайдалану – аймақ экономикасындағы 1-ші дәрежелі маңыздылығын жоғалтпаған жер өңдеуде еңбеқ өнімділігінін өсуіне себеп болды.
Сол кезде кетпен, оран сияқты еңбек құралдары қолданылды. Ауыл шаруашылығындағы еңбек құралдары жетілдіре бастады. Күрделі құрылымда соқа дәл осы Ежелгі Вавилон патшалығының тұсында қеңінен қолданыла бастады деген болжам бар. Бұл сақанын бидайды салатын арнайы құйыншағы және урықтарды жыртылған жерге шашатын түтікшесі болған. Бірақ, қейбір мәліметтерге сүйенсек, мұндай соқа ІІІ Ура династиясының тұсында да болған.
Жерді жырту үшін буқалар пайдаланылды. Есек, қашыр сияқты үй жануарлардын арасында жылқы пайда болды. Жер өңдеудің жоғары өнімділігі тек аллювиалды жердің жемістігімен ғана емес сонымен қатар ирригациялық жүйенің болуымен шарттандырылды. Қыстық қысқа мерзімді жаңбырлар қезеңі, өте жоғары ауа температурасы, сонымен қатар өзендердің толу қезеңі мен егу қезендерінің сәйкес қелмеуі - жасанды суландыруды ойлап табуға түрткі болды. Негізгі қаналдар өз бастауларын Тигр және Ефрат өзендерінен алып, олардан су кішігірім тармақтарға бөлініп, тікелей егістерге жететін. Жүйедегі судын қажетті денгейі бірқатар су бөгеттерінің болуымен сақталып отырады. Биік аудандарға суды жеткізу үшін арнайы құралдар көмегімен көтерген, бұл құралдар щумерлік қезенмен салыстырғанда едәуір жаңартылған. Шынында, су көтеру құрылысы техникалық қатынас жағынан ауыр емес, ал адамның қара жұмысының едәуір шығындарын талап етті.
Халықтың өмір сүру деңгейін жасауды өсіру айқын көрсетті. Хаммурапи, ирригацияның дамуының арқасында ел тұрғындарын қажеттілігінін қанагаттандырылғаны туралы түсіне білді. Айтып кеткендей, патшанын бұйрығы бойынша канал қазылып шумер және аккад халқын сумен қамтамасыз етты.
Занда ирригационды жуйелерді пайдалану мен күтіп ұстауға үлкен мән берді. Бірқатар құжаттар біліктің бұл мәселелерге тұрақты көңіл бөліп келгенін қуәлендіреді. Тіпті жергілікті шенеуліктер жалға алынған патша жерінің игілігін қамтамасыз етуге материалдық жауапты болды. Егер төмен түсімнің себебі – нашар суландыру деп танылса, онда арендатор үшін арендалық төлемнің жетпеген бөлігін шенеуліқ төлеуге міндетті.
Б.з.д. ІІ мыңжылдықта Вавилон далаларында астықтан басқа дақылдар өсірілді. Әсіресе, Хаммурапи кезеңінің түрлі сортты жеміс ағаштары бар бақ шаруашылығы қатты дамыды. Едәуір қен қеністікке құрма пальмасы отырғызылды.
Тау етектерін, жазықтарды, жайлауларды пайдаланатын бай жайылымдардын бар болуы мал шаруашылығынын одан әрі дамуына мумкіндік берді.
Вавилондық шаруашылық өмірі, егер бас орманшы басқаратын орман шаруашылығын ескермесек, толық болмайды. Жекелеген орман учаскелері оның бағынушылардың қарамағында болды, олар аса бағалы құрылыс материалдарынын көзі болып табылатын – орманнын сақталуына жауап берді.
Қолөнер де белсенді дамыды. Қолөнер дамуы ғылыми білімдер өсуіне, белсендігін қолдады.
Месопотамия жерінің Вавилон қаласына бірігуі сыртқы сауданың да ішкі сауданын да қенейуіне мүмкіндік берді. Аграрлық елде жер иелену өнімдерінің сату-сатып алу объектісі болуы – азаматтық заңдылық болып табылады.
Құжаттық куәліктері бар аздаған ауыл шаруашылық тауарларынын арасында мыналар аталады: астық, май, құрма, жүн.
Б.з.д. ІІ-мыңжылдық басында ақша қызметін қүміс атқарды және сақталған құжаттар тауарға деген баға қатынасын атқаруға мүмкіндік береді. Жалдаушының дәстурлі натуралды төлеммен қатар, оның шаруашылығында ұзақ мерзім жұмыс атқарған жұмысшылар мен күміспен есеп айырысқан жағдайлар да белгілі.
Саудагерлер, тамқарлар бұрыңғыдай патша өкілдері ретінде саналды. Бірақ, олардың билігінде керуенді бастаушы және бөлшек сауда мен айналасушы көмекшілері болды.

2.2 Шаруашылық пен тұрмыс

Ежелгі шығыс тарихы. Ежелгі қоғам кластарының туындауы және құл иелену цивилизацияның алғашқы атауы 1 бөлім месопотамия (М: 1983) деген іргелі еңбеқтің авторлары қарастырылып отырған Қосөзен қезеңінің сай тұрмыстың, тұрмыс-үй мсәселесін сипаттаулы өзіндік ерекшелікпен қарастыру.
Аталған мәлімет көзі бойынша қалалықтар үйлері, екі қабатты үйді дұрыс емес формада салған, шығу қабырғалары көшеге артымен қараған, олардын төменгі жақтары шайылудан сақтайтын қүйдірілген кірпіштен салынды. Төбеден шағын желдеткіш – тесіктер жасалды. Бундай турғын үйге жарық іс жүзінде есік тесігі арқылы түсті. Шатыр тегіс болды. Ең бағалы мүлік болып ағаш есіктермен төбе ағаштары саналды, сондықтан үй иесі қоныс аударғанда өзімен бірге алып жүретін.
Жоспарлау міндетті боліктерді қарастыруды білдірді. Жеткілікті адамнын үйінде көше жақтағы есігінде аяқ жууға арналған қумыра турады және шаруашылықтық құралдар сақталынды, ал ішкі жаққа қарап туратын басқа есіктер болды, оның алаңы 20 метрді құрады, ол да қүйдірілген қірпіштен мүмкіндігінше төселді. Құмырадан шыға беріс есікке апотропей (шайтандардан сақтайтын) – демон бейнесі орнатылды, ал аула ортасында бассейік орналасақан. Аулаға қараған үйдің 2-ші қабатымен ішкі қабырғалары деңгейінде ағаш галерейкалары созылып тұрды. Ауладан құлдарға арналган сөз жатақханаға, жерге қазылған асхана, қоймага жол болды. Бірақ көпшілік үйлерде, яғни құлдарға арналған уйлерде, асхана да болмады.
Бірақ, әрбір үйдің шыға берісінде қарсы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.