Бейорганикалық элементтердің экологияға тигізер әсері

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
І. Кіріспе
Бейорганикалық химияның негізгі кластары және экологиялық
проблемалар ... ... ... ... ... ... ... 3
2. Негізгі бөлім
2.1. Бейорганикалық элементтердің экологияға тигізер
әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 4
2.2. Табиғаттың ластануы Қазақстандағы экологиялық аймақтарға
тигізер зияны ... ... ... ..5
2.3. Экологиялық талаптарды есепке алу шарттары және соған
енгізілген баптар ... ... ... ...8
3. Қорытынды
Қоршаған ортаның химиялық лайлануы және осы химикаттардың табиғат
анаға
тигізер пайдасы мен
зияны ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
4. Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..15

1. Кіріспе
Бейорганикалық химияның негізгі кластары және экологиялық проблемалар.
Бейорганикалық қосылыстарды жіктеуде алхимиктердің алғашқы
тәжірибелерінен бастап, заттардың құрамын, құрылысын және олардың
әрекеттесуін зерттеуге арналған жетілген физикалық аспаптары бар ғалым-
химиктердің қазіргі кездегі жұмыстарына дейін ұзақ дамуы біртіндеп
қалыптасты, бүгінгі күндері жалғаса түсуде. Химиялық элементтер металдық
және бейметалдың қасиеттері бар элементтерге бөлінеді. Көптеген
элементтер Периодтық жүйедегі орнына сәйкес бір мезгілде әрі металдық, әрі
бейметалдық қасиеттерді көрсетеді. Ондай элементтер екідайлы деп
аталады. Үлкен өзіндік химиялық қасиеттердің ықпалымен және жеке асыл
газдар VIII А тобы элементтерін бөледі. Элементтердің бөлінуіне сәйкес
жай (1 элементі) заттарды – химиялық элементтердің бос күйінде бола алу
түрлерін жіктейді. Күрделі заттарды (екі немесе көп элементетері)
қосылыстар табиғатта ең көп тараған элемент оттегінің және оттекті
қосылысында судың булануына негізделген. Оксидтер –күрделі заттардың
бірінші класы. Гидроксидтер –күрделі заттардың үшінші класы. Бинарлы
қосылыстар –оксидтерге, гидоксидтерге, тұздарға жатпайтын бейорганикалық
күрделі заттар. Бұл төртінші класс. Осылардың баршасы бейорганикалық
химияға жатады. Бейорганикалық химия пәні сонымен –заттардың немесе
оксидтерді, қышқылдарды, тұздарды, негіздедрді, металдарды, әр түрлі
элементтерді көп жерлерде қалай қолдануды, тотығу-тотықсыздану
реакцияларын т.б. сол секілді химиялық құбылыстарды зерттейді. Сонымен
барлық элементтер мен олардың қосылыстарын зерттейді. Ал экология пәні
–тірі организмдердің таралуын,қоршаған ортаның жағдайларын
проблемаларын зерттейтін ғылым мен де тірі ағзалардың тіршілік әрекетін,
олардың өзара бір –бірімен және қоршаған бейорганикалық табиғатпен қарым-
қатынасын зерттейді. Соңғы кезде пайда болған экологиялық мәселелерге
қатысты яғни ортаның ластануы, табиғит ресурстардың зонасы. Бейорганикалық
тұрақтылықтардың бұзылуы адам денсаулығымен өмір сүру жағдайларының
нашарлауына байланысты қазіргі кезде экология қоршаған ортаның ластану
мен оған қорғау шараларын қарастырады. Қоршаған ортаның ластануы мен
табиғат ресурстардың таусылуына байланысты: адам экологиясы, нооэкология,
қолданбалы экология, ғаламдық экология болып бөлінеді. Адам экологиясы –жер
шарындағы халық санының өсімінің тұрғынының тұрмыс тіршілігіне
байланысты пайда болған экологияның мәселелерін қарастырады. Нооэкология
–табиғат пен қоғам арасындағы әлеуметтік экономиканың және экологиялық
жағдайларды зерттеп, табиғаттың даму заңдылықтарының тұрақтарын адамның
ақыл ойымен шешуді қамтамасыз етеді.
Ғаламдық экология –биосферада пайда болған түрдегі экологиялық мәселелрді
шешумен айналысады. Қолданылмалы экология -өндіріс пен ауылшаруашылық
әсерінен қоршаған ортаның ластануын одан қорғау шараларын табиғатпен
байланысты тиімді пайдалануы және халық денсаулықтарына байланысты
мәселерді қарастырады. Экологиялық фактор –ағзаға әсер ететін қоршаған
ортаның жеке қасиеттері мен элементтерді айтамыз. Олар тірі ағзаларға
пайдалы немесе зиянды болуы мүмкін. Кез келген ағзаға өзінің тіршілік
ортасында бір мезгілде әртүрлі климаттық, эдафиттік және биотикалық
факторлар әсер етеді. Экологиялық факторларды негізгі 3 топқа бөліп
қарастырамыз. Абиотикалық фактор –ағзаға тікелей әсер ететін жансыз
жағдайлар әсер етеді.
Биботикалық фактор –тірі ағзалардың (өсімдік, жануар, микроорганойдтар) өз
ара бір-біріне әсерінің жиынтығы. Антропогендік фактор –адамның немесе
адамзат қоғамының табиғатқа әсері. Мысалы: Атмосфераныың ластануы,
климаттың өзгеруі, топырақтың құнарсыздануы, шөлдену т.б. Шектеулі фактор
–экологиялық фактордың ағзалары әсері әр түрлі. Мысалы, физиологиялық
және биохимиялық функциаларда бейімдеулерді тудыратын
тітіргенгіштіктің ретінде анафониялық өзгерістер тудыратын мадифактор
ретінде орта факторлардың өзгерісін қабарлайтын белгі ретінде әсер
етеді. Экологиялық факторлардың алуан түрлілігіне қарамастан олардың
ағзаға әсерімен қайтарылған жауап реакция байланысты белгілі бір
заңдылықтарға бағынады. Көптеген бейорганикалық элементтер де адам
организміне улы әсер етеді. Улы заттар адам организміне біртіндеп жүйелі
түрде жинала берсе, онда созылмалы улануға ұшырайды. Оның басты
белгілері: адамның тез шаршағыштығы немесе үнемі шаршап тұратыны, сезімі,
ұйқы басуы немесе ұйқысының қашуы, бейжайлық, ұмытшақтық, көңіл –күйінің
тез өзгеруі, зейіннің төмендеуі. Улы заттар адамдардың қан айналым
мүшелеріне, жүйке жүйесіне, бауырына әр түрлі әсер етеді. Улы химиялық
қосылыстар адамның әрбір органдардың созылмалы қабынуына, жүйек жүйесінің
өзгеруіне, адам ұрығының дамуына, жас нәрестенінің ауру болып тууына әкеліп
соғады. Қоршаған ортаның химиялық ластануының кейбір түрлері қазіргі кезде
глобальды экологиялық проблемаларды туғызып отыр. Олар жер шарындағы жиі-
жиі байқалып отырған жылу эффектісі, Озонның жұқаруы, Қышқыл
жауындар, Фотохимиялық тұмшалар және осылардың әсерінен туындайтын
аурулар.

2. Негізгі бөлім
2.1 Бейорганикалық элементтердің экологияға тигізер әсері
Ауаны басып ластайтындар – көмір қышқыл газ, күкірттің косоксиді,
көміртегілер, көмір оксиді, азоттық оксиді мен ноаксиді, фенал,
формальдегид, түтін–шаңдар және басқалар. Сынаптың зияны мен зардаптары:
атап айтқанда күнделікті тұрмыста пайдаланып жүрген июминессцентті ДРЛ, АБ
және АДС калькулятор, сағаттар, машиналық градусниктер, термометрлер,
барометрлер. Сондықтан істен шыққан осы заттарды көрінген жерге лақтырып
тастау, сындыру өте қауіпті. Сынаптың улылығы өте жоғары, адам өміріне
өте зиян. Жеміс-жидектер мен басқа да қоректік заттарда сынап болса, ол
адам ағзасын улайды, одан шыққан парлар, тыныс жолдарын бекітіп, жүйке
жүйелерін бұзып, өкпе, бүйрек, асқазан, түрлі ішек ауруларына соқтырады.
Сол, себепті біздің облыстық қоршаған ортаны қорғау басқарамысының маман
қызметкерлері 2001-2002 жылдары құрамында тексеріп, қауіпсіздендіру
мәселесі бойынша біраз жұмыстарды жүзеге асырды.
Егер біз осы сынаптың зиянын білсек, одан сақтансақ, қоршаған ортаны да
таза ұстайтын боламыз.
Қазіргі таңда қала аумағында қорғасын өнімдерін шығаратын Южполиметал АҚЫ-
ның да экологияға тигізіп жатқан зияны көп. Ауаға таралатын газ күйіндегі
қорғасын қалдықтары сәбилердің көру, есту қабілеттеріне кері әсерін
тигізіп, жүйесін зақымдайды. Тағы да айта кететін фосфор зауытынан бүгінгі
мұраға тау болып үйілген қалдықтары қалды. Мамандардың есептеуінше жылына
10 мың тонна қалдық залалсыздандырғанның өзінде жасанды таудан арылу
үшін кем дегенде 50 жыл уақыт керек екен. Сонда әлі жарты ғасыр бойына
фосфор қалдығының улы газымен демаламыз. Атмосфераға шығарылатын
химиялық заттардың ішінен бірінші орында көмірқышқыл газы тұр. Бұл
қосылыс ұзақ өмір сүреді және атмосферада жинақталуға қабілетті
көміртегі (ІІ) оксидінің көп мөлшері өте қауіпті бірақ ол тұрақсыз және
жылдам СО2 мен басқа да қосылыстарға айналады. Оның сумен қосылыстары
адам мен жануарлардың тыныс алу жолдары тітіркендіріп, зақымдайды. Ұзақ
уақытқа созылған улану қан айналымының бұзылуы мен өлімге әкеліп
соқтыруы мүмкін. Күкіртті газ әсіресе өсімдіктер үшін қауіпті. Олар
жануарлар мен адамға қарағанда бұл газға өте сезімтал. Өсімдіктер
газдың олардың бетіне құрғақ қону немесе қышқыл жауын – шашынмен келіп
түсуі нәтижесінде зақымдайды. Бұл газ қазіргі кездегі қоршаған ортаның
әр түрлі элементтері мен биотасына әсерін байланысты бірінші орында
тұрған әлемдік ластаушы. Атмосфераның басқа ластаушыларының ішінен азот
тотықтарының, көмірсулардың, бензо (а) пирен, хлор, ортор және басқа
қосылыстардың маңызы зор. Бұлардың көпшілігі жылу балансының өзгеруі
(көміртегі қос оксиді, азот тотықтары, метан, френондар және т.б.) немесе
азонның бұзылуы (фреон, азот тотықтары) арқылы әсер етеді. Галогенді
көмірсулар, бұл топқа бірнеше көміртегі атомдары хлор, бром, йод немесе
фтормен алмасқан органикалық қосылыстар жатады. Бұл топқа өте улы зат
–диоксидтдер де жатады. Ол қазіргі белгілі улы заттардың ішіндегі ең
күштілерінің бірі.

2.2 Табиғаттың ластануы Қазақстандағы экологиялық аймақтарға тигізер
зияны.
Қоршаған ортаның ластануынан болатын зиянның экономикалық бағалануының бар
әдістеріне шолу. Қоршаған ортаның ластануынан болатын зиян экономикалық
экологиялық және әлеуметтік болуы мүмкін. Экологиялық зиянды қоршаған
ортаның, гидросфераның, флора мен фауна жағдайлары нашарлап, ахауы
төмендейді деп түсінген жөн. Ал әлеуметтік зиян адам денсаулыныңы
нашарлауы мен әлеуметтік тұрмыс жағдайларының төмендеуімен байқалады.
Экологиялық зиянды ластану әсерінен болған келеңсіз өзгерістер негізгі
сипаты ақшалай бағалау деп түсінген, дұрыс. Зиянның тигізетін салдары өте
кең спектрлі – металдардың жылдам карозияға ұшырауымен, ауыл шаруашылығы
өнімділігінің төмендеуімен, флора мен фаунаны құруымен байланысты адам
денсаулығының нашарлауынан бастап, шығындарға дейін Н.Н. Федоренко, К.Г.
Гофманның пікірлері бойынша ластаушылар әрекетінің салдарынан
келеңсіздіктің туындауы, қошаған ортаның ластану деңгейінің көтерілуі,
халық арасында және халық шаруашылығындағы экономикалық зиянның қосымша
шығындары деп түсінген жөн қоршаған ортаның ластануынан болатын шығындар
екі бөліменн тұрады, атап айтқанда: табиғатты қорғау шараларын жүзеге
асырудан болатын шығындар және экология тепе –теңдіктің бұзылуына болатын
экономикалық зияндар. Қоршаған ортаның ластануына, теңіздің ластануы да
кіреді. Әсіресе, өзін -өзі тазалауға мүмкіндік беретін жағдайымыз
жайсыз,теңіздердің ластануы деңгейі жоғары. Теңіздер мен мұхиттар қатты
сұйық болып келетін тұрмыстық қалдықтар (ареналия, тұмбалы шлан, қоқыс)
құрлықтан тікелей өзендер арқылы ағып келетін болса, бұл қалдық кеме және
баржа арқылы да тасталады. Осынау лас қалдықтардың бір бөлігі жағалау
зоналарында шөксе, енді бір бөлігі теңіздегі ағындардың және желдің
әсерімен жан –жаққа ыдырап кетеді. Теңіздің беткі қабатында бактериялар
үлкен мөлшердде көбейіп келеді. Олардың бәрі зиянсыз, теңіздің экологиялық
жағдайына қауіпсіз деп айта алмайсыз. Бұл тұрмыста пайдаланылған арық суы
алдын ала биологиялық тұрғыда тазаланбай тұрып теңізге тап болуынан
туындап отыр.
Тұрмыстық қоқыстың қатерлі болуының себебі мынада: олар бірқатар
жұқпалы аурудың түрлерін (ішек сүзегі, тырысқақ, дизентерия) тудырып қана
қоймайды, сонымен бірге ол, оттегін сіңіріп алатын құрамының тірегі, ал
су тап болған бейорганикалық заттардың, өсіп -өну процесіне қажетті
элемент. Осындай, зиян, тиіп жатқан теңіздердің бірі Арал теңізі. Бүгінгі
таңдағы Арал теңізінің бассейінінде, әсіресе, оның қазақстандық
бөлігінде аса бір ауыр экологиялық жағдай қалыптассқан көзбен көре
отырып, ол жөнінде жан – жүрегің сыздамай әңгіме қозғау ммүмкін емес. Оның
үстіне, табиғатты түгелдей қайта қалпына келтіреміз деген әу бастағы
инициативаның екпіні де біраз бәсеңсіп қалғаны рас, тек ендігі жерде
бұл мәселеде қайбірде жақсақ басып, жауапсыздық танытқан тұстарымызды
барынша байыпты түзету міндеті ғана тұр. Әйтсе де, әр алуан ұсыныстармен
қатар теңізді сақтап қалу және Арал өңірінің табиғатын қайта қалпыына
келтіру жөнінде азды-көпті шаралар жүргізіліп те жатыр. Бір өкініштісі,
сол шаралардың түрлі нәтимжесі аса бір ауыз толтырып айтарлықтай емес,
әрі олар әдеттегіше тым баяу, тар ауқымда жүзеге асырылуда. Бассейіннің
аса ірі су жинақталатын жері –Арал теңізі таяу жылдарға дейін өзінің
көлемі жағынан, тұйық теңіздердің ішінде елімізде екінші, ал дүние жүзінде
төртінші орын алып келді. Міне, осының бәрі теңіз төңірегіндегі аймақтарға,
оның экологиясына, Арал бассейінінің әлеуметтік –экономикалық даму
жағдайларына оңды ықпал етті. Әйтсе де содан бері бұл өңірде қаншама
өзгерістер болады. Арал теңізі деңгейі төмендеуінің қазіргі жағдайы және
оның алдағы уақыттардағы экологиялық , әлеуметтік,-экономикалық салдары
бассейіннің табиғи потенциалының сақтануына кері әсері етуі сөзсіз. 1962
жылдан бастап Амудария мен Сырдария өзендері ағысы бәсеңсіп кейін мүлде
тоқталуы себепті теңіз деңгейінің төмендеуін тездетті. Тартылып бара
жатқан теңіздің түбіндегі тұз шөгіндісі мүлде ұлғайып барады. Осылайша,
сол тонна –тонна тұз атмосфераға көтеріліп, төңіректі түгел зақымдауда .
Бір пайда келтіретін жәйіт, Сырдарияның ағысы едәуір бәсеңдеуінің
нәтижесінде жылына бір мезгілде болып тұратын су тасқыны да тыйылды.
Енді болса, өзеннің атырауындағы аймақтардың өзі суға деген зәруліктен
зардап шегуде.
Өзен суының құрамына улы химикаттар мен тыңайтқыштардың зиянды
қосындылары табылады,олардың әртүрлі ауруларды қоздыратыны анықталды.
Осының салдарынан Арал өңірінде, - әсіресе, Қызылорда облысындағы елді
мекендер тұрғындардың жер бетіндегі су көздерін ауыз су ретінде
пайдалануы кері әсер етуге -жергілікті халықтың, әсіресе, жас балалар мен
әйелдер арасындағы әртүрлі ауру –сырқау жиілей түсті. Ластануы бұл
аймақтың экологиялық және ондағы су көздерінің санитарлық –гигиеналық
жағдайларын жақсарту мақсатымен осы бесжылдықтың өзінде –ақ Арал өңірінде
орналасқан, соның ішінде ең алғашқы кезекте Қызылорда облысының елді
пунктерін таза жер асты суымен қамтамасыз етуді жүзеге асыру қажет. Арал
бассейініндегі су тұтыну мен оны ұтымды пайдалану жөніндегі мұндай
шаралардың жеделдетілуі бұл аймақтың экологиялық және әлеуметтік
–экономикалық жағдайларының жақсаруынан елеулі ықпал етері сөзсіз. Аралды
кімдер құртқанын, қалай құртқанын бәріміз де білеміз. Дегенмен, нақты
айтқанда, Аралды Орта Азия республикасындағы жөнсіз аграрлық саясат
құртты. Тек қана аграрлық саясат деп қоюға болмайды. Мен, сен, Орта Азия
мен Қазақстанда тұратын әрқайсымыздың теңіздің жоғалуына қосқан үлесіміз
бар. Жерімізде болып жатқан экологиялық өзгеріс туберкулез ауруының
қозуына да тікелей әсерін тигізіп отыр. Бұл дерт бойынша одақтық,
республиканың орта көрсеткішінен 2-3есе асып түсіп отырмыз. Қорыта
келсек, соңғы жылдары Арал теңізінің проблемаларына байланысты туып
отырған міндеттерді шешуге 30-дан астам ғылыми және жобалау мемлекеттері
мен ұйымдар қатынасты. Дегенмен, көптеген ғылыми мәселелер шешілмеген
күйінде қалып отыр.

2.3 Экологиялық талаптарды есепке алу шарттары және соған енгізілген
баптар.
Қазақстан Республикасында экологиялық кодексі бойынша кемде-кем химиялық
қалдықтарды тыйым салу. Экологиялық табиғатты пайдалану, экологиялық
талаптарды есепке алу шарттары соған енгізілген баптарда:
302 бап –Тұрмыстық қатты қалдықтар орналастыруға арналған полигондарда
орналастыруға арналған полигондарда орналастыруға сыйым салынатын
өнеркәсіптік қатты және шлам тәрізді қалдықтар. Тұрмыстық қатты
қалдықтар полигондарында мынадай өнеркәсіптік қатты және шлам тектес
қалдықтарды орналастыруға тыйым салынады.
1) Хлор өндіру жөніндегі химия өнеркәсібінің синтетикалық каучук, хлор,
каустика өндірісінің құрамында сынап пен оның қосындылары бар графитті
шламы. Метанол, оргшыны өндірісінің құрамында метанол бар қалдық.
Монохлорсірке қышқылының құрамында гексахлорын, метанол, трихлорбензол
бар тұздар өндірісінің шламдары. ДДТ, утропин, цинеб, мыстық
үшхлорфеналяды, тиурам –Д тасымалы үшін пайдаланылған қағаз қапшықтар.
Мыстың үшхлорфеноляты өндірісінің құрамында үшхлорфенол бар шомдары
пластаполимерлер өндірісінің құрамында бензол мен дихлорэтан бар,
пайдаланылған катализаторлары. Құрамында хлоропрен бар поагулюм және амега
полимерлері. Үшхлорбензол қалдықтарды, тыңайтқыштар өндірісінің құрамында
гексахлоран үшхлорбензол бар қалдықтары.
2) Хром қосындыларын өндіру жөніндегі химия өнеркәсібінің қалдықтары.
Натрий моно- хроматы және хлорлы натрий өндірісінің шамы, калий
биохроматы, өндірісінің құрамында алты валентті хром бар қалдықтары.
3) Сода өндіру жөніндегі өнеркәсіптің құрамында мырышы бар мырыш күйігі
қалдықтары.
4) жасанды талшық өндірісінің қалдықтары: құрамында диметилтефталат
терефтал қышқылы, мырыш, мыс бар шламдар. Метанализ қондырғысының
құрамында метанол бар қалдықтары.
5) Сырбояу өнеркәсібінің қалдықтары: сыр мен эмаль қабықтары құрал
жабдықтарды тазалау негізіндегі құралында мырыш, хром, ерітінділер,
тотықтырғыш майлар бар қалдықтар. Құрамында мырыш пен магний бар
шайырлар.
6) Азот өнеркәсібінің қалдықтары:
Коксты газды тазалау, қондырғысынан алынған шлам шайырла синтез бен
компрессия цехының құрамында концерогенді заттар бар пайдаланылған
майлары.
7) Құрамында отыз проценттен астам күкіртті қышқылы бар, қышқыл
гудрондар. Құрамында хром бар пайдаланылған катализаторлар
8) машина жасау қалдықтары: құрамында хром бар төгінділердің хромды
шөгіндісі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.