Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеудің дамуын талдау

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3

І. Ипотекалық несие

1.1. Ипотеканың мәнi және
маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..4
1.2. Ипотекалық несиелеудiң
модельдерi ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .7
1.3. Ипотекалық несиелеудiң шетелдiк
тәжiрибесi ... ... ... ... ... ... . ... .10

ІІ. Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеудің дамуын талдау.

2.1. Ипотеканы алу шарттары, өтеу
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.2. Екiншi деңгейдегi банктердiң ипотекалық операцияларын
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .25
Пайдаланылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26

Кiрiспе.
Ипотекалық несиелеу – банктiк iс-әрекеттiң ең перспективалық
бағыттарының бiрi. Қазақстанда ипотекалық несиелеу жүйесiн құру кайлы
мәселе бiраз уақыттан берi талқылануда. Бұл саладағы алғашқы қадамдар 90
жылдардың басында жасалған. Бұл мақсатта арнайы мемлекеттiк қор құрылған,
бiрақ ол сол күйi жұмыс iстемей-ақ жабылып қалған. Басты мәселе Үкiметте
ақшаның жоқтығы, дегенмен бұл тек нәтиже, ал мәселе бұдан да терең.
Үкiметте, дәлiрек айтқанда қығығушылық танытқан ведомостваларда ипотекалық
несиелендiру жүйесiн құру үшiн не iстеу қажеттiгi жөнiнде және бұл жүйенiң
жалпы неге қажет екендiгi туралы нақты көзқарасы болған жоқ.
Бүгiнде тұрғын үй жағдайын қарастыра отырып бiз өз азаматтарымызды
тұрғын үймен қамту мәселелесін қозғап қоямыз. Өзiне тұрғын үй алу – әрбiр
отбасының бiрiншi кезектi қажеттiлiгi. Бұл қажеттiлiктi қанағаттандырмай,
қоғамның ешбiр әлеуметтiк басымдықтар туралы айтудың қажетi жоқ.Осыдан
барып азаматтардың қажеттi деңгейдегi үй алу жөнiндегi конституциялық
құқықтарын iске асыру маңызды әлеуметтiк – саяси және экономикалық мәселе
ретiнде қарастырылады. Бұл мәселенің шешiмiн таңдаудан тұрғын үй
құрылысының жалпы қарқыны мен масштабы, адамдардың нақты тұрмыс жағдайы,
олардың моральдық және физикалық сезiмi өзгередi.Елімізде соңғы жылдары
тұрғын үй сатып алу мақсатымен ипотекалық несие алған азаматтардың
саны күрт ұлғайды. Ипотека сөзі халыққа кеңінен танымал болды.
Әрі ол көптеген адамдарға тіршілік жағдайын жақсартуға мүмкіндік
береді. Ипотека туралы халықтың негізгі бөлігінде белгілі бір ұғым,
түсінік қалыптасқан несиенің қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді,
шетел валютасында және теңге түрінде болатынын, сондай-ақ өзгермейтін
немесе еркін айналымдағы сыйақы мөлшерлері барын жұрт жақсы біледі.

І. Ипотекалық несиелеудiң теориялық негiздерi.
1.1. Ипотеканың мәнi және маңызы.
Ипотека – бұл жылжымайтын мүлiктiң (жер, үй және өндiрiс ғимараттары)
кепiлiн бiлдiредi.
Ипотека терминi алғаш рет б.э.д VI ғ. басында Грекияда пайда болған
және сол кездiң өзiнде қарыз берушiнiң алдындағы қарыз алушының
жауапкершiлiгiн белгiлi бiр жер иелiктерiмен қамтамасыз етумен байланысты
болған.
Әлемдiк тәжiрибеде кеңiнен қолданылатын, бiрақ бiздiң тәжiрибемiзде
бiрқатар тежеушi факторлардың болуына байланысты дамуы кешiгiп жатқан
несиенi қамтамасыз етудiң дәстүрлi емес формасы – ипотека болып табылады.
Бiрiншiден, ипотекалық несие – бұл қатаң түрде анықталған кепiлге
берiлетiн ссуда. Қарызды қайтармаған жағдайда жылжымайтын мүлiк сатылады
және одан түскен түсiм кредитордың қарызын жабуға бағытталады. Бiрақта,
кейбiр жылжымайтын мүлiктердiң өтiмсiздiгiне байланысты кепiлдi сату қиынға
түседi.
Екiншiден, ипотекалық несиелердiң басым бөлiгiнiң көздеген мақсаты
болады. Олар тұрғын үйлердi, сол сияқты, өндiрiстiк ғимараттарды сатып алу,
салу немесе қайта құру және жер учаскелерiн игерудi қаржыландыру үшiн
пайдаланады.
Ипотека – өндiрiстiк емес және материалды өндiрiстiң дамуына қаржылай
ресурстарды тартудың әдiсi. Ол жылжымайтын мүлiк объектiлерiне иелiк ету
құқығына шаруашылық айналымды қамтамасыз етедi.
Ипотека дағдарысты жоюға екi жолмен ықпал етедi.
Бiрiншiден, ипотекалық несиелеудiң позитивтi дамуы экономиканың нақты
секторында тереңдей байқалып, ондағы өнеркәсiптiң бiрқатар салаларында
өндiрiстiң құлдырауын тоқтатуға мүмкiндiк бередi.
Екiншiден, ипотекалық несиелеудiң дамуы экономикалық дағдарыстан
туындайтын әлеуметтiк тұрақсыздыққа жағымды ықпал етедi. Бiр жағынан,
ипотекалық несиелеудiң дамуы жұмыссыздық зардаптарына тосқауыл бола отырып
құрылыс өндiрiсiне қосымша жергiлiктi еңбек ресурстарын тартады. Сондай-ақ
жылжымайтын мүлiктi ала отырып несиелеу еңбек ресурстарының қажеттiлiгiн
туындатады. Осындай жағдайда, ипотеканың жұмыспен қамту мәселесiн шешуге
ықпалы болады. Екiншi жағынан, әлеуметтiк тұрақтылыққа қол жеткiзудiң ең
маңызды алғы шарты халықтың тұрғын үйге деген қажеттiлiгiн қанағаттандыру
болып табылады. Үйi немесе пәтерi бар адамның жанұя құруға, бала өсiруге
мүмкiндiгi болады. Жақсы тұрғын үй тұрмыстық жағдайлармен қамтамасыз етiлу
ұлттың салауаттылығын (денсаулығын) арттыра түсiп, өмiрiн ұзартады, соның
нәтижесiнде халықтың еңбекке қабiлеттiлiгiн жоғарылатады.
Ипотекалық жүйенiң мақсаты – жылжымайтын мүлiкке деген құқықты заңсыз
әдiстерiмен орнату мен байланысты қауiптi тоқтату болып табылады.
Қазiрде тұрғын үйдi ипотекалық несиелеу үлкен қызығушылық тудырып отыр,
өйткенi нарықтық экономикада тұрғын үй – экономикадағы өсудi көрсететiн ең
жақсы көрсеткiштердiң бiрi болып табылады, яғни халықтың болашақтағы
сенiмдiлiгiн және экономиканың әр түрлi секторларының даму динамикасын
көрсетедi. Ипотекалық несиелеу кезiнде займдар ұзақ мерзiмге берiледi, яғни
дәлелдеп айтсақ ол несиенi өтеу мерзiмi созады, осылайша ай сайын төленетiн
төлемдi азайтады. Мұнда сатып алынған тұрғын үй займды қамтамасыз етушi
ретiнде болады және меншiк үшiн займды төлемеген жағдайда банкпен несиенi
толық жабу үшiн алып сатуға жiберiледi.
Ипотекалық несиелеудiң негiзгi қатысушыларына келесiлер жатады:
• қарыз алушылар – ипотекалық несие алу үшiн өз өтiнiшiн бiлдiрген
несие берушiнiң ойынша төлем қабiлетi бар сенiмдi, ипотекалық
несиенi алғанда және тұрғын үй алған кезде аванстық төлем жасауға
мүмкiндiгi бар заңды және жеке тұлғалар болып табылады;
• несие берушiлер – қарыз алушының несие қабiлетiн бағалау
негiзiнде оларға ипотекалық несиенi ұсынушы және берiлген
ипотекалық несие бойынша қызмет көрсететiн банктер және басқа
қаржылық несиелiк мекемелер;
• тұрғын үйдi сатушылар – өз меншiгiндегi тұрғын үйдi немесе басқа
заңды және жеке тұлғаның тапсырмасы бойынша меншiгiндегi тұрғын
үйдi сатушы заңды және жеке тұлғалар;
• бағалау объекттерi – ипотека кезiнде кепiл құралы болып табылатын
тұрғын үйлердi тәуелсiз мамандандырылған бағалауды жүзеге
асыратын лицензиясы бар сақтандыру компаниялары;
• екiншi реттiк ипотекалық нарықтың операторлары – бұл бiрiншi
реттiк несие берушiлерден ипотекалық несиелердi сатып алып соның
негiзiнде құнды қағаздарды шығаруды жүзеге асыратын заңды
тұлғалар;
• инвесторлар – екiншi реттiк ипотекалық нарықтың операторларынан
құнды қағаздарды сатып алатын заңды және жеке тұлғалар (негiзiнен
олар институционалды инвесторлар – зейнетақы қорлары, сақтандыру
компаниялары);
• үкiмет – бiрiншi реттiк және екiншi реттiк ипотекалық нарықтарды
бақылайды, құнды қағаздар бойынша инвесторларға талаптар бередi,
екiншi реттiк ипотекалық нарықтың операторларын басқаруға
қатысады.
Бiрiншi реттiк нарық қарыз алушы және банктiң бiрлесе әрекет етуiмен
бiрге анықталады, ал оның құралы болып ипотекалық несиелер табылады. Банк –
делдал – инвестор осы тiзбек екiншi реттiк ипотекалық нарықтың мағанасын
бiлдiредi, ал мұнда ипотекалық несиелермен қамтамасыз етiлген құнды
қағаздар осы екiншi реттiк нарықтың құралы болып табылады.
Ипотеканы экономикалық жүйенiң элементi ретiнде қарастырғанда оның келесi
үш белгiсiн көрсету қажет:

1.2. Ипотекалық несиелеудiң модельдерi.

Европадағы ипотекалық несиелеу модельнiң жалпы принциптерi. Европалық
экономикалық одақ елдерiндегi ипотека экономиканың дамуының iрi факторы
болып табылады (кепiлдiң барлық түрiнiң 80% ипотекалық болып табылады).
Банктiк несиелердiң басқа түрлерiне қарағанда ипотекалық несие үшiн
анағұрлым төмен.
Ипотекалық несие, әдетте 15-40 жылдық мерзiмге берiледi. Несие үшiн
сыйақы тек 2 жылдан 5 жылға дейiнгi мерзiмге бекiтiледi, бiрақ экономика
жағдайына тәуелдi болады және ай сайын нақты белгiленедi. Осылайша,
Швецияға 1994 жылы бұл сыйақы мөлшерi 12 %-ға тең болған, ал 1996 жылы 7-8
% төмендеген.
Европалық экономикалық одақ елдерiнде жылжымайтын мүлiк объектiлерiн
бағалаудың және қайта бағалаудың мемлекеттiк жүйесi әрекет етедi.
Объектiнiң кадастрлық (нормативтiк) құны оның нарықтық құнынан шамамен 75 %-
ға тең болып келедi. Барлық объектiлердiң қайта бағалануы 5-6 жылда бiр рет
жүргiзiлiп отырады. Жыл сайын объектiнiң құны инфляция көлемiне
индексацияланады. Жылжымайтын мүлiктiң құнының кадастрлық бағалауы
жылжымайтын мүлiкке салық есептеу үшiн және ипотекалық несие мөлшерiн
анықтау үшiн негiз болып табылады.
Экономиканың жағдайына байланысты жылжымайтын мүлiк объектiлерiнiң
құнының тербелуi байқалып отырады. Осыған байланысты жылжымайтын мүлiк
объектiлерiнiң құны оған берiлген несие құнынан төмен болған жағдайлар
белгiлi. Физикалық амортизация немесе моральдi тозуы әсерiнен объектi
құнының төмендеуi – ипотекалық банктердiң тәуекел түрлерiнiң бiрi болып
табылады. Сондықтан ипотекалық несие келiсiм-шартында жылжымайтын мүлiк
объектiсiнiң пайдалануының және мазмұнының талаптары ескерiледi. Ипотекалық
несиелеу жүйесiнiң дамуының қажеттi шарты – ол кез келген керектi
жағдайларды жылжымайтын мүлiк объектiлерiн мәжбүр етiп сату туралы заңдылы
нормалар болып табылады. Егер қарыз алушы несиенi өтей алмаған жағдайда,
несие берушiге мәжбүр етiп сату механизмi жеке меншiкке тез иелiк етуiне
мүмкiндiк бередi. Әдетте ипотекалық банк жылжымайтын мүлiктi сатуды арнайы
мамандандырылған құрылымдарға тез арада өткiзедi.
Ипотекалық банктер несие беру үшiн қаражаттарды депозит тарту арқылы
алмайды, олар қажеттi облигация шығару жолымен табады. Бұл облигациялар
әдетте жоғары сенiмдi және өтiмдi құнды қағаздар қатарына жатқызылады.
Сондықтан да мемлекет, сақтандыру компаниялары, зейнетақы және басқа да
қаржылық қорлар мұндай облигациялардың негiзгi ұстаушылары болып табылады.
Мәселен, Даниялық ипотекалық облигацияның сатып алушыларының бiрде бiреуi
эмитенттiң төлем қабiлетсiздiгiнен ешқашан зиян көрмеген. Европалық
экономикалық қауымдастық елдерiнiң ипотекалық банктерi Европалық Одақтың
несие мекемелерiне арналған жалпы нормаларға сәйкес әрекет етедi. Бұл
банктiң өзiндiк капитал есебi және түсiнiгi, активтердiң тәуекел деңгейi
бойынша бағалау сияқты ортақ сұрақтарға да қатысты. Сонымен қатар, Ұлттық
заңдылықтарға несие алушының өз мiндетемелерiн орындамаған жағдайда
ипотекалық банктердiң нақты шығын тәуекелiн шектеуге бағытталған нормаларда
кiредi.
Ипотекалық несиелеудi ұйымдастырудың екi жүйесi бар:
Швеция мен Данияда несие және кепiл бөлiнген. Мемлекеттiк тiркеу тек
қана кепiл үшiн қажет, ал жылжымайтын мүлiкке құқықты тiркеу органдарында
несие көлемi бекiтiлмейдi. Бұл несие алу процедурасын оңтайлатады және
ипотекалық банктерге берiлген несиелердi қайтару жұмыстары берiледi.
Германияда мемлекеттiк тiркеуге тек кепiл жатпайды сонымен бiрге
берiлген несие де жатады. Германияда ипотекалық банктер несие операциялары
туралы заңда көрсетiлген несие институттары болып табылады, ол заң
Германиядағы барлық несие институттарына бiрдей мiндеттi және жеке құқықты
несие институттарына арнайы заң – ипотекалық банктер туралы. Соңғы
қабылданған заңға сәйкес олардың негiзгi мақсаттары мен әрекеттерiне
келесiлер жатады:
• жер учаскелерiнiң кепiлi және сол жер учаскелерiне ипотека орнату
арқылы оны қамтамасыз ету (ел iшiндегi);
• алынған ипотекалар негiзiнде ипотекалық облигациялардың
эмиссиясы;
• отандық корпорацияларға және қоғамдық құқық мекемелерiне несие
ұсыну, бiрақ осы корпорациялар кепiл болуы шарт;
• коммуналды қарыз мiндетемелерiнiң эмиссиясы;
• капитал салымын орналастыру, салымдарды алу, құнды қағаздарды
басқару және сақтау;
• бос ақша қаражаттарын басқа банктерге орналастыру немесе өзiнiң
құнды қағаздарын сатып алу.
Аталған заңға сәйкес ипотекалық банктер жүргiзетiн қаржы саясатына
тоқталсақ, оларға делдалдық функция берiлген. Банктiң мақсаты болып бос
жеке салым iздеудегi капиталдарды және ұзақ мерзiмдi қайта қаржыландыруға
институтционалды салымшылар қаражаттарын тарту болып табылады. Осылайша
тартылған капитал, салымшыға дер кезiнде ақшасын алуының мүмкiндiгiн
қамтамасыз ету үшiн жеке тұлғаларды, тұрғын үй коммуналдық шаруашылығын,
өнеркәсiптi кәсiпорындарды және ауыл шаруашылығын несиелендiруге
қолданылады.

1.3. Ипотекалық несиелеудiң шетелдiк тәжiрибесi.
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде – тұрғын үй саласына инвестициялау
ерте кезден-ақ не ипотекалық несиелеу, не тұрғын үй құрылысы жинақ ақшасы
жүйесі көмегімен жүзеге асырылып келеді. Бұл елдердегі мемлекеттің міндеті
азаматтардың тұрғын үй мәселелерін шешуге қабілетті жүйенің өміршеңдігін
қамтамасыз ететін инфрақұрылымды құру және жағдайды қамтамасыз ету болып
табылады.
Әлемде тұрғын үй сферасын инвестициялау технологиясы үш принцип бойынша
құралады:
• келiсiм-шарт жинақтары;
• ипотекалық несиелеу;
• мемлекеттiк көмек.
Бұл принциптердiң жүзеге асырылу механизмi бiр-бiрiнен ерекшеленедi.
Мысалыға, келiсiм-шарт жинақтарының әртүрлi модельдерi Батыс Европа
елдерiнде кеңiнен қолданылған.
Келiсiм-шарт жинақтарының классикалық формасы – құрылыс жинақ кассалары
Германияда әрекет етедi. Бұл XVIII ғасырдың соңында шахтерлық поселкiлерде
қарапайым принцип бойынша бастаған: егер бiр үй құрылысына 10 000 ақша
бiрлiгi қажет болса, ал жеке үй алғысы келгендердiң жылына тек 1 000 ақша
бiрлiгiн үнемдей алады, тиесiнше үйдi ол тек 10 жыл өткен соң ғана салуға
шамасы келедi. Осындай үй салуға ынтасы бар адамдардың онының жинақтарын
бiрiктiрген жағдайда олардың бiреуi жыл өткенде үйлi болады, ал екiншiсі
екi жылдан соң т.с.с. Осылайша, соңғы адамнан басқалары ұтып отырғанын
көруге болады.
Германияда тұрғын үй құрылысын инвестициялаудың негiзгi институттарының
бiрi – құрылыс жинақ кассалары. Бүгiнде тұрғын үйдiң әр төрт бiрлiктiң
үшеуiнiң құрылысы тұғын үй құрылыс жүйесiнiң қатысуымен қаржыландырылады.
Құрылыс жинақ кассасындағы тұрғын үй заемдарына ресурс көзi болып
азматтардың салымдарын тұрғын үй заемдарын пайдаланғаны үшiн заем алушының
төлемдерi және де мемлекеттiк сыйақы (ол құрылыс жинақ келiсiм-шартына
сәйкес жыл iшiнде салымшы өз шотына белгiлi бiр соманы салса ғана
төленедi). Тұрғын-үй құрылыс несиесiн алуға мүмкiндiк тек құрылыс жинақ
кассасының салымшысына белгiлi уақыт өткен соң (әдетте 5-6 жыл) туды,
салымшы келiсiм-шартта белгiленген соманы ай сайын салып отырады. Сыйақы
ставкасы (салым бойынша да несие бойынша да) келiсiм шарттың әрекет ету
уақытына бекiтiлiп қояды. Тұрғын үй заемын жабу мерзiмi құрылыс жинақ
келiсiм-шартына сәйкес белгiлi мерзiмде жүзеге асады. Заемды өтеудiң ең
ұзақ мерзiмi 12 жыл. Сыйақы ставкасы әдетте жылына 5-6 % құрайды (орташа
нарықтың ставкадан 4 % төмен).
Біртіндеп осы жинақтау және несиелеу принципі қазіргі тұрғын үй
құрылысы жинақ ақшасы жүйесіне айналды. Қазіргі кезде құрылыс жинақ кассасы
– Германиядағы тұрғын үй саласына инвестициялаудың бірден бір негізгі
институты. Қазіргі таңда әрбір төрт тұрғын үйдің үшеуі тұрғын үй құрылыс
жинақ ақша жүйесінің қатысуымен салынады. Көптеген белгілі сарапшылар нақ
осы келісім-шарттық жинақ ақша жүйесі Германияның соғыстан кейінгі
жылдардағы экономикалық өсуінің бірден бір негізгі факторы болды деп
саналды.
Мемлекеттiк жәрдем формалары тек құрылыс жинақ кассаларының
салымшыларының жыл сайынғы сыйақылармен шектелiп қоймайды. Тұрғын үй
несиесiн алған соң мемлекет несие алушыға көмек көрсетудiң тiкелей
(пайыздарды өтеудегi ақшалай дотация) және жанама (салықтық жеңiлдiктер)
формаларын қолданады.
Құрылыс жинақ кассасының салымшыларына төленетiн 500 мың немiс маркасы
сомасындағы мемлекеттiк сыйақысы, тұрғын үй сферасына 11 млрд. немiс
маркасы сомасында қосымша инвестицияның түсуiн ынталандырады. Бұдан басқа,
үй сатып алу кезiнде мемлекеттiк жәрдем ретiнде төленетiн әрбiр марка,
кейiн мемлекетке 2,8 марка болып салық ретiнде қайтарылады.
Германиядағы ипотекалық несиелеу кадастрлық қызметтiң кең тармағына
негiзделедi, олар белгiлi бiр критерилер бойынша жер учаскiлерiнiң барлығын
есепке алумен айналысады. Жер учаскiлерiнiң шекарасының көлемiн көрсететiн
жылжымайтын мүлiк кадастрiнен қарағанда жер кiтапшасы жер учаскесiнiң иесi
кiм екендiгiн және ондағы ғимараттық пәтерлердi қоса, мүлiктi қандай
құқықпен қамтамасыз етілуінің болып жатқанын хабардар етедi. Бұл екi құжат
(жер кiтапшасы және жылжымайтын мүлiктiң кадастры) әр түрлi мекемелермен
жүргiзiлсе де олар бiрiн-бiрi толықтырып отырады. Жер кiтапшалары әдiлет
органдарының шенеунiктерiмен жүргiзiледi және жылжымайтын мүлiкке деген
құқықтың өзгеруi осы кiтап арқылы жүргiзiледi. Оның мәлiметтерi ашық, ал
заңмен бекiтiлген бекiтiлген жер кiтапшасының сенiмхатына бұқаралық
сенiмдiлiк қағидасы мүлiкке деген меншiк құқығымен танысу процедурасын
оңайлатады. Әйтпесе, қымбат тұратын адвокаттық кеңселердің қызметтерiне
мәжбүрлiк туатын едi. Жер кiтапшасының мақсаты – жылжымайтын мүлiк иесi кiм
екендiгi туралы нақтылықты инвесторға қамтамасыз ету.
Құрылыс жинақ ақшасының мәні – құрылыс жинақ кассаларында ашылған
шоттарда алдын ала қаражат жинақтау және кейіннен тұрғын үй жағдайын
жақсартуға ғана түпкілікті бағытталған ұзақ мерзімді несие беру. Құрылыс
жинақ ақшасы жүйесінде мемлекеттік қолдау көрсетудің негізгі формасы жүйе
қатысушыларының салымдарына жыл сайын сыйақы есептеу болып табылады.
Пайыздық ставкалар (салымға да, сол секілді несиеге де) келісім-шарттың
бүкіл қолданылу кезеңінде өзгермейді, салымдар мен заемдар бойынша
ставкалар арасындағы алшақтық құрылыс жинақ кассасының пайыздық ставкасының
3 %-ға жуығын құрайды, әдетте бұл нарықтық ставкадан төмен. Құрылыс жинақ
ақшасының осы үлгісі классикалық үлгі ретінде танылған және көптеген елдер
өздерінің тұрғын үй құрылыс жинақ ақша жүйесін қалыптастыруда негізге
алған.
Тұрғын үй жинақ келiсiм-шарттардың басқада модельдерi Франция мен
Ұлыбританияда әрекет етедi. Францияда тұрғын-үй жинақ шоттарының екi түрi
бар: бiрiншiсiнде (жинақ кiташасы аталады) 100 мың франк көлемiндегi
жеңiлдетiлген тұрғын-үй несиесiн алуға болады, оның үстiне мақсатты салымға
75 мың франк көлемiндегi сыйақы қосылып отырады; ал тұрғын үй жинақ шотының
екiншi түрiнде – PEL (тұрғын үй жинағының жоспары) деп аталады, мұнда 400
мың франк жинақтап және 4,8 % жылдық ставкамен 600 мың франк көлемiндегi
жеңiлдетiлген тұрғын үй несиесiн алуға болады. Несие бойынша ставкалар
нарықты ставкалардан 4-5 % төмен. Францияның iрi жер банкi (Креди Фонсье
де Франс) және оның филиалы – кәсiпкерлер кеңсесі жер игерушiлерiмен
өндiрiспен тұрғын үй құрылысымен айналысатын құрылыс компанияларына несие
берумен айналысады.

ІІ. Қазақстан Республикасындағы ипотекалық несиелеудің дамуын талдау.

2.1. Ипотеканы алу шарттары, өтеу тәртібі.

Ипотека – Қазақстанда жүзеге асырылып жатқан, тұрғын үй сатып
алуға ұзақ мерзімді несие беру жөніндегі мемлекеттік бағдарламаны
дамытудың маңыздылығының тағы да бір дәлелі. Бір ғана жылдың ішінде
несие беру саласы біздің облыста едәуір дами түсті Қазақстан
ипотекалық компаниясының бағдарламасынан басқа, екінші денгейдегі
банктер өздерінің бағдарламалары бойынша несие беруге белсенді түрде
кірісті. 2003 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша, облыс бойынша
берілген ипотекалық несиелердің жалпы көлемі 700 млн. теңгеден астам
болды, соның ішінде Қазақстан ипотекалық компаниясының бағдарламасы
бойынша 200 млн. теңгеден асты. Екінші деңгейдегі банктер арасындағы
бәсекелестік осындай несиелердің құнының төмендеуіне пайдалы роль
атқарды. Қарыз алушылар үшін де көптеген оң өзгерістер орын алды.
Несие беру процедурасы біршама жеңілдеп, несие беру мерзімі едәуір
қысқарды. Ипотекалық несиенің кейбір қатысушылары несиені рәсімдеуге
өз қызметін ұсынды. Тұрғын үй сатып алу мәселесі бюджеттік салада
жұмыс істеп жатқан қызметкерлердің пайдасына шешілді. Облыс бойынша
барлық 800-ге жуық адам баспаналы болды. Облыстық әкімшілік Ұлттық
банктің филиалымен бірлесе отырып дөңгелек үстелде Қазақстан
ипотекалық компаниясы біздің өңірде өз жұмысын кеңейте түспектігін
айтты. Қазірдің өзінде оның бағдарламасы бойынша (Центр Кредит және
Нұрбанк) және БТА ипотека жұмыс істеуде, ипотекалық несиелерді
арзандату процесі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі жүргізіп
отырған ақша несие саясатының жалпы бағыттарымен қатар жүргізілмек.
Бір ғана жылдың ішінде ол төмендеп, жылдық 11,5–12 % құрады.
Бұл маңызды әлеуметтік жобаның екінші жағы – тұрғын үйлердің
Қазақстан бойынша қымбаттауы. Кеңестік дәуірде соғылған үйлердің
бағасы 1 шаршы метрге АҚШ-ның 300-350 доллары, бір шама жақсы үйлердің
бағасы бір шаршы метрге АҚШ–ның 500 долларына тура келіп тұр.
Жылжымайтын мүлік нарығында ұзақ жылдар бойы тәжірибе
жинақтаған, еліміздің алдыңғы қатардағы компаниялардың болжамы
бойынша, алдымыздағы бір-екі жылда баға төмендейді. Себеп мынада,
қазіргі уақытта кеңестік дәуірде соғылған тұрғын үйлер сатылып
жатыр тәуелсіздік алғаннан кейінгі мерзімде Қазақстанда соғылған
үйлерді 5 % ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.