Қазақ әнінің ұлы көші

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Аннотация
Бүгінгі күні педагогика адамның қалыптасуын бүтіндей бір процесс деп
қарайды,ал бұл тәрбие жұмыстарының өзара байланыстылығын,мақсатты түрде
ықпал етуді,белгілі бір жүйелілік арқылы ұйымдастырудың қажеттілігін алдын-
ала талап етеді.
Мәдени-шұғылданымпаздылық қызметіндегі ұйымдастыру деп-мәдениет
мекемелеріндегі өзара айқын байланысын басқарудың тиімді жүйесін және
көрермендермен өзара қатынастарға қол жеткізетін педагогикалық процестің
элементтерін барынша үйлестіріп,реттелуін айта аламыз.
Клубтық бағдарлама сценарийі,онымен жұмыс істеу әдістемесі---Клубтық
сценарий-бұл клубтанушы ғалымдар арасында өзінің нақты анықтамасы мен
өзіндік ерекшелігі жөнінде талас тудырып жүрген мәселе.Көптеген авторлар
клубтық сценарийді өнер түрінің біріне жатқызса,екінші жағынан оны көркем-
педагогикалық процесс деп қарастырады.
Клубтық сценарийді орыстың клубтанушы ғалымдары Д.М.Генкин мен А.А.Конович
Бұқаралық шаралардың мазмұнын,тақырыпты ашып көрсетудегі жеке әрекеттік
элементтерді қатаң жүйеде сақтай отырып баяндалған,өрекеттің бір бөлігінен
екінші бөлігіне өтудегі авторлық шешімі көрсетілген,публицистикалық
пікірлердің жоба бағыттары айқындалған,қолданылатын көркем шығармалар мен
олардан үзінділер енгізілген,сондай-ақ қатысушылардың белсенділігін арттыру
жолдары,көркем-көпшілік шаралардың өтілетін орнын жазу және безендірудеп
түсіндіреді.
Ал О.И.Марков клубтық театрландырылған ойын-сауық сценарийінің мәні,оның
нақты практикалық міндеттерді шешудегі педагогикалық ықпалдың көркем
бағдарламасы-деген айқындама береді.Оның пікірінше сценарийде
екі:көркемдік және педагогикалық міндеттерді шешу көзделген,яғни,-сценарий-
әсер ету нысанына педагогикалық идеологиялық ықпалды қамтитын күрделі
процесс.
Курстық жұмыс 17 беттен тұрады

-1-
Мазмұны
Кіріспе
1.Ереже ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ..
2.Сценарийлік
жоспар ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

3.Композициялық
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.Сценарий ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ...
5.Концерттік
бағдарлама ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6.Сценарийге
мінездеме ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Қорытынды

-2-
Кіріспе
Ән
Ән-поэзиялық және музыкалық образдардың бірлігінен туған вокалдық
музыканың жай түрі.Сан ғасырлық тарихы бар,халық арасында мол тараған
жанр.Қазақ халқының тарихындағы күрделі оқиғалар ән жанырында өз көрінісін
тауып отырды.Ән-халық әні және кәсіби болып екі үлкен топқа бөлінеді.Олар
өз кезегінде лирикалық әндер,эпикалық әндер,еңбек әндері сияқты жанрлар мен
түрлерге жіктеліп,шығу тегі жағынан қала әні,шаруалар әні,солдат
әні,балалар әні сияқты болып дараланады.Ал орындаушылық тәсілі жөнінен жеке
әнші айтатын,көпшілік болып айтатын түрлерге бөлінеді.Кәсіби ән
мінезі,формасы,жанрлық,стильдік ерекшелігі жағынан көбінесе дәстүрлі халық
әндеріне ұқсас.Қазақ халқының ән шығармашылығында типтік екі сала ерекше
байқалады.Бірі-тақпақ сазды жүрдек қалыптағы терме мен
желдірме,сарын,толғау,жырлар;екінші сі-шалқымалы,созылып айтылатын кең
үнді,мелодиялық жағынан әуені бірдешағын,бірде көтеріңкі күрделі түрде
дамыған әндер.Мұның екеуі де халық арасында кең таралған.
Қазақ әндері әуендік және интонациялық сымбаты жөнінен,сондай-ақ формасы
жағынан әр алуан болып келеді.Оның кейбірінің формасы қарапайым,ширақ
болса,мелодиясы жүрдек,көңілді,жарқын,қысқа да ұшқыр болады.Мысалы:
Жетісу, Ақмарал,сұлу еркем, Жас келін, Шилі өзен, Елік-ай, Ахау
керімт.б.Халықтық эпикалық серпінді,қоңыр үнді лирикалық саздағы әндері де
кең тараған.Ал асқақтатып айтылатын,диапазоны кең,форма жағынан еркін
дамыған көркем образды әндер де бар. Гауһартас, Жалғыз арша, Қызыл
бидай, Айттым сәлем Қаламқас, Жонып алды, Сұржекей, Қаракесек,
Хорлан, Юран, Сегіз аяқ сияқты әндер музыкалық фольклорымыздың
шоқтығы биік інжу-маржаны болып табылады.Қазақстанда кәсіби ән
шығармашылығы 30-жылдары қалыптасты.Ол патриоттық асқақ үнімен шындықты паш
етіп,халықты ерлік еңбекке шақырды.Ондай әндер халық арасына тез
тарады.Кәсіби композиторларымыздың ән шығармашылығындағы
формалары,көркемдік образдары,жанрлық ауқымы жағынан күн санап кеңейіп
халқымыздың рухани қазқынасына айналуда.Е.Рахмадиевтің Туған
ел,Н.Тілендиевтің Саржайлау,мен Алатау,т.б әндері бар.Сөйтіп,ән
жанрындағы халықтық,ұлттық дәстүр көркем кәсіби тұрғыда дамвп келеді.

-3-
Қазақ әнінің ұлы көші
Қазақ халқының сан ғасырлық тарихы бар музыкалық қазынасының терең бір
арнасы-ән өнері.Бұл өнер заманалардың қатал сын-дауылдарынан мүдірместен
өтіп,өзінің сан қырлы көркемдік сипатымен сақталынып,көшпелілердің биік
руханияты мен мәдениетінің сарқылмас бұлағына айналды.Қазақ әндері о баста
ауызекі түрде шығып,тарап,өз тыңдаушыларының жүрегіне берік орнығып,әр
заманда—сұрыпталып,сан түрлі реңк-бояулармен,міне,21ғ да жетіп отыр.
Халқымыздың рухани тынысының кеңеюі мен эстетикалық сана-түсінігінің терең
қалыптасуына бұл әндердің әсер-ықпалы орасан зор болды.Ән өнері халықтың
тұрмыс-тіршілікке,әдет-ғұрыпқа деген талғамын ғана өсіріп қойған
жоқ,сщнымен бірге біздің жан-дүниемізді сұлулық пен мейірімге,ізденіс пен
махаббатқа түбегейлі іңкәр етті.
Ұрпақ тәрбиесіне айрықша мән берген қазақ халқы небір әдемі әуенге
өрілген,асыл сөздің мөлдіреген моншақ-кестесімен сәби жүрегін тербетіп,ой-
санасын ізгілік пен адамгершілікке жетеледі.Осылайша буыннан-буынға
жалғасып келеді.
Қазақ әнінің жанрлық ауқымы өте кең:тұрмыс-салт әндері,махаббат,туған
жер,отаншылдық,жастық күйі,табиғат лирикасы,т.б тақырыптарды қамтиды.
Қазақ әнінің салқар көші әр тақырып аясында ішінара сала-салаға бөлініп
жатады.Бұл халық әндерінің шығу,тарау,қалыптасу,түрлену тегінің тым әріде
жатқанын көрсетеді.
Кейбір кер заманда-қоғамда болып жатқан саяси-әлеуметтік оқиғалар халық
әндерінің тағдырына дакері әсер еткені де анық.Мәселен,кешегі қызыл
империяның ызғары қазақтың ән өнеріне өзінің сұсты көлеңкесін түсіріп
кетті.Өйткені,қаншама әндер авторларының аты-жөнін ашық айтуға
болмағандықтан,олардың көпшілігі халық әндері қатарына барып қосылған
болса,енді біразы әлі де иесін таппай жүр.Сондай-ақ,кейбір әндердің ұқсас
болып келгенімен,ән мәтінінде алшақтық байқалады.Енді бірсыпыра әндер
қоғамдық-әлеуметтік игі өзгерістердің әсерінен заңды иелерін тауып жатыр.

-4-
Халық әні-қазынаматты әдеби сазды композициялық кештің
е р е ж е с і

Өткізілетін орны: М.Әуезов атындағы ОҚМУ-нің акт залы
Өткізілетін уақыты: 2009ж 10қазан 13:00
Тақырыбы :Халық әні-қазынам
Идеясы: Туғанда дүние есігін ашады өлең,
Өлеңмен жер қойнына кірер денең.

(Абай)
Мақсаты: Сонау ата-бабамыздан ғасырдан-ғасырға жалғасып,бізге жеткен халық
мрасын,халық қазынасын,өз халқымыздың ұлттық өнері-- халық әнін жастарға
насихаттау,оларды тыңдату арқылы оның құдіретін түсініп,құрметтей білуге
баулу.
Тәрбиелік мәні: Атадан балаға мұра болып қалған,буыннан-буынға жалғасып
келе жатқан халық әндерін ұдайы жалғастырып отыру,олардың қадір-қасиетін
көздің қарашығындай сақтау-біріміздің де перзенттік парызымыз екенін
ұмыттырмау.

-5-
Сценарийлік жоспар

1. Құрманғазының күйі “Балбырауын”
2. Бастау сазы беріледі.Екі жүргізуші шығады
3. Хор.”Елім-ай” әні
4. Кеш қонағы Е.Рахмадиев шығады.
5. “Аққу” әні орындайтын Сәуле Жампеиова
6. Халық биі.Орындайтын “Қазына ”ансамблі
7. Кеш қонағы Б.Тілеуханов шығады
8. “Бұхардың жыры”.Орындайтын Б.Тілеуханов
9. Қазақстанәні орындайтын Ә.Нұрмағанбетов

-6-
Композициялық құрылымы
1. .Экспозиция :Күй
2. Байланыс:Жүргізушілердің шығуы
3. Негізгі әрекеттер:
3.1 Елім-ай әні
3.2 Е.Рахмадиевтің шығуы
3.3 Аққу әні
3.4 Халық биі
3.5 Б.Тілеухановтың шығуы
4. Шарықтау шегі: Бұқардың жыры
5.Шешіліс: Казақстан әні

-7-

Сценарий
Сахна Қазына оркестірінің орындауындағы Құрманғазының Балбырауын
күйімен ашылады.
Сахнаға екі жүргізуші шығады.
Жүргізуші:Жақсы ән жас баланы желпігендей,
Соғатын даламызда еркін желдей,
Бақырып жылағанын қоя салып,
Тәтті әннің ырғағына сылқылддайды.

Жүргізуші:Жақсы әнге аққан бұлақ сылқылддайды,
Желпініп бар жануар тың тыңдайды.
Жаңғырып Алатаудың асқар жүзі,
Қыз-қырқын буындары былқылдайды.

Жүргізуші:Құрметті қонақтар!Бүгінгі Халық әні-қазынаматты әдеби сазды
композициялық ге қош келдіңіздер! Бүгінгі кешіміз Халық әні-қазынам деп
аталғандықтан,сіздерге халық әні жайлы азғана мәлімет бере кетуді жөн
көрдік.
Жүргізуші:Қазақтың музыкалық мұрасының үлкен бір саласы-ән мәдениеті.Халық
әндері тарихи және қалыптасқан дәстүрлердің негізінде бір ұрпақтан екінші
ұрпаққа жалғаса отырып,біздің дәуірімізге жетті.Халық ауыз әдебиетіндегі
ғасырлар бойы халықпен бірге жалғасып,ауыздан-ауызға таралып келе жатқан
тарихи және әдеби мұрамыздың бірі- халық әндері.
Жүргізуші:Ән-сезімнің кейбір кезеңдерін сыртқа шығаруда адамның табиғи
құралының бірі. Халық әндерің тартымды келетіні—жүрегіне қона
қалатыны,олардың баста өнер қуу мақсатында шықпай0табиғилық жағынан басым
болуында.Осы күнге дейін музыеалық тәжірибесі мол құлағымыз жаңа шығарманы
тыңдап отырғанда,бейтаныс әуен тынысы ішінен бір халық әнін ести
қалса,біраз уақыттан бері көрмеген,естімеген, кездеспеген жақын досымның
төбесі көрінгендей сезім пайда болады. Өйткені, сол ән тақырыбы есіңе сан
алуан уақиғаларды түсіреді. Ол ән көркемөнер жасаймын деген алдын ала
сызылған жоспар боынша шыққан емес, өмірдің, табиғаттың өз туындысы. Халық
әндерінің үлкен қазына екендігі осы қасиетінде, сол әндерге халық өмірінің
сәулесі болуында.
Кейбір халық әндері белгілі бір оқиғаға байланысты туады. Халық өміріндегі
елеулі оқиғаларға, тарихи әлеуметтік жағдайларға байланысты туған
шығармаладры тариха әндер дейді. Мұндай әндердің кең тараған түрі Елім-ай
әні. Бұл әнде жоңғар шапқыншылығының бейбіт өмір сүріп отырған қазақ елін
1723-1728 жж өз жерінен қуып, бостырып жібергендігі айтылды. Елінен,
жерінен қуылып, босып баора жатқан халықтың ауыр мұң-зары осы Елімай
әнінде бейнеленген.
Жүргізуші:Енді осы Елімай әнін музыкалық білім кафедрасы хор ұжымының
орынлауында тыңдаңыздар.

-8-
Ал енді біз сахна төріне қазақ композиторларының екінші ұрпағына
жататын,
ұрпақтан ұрпаққа асқақ әншілік эстафутасынжеткізуші, музыкалық мұрамызды
түрлендіріп, оны мазмұндық жағынан байыта түскен шебер композитор ағамыз
Еркеғали Рахмадиевті шақырсақ.
Сахнада үш орындық тұрады, ортасына келіп Еркеғали Рахмадиев екі шетіне екі
жүргізуші отырады.
Жүргізуші: Ер аға, сіздің бүкіл өміріңіз өнер жүйріктерінің ортасында
өтумен келеді. Жас кезңізден бастап ақ осы күні аты аңызға айналған талай
өнер саңлақтарымен қоян қолтық жұмыс істедеңіз. Бірге жүріп, бірге
тұрдыңыз. Біразымен үй іштеріңізбен аралсатыңыз. Сондай адамдардың бірі
Ғарифолла Құрманғалиев, деген едіңіз бір сөзіңізде. Ол кісінің қаншалықты
ғажап әнші болғанын аға ұрпақ біледі. Ол кісі өмірден озғалы, ол өмір
сахнасынан, өнер сахнасынан, театр сахнасынан кеткелі көп жылдардың жүзі
болды. Қазір сізден сұрайын дегенім осы Ғарекең туралы азырақ еске түсіріп,
әңгімелеп берсеңіз.
Еркеғали:Иә, мен енді жасымнан өнер жолына түсіп, өнер қуған соң,
композитор болған соң осы саладағы саңлақтармен емін еркін араласуым заңды
ғой.
Ғарифолла ағамыз жалпы елге шығып, концерт беріп жүргені болмаса, ол көбіне
театр әншісі еді.

-9-
Жүргізуші:Ғарекеңнің өзінің шығарған әндері бар ғой
Еркеғали: Болғанда қандай! Ол кісі Ақжайық, Сүйген жар, Жан еркем,
Нұржамал,Аққу сияқты әндерін өзі тамаша айтатын.
Жүргізуші :Ал ондай болса Ғарекеңнің бір әнін тыңдасақ қалай болады
Қарсы алыңыздар! Сахнада Аққу әнімен Сәуле Жанпеисова.
Жүргізуші : Ер аға енді сіз Ғарифолла Құрманғалиев жайлы көп мәлімет
айттыңыз. Дегенмен көрермендердің көкейінде жүрген бір мәселе болуы мүмкін,
соны сізден сұраса
Еркеғали: Сұрақ болса мүмкіншілігімше жауап берейін.
Көрермен:сәлеметсізбе Ерғали аға. Сізге мынадай сұрағым бар еді.
Сіз 60-шы жылдардың біраз уақыт опера театрының директоры болып қызмет
атқардыңыз ғой. Ал Ғарекең өмір бойы дерлік опера театрының әншісі болып
өтті. Сол кездерден Ғарекеңе байланысты есіңізде қалған оқиғалар бар ма
Еркеғали :Иә, болды бір жағдай 1966 жылы сол кездегі мәдениет минимт
рлігіміз Ләйлә Ғалымжанова мені зорлағандай етіп, театрғас директор етіп
тағайындады. Алдында екеуміз бір нәрседен ренжісіп, мен министрліктің өнер
басқармасының бастығы қызметінен кетіп қалғанмын. Содан консерваторитяда
аға оқытушы болы қызмет істеп жүрдім. Бір жылдан кейін өзі консерваторияға,
класыма іздеп келді. айналайын, бауырымсың ғой. Арада анау-мынау әңгіме
болған шығр. Оның бәрі өткендегі жайлар ғой. Көңіліңде сақтама, ұмыт. Мына
театрдың жағдайы қиын болып тұр. Сенен сол театрға директор болып барып,
басшалақ жасап, маған көмектесші, деп өтінді. Содан соң бардым.
Мен театрда көп істеген жоқпын. Жаз айында бардым, келесі 1967 жылы Жоғарғы
Кеңестің сайлауы болды, сонда мені депутаттыққа ұсынып жіберді.
Сонымен наурыздың 4-і күні депутат болдым, 14-і күні мені қайтадан
консерваторияға апарып, ректор қылып отырғызды. Театрда сөйтіп 7-8 ай ғана
жұмыс істедім.
Бір күні райкомнан ба, Мәдениет Министрлігінен бе, бір жақтан келсем,
театрдың фойесінде коммунистер толып жүр. Ештеңе дегн жоқпын, өте шықтым
да, кабинетке барып, қабылдау бөлмесіндегі қызды шақырып алдым.
- адамдар толып кетіпті. Не болып жатыр бүгін- деп сұрадым.
- Партия жиналысы болғалы жатыр-деді ол
- Бұл қалай, неге менсіз өтеді партия жиналысы. Ең болмаса ескертуі
керек еді ғой, - деп ойладым. Ол кезде Әнуарбек Үмбетбаев парткомның
хатшысы болатын. Сол кісіні шақырып алдым.
- Әнеке, бұл не нәрсе қандай жиналыс – деп сұрадым.
- Құрманғалиевтің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.