Ұлыбританиядағы шағын бизнес

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі. Еліміздің нарықтық қатынастардың дамуы кәсіпорын қаржыларының маңызын арттыра түсті. Кәсіпорынның қаржылық жағдайының ресурстарының жағдайы, оның қызметінің нәтижелерін анықтайтын фактор болып табылады. Кәсіпорын жағдайының сандық және сапалық параметрлері оның нарықтағы орны мен экономикалық кеңістікте тиімді қызмет ету мүмкіндігін анықтайды. Осы мәселелердің барлығы экономиканы басқаруда қаржыларды басқарудың маңызын арттыра түсті.

Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі және төлем қабілеттілігі ең алдымен қаржылардың оңай ұйымдастырылуымен анықталады да ақша қатынастарының жүйесі болып табылады және де ақшалай қорлардың айналым процесінде олардың қалыптасуын және пайдалануын көрсетеді. Кәсіпорынның негізгі міндеті оның иелерінің әл - ауқатының максималды көбеюі болып табылады. Қаржыны бақаруда оңтайлы нәтижеге жету үшін, бизнестің жалпы құрылымындағы қаржылық менеджмент маңызды орын алады.

Еліміз нарықтық қатынастардың дамуын, жеке меншік секторды өз экономикасында шетелдік әйгілі фирмалардың қазіргі заманғы қаржылық басқару әдістерін ескере отырып, ішкі экономикалық қатынастарды ұлғайтуға тиімді қолданып отыр.

Менеджмент дегеніміз - белгілі жетістіктерге жету үшін обьектіге мақсатты түрде әсер ету әдістерінің жиынтығы.

Қаржылық менеджменттің ұғымы - тиімді пайдалану мақсатымен кәсіпорынның ақша ағынын, оның бүкіл қаражаттарының қозғалыс механизмін басқару жүйесі болып табылады. Жалпы қаржы ресурстары ұғымы экономикалық теорияда да, практикада да кең қолданылады. Кәсіпорын капиталы - бұл пайда түсіретін кәсіпорын мүлкінің қаржылары. Капитал - кәсіпорынды құру және дамытудың басты экономикалық базасы.

Қаржы жүйесінің бұл буынында нарық жағдайындағы басқару ісі қаржы менеджменті деп аталды. Қаржы менеджменті - әлеуметтік - экономикалық процестерді басқарудың негізгі құралы.

Қаржылық менеджмент - кәсіпорынның қаржылық ресурстарын қалыптастыру, пайдалану және байланысты, ақша айналымы мен қаржыларды басқару мен байланысты үрдіс және кәсіпорынның қаржылық ресурстарын басқаруда қолданылатын әдіс-тәсілдер және формалар жүйесі.

Тақырыптың зерттелу деңгейі.

Қазақстан Республикасында қаржылық менеджмент теориясы мен тәжірибесіне қатысты мәселелер осы күнге дейін шетелдік ғалымдардың еңбектерінде басты орын алуда, атап айтсақ, А. Ю. Казак, В. А. Кашин, Л. П. Павлова, Р. Г. Самоев, . М. В. Романовский, H. Е. Русакова, Т. Ф. Юткина және т. б. Қаржылық менеджменттің негізін құрастыру қажеттілігі туралы сұрақты ең бірінші болып С. В. Барулин қарастырған. Мәселені шет елдік зертеулердің ішінде Қазақстанда қаржылық менеджменттің дамуы үшін көп қызығушылық тудыратын, мысалы, Д. Кэмпбеллдің, Е. Томсеттің және Д. Джонсонның еңбектері.

Ресейде қаржылық менеджмент бойынша алғашқы бекітілген жұмыс Д. Ю. Мельниктің 1999 жылы шыққан «Финансовый менеджмент» кітабы. Ал біздің республикамызда қаржылық менеджменттің теориясы мен тәжірибесінің сұрақтары профессор К. Е. Кубаевтің редакциясымен шығарылған «Теория и практика менеджмента» оқулығында қарастырылған.

Курстық жұмыстың мақсаты - Шағын бизнестегі қаржылық менеджментті, кәсіпорын мысалында менеджменттің қаржылық қызмет көрсету нарығындағы тәжірибелеріне талдау жасау, жетілдіру жолдарын іздестіру болып табылады.

Көзделген мақсатқа жетуде мынадай міндеттерді шешуді қажет етеді:

• шағын бизнестің экономикалық мазмұны және қаржыларын басқару саясаты ұғымын нақтылау;
• шағын және орта бизнестегі қаржылық менеджментті ұйымдастырудың шетел тәжірибесін зерделеу;
• Шағын бизнестегі қаржылық менеджменттің тәжірибесінің қазіргі (ЖШС «Аманат» мысалында) жағдайына талдау жасау және проблемаларды айқындау;
• ЖШС «Аманаттың» қаржылық -шаруашылық қызметінің қазіргі жағдайын талдау;

• «Аманат» ЖШС қаржылық жағдайын талдау әдістерін табу;
• шағын бизнестегі қаржылық менеджментті дамытудағы мәселелер мен оларды шешу жолдарын қарастыру.

Зерттеу жұмысының әдістемелік және теориялық негізіне қазіргі кездегі отандық және шетелдік экономистердің қаржылық менеджменттің шағын бизнесті дамытудағы орын алатын мәселелері туралы және оның тиімді қызмет етуінің экономиканы модернизациялаудағы рөлін сипаттайтын зерттеулері пайдаланылды.

Статистикалық және ақпараттар базасы ретінде статистикалық және есептік деректері, нормативтік құжаттары, «Аманат» ЖШС-ң жылдық есеп деректері, түрлі деңгейдегі ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары және т. с. с. пайдаланылды.

Зерттеу пәні . Қазақстандағы шағын бизнестің дамуы.

Зерттеу объектісіне шағын бизнестегі қаржылық менеджмент жатады.

Жұмыстың тәжірибелік маңызы. Курстық жұмысында жасалған қорытындылар мен ұсыныстар шағын бизнестегі қаржылық менеджменттің ролін айқындауға арналған зерттеулерде пайдалануы мүмкін.

Курстық жұмысының құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ШАҒЫН БИЗНЕСТІҢ ҚАРЖЫЛАРЫН БАСҚАРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1 Шағын бизнестің экономикалық мазмұны және қаржыларын басқару саясаты

Экономикалық әдебиеттерде «пайда» түрінде табыс әкелетін кез-келген қызмет түрі ретінде «бизнес» (ағылшынша «business») түсінігінің трактовкасы кеңінен таралды. Бірақ басқа да пікірлер бар. Мысалы, бірқатар зерттеушілер «бизнес» сөзі («busy» - «бос емес» деген формадан) уақыт өте келе мағынасы әртүрлі болған: кәсіп, іс, кәсіпкерлік, іскерлік орта, компаниялар, еңбекақы көзі сияқты американдықтарың сөзінен шыққан деп санайды. Көріп отырғанымыздай, әңгіме күрделі және санқырлы категория туралы болып отыр, сондықтан оны талқылау белгілі бір шектеулерді талап етеді [2, 45] .

Ал «бизнес» ұғымын ең алғаш XVIII ғасырдың басында ағылшын экономисті Ричард Контильон (1680-1734ж. ж. ) енгізген. Ол «кәсіпкер» деп нарық жағдайында әрекет жасайтын адамды айтқан.

Жалпы шағын бизнес ­­микродеңгейде нақты әлеуметтік-экокномикалық ортада іске асады және осы ортамен үнемі санасады, өйткені өзі осы ортадан шыққан. Шағын бизнес осы орта өнімі болып табылады. Шағын бизнес - бұл экономикалық белсенділіктің ерекше түрі. Ол өзіндік бастамашылыққа, жауапкершілікке негізделген инновациялық кәсіпкерлік идея. Экономикалық белсенділік - қоғамдық өндіріске жеке адамның қатысу нысанын және өзінің, жанұя мүшелерінің өмір сүруін қамтамасыз ету үшін қаражат табу тәсілі. Жеке адамның қоғамдық өндіріске қатысуының бұл нысаны функционалды міндеттеме немесе олардың комбинациясы болады. Егер ол келесі тұлға ретінде қатысса:

• Үнемі және кепілді табыс әкелетін объектінің, жылжымайтын мүліктің жене тағы басқа меншік иесі ретінде (жалға берілетін үйдің немесе кәсіпорының меншік иесі) .
• Еңбек күшін сататын жалдамалы жұмыскер ретінде (сварщик, сатушы, автокөлік жуушы және т. б. ) .
• Жеке дара өндіруші ретінде (өз еңбектерін өткізу арқылы табатын табысына өмір сүретін «дербес» суретші немесе автокөлікті такси ретінде қолдану арқылы табысына өмір сүретін жүргізуші жене т. б. ) .
• Менеджер ретінде (біреудің кәсіпорынын басқарушы) .
• Қорғаныс - күзет қызметкері ретінде (қарашын, күзетші т. б. ) .

Шағын және орта бизнес жаңа тауарды өндіру болсын, қызметті басқа профильге ауыстыру және жаңа кәсіпорын ашу болсын инновациалық мезеттің болуын талап етеді. Өндірісті басқарудың жаңа жүйесі, өндірісті ұйымдастырудың жаңа тәсілін және жаңа технологияны енгізу - бұлардың барлығы инновациялық мезет болып есептеледі.

Кәсіпкерлік белсенділіктің негізгі субъектісі - кәсіпкер болып табылады. Бірақ, кәсіпкер жалғысу субъектісі бола алмайды. Өйткені, ол тұтынушымен үнемі қарым-қатынаста болады. Сонымен қатар бұл жерде көмекші немесе қарсы шығушы ретінде мемлекет те қатынасқа түседі.

Тұтынушы да, мемлекет те, жалдамалы жұмысшы да(егер кәсіпкер жалғыз жұмыс істемесе), бизнес бойынша әріптестер де кәсіпкерлік субъектілер категориясына жатады.

Бизнесмен мен тұтынушы арасындағы қарым-қатынаста кәсіпкер белсенді субъект категориясына жатады, ал тұтынушыға әрекетсіздік қасиет тән. Осы қатынасты талдай келе, тұтынушы кәсіпкерлік прцестің индикаторын атқаратындығын айта кеткен жөн. Бұл түсінікті. Өйткені, кәсіпкер қызметінің пәнін құрайтын заттарға тұтынушы оң баға бергенде ғана бұл заттар өтімді болады. Мұндай бағалау тұтынушы арқылы жүзеге асады және қандай да бір тауарды сатып алуға дайын екенін білдіреді. Кәсіпкер өз қызметін ұйымдастыруда тұтынушының көңіл-күйін, қалауын және күтуін елемей қоймайды /9/.

Сонымен, кәсіпкердің мақсаты тұтынушының «көңілінен шығу», өз тұтынушылар ортасының болуына ұмтылу.

Қарастырылған мәселелерді тұжырымдай келсек: қоғамдық өндіріс көзқарасынан бизнесмен белсенді субъект рөлін атқарса, кәсіпкелік процесс көзқарасынан белсенді рөлді тұтынушы атқарады және кәсіпкер бұл деректі елемей қоя алмайды.

Кәсіпкерлік процесс субъектісі ретіндегі мемлекеттің рөлі, іскерлік белсенділік ортада пайда болатын қоғамдық жағдайларға, ахуалдарға және мемлекеттің өз алдына қойған мақсатына байланысты әртүрлі болады.

Нақты жағдайларға байланысты мемлекет болуы мүмкін:

• Шағын және орта бизнес дамуына қолайсыз жағдай жасаса, немесе оны шектесе, кәсіпкерлік дамуының тежеуіші;
• Мемлекет шағын және орта бизнестің дамуына тікелей қарсы іс-әрекет жасамаса, бірақ оның дамуына мүмкіндік те жасамаса, бөгде бақылаушы;
• Мемлекет кәсіпкерлік процеске тарту үшін жаңа агенттерді үнемі бнелсенді іздесе, кәсіпкерлік процесті жеделдетуші бола алады.

Жалдамалы жұмысшы да кәсіпкерлік идеяны жүзеге асырушы ретінде кәсіпкерлік процестің субъектілер тобына жатады. Кәсіпкерлік идеяның жүзеге асу нәтижелігі және сапасы жалдамалы жұмысшыға байланысты [3, 26] .

Әрбір экономикалық субъектінің өз мүддесі болатындығы мәлім. Ал, кәсіпкер мен жалдамалы жұмысшының жоспарларының бір бөлігі сәйкес келеді (табыс жоғарылаған сайын, жалақы жоғарылайды), ал бір бөлігі қарама-қайшы сипатқа ие(кәсіпкер жоғары жплақы төлеуге мүдделі емес, ал жалдамалы жұмысшы жалақы жоғары болғанын қалайды) . Мұндай жағдайда екі жақ өздерін қанағаттандыратын келісімге келеді. Осындай келісімдер кәсіпкерлік процестің екі субъектісінің қатынасының негізін құрайды.

Еңбек бөлінісі негізінде қазіргі заман жағдайында әрбір бизнесмен терең мамандандырылған өндірісте қызмет атқарады.

1 - сурет. Шағын бизнесті ұйымдастыру нысандары

Басқаша айтқанда, кәсіпкер пайдасы (егер жәй іскер адам емес нағыз кәсіпкер туралы айтылса) екі элеметтен құрылады:

• іскер адамның әдеттегі пайдасы ;

• іскер адамның әдеттегі пайдасынан артықшылық.

Екінші элемент кәсіпкерлік табыс (пайда) ретінде қарастырылады, яғни, инновацилық қызмет үшін және өндірістегі жаңашылдық үшін қоғамдық мараппаттау нысандары /12/.

Сонымен, әрбір кәсіпкер, іскер адам ретінде қарастырылады. Бірақ, нағыз кәсіпкер феномені туралы сөз болса, барлық іскер адамдарды кәсіпкерлер категориясына жатқызуға болмайды.

Бизнестің шаруашылық жүргізу тәсілі ретінде бірнеше негізгі белгілері бар. Оның ішінде ең негізгілерінің бірі-шаруашылық субьектілерінің еркіндігі мен тәуелсіздігі. Олардың егемендігі нарық механизмі әрекетін қамтамасыз ететін тәртіп қалыптастырады. Жалпы бизнестің негізгі талабы - экономикалық іс әрекеттердің әртүрлілігіне қарай іздеу мен таңдау еркіндігі. Әрбір қызметкердің өз істей алатын еңбекпен айналысуға құқысы бар. Алайда қандай еркіндік болмасын көптеген жағдайлармен шектелген, олар сыртқы орта мен субьектілер әрекетінің нәтежиесінен шығады. Дегенмен, бизнес қызметтің басты шарты-барлық мүмкіндіктер деңгейі тұрғысынан шешім қабылдау өзбеттілігі мен еркіндігі болып табылады. Бизнеске тән тағы бір сипат-шаруашылық жүргізудегі тәуекелге баруы. Тәуекел - жоспар немесе болжауды қарастырылған нұсқалармен салыстырғанда табыс ала алмау немесе зиян шегудің ықтималдығы. Шаруашылық тәуекелдің негізінде мүмкін болатын және шығындар мен нәтежиелердің ара-қатынасы жатады [4, 103] .

Бизнестің келесі белгісі ол толық экономикалық жауапкершілік және бұл мүліктік және кәсіпкердің өз атынан жүзеге асырылуы. Кәсіпкерлер өз міндеттері бойынша өзіне тиесілі бүкіл мүлкіне жауап береді. Сонымен қатар, өзіне тиесілі өндіріс құралдарын тиімді пайдалану; қоршаған ортаны ластамау; өндірістің Қауіпсіздік ережелерін бұзбауға; санитарлы гигиеналық нормаларды сақтауға міндетті.

Бизнестің жүзеге асыраушыларының ерекше белгілері ретінде жаңашылдық; шығармашылық ізденіс; жауапкершілік; іскерлікте этикет әрекеттері; жеке қабілеттер мен қасиеттерін жатқызуға болады. Міне осы қабілет - әдеттегіден ерекше шешім қабылдау қабілетін және жағдайға шығармашылықпен қарау іскерлік әлемде жоғары бағаланады және нәтижелі сипатта болады.

Бизнестің атқаратын қызметтеріне келетін болсақ: өндірістік, коммерциялық, қаржылық және басқарушылық қызметтері бар.

Өндірістік қызметі өндіріс пен материалды техникалық қамтамасыз етуді және шаруашылық қызметке қажетті шикізат, құрал жабдықтар және тағы басқаларымен өзара байланыстылығын жүзеге асырады.

Коммерциялық қызметі тұтынушылардың қажеттіліктерін анықтау және кәсіпорындар мен нарықтық контрагенттер арасындағы айырбас процесін басқаруды жүзеге асырады. Сонымен қатар, тауар-ақша және сауда-айырбас операциялары және сату- сатып алу бойынша келісімдер арқылы да жүзеге асырылады.

Қаржылық қызметі келесі функцияларды іске асырудан тұрады: қаржы есебінің енгізілуі; инвесторлар мен кредиторлар есебінен капиталдың мобилизациялануы; сатудан түскен табыстарды жинақтау; ақша нарығы; банктер, инвесторлар, бағалы қағаздармен өзара байланыстар қалыптастыру; сатып алушыларды іздеу мен анықтау және тартуға байланысты маркетингілік қызметтер және тағы басқалар.

Басқарушылық қызмет кезінде кәсіпорындар мен қоғамдық құрылымдар немесе ақпарат құралдармен өзара қарым қатынастарын басқаруы, бизнес идеялар, инициативалық талаптарды және басқару - менеджмент тәжірибелерін қалыптастырып, тарату; капиталдар мен табыстардың қолданылуын басқару, ғылыми-зерттеу жұмыстары мен жобалық жұмыстарды тиімді пайдалану; және бизнес қажеттіліктеріне сәйкес жұмысшыларды тарту, таңдау, жұмысқа алу.

Сонымен, кәсіпкер - қызметінің сферасына байланыссыз өз қабілеттіліктерін келесі функцияларды орындау арқылы жүзеге асырады:

- нарықты зерттеу арқылы төлем қабілетті сұранысы бар тауарлар мен қызметтер іздеу;

- тауарды өндіру немесе қызмет көрсету үшін қажетті ресурстарды бағалау; төмен бағалы ресурстар нарығын іздеу;

- бизнесті жаңа техника, технология және менеджмент негізінде ұйымдастыру және оларды басқару;

- маркетингтің қазіргі заманғы принциптерін пайдалану арқылы тауарлар мен қызметтерді сату, тарату;

- табыстарды тұтыну және жинақтау қорлары арасында, резервтік қорлар, дивиденттерді төлеу қорлары арасында т. б. тиімді бөлу;

Кез -келген экономикалық қызмет ұдайы өндіріс циклының типтес фазаларымен байланысты болғандықтан, бизнестің келесі түрлерін бөліп айтуға болады: өндірістік, коммерциялық, қаржылық. Өндірістік бизнес негізінен тауарлар мен қызмет көрсетуді өндіру мен тұтынуға; коммерциялыҚ -оларды айырбастау мен өткізуге; қаржылық айналысқа, құндар айырбасына байланысты жүзеге асырады. Бизнестің бұл түрлерінің ұйымдастырылуы мен қызмет етуіне байланысты әрқайсысының ерекшеліктері болғандықтан, олар бірін-бірі толықтырып отырады. Ал шағын бизнес ол бизнестің бір ерекше түрі деуге болады, ол оның формасы кез келген түрде: жекеменшік, серіктестік, жауапкершілігі шектеулі қоғам ретінде болуы мүмкін. Сондықтан да шағын бизнестің екі экономикалық мәні анықталынады: біріншіден, оның объективті түрде өмір сүруі және экономкалық секторы ретінде дамитындығы; екіншіден, бизнес қызметтің ерекше түрі болып табылатындығы. Шағын бизнесті экономиканың секторы ретінде қарастыру қоғамдық өндірістің екі - техникалық ұйымдастыру мен әлеуметтік - экономикалық жағының бірлігін күште, яғни, өндірістің материалдық заттық элементтер жиынтығы, жұмыс күші мен өндірісті ұйымдастырудың түрі арқылы анықтама, екінші жағы өндірістің қоғамдық түрін құрайтын өндірістік қатынастармен анықталып отырады. Шағын бизнестің негізгі экономикалық белгілеріне жататындар:

- шарушылықты тәуекелділікпен жүзеге асыру(оқшалануы),

- қызметтің белгілі бір түріне мамандануы;

- өндірілген тауардың нарықта сатылуы, сатып алынуы.

Шағын бизнестің «клеткасы»- шағын кәсіпорындар. Осыдан шағын бизнестің шағын кәсіпорындардың жиынтығын құрайтын экономиканың ерекше секторы немесе нарық жағдайындағы өндірістің ерекше қоғамдық формасы екендігі анықталынады [5, 78] .

1. 2 Шағын және орта бизнестің қаржыларын басқарудағы шетел

тәжірибесі

Көптеген шетел мемлекттерінің тәжірибесі көрсетіп отырғандай, шағын бизнеске байланысты мемлекеттік саясат маңызды өз бетінше жүйелік бағыт болып табылады. Ұйымдық құрылымдарды және шағын кәсіпкерлікді қолдау механизмдерін басқа мемлекеттерде зерттеу қандай да болмасын ұлттық ерекшеліктерге қарамастан барлық сипаттамаларға анықтауға мүмкіндік береді. (кесте 1)

кесте 1

Үлестерден көріп отырғанымыздай шағын бизнесті дамыту үшін Қазақстан шағын бизнесті басқару процесін жетілдіруге көп күш жұмсау қажет. Шетелдік мамандардың айтуы бойынша қазіргі бизнес ішкі және сыртқы факторлардың әсеріне тәуелді.

Бизнестің ішкі және сыртқы ортасын сараптаудан екі факторды есепке алған жөн: ішкі және сыртқы ықпалдардың көлемі және ортаның өзгеру деңгейі. Кәсіпкерлікке барлық сыртқы ықпалдарды өз кезегінде макроэкономикалық және салалық деп бөлуге болады.

2 - сурет. Ортаның бизнеске макроықпалы

Ішкі немесе бақыланатын факторларға кәсіпорын қызметіне байланысты факторларды жатқызады. Енді әртүрлі тәжірибесіне келейік.

АҚШ - ғы шағын бизнес .

Әдетте америкалық фирмалардың көлемі жұмысшылардың санымен бағаланады: өте ұсақ фирмалар - 20 адамға дейін жұмысшылары бар, шағын 20-дан 99 адамға дейін, орташа 100-ден 499-ға дейін, ірі 500 адамнан көп (2 сурет) . Көрсеткіштерді салалар бойынша құрады: бөлшек саудада 100 жұмысшысы бар, өңдеу саласында 500-ге дейін жұмысшылары бар фирмалар шағынға жатады.

3 - сурет. АҚШ-ғы әртүрлі деңгейдегі фирмалардың саны

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс