Тірі вакцина түсінігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

1 Тірі вакцина алу технологиясы
1.1 Иммундық жүйе және иммунобиологиялық препараттар түсінігі
1.2 Вакциналардың түрлері. Тірі вакцина түсінігі.

2 Тірі (лиофилизация) вакциналарды алу технологиясының дамуы
2.1 Тipi вакциналарды алу жолдары және қолдану тәсілдерінің тарихы
2.2 Tipi вакциналардың қасиеттері мен құрамы
2.3 Вакцина алудың гендік-инженерлік технологиялары

Қорытынды
Әдебиеттер

3

5

5
6

13

13
18
19

22
24

Кіріспе

Тірі вакцина -- микробтардың уыттылығын әлсіретіп, ауру тудырғыш қабілетін жою, иммунитет қалыптастыру үшін алынады. Алғаш рет француз микробиологы Л. Пастер тірі вакцинаны түйнемеге (1881) және құтыру ауруына (1885) қарсы қолданды. Ал 1926 жылы француз ғалымдары А. Кальмет пен К. Гереннің ашқан тірі туберкулез (БЦЖ) вакцинасы ғылымдағы үлкен жаңалық болды. Тірі вакциналар шешек, құтыру, оба, туляремия, т.б. ауруларға қарсы пайдаланылады.
Біздің қоғамда вакцинаға қатысты теріс көзқарас қазіргі заманда ғана емес, одан да бұрын қалыптасқан. Қоғамда вакцинаға қарсы пікірлер өте көп, бірақ медицинада олай емес. Қазақстандық медицина аурудың алдын алатын вакци - наны әрдайым қолдайды. Неге? Себебі егілудің зияны жоқ, ал пайдасы көп. Вакцина - аурудың вирусы. Егер адам ағзасында ондай вирус болмаса, аурумен күресу мүмкін емес. Мысалы, туберкулезге қарсы тірі вакцинация - туберкулез таяқ - шасы қолданылады. Сол тірі вакцина - лардың арқасында адам ағзасында иммуноглобин пайда болады. Демек, ағза сол аурудың алдын алады, науқастанып қалса, күреседі. Сондықтан егілуден қашудың қажеті жоқ. Осы уақытқа дейін қаншама аурудың көзі вакцинаның көмегімен толықтай жойылған. Соның бірі - табиғи шешек дерті. Ол соңғы рет 1978 жылы Үндістанда тіркелген.
Қоғамда неліктен вакцинаға қарсы қайшы пікірлер қалыптасты десеңіз, оның тағы бір себебі - балалардың әлсіздігінде. Иммунитеті төмен бұлдіршіндердің ағзасы вакцинаның құрамындағы қоспаларды көтере алмай, өздерін жайсыз сезінуі мүмкін. Бірақ бұл ересектерде де солай. Мұны біздің халық бірден жамандыққа балап, байбалам салуға бейім. Әрине, дұрыс емес. Себебі бір ауыздан шыққан қате пікір өзгелерге тарайды. Ал жүкті әйелдерге вакцина егуді қолдамаймын, үзілді-кесілді қарсымын. Себебі тұмауға қарсы вакцина дегеннің өзі - жанды тыныштандыру ғана. Тұмаудың вирусы әр сағат сайын өзгеріп отырады. Ол алдымен А вирусымен тараса, кейін типтері бойынша Б-ға, С-ға ауысады. Жалпы, жүкті әйелдерге вакцина тұрмақ, дәрі-дәрмек те беруге болмайды. Жүктіліктің алғашқы үш-алты айында құрсақтағы сәбидің ішкі құрылыстары дамиды. Егер сол процесс жүріп жатқанда дәрілік пре - паратты берсек, даму процесі өзгеріске ұшырайды. Осыдан барып туа біткен ақаулықтар қайдан пайда болады деп бас қатырамыз.
Курстық жұмыстың мақсаты - тірі вакцина алу технологиясын талдау. Осыған байланысты келесі міндеттерді алдыма қоюды жөн көрдім:
oo иммундық жүйе және иммунобиологиялық препараттар түсінігіне кіріспе;
oo вакциналардың түрлері, оның ішінде тірі вакцина түсінігіне тоқталу;
oo тірі (лиофилизация) вакциналарды алу технологиясының дамуына шолу;
oo тipi вакциналарды алу жолдары және қолдану тәсілдерінің тарихы н зерттеу;
oo тipi вакциналардың қасиеттері мен құрамын қарастыру;
oo вакцина алудың гендік-инженерлік технологиялары жайлы мағлұматтар іздестіру және курстық жұмысымда қолдану.

1 Тірі вакцина алу технологиясы

1.1 Иммундық жүйе және иммунобиологиялық препараттар түсінігі

Иммунобиологиялық препараттар деп-иммундық жүйеге әсер ететін және әсері иммундық реакцияларға негізделеген препараттарды атайды. Осы қасиеттеріне байланысты оларды инфекциялық және инфекциялық емес аурулардың профилактикасы, диагностикасы және емдеуі үшін қолданады.
Иммунобиологиялық препараттарты табиғаты, шығу тегі, және қолдану жолдарына байланысты топтастыруға болады, оларға жатады:
1. вакциналар;
2. тірі микроорганизмдерден немесе микроб өнімдерінен дайындалған препараттар (фагтар, эубиотиктер);
3. иммундық сарысулық препараттар;
4. иммуномодуляторлар;
5. диагностикалық препараттар, сонымен қатар аллергендер, иммунобиологиялық препаратгар иммундық жүйе әрекетін белсендіру немесе қалыпқа келтіру үшін қолданады.
Иммунобиологиялық препараттар иммундық жүйеге белсенді (активті) белсенсіз (пассивті) жөне арнайы , арнайы емес әсер көрсетеді. Белсенді өсер деп препараттың иммундық жүйені тікелей белсендіруі ( мысалы: вакцинация);
Белсенсіз әсер деп -- препараттық иммундық жүйе әрекетіне әсерін атайды (иммуноглобулин, иммуномодуляторларды енгізу).Егер белгілі әсер деп -аталады (мысалы көкжөтел, тұмауга қарсы вакцинация: сіреспеге қарсы иммундық сарысу). Ал иммундық жүйенің қорғаныш функциясын жоғалтатын әсерді-арнайы емес деп атайды (мысалы фагоцитозды белсендіретін - иммуномодуляторлар).
Иммундық жүйені қалыпқа келтіру жөне белсендіру үшін иммунологиялық препараттарды, бірінші реттік және екінші реттік иммунодефицитте, инфекциялық ауруларға қарсы тұрушылықты арттыру үшін, ісік жасушаларының өсуін тежеу үшін, аллергиялық аутоиммундық ауруларды емдеу үшін қолданады.
Иммунологиялық препараттардың иммундық жүйе әрекетін төмендету қасиетін мүшелер мен ұлпалар трансплантациясында, кейде аутоиммундық, аллергиялық ауруларды емдеуте қолданады.
Иммундық жүйе организмге сырттан түскен немесе функциональдық өзгерістер нәтижесінде түзілген патогендік агент әсеріне арнайы және арнайы емес жауап береді.
Бұл жауап реакциялары гуморальды және торшалық сипатта болады. Осы реакциялар негізінде көптеген диагностикалық препараттар ашылған. Белсенді арнайы иммуиитетті тудыру үшін қолданылатын иммунобиологиялық препараттар вакциналар деп аталады, оларды негізінен инфекциялық ауруларды алдын алу жөне емдеу үшін қолданады. Вакцинаның өсерлі бастамасы болып арнайы антиген табылады. Антиген ретінде қолданады: а) тері немесе инавтиктелінген микроорганизмдер (бактерия , вирустар); б) микроорганизмдерден бөлініп алынған арнайы антигендер; в) микроорганизмдер түзетін антигендік заттар (екінші реттік метаболиттер), токсиндер; в) микроорганизмдер түзетін антигендік заттар (екінші реттік метаболиттер), токсиндер; г) табиғы антигендерге үқсас химиялық жасанды жолмен алынған антигендер; д) гендік инженерия өдісінің көмегімен алынған-антигендер.
Осы антигендерінің бірінің негізінде вакцина жасалып шығарылады. Вакцинаға антигеннің табиғатына қарай консервант, стабилизатор, активатор, адъювант) қосады.
Консервант ретінде препаратты сақтау кезінде бөгде микрофлораны болдырмау мақсатында мартиолат (1:10000) натрииазиді; формадельгия (0,1-0,3%) қосады.
Стабилизаторды лабильді антигендер бұзылып кетпес үшін қосады. Мысалы, тірі вакциналарга сахарозажелатин агары немесе адам альбумині қосылады. Антигеннің вакцинаға әсерін жоғарлату үшін кейде арнайы емес стимулятор - адьювант қосады. Адъювант ретінде минералды коллоидтар (АІ(ОН)з, А1Р04) , полимерлі заттар қолданылады( мегополисахаридтер, полисахаридтер, синтетикалық полимерлар).
Олар анитигеннің физико-химиялық күйін өзгертіп, енгізген жерінде антигеннің қорын құрайды. Адъювантпен қосылған вакцинаны адъювантты қорға жиналған вакциналар деп аталады.

1.2 Вакциналардың түрлері. Тірі вакцина түсінігі.

Вакциналар табиғатына, физикалық күйіне, алыну жолына қарай тірі және өлі немесе инактивтелінген болып бөлінеді.
Вакциналарды топтастыру.
Тірі вакциналар:
:: аттенуирленген;
:: дивергентті;
:: векторлық рекомбинантты
:: тірі емес вакциналар; молекулярлы:
:: биосинтез жолымен алынған;
:: химиялық жолмен алынған;
:: гендік инженерия өдісімен алынған;
корпускулярлы:
:: тұтас жасушалық (жасушаға көзделген немесе бағытталған);
:: тұтас вириондық (вирионга көзделген);
:: субжасушалы субвирионды;
:: синтетикалық жартылай синтетикалық, ассоциирленген.
Тірі вакциналар. Тірі аттенуирленген вақциналар вируленттігін жоғалтып, антигендік қасиеттерін сақтаған, микроорганизмдердің әлсіреген штамдарынан алынады. Ондай металлдарды селекция немесе генді инженерия әдістерімен алады. Кейде антигені бойынша адамға патогенді емес микроорганизмдерге ұқсас штаммдарды қолданып, дивергентті вакциналар алынады. Мысалы, шешек ауруына қарсы сиыр шешегінен алынған. Мысалы шешек ауруына қарсы сиыр шешегін тудыратын вирусын қолданады. Тірі вакциналар организмге енгізілген соң көбейіп, вакциналық процессті, патогенді микроорганизмге қарсы арнайы иммунитетті тудырады. Тірі вакциналарды аттенуиленген штаммдарды оптимальды жағдай жасап, қоректік ортаға өсіру жолымен алады. Бактериальды штамдарды суық немесе қатты қоректік ортада; вирусты штамдарды тауық эмбрионында, бірінші трипсинделінген орталарда өсіреді. Процесс асептикалық жағдайда жүргізіледі. Аттенуирленген штаммның биомассасын концентрлеп, құрғатып, микроорганизм саны бойынша стандарттап, ампула мен флакондарға құйып, жабады. Тірі вакцинаға консервант қоспайды. Негізінде вакцинаның бір реттік дозасында микроорганизмдер саны -- ЮМО6 . Сақталу мерзімі 1-2 жыл және оларды төменгі температурада сақтап, тасымалдау керек. ( +4 тен 8° С-қа дейін).
Тірі вакциналарды негізінен бір мәрте ғана қолданады және оларды теріге, тері астына немес бұлшықетке, ал кейбір вакциналарды пероральды (полиомиелит) ингаляция жолымен қолданады. Тірі вакциналар практикада қолданылатын вакциналардың жартысын кұрайды.
Бактериальды тірі вакциналарға жатады: туберкулездік (БЦЖ штаммынан алынған А.Кальметт, К.Герен); обалық ЕV штаммынан алынған Г.Жирар, Ж.Робик); туляремиялық ( 15 штамнан алынған Б.Я.Эльберт, Н.АГайский); сібір түйнемелік (СТИ -- 1 штамынан алынған Н.Н.Гинзбург Л.А.Тамарин, Р.А.Самыков); бруцелездік (19-ВА штамынан алынған П.АВершилов), Ку-қызбасына (44 штаммнан алынған В.АГенич, П.АЗдрадовский.
Вирустық тірі вакциналар : шемек ауруына қарсы вакцина (сиыр шешегін тудыратып вирустың негізівде); қызылшаға қарсы (А.А.Смородинцев және М.П.Чумаков ашқан Л-16 жэне Эдмонстон 16 штаммдарынан алынған); нолиомелиттік (1,2,3 типті А.Сөбин штаммынан алынған); сары қызбаға қарсы (17-Д штамынан алынған); тумауға қарсы (В.м. Жданов ашқан лабораторлы штаммдардан алынған); жылқылардың венесуэла энцефаломиелитіне ,қарсы (В.А.Андреев және АА.Воробьев ашқан 230- штаммнан алынған); наротиттік (А.АСмородинцев пен Н.С. Клячко ашқан металлардан алынған).
Қазіргі кезде басқа да көптеген вирусты және бактериальды инфекцияларды алдын алу үшін жаңа, вакциналар жасалып шығарылуда. (аденовирустық, легионеллездік). Тірі вакциналарға гендік инженерия өдісімен алынған векторлы рекомбинатты вакциналар жатады. Векторлы вакциналық штаммдарды вирустың немесе бактерияның вакциналық штаммының геномына (ДНҚ) бөгде антигеннің генін салу арқылы құрастырады. Оның нөтижесінде иммунизациядан кейін векторлы вакциналық штамп тек қана вакциналық реципиент -- штаммына ғана емес, сондай -- ақ жаңа бөгде антигенге қарсы иммунитет тудырады.
В гепатит вирусының антигенін енгізген. Мұндай векторлы вакцина біруақытта шешекке де, В гепатитке де қарсы иммунитет тудыра алады. Осы уақытта шешек вакцинасы негізінде кұтыру вирусына қарсы векторлы вакцинаға зерттелуде.
Өлі (инактивтелінген) вакциналар
Мұндай вакциналарға корпускулярлы бактериальды, вирусты вакциналар, корпускулярлы субклеткалық, суббірлікті, сонымен қатар, молекулярлы вакциналар жатады.
Корпускулярлы вакциналар. Бұл вакциналар бактериялар мен вирустардың патогенді немесе вакциналы штаммдарының физикалық және химиялық өдістерімен инактивтелінген түрі. Микроорганизмдердің тіршілікке қабілеттілігін жоғалтып антигендік қасиеттерін сақтау мақсатында инактивацияны оптимальды жағдайда жасайды (инактивтейтін доза, температура, микроорганизмдер концентрациясы). Тұтас бактериалардан алынған корпускулярлы вакциналар толық жасушалы деп, ал бұзылмаған вириондардан алынған толық вирионды деп аталады.
Инактивтелінген вакциналарды микроорганизмдердің таза өсіндісінің негізінде, асептикалық жағдайда дайындайды. Дайын, микроорганизмдер концентрациясы бойынша мөлшерленген вакциналарға консервант қосады. Вакциналар суық немесе құрғақ күйде болуы мүмкін. Вакцинацияны 2-3 рет, теріге, тері астына, бұлшық етке, ауыз арқылы (пероральды), тыныс алу жолдары (аэрозольды) арқылы енгізеді. Корпускулярлы вакциналар көкжөтел, тұмау. А гепатиті, герпес, кене энцефалитінің алдын алуы үшін қолданады.
Корпускулярлы вакциналарға субжасушалық жөне субвириондық вакциналар жатады. Бұл вакцииаларды дайындауда бактериялар мен вирустарды бұзу нәтижесінде алынған антигенді комплекстер қолданылады. Субжасушалық, субвириондық вакциналарды дайындау толық жасушалы және толық вириондаға қарағанда күрделі.
Бұрын субжасушалық, субвириондық вакциналарды химиялық деп атаған, өйткені вакцина дайындау' үшін микроорганизмнен антигенді бөліп алу химиялық әдістермен жүргізілген. Бірақ, бұл термин химиялық синтез жолымен алынған вакциналарға тән.
Қазіргі кезде субжасушалы инактивтелінген вакциналарды іш сүзегіне, дизентерияға, тұмауға, сібір түйнемесіне қарсы қолданады. Мұндай вакциналарды, өдетте, адъювант қосып қолданады.
Молекулярлы вакциналар. Оларға биологиялық, химиялық синтез, генді инженерия жолымен алынған молекула пішінді арнайы антигендер жатады. Биосинтез әдісінің қағыдаты -- микроорганизмнен молекула пішінді протективті антиген алу. Мысалы, шынайы токсиндержасушалардан олардың өсуі кезінде алынады (дифтерия, сіреспе, ботулин токсині).
Токсин молекулаларын формамен заласыздандырғанда уыттылығын (токсичность) жоғалтып, антигеңцік қасиеітерін сақтап, анатоксин молекулаларына айналады.
Яғни, синатоксиидер молекулярлы вакциналардың типті өкілі болып табылады.
Анатоксиңцерді ( сіреспеге, дифтерияға, ботулизмге, газды гангренаға қарсы), сіреспе, дифтерия, ботулизм т.б. қоздырғыштардың ферментаторында, тереңдетілген әдіспен өсіру арқылы алады, нәтижесінде өсу суйықтығында токминдер жинақталып қалады. Сепарация жолымен микроб клеткаларын бөліп_ алған сөң, өсу суйықтығын (токсин( 3-4 апта бойы , 37° С, 0,3-0,4% концентрациядағы формалинмен заласындандырады. Уыттылығын жоғалтып, антигендік қасиеттерін сақтаған анатоксиңді тазалап, концёнтрлеп, стандарттап, ампула мен флакондарға жабады (фасовка).Тазартылған анатоксинге консервант пен адъювант қосады. Анатоксинді антигенді бірлікпен өлшейді. ( ББ-байланыстыру бірлігі. ЛФ -- флокуляционды бірлік). Анситоксивді тері астына, бұлшық етке салады. Иммунизация кестесі соңынан ревакцинация жасалатын 2-3 ендірудің (прививкадан) тұрады.
Микроорганизмдерден молекулярлы пішінді протективті антигендерді алу -өте күрделі жұмыс сондықтан молекулярлы вакциналарды дайындау әдістері эксперимент шегінен шыққан жоқ. Генді инженерия тәсілі болып табылады, оның көмегімен антигендерді молекула пішінінде бөліп шығаратын рекомбинатты штаммдар алынған.
Мұндай антигендер негізінде вакциналарды дайындап шығаруға болады. Қазіргі уақытта өвдірілген ашытқылардыц рекомбинатты клеткаларымен өндірілетін щрамывда В гепатиті вирусының антигені бар молекулярлы вакцина шығарылуда.
Химиялық синтез өте күрделі болғандықтан кең қолданады. Бірақ, химиялық синтез жолымен кёйбір төменгі молекулалы антигендер алынған (Петров Р.В., Иванов В.Т. т.б.). Бұл бағыт сөзсіз дамып, жалғасын табады.
Синтетикалық және жартылай синтетикалық вакциналар Балласты заттармен вакциналардың өәерлілігін (эффективность) жоғарлатып,кері әсерлерін азайту мақсатында, қазіргі уақытта жасанды вакцина құрастыру мәселесі шешілуде. Мұндай вакциналардың кұрама бөлігі болып антиген немесе антигенге макромолекулалық күй беретін полимерлі жоғары молекулалы тасығыш-детерминант, сонымен қатар антигеннің белсенділігін жоғарлататын адьюванттабылады.
Тасығыш ретінде антигенді өзіне . байланыстырып алатын полиэлектролитгер (виниллпиролидон, декстрон) қолданылады.
Ассоцирленген вакциналар.Бір қатар инфекцияға қарсы бір мезгілде иммунизация жүргізу үшін поливалентті немесе ассорцирленген вакциналар қолданады. Олар біртекті антигендермен -қоса (мысалы, анатоксиндер) бірнеше текті антигендерден түруы мүмкін (корпускулярлы, молекулярлы, тірі жөне өлі).
Бірінші типті ассоцирлеиген вакцинаның мысалы болып, сіреспеге, газды гангренаға, ботулизмге қарсы қолданылатын секстоанатоксин, екінші типті ассоцирленген вакцинаға мысал болып, қүрамына сіреспе, дифтерия анотоксиндері, көкжөтелдің корпускулярлы вакцинасы кіретін АКДС-вакцинасы табылды. Тірі поливалентті ассоцирленген полиомиелит вакцинасының нолиомиелит вирусының 1, 2, 3 типті вакциналы штаммдары кіреді.
Ассоцирленген вакциналарға бәсекелестікті тудырмау үшін, вакцина құрамына кіретін антигендердің барлығына иммунитет тузелу үшін антигедерді мөлшерлеп қосады.
Жаппай вакцинация. Вакциналарды теріге, тері астына, булшық етке, ауыз арқылы, тыныс алу жолдары арқылы ендіреді. -Вакцинаны ендіру әдісі препаратқа және вакциналық процесске байланысты. Терісшілік, мұрын және ауыз арқылы ендіру жолдары тірі вакциналарды қолдану қауіпсіз жол болып табылады. Ал сорбирленген вакциналарды тек тері астына және булшық етке енгізеді. Әр тәсіл вакцинаның иммуногеиді қасиеттерінің кушеюін қамтамасыз етіп, поствакцинальды реакцияларды тудырмауы керек.
Препараттарды еигізу кезінде үнемдеп енгізуге тырысу керек, әсіресе эпидемия кезінде.
2 Тірі (лиофилизация) вакциналарды алу технологиясының дамуы

2.1 Тipi вакциналарды алу жолдары және қолдану тәсілдерінің тарихы
Вакциналар және антибиотиктер - иммунобиотехнология және медициналық биотехнология үшін өте маңызды. Әлемнің көптеген елдерін жұқпалы аурулардың алдын алу, сақтау және кең ауқымды эпидемиядан сақтау вакциналар көмегімен атқарылуда.
Вакцинация технологиясында тірі, өлі микроорганизмдер, олардың компоненттері және екіншілікті метаболиттер организмде арнайы иммунитетті шақыруға қабілетті бөтен антиген ретінде қолданылды (1-сурет).
Микроорганизмнің таза дақылы

Биохимиялық және генетикалық сипаттамалар
Антигенділік иммуногенділік
Морфологиялық культуральдық қасиеттері

Қоректену ортаны дақылдандыру жағдайларын
(рН, температура және т.б.) оптимизациялау, биоректордың түрін таңдау

Ферментациялау, микроорганизмдер биомассасын алу, дақылдық сұйықтан бөліп алу, вакцинаны тұрақты күйде ұстау

Өлі
(инактивация)
Тірі
(лиофилизация)
Сүббірлікті
(дезинтеграция)

1-сурет. Вакциналарды алу технологияларының сызбанұсқасы
Вакцинация технологиясында бірінші ретте микроб ақуыздарының, майлар, көмірсу және олардың компоненттерінің антигендік сияқты иммуногендік және адамға қауіпсіздік қасиеттері өте маңызды.
Вакцина өндіруде "соңғы өнім" ашыту немесе биосинтез үрдістерінің нәтижесі болып табылмайды, жоғары өнімділіктің, микроорганизмдер биомассасының ең жоғары жиналуының мәселелері жок. Бipaқ таза пайдалы антигендерді бөліп алудың, генді-инженерлік - суббірлікті, жейтін және вакциналардың баска түрлерін алудың міндеттері бар.
Вакцинацияны алғаш рет Э. Дженнер қолданған, ал тipi вакциналарды алу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.