Салық жүйесінің құрылымы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

1 САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Салық жүйесінің мәні мен экономикалық маңыздылығы
1.2 Салық жүйесінің құрылымы
1.3 Шет ел тәжірибесі(мысал ретінде бір елдің салық жүйесін қарастыру)

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІН ТАЛДАЙ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ
2.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасуы
2.2 Республикалық бюджетке түсетін салықты талдау
2.3 Жергілікті бюджетке түсетін түсімдер

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

КІРІСПЕ

Мемлекеттің тұрақты экономикасын құруда салықтар маңызды орын алады. Экономикалық мазмұн тұрғысынан салық дегеніміз тұрғын, кәсіпорын (фирма) мен ұйымдардан заңға негізделіп алынатын міндетті төлем жүйесі. Салық мәселесі мен салық салудың тамыры ғасырларға тереңдеп кеткен. Салық - нарықтық қатынастардың бір бөлігі, оның қызмет етуі елдегі экономикалық реформалардың нәтижелілігімен тығыз байланысты. Өз кезегінде жүргізілген салықтық реформаның тиімділігі мемлекеттің экономикалық дағдарысын, проблемаларын шешуші қызметін атқаруда. Яғни салық - бұл белгілі бір көлемде, белгілі бір мерзімде жалпы мемлекеттік қажеттіліктер үшін өкілетті мемлекеттік органдардың актілері негізінде бюджетке төленетін заңды және жеке тұлғалардың қайтарымсыз төлемдері.
Салық мәселесімен А.Нұрымов, Б.Ермекбаева, Н.Мамыров, К.Ілиясов, Ө.Шеденов, Құлпыбаев сияқты белгілі ғалымдар айналысады.
Бүгінгі күні еліміздің салық жүйесі біршама өзгерістерге ұшырап, дамып және нығайып келеді. Мысалы, 2006 жылғы Елбасының Жолдауына зерделей үңілгенде мұндағы әр тұжырым мұқият зерттеулермен, сараптаулармен, нақты болжаулармен түйінделгенін ұғынамыз. Президент биылғы Жолдауында Қазақстанның әлемнің бәсекеге барынша қабілетті әрі серпінді дамып келе жатқан мемлекеттерінің қатарына қалай қосылуы жолындағы негізгі жеті басым бағытты айқындаған екен. Сол басымдардың ішінде салық мәселесіне біршама өзгерістер енгізілді. Екінші басым бағыт Қазақстанды жаңа белеске көтеру-тұрлаулы экономикалық өрлеудің іргетасы болмақ. Яғни экономикалық саланы жаңарту және жаңғырту, қарқынды дамыту жолдарын ұстануымыз қажет деп қарастырылған. Мысалы, екінші басымдықты нақты іске асару мақсатында Президент Үкіметке мыналарды тапсырды:
1. Валюталық операцияларды жүзеге асару тәртібін оңайлату арқылы Валюталық реттеу туралы Заңға тәуелді актілерді әзірлеу жұмыстарын аяқтайтын болсын.
2. 2014жылдан бастап қосымша құн салығының ставкасын 1% -ға , ал 2015-2016 жылдары қосымша тағы да 1-2%-ға азайту.
3. 2005жылдан бастап әлеуметтік салық шамамен 30% -ға азайтылып, ол жұмыс берушілерді жұмысшылар жалақысын өсіруге ынталандыруы керек.
4. 2014жылдан бастап, барлық жеке тұлғалар үшін табыс салығының 10%-дық белгіленген мөлшерлемесі енгізілсін. Еңбек ақысы аз жұмысшылар санатының табыс деңгейін сақтау мақсатында айлық есептік көрсеткіштің орнына олардың салық салынатын табысынан ең аз жалақы мөлшерін алып тастауды ұсынамын.
5. 2014 жылдың 1 қантарынан бастап шағын бизнес субъектілері үшін салық салудың кемітілген бірыңғай мөлшерлемесі енгізілсін.
6. Алты ай ішінде жоғарыда айтылған Салық қызметінің арнайы бөлімін құру жөнінде нақты ұсыныс әзірленсін және т.б.[1]
Осы аталған мәселе - курстық жұмыстың өзектілігін көрсетеді.
Салықтар - мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі болып табылады. Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланады. Салықтар мемлекеттің егемендігінің бір көрінісі. Осынысымен салықтар мемлекет меншігі мен заемдарынан түсетін табыстан ерекшеленеді.
Курстық жұмыстың мақсаты - мемлекеттің экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етудегі салықтардың алатын орны мен рөліне талдау жасау болып табылады.
Курстық жұмыстың міндеті - қойылған мақсатқа жету, ол үшін салықтың мәнін, мазмұнын, атқаратын қызметін, шет елдік салық салу тәжірибесін, салық салу саясатының даму жағдайын, оны жетілдіру жолдарын теориялық тұрғыда қарай отырып, оны практикамен ұштастыру, қорытынды жасау болып табылады.
Курстық жұмыста Қазақстан республикасының салық жүйесіне толық сипаттама берілген. Қазіргі кездегі салықтардың мәнін, маңызын, нарықтық экономикадағы алатын орнын, негізгі проблемаларын және жетілдіру жолдарын қарастырдық.
Салық салудың негізгі мақсаты - мемлекет қазынасын толтыру, еліміздің экономикасын дамыту, әлеуметтік жағдайды жақсарту және кәсіпорын, тұрғындар қаржыларын қоғамдық қажеттілікке тарту болып табылады.
Салықсыз мемлекеттің және онымен байланысты барлығының да өмір сүруі мүмкін емес. Қазіргі кездегі салықтардың маңызы мен рөлі мемлекеттік органдарды қаржы ресурстарымен қамтамасыз етумен шектелмейді. Салықтар ұлттық табысты мемлекеттендірудің басты құралы. Олардың макроэкономикалық рөлі артып келеді, мұны ЖҰӨ-нің көлеміндегі салық үлесінің ұлғаюынан көруге болады. Салықтар экономикалық белсенділікті арттырудың, ұдайы өндіріс процесіне әрекет етудің басты бір тұтқасы ретінде - жаңа сипатқа ие болуда. Мұндай ықпал көп бағытта жүргізуде.
Курстық жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттерден тұрады.
Бірінші бөлімде салықтың мәні, мазмұны, атқаратын қызметтері, түрлері және салық салудағы кейбір дамыған шетелдердің тәжрибесі қарастырылған.
Екінші бөлімінде Қазақстан Республикасы, Көксу ауданы бойынша бюджетке түскен салық түсімдерінің 2010-2013 жылдар аралығындағы көрсеткіштеріне экономикалық талдау жасалған.
Үшінші бөлімінде Қазақстан Республикасының салық саясатының даму жағдайы, салық механизмдері және салық салуды жетілдіру жолдары талданды. Сонымен, мемлекеттің нарықтық экономикасын құруға әсер етуіне көмектесетін экономикалық тетіктердің ішіндегі салықтың мәні зор.

1 САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Салық жүйесінің мәні мен экономикалық маңыздылығы

Қазіргі нарықтық экономика жүйесінде салықтардың алатын орны өте зор. Салықтар мемлекеттік бюджеттің негізгі бөлігі. Бүгінгі күнде салықтар әлеуметтік сферада және экономикалық реттеуде негізгі инструмент ретінде көрініс табады, өйткені мемлекет салық жүйесінің көмегімен ұлттық табысты қайта бөлу кезінде өзінің әсерін тигізе алады.
Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар - бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер болып табылады.
Салықтардың экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.
Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Адамзат дамуының бүкіл тарихы бойына салық нысандары мен әдістері өзгерді, игерілді, мемлекеттің қажеттіліктері мен сұрау салуларына бейімделеді. Салықтар тауар-ақша қатынастарының ахуалына әсер ете отырып, олар - дамыған жүйесінде айтарлықтай өрбіді. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі әрқашан салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен қабаттаса жүреді.
Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық-экономикалық құрылысы мен саяси іс-бағытына қарамастан ұлттық мемлекет кірістерінің негізгі көзі - ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық құралы, мемлекеттің кірістері және бюджеттің кірістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады. Салықтарда мемлекеттің экономикалық мазмұны нақты түрде көрінеді, ал салықтардың әлеуметтік-экономикалық мәні, олардың түрлері мен рөлі қоғамның экономикалық құрылысымен, мемлекеттің табиғатымен және функцияларымен айқындалады. Белгілі философ Френсис Бэкон салықтарды төлеу әрбір азаматтың қасиетті борышы деген еді.
Қазақстан Республикасы Конститутциясының 35-бабында: заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің борышы әрі міндеті болып табылады, - деп жазылған.
Салықтарда ежелден салық жүктемесін (салық ауыртпалылығын) бөлудің екі қағидаты қалыптасқан:
1) пайда (алынған игіліктер) қағидаты;
2) „қайыр көрсету" (төлем қабілеттілігі) қағидаты.
Салық мәселесі мен салық салудың тамыры ғасырларға тереңдеп кеткен. Ал, оларға ғылыми көзқарас ХҮІІ-ХІХ ғасырларда пайда болды. Оған дәлелді теориялық экономия классикалық мектебі ағылшын өкілдері еңбегінен табамыз: В.Петти (1623-1687ж.ж.) „Салық пен жиынтық трактаты" - (1662ж), Д.Рикардо „Салық салу және саяси экономияның басталуы" - (1817ж.), А.Смит „Халықтар байлығының себептері мен табиғатын зерттеу" - (1776ж.) А.Смит салық салудың төрт принциптерін айқындаған. Оның осы принциптері дамыған елдерде салық салудың негізін құрайды.
1.Өзіне бекем мемлекет мүмкіндігіне қарай, қабілеті мен күшіне сай үкіметті ұстауға қатысады. Мемлекеттің қорғауымен қамқорлығын пйдалана отырып, қаржыландыру үкіметтің табысына сай жүзеге асады. Бұл ережені сақтау немесе сақтамау салық салудың тереңдігіне немесе тепе-теңдігіне ұрындырады.
2.Жеке тұлға төлейтін салық міндетті түрде айқын болуы керек. Салықтық төлеу мерзімі, төлем тәсілі, сомасы - барлығы дәрлік төлем төлеуші үшін анық әрі ашық болуы қажет және кез келген адамға да солай.
3.Әрбір алынатын салық белгілі уақытта немесе белгілі тәсілмен төлеуші үшін ыңғайлы кезде барлығын төлейді.
4.Әрбір салық ой елегінен өткізіліп, толғағына толық жеткізілгені дұрыс. Оның мемлекет қазынасына құйылуы, халық қалтасынан алғаны және ұстағаны мүмкіндігінше аздау болғаны жөн. Қазынаға құйылғаннан гөрі, салықты халық қатынасынан алу мен ұстаудың көп болуы да әбден мүмкін. Себебі, оны жинау шенедіктердің көп болуын талап етсе, оларға төленетін айлық сомасы салықтың мол мөлшері арқылы жүзеге асады.
А.Смит тікелей, жанбасы, жанама салықтар жүйесін және оларды қолданудың әлеуметтік - экономикалық салдарын барынша талдады.
Салық дегеніміз не? Экономикалық мазмұн тұрғысынан салық дегеніміз тұрғындар, кәсіпорын (фирма) мен ұйымдардан заңға негізделіп алынатын міндетті төлем жүйесін айтамыз. Салық салудың мақсаты кәсіпорын, тұрғындар қаржыларын қоғамдық қажеттілікке (өндірістік және әлеуметтік) тарту болмақ.
Салық салудың мынадай принциптері бар:
- салық бар игіліктерге пропорционалды түрде қоғам мүддесіне сай алынады;
- салық табыс мөлшері мен әлауқаттылық деңгейіне тәуелді болады.
Сонымен, салықтар дегеніміз мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгілі бір мөлшерде және мерзімде түсетін міндетті төлемдер болып табылады.
Салықтар - шаруашылық жүргізуші субъектілердің, жеке тұлғалардың мемлекетпен екі арадағы мемлекеттік орталықтандырылған қаржы көздерін құруға байланысты туындайтын қаржылық қатынастарды сипаттайтын экономикалық категория.
Салықтардың экономикалық мәні мынада:
oo біріншіден, салықтар шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бір бөлігін көрсетеді.
oo екіншіден, шаруашылық жүргізуші субъектілер мен халық табысының белгілі бір мөлшерін мемлекет үлесіне жинақтап, жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетеді.
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің өмір сүруі мен дамуының негізгі қаржылық көзі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі, өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен бірге қалыптасады. Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін белгілі бір мөлшерде қаржы көздері қажет.
Салықтар - мемлекет қаржысының тұрақты қайнар көзі. Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетік ретінде пайдаланады. Осы салық салуға байланысты әр дәуірлерде мемлекет қайраткерлері, экономистер, философтар, ойшылдар көптеген еңбектер жазған. Мысалы, Ф.Аквиннский „Салықтарды ұрлаудың рұқсат етілген нысаны" ретінде анықтаса, салық салу теориясының негізін салушылардың бірі А.Смит „Салық төлеушілер үшін құлшылықтың белгісі емес, бостандықтың белгісі" деп тұжырымдаған.
„Салық" ұғымы әр түрлі әдебиеттерде әр түрлі қарастырылады. Негізінен көптеген экономикалық әдебиеттерде „салық" ұғымы бюджет қорына белгілі бір көлемде және белгілі бір уақытта түсетін міндетті төлем ретінде қарастырылады. [2]
Нарықтық эколномиканың қалыптасу кезеңінде салық салу саясатының негізгі бағыты - салық жүйесін құру және оның тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру. Салық салудың әдістері мен жолдары, салық салудың негізгі қағидалары, салық салуды ұйымдастыру салық механизміне жатады.
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер мен элементтер болады. Сол сияқты салық механизмі де белгілі бір салық элементтерінен тұрады. Салық салу элементтері мыналар: субъект, объект , салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем бірлігі, салық оклады, салық жеңілдіктері, салық төлеу мерзімі мен тәртібі, салық төлеушінің және салық қызметі органдарының құқықтары мен міндеттері, салық төлеуін бақылау, салықтық жазалау шаралары. Осы элементтерге жеке-жеке тоқталатын болсақ:
Салық төлеуші (субъект) - салықты және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеу жөніндегі заңды міндеті бар тұлға. Қазақстан Республикасының салық төлеушілері:
1) резидент және резидент емес заңды тұлғалар;
2) Қазақстан Республикасының азаматтары, шетел азаматтары және азаматтығы жоқ адамдар болып жіктеледі.
Салық объектісі - заң жүзінде негізделген салық салуға негіз болатын табыс, мүлік, қызмет көрсету, ақшалай операциялар және тағы да басқа көптеген тауарлық - материалдық игіліктер.
Салық көзі - салық салынатын табыс. Салық салынатын табыс жылдық жиынтық табыс пен шегерімдердің айырмасы ретінде анықталады.
Салық ставкасы - бір өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері. Ставкалар тұрақты немесе пайыз нысанында белгіленеді. Пайыздық салық ставкасы прогрессивтік, регрессивтік және пропорционалдық (тұрақты) болып бөлінеді.
Прогрессивтік ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне сәйкес ұлғайып отырады.
Пропорционалды ставкалар керісінше, салық салынатын табыстың мөлшеріне байланыссыз тұрақты пайызбен тағайындалады.
Регрессивті салық ставкасы - салық салынатын табыс мөлшерінің өсуіне қарай салық ставкасының төмендеуі. Тұрақты салық ставкасы салық объектісінің көлемінен тәуелсіз бірыңғай сома түрінде белгіленеді.
Салық өлшем бірлігі - есептеу үшін берілген салық объектісінің өлшем бірлігі.
Салық оклады - салық төлеушінің белгілі бір объектісінен төленетін салық сомасы.
Салық жеілдіктері заңға сәйкес салық төлеушіні бірітіндеп немесе салық төлеуден толық босату. Салық жеңілдіктеріне салықтан толық босатылатын, салық салынбайтын минимум, шегерістер, салық ставкасын төмендету, салық төлеу мерзімін ұзарту тағы да басқалары жатады. Салық төлеуші шегерімдерді жылдық жиынтық табыс алумен байланысты шығыстарды растайтын құжаттары болған кезде жүргізіледі.
Салықты төлеу мерзімі - салықтар мен басқа да міндетті төлемдердің бюджетке төлену уақыты.
Салық төлеу тәртібі - белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керек екенін, яғни төлеу кезіндегі белгілі бір дәйектілікті белгілейді.
Салық төлеушілердің құқығы:
oo қолданылып жүрген салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы, салық заңдарындағы өзгерістер туралы салық қызметі органдарынан ақпарат алу;
oo салық қатынастары мәселелері бойынша өз мүдделерін қорғау және оны өзі, не өз өкілі арқылы білдіру;
oo салық бақылауы нәтижелері бойынша салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеу жөнінде салық қызметі органдарына түсіндірме табыс ету;
oo салық бақылауы нәтижелерін алу;
oo жеке шотынан салық міндеттемелерінің орындалуы бойынша бюджетпен есеп айрысудың жай-күйі туралы көшірме алу;
oo Салық Кодексінде және Қазақстан Республикасының басқа да заң актілерінде белгіленген тәртіппен салықтық тексеру актілері бойынша хабарламаға және салық қызметі органдары лауазымды адамдарының әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасау;
oo салық құпиясының сақталуын талап ету;
oo салық салуға қатысы жоқ ақпарат пен құжаттарды табыс етпеу.
Салық төлеушінің міндеттері:
oo салық міндеттемелерін дер кезінде және толық көлемінде орындау;
oo салық қызметі органдарының анықталған салық заңдарын бұзушылықтарды жою туралы заңды талаптарын орындау, сондай-ақ қызметтік міндеттерін атқаруы кезіндегі заңды қызметіне кедергі жасамау;
oo нұсқама негізінде салық қызметі органдары лауазымды адамдарының салық салу объектісі және салық салумен байланысты объект болып табылатын мүлікті тексеруіне жол беру;
oo салық есептілігі мен құжаттарды заңға сәйкес тәртіптен табыс ету;
oo сауда операцияларын жасаған немесе қызметтер көрсеткен кезде тұтынушылармен ақшалай есеп айырысуды фискалдық жады бар бақылау - касса машиналарын міндетті түрде пайдалана тұтынушының қолына бақылау чегін бере отырып жүргізу.
Салықты төлеуді бақылау - салық заңдарының орындалуын, мемлекетке түсетін салықтар мен басқа да міндетті төлемдерді есептеу дұрыстығын және олардың уақытылы төлену мәселелері бойынша заңды және жеке тұлғаларды тексеру. Салықты төлеуді басқаруды тек қана салық қызметі органдары жүзеге асырады.[3]
Салық салу қағидалары:
Салық механизмінің қызметі белгілі қағидаларға сүйеніп іске асырылады. Қазақстан Республикасының Салық Кодексі салық ісін мынадай қағидаларға негізделіп жүргізілуін талап етеді:
oo міндеттілік қағидасы бойынша салық төлеуші салықтық міндетін толық және белгіленген мерзімде орындауы тиіс.
oo нақтылық қағидасы бойынша Қазақстан Республикасындағы бюджетке төленетін төлемдер мен салықтар нақты болуы тиіс.
oo әділеттілік қағидасы бойынша Қазақстан Республиикасында салық салу жалпыға бірдей және міндетті болады, жеке түрдегі жеңілдік жасауға рұқсат етілмейді.
oo біртұтастылық қағидасы бойынша Қазақстан Республикасы аумағында жалпыға бірдей салық жүйесі қолданылады.
oo жариялылық қағидасы бойынша салықты реттеуші нормативтік құқықтық кесімдер ресми басылымдарда жарық көреді.

1.2 Салық жүйесінің құрылымы

Салықтық жүйе-қазіргі кездегі салықтардың ставкасы, төлеушілері, салық салу объектілері тәртібі, шарты, төлем мерзімі, есептелу әдістемесі, сонымен қатар әкімшілік жағдайлардың заңды белгіленген тізімі.
Сонымен қатар салықтар жүйесі - бірлік саясат шегінде, салықтық заңдылық шеңберінде іске асырылатын, бюджетке әртүрлі салық түрлерін және басқа да жан-жақты салықтық құрылым. Қазақстанда шаруашылықтың әлеуметтік және экономикалық негіздерінің қайма құрылысы жағдайында салықтық жүйе мен салықтық саясаттың ролі артуда. Бұл объективті түрде салықтар бұрынға шаруашылық жүйеде мемлекеттік бюджетке табыстардың пассивті құралы болып табылған, ал қазір басқарудың маңызды тетіктерінің бірі болып отыр. Көптеген экономистер салықтың фискальдіден басқа экономикалық (реттеушілік) таратушы, бақылаудың және әлеуметтік қызметтерін мойындайды. Сондықтан салықтың жүйе экономикадағы әртүрлі қарқындарды күшейтуге немесе тежеуге мүмкіндік беретін, жалпымен қабылданған икемді механизм болып табылады. Сонымен қатар бүгінгі күнде салық салу жүйесінің сапасына ұлттық экономиканың дамуы байланысты.
Дамыған салықтық жүйе салудың келесі принциптерін есепке ала отырып құрылуы тиіс:
1) Салықтық ставка деңгейі салық төлеушілердің мүмкіндігін яғни табысын есепке ала отырып белгіленуі тиіс. Мүмкіндіктер бірдей болмағандықтан, олар үшін дифферециалды ставкалар қарастырылуы қажет. Бірақ одан басқа да ойлар бар. Прогрессивті салықты көп және тиімді жұмыс істейтіндерге салуға болмайды, яғни салықтық жүйе экономиканың дамуына және капиталдық салымдар өсіміне кедергі келтірмеуі тиіс. Сондықтан, бұл нәтижені шешу кезінде өндіріске прогрессивті салық салу тиімділігін ескеру қажет.
2) Салық салу бір ерттік сипатта болуы тиіс. Бұл мүмкіндікті іске асыру мысалы ретінде кейбір елдерде салық ҚҚС-на ауыстырылып, жаңа құрылған құқық оны өткізуге дейін бір рет қана салық салынады. Соған қарамастан Қазақстанда принцип бұзылуда, себебі ҚҚС салым объектісіне жаңа құн құрамайтын акциздер, кедендік баж элементтері кіргізіледі.
3) Салықтарды төлеу міндеттілігі Салықтық жүйе салық төлеушіде жүктемешілік күдігін туғызбауы тиіс. Сондықтан салық салу формаларын белгілеу кезінде қарапайым фермаларды таңдаған дұрыс. Сонымен қатарғ айыппұлдар жүйесіне байланысты елде салықтарды уақытылы төлемеу тиімсіздігі ойлары қалыптасуы қажет.
4) Салықтарды төлеу жүйесі және процедурасы салық төлеуші үшін қарапайым, түсінікті және ыңғайлы, алш салық қызметкерлері үшін тиімді болуы тиіс.
5) Салық жүйесі өзгермелі экономикалық жағдайға тез және икемді бейімделетін болуы тиіс.
6) Салық жүйесі құрылатын ЖІӨ-ді қайта болуды қамтамасыз етуді және мемлекеттік экономикалық саясаттың тиімді құралы болуы тиіс.
7) Салық жүйесі жан-жақты болуы қажет.
8) Салық жүйесі салықтың негізгі түрлері бойынша салық ставкаларын басқа елдермен салыстырмалдылығын қамтамасыз етуі тиіс. Экономикалық қатынастарда артықшылықтарды қамтамасыз етуі қажет, себебі жоғарғы ставкалар кезінде инвестицияларды тартуға кедергі жасалынады, ал төмен ставкалар кезінде табыстар капиталды экспортер-елдердің бюджетіне ауысады.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі күрделі құрылымға ие. Ол үш бөлімне тұрады:
Бірінші бөлім. Салықтық қатынастарды реттеудің заңды және нормативті базасы. 1991-1995 жылдар кезеңінде Қазақстан Республикасының 10 заңы боды, олардың ішінде негізгілерінің бірі Қақақстан Салық жүйесі туралы заңы. 1995 жылдан 2001 жыл аралығында салық қатынастарын бюджетке салықтар және басқа да міндетті төлемдер туралы заң күші бар. Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы реттейді. 2001 жылдың 1 шілдесінен Қазақстан Республикасы жаңа Салық Кодексі күшіне енді. Осыдан көрінетіндей, салық заңдылығы әмбебаптауға ұмтыла отырып заңдардың, нормативті актілер, нұсқаулар санын азайтуға тырысады.
Екінші бөлім. Салықтарды және бюджетке басқа да міндетті төлемдерді жинаушы ұйымдар. 1995 жылдан бастап, салықтарды алу бойынша ықзмет Қазақстан Республикасы қаржы Министрлігіне беріліп, құрамына Қазақстан Республикасы Салық комитеті және Қазақстан Республикасы салық полициясының комитеті енгізілді. Кейінірек бұд қызметтер Қазақстан Республикасы табыстар Министрлігіне беріліп, құрамына Қазақстан Республикасының салық комитеті және салық полициясы (2001 жылы Қазақстан Республикасының Қаржы полициясы деп өзгертілді).
Үшінші бөлім. Салықтарды сүру әдістері мен формалары. Салық түрлері және бюджетке болса да міндетті төлемдер.
Өзіміздің тәжірибе болмаған жағдайда біз батыс елдер деңгейіндегі өңделген салық жүйелерін құру әдістерін қолданамыз.

1.3 Шет ел тәжірибесі

Италияның қазіргі салық жүйесі 80 жылдардың аяғында қалыптасты. Бұл жүйе ұлттық спецификаны сақтай отырып Италияның экономикасын Батыс европаның жалпы нарығына енуіне қаржылық жағдай жасауы қажет еді.
Көптеген дамыған елдердегі сияқты Италияның мемлекеттік табыстарының негізгі көзі жеке тұлғалардың табыс салығы болып табылады. Ол прогрессивті сипатта бола отырып, жеке тұлғаның жыл бойы алған таза табысын ескереді. Жер меншігінен, капиталдан, жалдану бойынша жұмыстан, кәсіпкерлік қызметтен және басқа көздерден алынған табыстарға салық жинақталады.
Өзгерістер инфляция индексін есепке ала отырып, жыл сайын өзгереді, 1993 жылы табысқа:
-7,2 млн.лирға -10%
-7,2 млн-нан 14,4 млн.лирға -22%, одан жоғары -50% дейін салынды.
80-ші жылдары табыс салығының максималды ставкасы 62% дейін жетті. 5,1 млн№лирден төмен табыс алатын тұлғалар салық жеңілдіктерін пайдаланды.
Табыстылығы бойынша екінші тікелей салық заңды тұлғалық табыс салығы болып табылады. Бұл пропорционалды салық және бюджеттер белгіленген 36% бойынша төленеді.
Бұл екі салық - жалпы мемлекеттік. Олардан басқа Италияда жеке және заңды тұлғалар төлейтін жергілікті табыс салығы бар. Бұл салық ставкасы барлығы үшін -16,2%.
Италиядағы жанама салықтардың ішінен бірінші кезекте қосылған құнға салықты атап өту керек. Қосылған құн салығынан келесілер босатылады.
1 сақтандыру және несие беру бойынша операциялар
2 акциялар мен облигацияларды тарату бойынша операциялар
3 медициналық қамтамасыз ету бойынша шығындар
4 халықтық білім беру бойынша шығындар
5 мәдениет бойынша шығындар
6 жалдық коммерциялық емес түрлері
7 байланыстық қызметтер
8 алтын және шетелдік валютамен операциялар
9 тауарларды экспортқа шығару
10 халықаралық қызметтер және олармен байланысты операциялар
Италиядағы қосылған құн салығының қалыпты ставкасы 19%. Бірақ салықтық ставкалардың -13,8 және 4% жеілдіктері де бар. Жеңілдетілген салықтар әмбебаптық өнімдер, газет, журналдарға қолданылады.
Италиядағы табыстарға салықтарды алу әдістерін келесідей топтастыруға болады:
1 салықтарды тікелей бюджетке аудару
2 сомаларды төлеу кезінде салықты ұстап қалу
3 салықтық реестр-тізім арқылы салықты алу
Италияда салықтарды алу кезінде салықтық реестрді қолдану салық төлеуші салықты төлемеген уақытта қолданылады. Реестр жергілікті салық бюро қызметкерлерімен құралады, одан кейін ондағы тіркелген мәліметтер салық төлеушілердің төлеміне бақылау жасайтын салық басқармаларына хабарланады. Салықтық реестрге салықтарды енгізу кезінде пайыздар, қосымша жинақтар және ақшалай айып-пұлдар төленеді. Төлемеген жағдайда салық төлеушіге салықты күштеп алу және төлемегені үшін санкциялар қолданылады. Салық төлеуден жасырылған табыстар бойынша салық төлеуші сот алдында жауапқа тартылады.
Австрияның салық жүйесі.
Австрияның салық жүйесі германдық салық жүйесіне жақын. Корпорациялар табысына салық жүйесіне жақын. Корпорациялар табысына салық 30% қосылған құн салығы 20% мөлшерінде алынады. Жеке тұлғалардығ табыс салығы маңызды орын алады. Табыс салығының 5 ставкасы қолданылады -10% - тен 50%-ке дейін. Салық салынатын табысты анықтау үшін жылдық жиынтық табыстан 5 мың шиллинг алынып тасталынады. Егер жұбайы жұмыс істемейтін болса, тағы да 4 мың шиллинг алынып тасталынады.Табыс салығы туралы заң табыстың 5 категориясын қамтиды:
* өндірістік және коммерциялық қызметтен
* жалдану бойынша жұмыстан
* мамандандырылған қызметтен
* мүлікті жалға беруден
* басқа да көздерден
Сонымен қатар, табыс салығы жеке тұлғалардың банктерден салымдары мен акциялардан алынған дивидендтерге де қолданылады. Бұл кезде салық 22 %. Егер банктік шот жасырын ашылса, онда банк бұл салықты салық төлеушінің рұқсатынсыз алады.
Шаруашылық субъектілердің барлық түрлері, оның ішінде серіктестіктер де кәсіпкерлік қызметке салынатын салықты төлейді. Оны есептеу кезінде компания пайдалы және еңбекақы қоры есепке алынады. Бұл салық - жергілікті, сондықтан да жергілікті басқару органдарымен реттелінеді. Бірақ олармен белгіленетін еңбекақы қорына ставкалар осы қордан 2% аспауы тиіс. Кәсіпкерлік қызметке салықтың орташа мөлшері компанияның табысының 13% мөлшеріне құралады. Бірақ төленген сапа табысқа федералды корпоративті салықты есептеу кезінде ескеріледі.
1944 жылға дейін мүліктік салықтың ставкасы 1% құрайды. Бұл салық бойынша заңмен белгіленсе жоғары ескерілмейтін минимум мен жеңілдіктер бар болғандықтан, тұрғындардың 10-12% ғана төлейді. Нәтижесінде азаматтар үшін алынып тасталынды. Мүлікті иеленуден олардың табыстарына табыс салығы салынады.
Сонымен қатар кәсіптік салық алынып тасталынады.
Мұрагерлер және сыйлауға салық мөлшері мұраға алынатын және сыйға қабылданып мүліктің сомасына байланысты.
Австрияның салық заңдылығы көптеген салықтық жеңілдіктер жоғарғы салық сауда ескерілмейтін минимумдарды қарастырады.
Швецияның салық жүйесі.
Қазіргі уақытта Швецияда корпорацияларға салық 28% құрайды. Бірақ 1991 жылға дейін ол 52% деңгейінде болған, яғни дамыған елдердің арасындағы жоғарылардың бірі болып табылады. Қосылған құн салығы бюджетке 25% мөлшерінде алынады. Әмбебаптық тауарлар үшін ставка 21% дейін, ал қонақүйлік қызметтер үшін 12% дейін төмендейді. ҚҚС төлеуден экспорттық тауардан басқа медициналық қызметтер, банктік операциялар, патенттік іс, мәдени мекемелерінің қызметтері болады.
Капиталдан табысқа салық 30% ставкасы бойынша алынады. Капитал түсінігіне құнды қағаздардан басқа, салымдар бойынша проценттер, жеге иелік ету жатады.
Акциздер тауарларын шектелген топтарына салынады: ішімдік, темекі, бензин, электр қуаты.
Мұрагерлік және сыйлауға салық сатылы -10%-тен 60% дейін. Мұрагерлік (сылау) 200 мың крон жұбайлар үшін, 50 мың крон әрбір балаға қалдырылса салық салынбайды. 80 млн.крон асатын және алыс туыстар үшін жоғарылатылған ставка қолданылады.
Аймақтық және жергілікті салықтар мөлшері бойынша маңызды. Ел 24 лэн және 284 комуннан құралады. Олардың сайлау органдары жергілікті салықтарды белгілеу мәселелерімен айналысады. Салық жүйелерін Рикстаг, ал ставкаларды лэн мен коммундлар белгілейді.
Елдің әкімшілік-территориялық бөлінуіне сәйкес табыс салығы келесідей алынады:
Бірінші, жылына 175 мың кроннан асатын табыстардан 20% мөлшерінде ұлттық табыс;
Екінші, аймақтардың әртүрлілігіне байланысты жергілікті табыс салығы: 13% - лэнге, 17%-коммунаға және 1,1% - шіркеуге барлық тұлғалар, оның ішінде жұбайлар жеке табыс салығын төлейді.
Мүлікке салық, керісінше, жанұяның барлық меншігін ескереді. Оны тек қана жеке тұлғалар төлейді.
Мүлікке салық, керісінше, жанұяның барлық меншігін ескереді. Оны тек қана жеке тұлғалар төлейді. 100 мың кроннан төменгі құндағы мүлік салықтан босатылады.
Швеция бюджетінің маңызды табыс топтарының бірі - еңбекақы қорына аударымдар түріндегі әлеуметтік төлемдер. Есептелуіндің жалпы сомасы 58% құрайды. Егер мәселел жолдамалы жұмысшы емес, фирма иесі туралы болса, бұл әлеуметтік төлем құрылымын өзгертеді, бірақ олардың үлес салмағы жоғары, яғни 39,3%. Швецияда қаржылық жыл 1 шілдеден басталады.
Кейбір аталмаған батысевропалық елдердің корпорация табыстарына ставкалар мысалдарын келтірейік: Бельгия -436 , Греция -24%, Дания -34%, Норвегия -28%, Португалия -36,5%, турция -46%, Финляндия -33%.
Осылармен салыстырғанда Швейцарияда колданылатын жеңілдетілген салық ставкасы -9,8, өте төмен.

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІН ТАЛДАЙ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ
2.1 Қазақстан Республикасының салық жүйесінің қалыптасуы

Қазақстан Республикасында салық жүйесінің де алатын орны зор. Салық жүйесін мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар арасындағы қаржы қатынастары және осы қатынасты анықтайтын салықтар, салық механизмі яғни, салық салу әдістері мен тәсілдері, жолдары, салық заңдары мен салыққа қатысты кесімдердің, салық қызметі органдарының жиынтығы құрайды.
Салық жүйесі мемлекет қаржы көздерін жасаудың ең негізгі құралы болуымен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып дамуына және саяси әлеуметтік шаралардың толығымен іске асуына мүмкіндік туғызады. Еліміздің салық жүйесінің дамуын төрт кезеңге бөліп қарастыруға болады:
oo 1-ші кезең (1992-1995 жж) - жаңа салық жүйесі базисінің, салық кезеңінің өңделуі және іске қосылуы;
oo 2-ші кезең (1996-1998 жж.) - нарықтық экономика талаптарына сай келетін салық жүйесін құруды аяқтау;
oo 3-ші кезең (1998-2008жж.) - барлық қағидалардың ескерілуі арқылы салық жүйесіне өзгерістер мен толықтыруларды енгізу, салық жүйесін одан әрі жетілдіру.
oo 4-ші кезең (2009-2010 жж.) - Жаңа салық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.