Ақмола облысының туристік мүмкіндіктері
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Қазақстандағы экологиялық туризмнің шығу тарихы және оның қазіргі кездегі жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.1 Экологиялық туризм туралы түсінік және оның мәні ... ... ... ... ... ... .6
1.2 Ақмола облысындағы экологиялық туризм қалыптасу ... ... ... ... ... .11
1.3 Экологиялық туризмнің ресурстарының жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... 22
2. Ақмола облысының экологиялық туризмнің даму мүмкіндіктерін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
2.1 Ақмола облысының экологиялық туризмінің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...262.2 Ақмола облысының туристік мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 34
2.3 Экологиялық туризм дамуының стратегиялық негізін талдау ... ... .39
3. Ақмола облысындағы экологиялық туризмді жетілдіру жолдары ... 46
3.1 Экологиялық туризм дамытуда мемлекеттік қолдау тәсілдері ... ...46
3.2 Экологиялық туризм дамуындағы халықаралық келісім шарттарды арттыру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
3.3 Туристік қызметтерді экологияландырудың негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...66
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
Қосымша мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..70
Кіріспе
Туризм - әлемдік экономиканың құлдырауды білмейтін, ең тұрақты дамып келе жатқан саласы. Өсу қарқынының жылдамдығына сәйкес, туризм ғасырдың экономикалық құбылысы ретінде танылуының өзі кездейсоқтық емес. Ел дәулетін ешбір шығынсыз артырудың ең төте жолы қайсы дегенде, көпшілік алдымен ауызға туризмді алады. Себебі, әлемдік тәжірибенің өзі көрсетіп отырғандай, аршынды адыммен алға кеткен мемлекеттердің көпшілігі өз қоржындарын түрлі инвестициялармен толтыру кезінде көбіне көп осы салаға арқа сүйейді.
Туризм еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуын жеделдетумен қатар өлкеміздің абырой-беделін арттыруға жұртшылықтың білім-танымының жоғарылауына, ақпарат таратудың жаңа түрлерін енгізуге ықпал етеді. Туризмнің дамуының жоғары қарқыны, валютаның зор түсімдері экономиканың әртүрлі секторларына белсенді әсер етеді, бұл туристік индустрияның қалыптасуына көмек береді. Туристік индустрия туризм жүйесінің бір жағын құраса, туризм жүйесінің екінші жағы - туристік рекреациялық ресурстар. Туристік рекреациялық ресурстар дегеніміз табиғи, тарихи, әлеуметтік-мәдени объектілер, туристік көрсету объектілері, сонымен қатар, туристердің рухани қажеттіліктерін қанағаттандыруға, олардың физикалық және рухани күштерін қайта қалпына келтіру үшін көмек беруге қабілеті бар басқа да объектілер [11].
Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты - бұл Ақмола облысының экологиялық,мәдени, тарихи және табиғи потенциалы қаншалықты туризмге әсер етеді екенін және сол арқылы туристерді қалайша қызықтыруға болатынын көрсету.
Негізгі мәселелеріне Ақмола облысының экологиялық, тарихи-мәдени, табиғи ресурстарды пайдаланудағы мәселелерін талдау мен шешу жолдарын табу. Сонымен қатар, Ақмола облысындағы экологиялық туризмді дамыту жолдары пайдаланып, тәжірибеге сүйене отырып тиімділігін арттыру жолдары қарастырылды.
Осы тақырыпты таңдаған себебім, Ақмола облысындағы экологиялық туризмді дамытуда маңызды орын алады. Туристік экологиялық ресурстарды қалай пайдалансақ, солай туризм инфрақұрылымы, туристік индустрия дамиды. Туристік объектілерді пайдаланудың өзі қазіргі кезде өзекті, өте күрделі мәселе.
Туризм кәсіпкерлікпен, іскерлікпен айналысу үшін даму болашағы зор экономика саласы болып табылады. Қазір елімізде туристік қызметті жүзеге асыруға қолдау, қаржыландыру жүріп жатыр. Егер өзімізде кәсіпкерлікке қаражат жетпесе, мемлекеттік қолдауға жүгіну керек. Туристік кәсіпорын немесе кешен ашуда қыруар ақша қажет, себебі, туристерге демалуға барлық жағдай жасап, жоғары сапада қызмет көрсетуге міндеттіміз.
Бұл тақырыптың өзектілігіне келетін болсақ, Ақмола облысының туризмді дамытуға зор әлеуеті бар. Әрқилы географиялық ландшафт, өте бай флора мен фауна, төлтума ұлттыќ мәдениет біздің елімізде туризм индустриясын ойдағыдай дамытудың барлық шарттарын жасап отыр, деп санайды сарапшылар. экологиялық, тарихи және мәдени ресурстарды пайдаланып туризмді дамыту мақсатында туристік бағдарламалар мен шаралар дайындалуда.
Ең бастысы қазақ қонақжай халық ретінде туризмге нағыз керек қасиеттен кенде емес. Оның үстіне бұрыңғы туризмі дамыған елдерде лаңкестік әрекетердің бой көрсетуі онда туристердің көптеп баруына шектеу қойып отыр. Ойдағыдай демалғысы келген адам тұрақты даму жолына түскен, тыныш өмір сүріп жатқан елдерге ғана саяхатқа шыққанды ұнататыны белгілі. Бұл тұрғыда Қазақстан таптырмайтын орын.
Қонақтардың көбейгені жатар орын мен тамақтандыру, мәдени және байланыс қызметін жақсартуды талап ететіні анық. Сол себепті елімізде туристік салаға жауап беретін құзырлы орындар шетелдіктердің көңілінен шығатын барлық шараларды қарастырып жатыр. Арнайы жарнамалау компаниясы бірқатар елдерде Қазақстанның көрікті жерлерін кең ауқымды насихаттамақшы [26].
Ақмола облысы Қазақстанның орталығында дала аймағында орналасқан. Қазақ қатпарлы мемлекетінің солтүстік бөлігін, Есіл өзен ағысының жоғарғы бассейнін, ал оңтүстік-батысында - Теңіз көлдерінің ағусыз шұңқырымен Нұра өзенінің сағаларымен Қорғалжынды алып жатыр. Осындай географиялық орналысу оның үлкен алуан-түрлі табиғи жағдайларына себепші болды, яғни рельефіне, климатына, топырақ-өсімдік қабаты мен жануарлар әлеміне. Республиканың басқа солтүстік облыстардан ерекшеленетіні ол облыстың табиғи құндылықтары. Облыс өте сирек ерекшеліктерге ие.
Жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттерден және қосымшалардан тұрады.
* Кіріспеде тақырыптың өзектілігі негізделенеді және дипломдық реттеудің мақсаты мен негізігі мәселелері анықталады, зерттеу нысаны мен мәселені зерттеу әдістемесі көрсетілді.
* Бірінші бөлімде экологиялық туризинің шығу тарихы мен мәңі, маңызы ашылады және Ақмола облысындағы экологиялық туризмнің жалпы сипаттамасын көрсеткіштері қарастырылады.
* Екінші бөлімде Ақмола облысының экологиялық туризмнің жалпы сипаттамасы, турисік мүмкіндіктері, даму стратегиясын талдауы қарастырылады.
* Үшінші бөлімде Ақмола облысындағы экологиялық туризмнің дамуы және мемлекеттік қолдауы мен туристік қызметтерді экологияландырудың негізгі бағыттары қарастырылынады.
Жұмыстың теориялық-әдістемелік негізі - Ақмола облысындағы экологиялық туризмді дамыту және оның талдаулары,халықаралық келісім шарттары,экологияландырудың негізгі бағыттарды пайдаланудың қорытынды тәжірибелері болып табылады.
Дипломдық зерттеуде нормативтік және заң шығарушылық құжаттар, мақалалар, кітапхана құжаттары қолданылады. Соңында келтірілген қосымшалар зерттеу жұмысының барысын көрсетеді.
1. Қазақстандағы экологиялық туризмнің шығу тарихы және оның қазіргі кездегі жағдайы
0.1 Экологиялық туризм туралы түсінік және оның мәні
Экологиялық туризм - туризмде жаңа құбылыс. Экотуризм концепциясының құрылуы 80 - ші жылдардан бастап санауға болады, ол батыс Германия және Швейцария ғалымдардың жұмыстармен байланысты басылымдарда, осы тақырыпқа орай зерттеулер пайда болған кездерімен байланысты.
Жалпы түрде ХХ ғасырдың соңғы 10 жылда топтық туризмнің әр түрлі формалардың қарқында дамуында негізінен қол тимеген табиғатпен және оның кұрамымен байланысты бағыттар дамыды, ол өте әйгілі экологиялық туризм атына ие болды.
Қазіргі уақытта біздің және шетел мәліметтері бойынша экологиялық туризмнің әр түрлі анықтамалары бар: табиғи - бағытталған, тұрақты немесе экологиялық, техникаланбаған туризм, табиғитқа жақын туризм, бейімделген туризм. Ең кең таралған анықтама АҚШ қоғамымен берілген: экологиялық туризм - экожүйенің толымдылығын бұзбай, территорияның табиғи және мәдени этнографиялық негіздері туралы мәлімет алу мақсатында қол тимеген табиғатқа саяхат. Ол табиғат қорғауда жергілікті халқына экономика жағынан тиімді ортаны жасайды2.
Айтуға жөн, экологиялық туризм басқа табиғи бағытталған топты туризмге теңістіруге болмайды, әсіресе спорттық. Қазіргі уақытта бар белсенді туризм түрлері - спорттық, денсаулықты қалпына келтіру - белгілі бір ауданның табиғи негіздерін қолданып отыр, табиғатта болу тек қана жақсы әсер ғана емес сонымен қатар осы туризм түрлерінің негізін қалап отыр3.
Басқа жақтан қарасақ, әлемде қолы тимеген жерлердің аз болуына байланысты экологиялық туризмді теқ қана аяқ баспаған жерлерде демалу шекарада айқындауға өте қиын.
Әлемдегі туроператорлар тәжірибиесі бойынша экологиялық туризмнің мәні кеңірек. Африкада дамып жатқан мемлекеттерде экологиялық туризмге аң аушылық та жатады, олар оны былай түсіндіреді: белгілі бір аңға реттелген аң аушылық жасау арқылы нақты экожүйелерде сол аңдардың саны реттеледі.
Мүмкін әр мемлекетте нақты бір жағдай бойынша экологиялық туризмнің өз анықтамасы бар. Менің ойымша экологиялық туризм келесі аспектілерден тұру қажет:
oo табиғатқа қаратылған және табиғи ресурстарды көбірек қолдануда негізделген;
oo біздің өмір сүретін аймаққа зақым келтірмейтін немесе біз тұратын аймақта зақымды минималдайтын, дәлірек экологиялық тұрақты болу керек;
oo экологиялық біліктілікке бағытталған, табиғатпен тең қарым-қатынасты құру;
oo жергілікті мәдени қоғамдық ортаны сақтау;
oo экологиялық туризм дамып жатқан аудандардың экономикалық тиімділігін және тұрақты дамуын қамтамасыз ету.
Экологиялық туризмнің үш негізгі компонненті:
табиғатты тану - дәлірек, табиғатты зерттеу және туристердің жаңа білімдерге ие болу.
экожүйені сақтау - ол туристер тобының маршрутта сәйкесінше мінез көрсетумен бірге, туроператорлардың және туристердің қоршаған ортану сақтау шараларда қатысу.
жергілікті халқының қызығушулықтарын құрметтеу - ол жергілікті халқаның салт - дәстүрін, заңдарын бұзбау және де туризмнің
Туристік дестинациялардың дамуына экономикалық - қоғамына баж беруі.
Осы бағыттың негізгі приоритеті - зақым келтірме, болашақтаға ұрпақтарымыз әлемді қазір біз көргеніміздей көруге мүмкіншілігі болуы керек.
Экологиялық туризмнің мәні 1980 жылы БТҰ - ның Генералді ассамблеясы 21 тарауында айқындады. туризм тәжірибиесінде ішкі сезімдер техникалық және материалді элементтерден көбірек болуы керек. Ішкі сезімдер фундаментальді және келесі аспектілерден тұрады:
- жеке адамның толық даму;
- білімнің таратылуы;
- өзінің мәдениеттілігін және қоғамның моралін орнату 4.
Жоғарыда мазмұндағанына сай, экологиялық туризм, туризмнің бөлігі ретінде түсіндіріледі, ол алдын - ала адамның ашық табиғат жағдайларында болуына бағытталған, оның тікелей адамның танымдық, ғылыми, өлкетану қажеттіліктерін қамтамасыз ететін табиғи, экзотикалық, қайталанбас сәттермен байланысы.
Жазылған принциптерге Ресей ғалымдардың ойлау жолдары сәйкес келеді. Мысалы, Дроздов А.В. экотуризмді табиға - бағытталған топқа жатқызады және оны 2 түрге бөледі:
- ерекше қорғалатын шекарадағы (акваторийлердегі) туризм;
- ерекше қорғалатын шекарадан тыс (акватор-ден) туризм 3.
Экотуризмнің басқа туризм түрлерінен принципиалды айырмашылығы - табиғи территорияларда туристер тәртібінің регламентациясы және табиғи ландшафтарды қоқыстардан және салмақтан қорғау.
Әлем тәжірибиесінде тұрақты даму терминнің пайда болуымен, толық құқықпен, экологиялық туризмді, табиғи және мәдени ресурстарды қолдануда экологиялық қауіпсіз тәсілдерді қоладанатын, туризмнің тұрақты даму формасы деп айтуға болады.
Экологиялық туризмді тереңірек түсіну үшін, Халықаралық Туризм Ұйымымы экотуристің 10 міндеттерін құрып, ұсынды:
1. Әлемнің қалпына келмеуі туралы ұмытпау керек;
2. Тек қана өз ізін қалдыру, өзімен бірге тек қана фотосуреттерді алуға;
3. Уақытша болып жатқан елдің: географиясын және халықтың мәдениетін тану;
4. Жергілікті халықты құрметтеу;
5. Қоршаған ортаға зақым келтіретін бұйымдарды сатып алмау;
6. Әрқашан бұрын жүрген жолмен жүру;
7. Қоршаған ортаны қорғау бағдарламаларын қолдау;
8. Қоршаған ортаны қорғау тәсілдерін мүмкіншілігі бар жерлерде қолдану.
9. Қоршаған ортаны қорғаумен айналысатын ұйымдарды қолдау.
10.Экотуризм принциптерін қолдайтын фирмалармен саяхат жасауға. Экотуризм концепциясының базалық принциптерін 1 суретке сәйкес көруге болады 3.
Экотуризм
Қорғалатын территориялар және жергілікті халық үшін
Экологиялық-ағартушылық,жергілікті халықтың салт-дәстүрлері
Күштеу және кең қамту принципі
Күштеу және кең қамту принципі
Негативті әсер етуді азайту принципі
Табиғатты қорғау және сананы жоғарлату
Қаржылық-экономикалық және мәдени артықшылықтарды
Табиғи және әлеуметтік-мәдени үйлесімдік,ілгері жағдай ретінде
Жергілікті қоғамдастықтар жағынан қатысу және бақылау
Сурет 1. Экотуризм концепциясының базалық принциптері
Басқа туризм түрлеріне қарағанда экологиялық туризм маңызды әлеуметтік рольді, эмоционалді - психикалық ауыршылықты төмендеуіне әкелетін, адамның табиғатпен қарым - қатынасын , жаңа жерлер, саяхаттар туралы ақпаратты алу қажеттілігін қамтамасыз ететін фактор ретінде ойнайды. Ол әлемді тану және көкжиектің кеңуіне белсенді тәсіл болып саналады.
Экологиялық туризмнің ерекшелігі, дамымаған аудандарда халықты еңбекпен қамтамасыз ететін, жалпы өмір сүру деңгейін көтеруіне әкелетін жергілікті халықтың табиғи және тарихи - мәдени қызықты жерлерді сақтау үміттілігінің артыруында.
Туристтер топтары негізінен бағытталған табиғи ортаны, мемлекетті немесе ауданды өзгермелі күйінде сақтау, осы територрияларда экологиялық туризм дамуында керекті шарт болып саналады. Туризмнің осы бөлігінің ерекшелігі ол көрінбейтін экспорт ретінде көрінеді. Экспортқа өндірілген экологиялық туризмнің қызметтері мемлекеттен шығарылмайды, туристер өздері, оларды қызығатын объектен бөлетін жолды өтіп мақсат еткен жерге жетеді. Сонымен, экологиялық туризм жергілікті халықтың жұмыспен қамтамасыз етуіне, мемлекеттің төлеу балансына және жергілікті бюджетке өз күшін салады 5.
Экологиялық туризмнің спецификалық ерекшелігі үшінші жаққа әсер ету - табиғи және рекреациялық территориялар ісінде қатыспайтын ұйымдар мен жеке тұлғалар, бірақ - та шығару нарығының кеңіуіне (туристік, спорттық және тағы да басқа тауарлар), жерге бағаның өсуіне пайда, жергілікті жердің экномикалық конъюктурасының жалпы тұрақтануына жаңа мүмкіншілік туады 6.
Әдебиетте экотуризм сферасына қатысты бірнеше термин кездеседі.
Биотуризм - жеке түрлер немесе биоценоздар болса да, тірі табиғаттың кез келген көрсетулер, туризмнің объектісі болып саналады.
Табиғи туризм - кез келген табиғат, тірі немесе тірі емес (мысалы, үңгірлер, таулар, суқоймалар және т.б.) туризм объектісі. Табиғи туризм, биотуризмді тақырыптық бағыт ретінде қосады. Экотуризмнің объектісі ретінде - әдетті мәдениет қоршаған ортамен біркелкі болып табиғи, мәдени - қызықты жерлер және табиғи - антропогенді ландшафтар бола алады. Бүкіләлемдік туристік ұйым шытырман туризмді экологиялық туризмді қосып кең түсініктеме ретінде қолданады. Бірақ - та экотуризм, шытырман элементтері болса да, оны таза күйінде шытырман ретінде жие түсінуге болмайды. Сондықтан шытрман туризм және экологиялық туризм көп жағдайда кездеседі, бірақ - та бірінші екіншіні жұтпайды. Экотрузмнің көлік түрлері бойынша классфикацияларында өзінің ерекшелігі бар. Экологиялық айырады:
Су туризм (байдаркаларда, плотта, каноэде және т.б.);
Жаяу (шаңғы, атты, велосипедті, автомобильді (электромобильдер);
Авиациялық (планерлер, аэростаттар).
Агротуризм немесе агроэкотуризм көп тараланып жатыр. Бұл ауылдық жерлерде туризм, осында туристер фермалар мен хуторларда ауылдық өмірде сүріп жатыр. Осындай туризмнің дамуы табиғи ланшафтар және жоғары деңгейде тыңайған ауылшаруашылық территориялар бар Батыс Еуропаға тән. Экологиялық туризм Италияның ұлттық парктерінде дами алады.
Сонымен қатар синонимдік терминдерде тұрақты, қалыпқа келтіру, жасыл туризм түсініктері қолданылады. Олар қоршаған ортаға минималді әсер ететін технологияны қолданатын туризм туралы айтып жатыр. Бірақ - та әрбір тұрақты туризмді, экологиялық туризм деп санауға болмайды, өйіткені экологиялық технологиялар пляждік, ірі қалалардағы қонақ - үй ісінде және әуе тасымалдауда қолдана алынады. Негізінен саяхатта турист бір жағынан белгілі бір көлемде білімді алғысы келеді, басқа жағынан табиғатта демалғысы келеді. Мақсатты таңдауына қарай 1 Кестеге сай келесі экотуризм түрлерін белгілеуге болады: табиғи туризмнің ынтанушысы, табиғи туризмге қызығушылығы бар турист, қызығушылығы жағдай бойынша бар турист, спорт пен оқиға қызығушылығы бар турист 13.
Туристердің кішігірім бөлігі ғана ғылыми мақсаттағы туризіммен айналысады. Бірақ - та экологиялық туризмнің осы түрі ғылымға және экотуризмді дұрыс дамытуға керекті жоғалған және аз зерттелген аудандар туралы ақпарат қайнары болып саналады. Соңғы уақытта жоғарғы квалификацияны керек етпейтін ғылыми жер зерттеулерінде жай туристердің көмегі қолданылады. Олардың көбісі табиғатта демалу мен бірге Коста - Рикада тасбақалардың жұмыртқаларын сирек түрлерін жинаумен немесе Ресей қорықтарында тұяқтардың санын бақылаумен айналысады.
Экосаяхаттың әр бірі танымдық мақсатқа бағытталған. Танымдық мақсаттағы экотуризмнің объектілері ғылыми экотуризмде сияқты жеке зерттеу көз қарасынан қарай қызықты биологиялық түрлер болып саналады, оларды star species деп атайды, мысалы пілдер, арыстандар және Шығыс Африка мен Азияда басқа да ірі жыртқыштардың және тұяқтардың түрлері. Раунд қаласында соғысқа дейін уақытта шетел туристер арасында гориллаларға арнайы арналған қорық, өте танымды болды. Экотуристерді жие, тірі емес табиғаттың қызықты жерлері қызығады геморфологиялық, гидрологиялық және басқа да объектілер (таулар мен каньондар, үңгірлер, көлдер мен өзендер). Осында танымдық мақсаттан басқа, экотуризмнің рекреациондық элементі іске асырылады, ол спорттық туризм, альпенизм, шаңғы тебу, суда жүзу, аттармен жүру, походтар және белсенді мен пассивті демалудың басқа түрлері кіреді. Экотурзмнің объектісі ретінде экзотикалық өсімдіктер одағы немесе бизеноздар, мысалға тропикалық ормандар, гулденген жазғы тундра және көктемгі шөл бола алады. Бірақ - та туристерді жалпы, таңғажайып сирек ландшафтар қызығады. Соңында, көп жағдайда танымдық экотуризм объектілер санына табиғи ортадан бөлінбейтін мәдени, тарихи немесе этнографикалық ерекшіліктер кіреді.
Экотуристердің ең танымал істердің ішіне жаяу жүру, құстарды бақылау, кино және фотоға түсіру, экосафари, палаткалы қалашықтарды сүру, тауларға бару және альпенизм, балық аулау және судаға туризм, ботаникалық экскурсиялар, археологиялық және палентологиялық туризм, спелеотуризм, экзотикалық көбелектерді бақылау кіреді. Дұрыс даму жағдайында, экологиялық туризм қазіргі әлеуметтік - экологиялық кризисті шешуінде өзінің үлесін қоса алады. Ол табиғатты және салттық мәдениетті сақтауға көмектеседі. Туризмнің осы секторында сұраныстың ұлғаюы ерекше қорғалатын табиғи территорияларды құру керектігіне әкеледі, біріншіден ұлттық және табиғи парктерді құру.
Соңғы жылдарда кең пайдалынатын экологиялық туризмнің ерекше формалары көп танымды, ол экстремальді туризм. Бұл әр бір қатысушының табиғи экстремальді жағдайдан шығу мүмкіншілігін алу мақсатында, адам сүруіне қолайсыз, қиын жетерлік региондарға маршрут. Экологиялық бағытталған экстремальді туризмнің әртүрлілігі ретінде шытыраман туризм болып саналады, ол жабайы табиғатпен қарым - қатынаста болу мен физикалық ден - саулықты орнатудан ерекше ләззат алуға мүмкігдіе ашады.
Экологиялық туризм мемлекеттік бюджетке үлкен пайданы әкелуге мүмкіндігі бар. Әсіресе ол дамып жатқан мемлекеттерге тән. Олардың нәзік экономикасына барлық дамып жатқан мемлекеттер қазынасына экологиялық туризмнен бірнеше миллиард доллардың түсуі - үлкен ақша болып саналады. Территориялардың көбісінде экологиялық туризм мамандандырылған бөлігі бола алады, табиғатты бұзатын шаруашылық ісіне бәсекелестік альтернатива ретінде. Біздің мемлекет кең территорияларға және қол тимеген табиғатқа бай. Өкінішке орай, соңғы уақытқа дейін экотуризмнің дамуы жеке деңгейде дамыды. Қазір біз көптеген әлемдік нарықтарға шығып жатырмыз, сонымен қатар туризм нарығына да. Экологиялық туризмді дамыту арқылы ерекше территориялардың табиғи әсемдігін сақтауға болады.
0.2 Ақмола облысындағы экологиялық туризмнің қалыптасу жолдары
Экотуризм бұл - қоршаған ортаға зақым келтірмейтін және жергілікті тұрғындарға экономикалық пен мәдени дамуына көмектесетін ерекше қорғалатын табиғи территорияларда жауапкерлі туризм.
Экосайт - (ағылш. Ecosite - экотуристік тұрақ) - бір ауылдың территориясында орналасқан экотуристік демалу база. Әр экосайтта экотуристік қызметтерді ұсынатын өзінің шағын ауылдықтар тобы бар: қонақ үй типтес үйлерде тұру, құрал - жабдықтарды, аттарды жалға беру, экскурссияларды өткізу және т.с.с. Рекреационды жүктемені жеңілдету үшін бір экосайтқа бір уақытта 15 - 20 турист келуі керек.
Қонақ үй типтес үй - экосайттарда туристердің орналастыру орны. Экосайтқа байланысты, туристер жеке үйлерде және жергелікті тұрғындардың үйлерінде орналастыруы мүмкін. Барлық қонақ үй типтес үйлерге туристер үшін жиһаз бен құрал - жабдықтары бар бөлмелер беріледі. Үйлердің көбісінде ыстық және суық су мен дәретхана бар, қалғандары моншаны ұсынады.
Экотурстік маршруттар - қоршаған ортаға зақым келуін максималді болдырмау, табиғи және тарихи қызықты жерлерге бару. Маршрутқа теқ қана гидпен бару керек, бірқ - та 10 - 15 адамнан көп емес. Ұзақтылығына, қиындық деңгейіне және туристердің тілуіне қарай экскурсиялар атты немесе жаяу, сирек жағдайда автомобильді бола алады.
2004 жылдың шілдесінде Орталық Азияның Еуразиялық Қоры және Эксон Мобил Қазақстан Инк. экологиялық туризм арқылы Қазақстандағы жергілікті қоғамдастықтарының күшеуіне көмектесуді бастады.
Астан қаласында 2007 жылы 25 шілдеде Орталық Азияның Еуразия Қоры (ОАЕҚ) Қазақстандағы экологиялық туризмді (экотуризмді) дамыту бойынша Бастаманың үшінші кезең қорытындысының тұсаукесерін өткізілді.
Осында ҚР Туризм және спорт министрлігі Туризм индустриясы комитетінің төрағасы Евгений Никитинский, ЭксонМобил Қазақстан Инк. компаниясының қоғаммен және үкіметпен байланыс жөніндегі директоры Патрисия Грэхам және ОАЕҚ-ның Қазақстандағы атқарушы директоры Ринад Темірбеков бұл бастаманы жалғастыруда қолдау көрсетуге әзірліктерін білдірді.
Экологиялық туризм жобалары шалғайдағы, шағын ауылдық жерлерде жеке кәсіпкерлікті дамытуға септігін тигізіп, жергілікті тұрғындарды қоршаған ортаға аса қорғаушылықпен қарауларын қолдап, жалпы жұртшылық арасында экологиялық мәдениетті үгіттеуге мүмкіндік береді, 2007 жылы Ақмола облысы бойынша экотуристік базаларды дамыту, тиісті мемлекеттік органдар, жеке туристік агенттіктер мен экологиялық ҮЕҰ-дың өкілдері үшін экотуризм бойынша біліктілігін көтеру, сонымен қатар экотуристік қызмет түрлерін ұсынушылардың бизнеске бейімділіктерін дамыту бойынша қомақты шаралар атқарылды.
ОАЕҚ және оның әріптестері - Ақмола облысының ауылдық қоғамдастықтары - 2005 жылдан бері туристерді аймақтың тарихы мен мәдениетіне үйретуде қызмет етуге және табиғатты аялауға негізделген экотуристік базаларды құрып дамыту жұмыстарымен айналысуда. Тұран Астана университетінің Туризм және сервис кафедрасы ерекше қорғалатын табиғи орындардың қызметкерлері мен туристік фирмалардың менеджерлері үшін біліктілігін көтеру курстарын ұйымдастырды. Оқу тренингтерге қатысушылар курс материалдарына қатысты оң пікірлерін білдірді, қазір бағдарлама тағы да жетілдіре түсуде.
Экотуризм бойынша бизнес бастауға бел бұрған Оңтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Ақмола, Алматы облыстарының белсенді тұрғындары ауылдық қоғамдастықтар мен экотуристік өнім шығару негізінде шағын бизнесті бастау және дамыту бойынша тренингтерден өтті. Тренингпен қатар олардың экотуризмді дамыту бойынша кеңестерді көшпелі түрде немесе қашықтықтан алуға мүмкіндігі болды. ОАЕҚ Экотуризмді дамыту бастамасын ЭксонМобил Қазақстан Инк. корпорациясы, АҚШ-тың Халықаралық даму агенттігі (USAID) және ПМГГЭФ қаржылық қолдауымен, ҚР Туризм және спорт министрлігімен ынтымақтастықта 2004 жылдан бері жүзеге асырып келеді. Бастаманы жүзеге асыру уақыты аралығында ОАЕҚ Қазақстандағы сегіз экотуристік (экосайттар) демалыс базасының дамуын қолдады, Алматыда экотуризм бойынша ақпараттық - қор орталығын құрды, Қазақстанда экотуризм бойынша алғашқы білім беру бағдарламасын енгізді.
Орталық Азияның Еуразиялық Қоры (ОАЕҚ) - аймақта 2005 жылы құрылған қоғамдық ұйым. ОАЕҚ жергілікті қоғамдастықтар мен азаматтық және экономикалық жағдайды жақсарту арқылы азаматтардың өз болашағын қалауына қолдау көрсетіп, қоғамдық және жеке қорларды жетілдіреді. ОАЕҚ Еуразия қорының қызметін жергілікті институт ретінде жалғастыруда. Еуразия Қоры - жеке коммерциялық емес ұйым, 1993 жылдан бері Орталық Азияға 40 миллион доллардан астам инвестиция салды. ExxonMobil - Қазақстанды қосқанда әлемнің шамамен 200 мемлекетінде аффилиирленген тұлғалары арқылы жұмыс істейтін әлемдегі үздік мұнайгаз компаниясы. Компанияның басты стратегиясының бірі - жергілікті қауымдастықтардың дамуына жәрдемдесу.
ABN AMRO - еуропалық халықаралық банк, оның тарихы 1824 жылдан басталады. Банк филиалдарының саны әлемнің 53 елінде 4500 өкілдіктенен асады, ал қызметкерлердің саны 105 000 адамнан асады. ABN AMRO Қазақстанда қызметін жүзеге асыруа лицензияға ие болған бірінші шетелдік банк болды, сонымен қатар бөлшек бизнес саласында банктік қызмет көрсете бастаған шетелдік банктердің ішіндегі алғашқысы. Бүгінде ДАБ ABN AMRO Банк Қазақстан АҚ филиалдар желісі Алматы, Астана, Атырау мен Теңіз поселкесін қамтыған. Аталмыш бағдарлама АҚШ-тың Халықаралық даму жөніндегі агенттігі (USAID) арқылы америка халқының көмегімен туындады. Орталық Азиядағы Еуразия Қоры мақалалардың мазмұнына жауапты. Мақалалар АҚШ Үкіметі мен USAID позициясына сійкес келе бермейді.
Бастама негізіне Орталық Азияның Еуразиялық Қорымен 2003 - 2004 жж. жүзеге асырылған экотуризм жобалары жатқызылды, олардан түскен пайданың үлкен бөлігі әуе компанияларына, отельдерге және басқа халықаралық компанияларға бағытталады, экотуризм қызметтерін жабдықтайтын жабдықтаушылар персоналды жалдап жергілікті деңгейде сатып алуды жасайды, осының барлығы жергілікті экономикаға тұрақты қаржылық ағымды қамтамасыздандырады.
2003 жылдың маусымында Орталық Азияның Еуразиялық Қоры Еуропадағы қауіпсіздік және серіктестік ұйымымен, Халықаралық волонтерлы қызмет және корпаративті донорлармен бірге алыс аудандарға капиталдың түсуін және табиғи ресурстар сақтауына көмектесуді ұйымдастыру мақсатында экологиялық туризм дамуында төрт жобаны қаржыландырды.
Лепсинскіде, Ақсу - Жабағалыда, Қатон - Қарағайда және Риддерде жобаларды қаржыландыруы тұрмыс жағдайларын жетелдіруіне, туристік құрал - жабдықтар мен жаңа техникаларды сатып алуына, мәдени алмасуды ұйымдастыруына және маркетингтік материалдарды өндіруіне бағытталған.
2005 жылдың көктеміне қарай осы жобалар 1500 - ден астам туристер ағымын тартты, ол алдыңғы көрсеткіштерге қарағанда жоғарырақ. Жобалар 30000 мың доллардан астам пайданы әкелді, 80 - 85 пайызы тура жергілікті экотуризм қызметтерді жабдықтайтын жабдықтаушыларға бағытталған.
Бастама 2004 жылы Халықаралық волонтерлы қызметімен жалғастырылды. Ұйым экотуризм бойынша ақпаратты пунктін Алматы қаласының орталығында Рамстор ойын - сауықтық комплексте, және орналастырды. Пункт жоба бойынша бес экологиялық бағыттар туралы ақпаратты таратты. Сонымен қатар экотуризм туралы ақпаратты сайтта алуға болады. 2005 - 2006 жж. бойынша кірген адамдар саны, 2 - ші және 3 - ші суреттерге сәйкес көрсетілген 30.
Сурет 2. 2008 жыл бойынша келушілердің саны
Сурет 3. 2009 жыл бойынша келушілердің саны
Ақпаратты пунктің тәжірибиесі, Қазақстанның экологиялық туризмді дамуындағы бірінші және екінші жобалар арасында байланыс звеносы болып, келешектегі экотуризм бойынша Ақпаратты - ресурстық орталықтың негізіне жатқызылды.
Экотуризм бойынша Ақпаратты Ресурстық Орталық 2005 жылдың көктемінде Алматы қаласында Эксон Мобил Қазақстан Инк. және АҚШ - ның халықаралық даму агенттігімен, Қазақстанның туристік ассоциациямен және Халықаралық волонтерлы қызметімен бірге пайда болған. Орталық, Қазақстанның экосайттары туралы ақпаратты берумен және бірінші ретті бес бағыттағы турлар мен кейінірек қосылған екінші ретті бес бағыттағы (Қарқаралы, Ұғам, Қорғалжын мен Көкшетау) турларды брондаумен айналысады. Сонымен қатар, орталық, бар және потенциалды қызметтерді жабдықтаумен айналысатын жабдықтаушылар үшін семинарлар, тренингтер, консультациялар өткізеді және экосайттар мен туристік агенттіктер арасында серіктестік қарым - қатынасты реттейді.
2005 жылы Орталық Азияның Еуразиялық Қоры және Эксон Мобил Қазақстан Инк. Ақмола облысында экотуримзді дамыту бағдарламасын бастады. Екі мемлекеттік емес ұйым Экос және Родник Көкшетау мемлкеттік ұлттық табиғи саябақта және Қорғалжын қорығында жобаны іске асыру үшін таңдалды. Бірінші жылдың бойында жобада қатысу шешкен ауыл тұрғындары қоғамдық топтарға бірігіп, шағын бизнесті жүргізу және туристерге қызмет көрсету бойынша тренингтерден өтті, ал екінші жылдан бастап туристер қабылдауын бастады.
Жалпы бағдарламада экотуризмді дамытатын, алты ауыл қоғамдастықтары жұмыс істейді: Имантау, Айыртау, Сандықтау, Зеренді, Новоникольск және Қорғалжын. Осы қоғамдастықтарда 24 жанұя жұмыс істейді, бір уақытта 80 жуық туристерді қабылдай алады.
2005 жылы қаланған Имантау, Айыртау, Сандықтау, Қорғалжын қоғамдастықтары 2007 ж. туристік маусымына сай 500 - ден астам туристерді қабылдады, осы арқылы әр отбасы 550 доллар пайда тапты. Экос қоғамдық қосылысынан 2005 - 2007 жж түскен табыстар көлемі 3 кестеде көрсетілген 13.
Кесте 1.
Экос қоғамның жұмысынан 2005 - 2007 жж түскен табыстар көлемі 13
(теңге)
Экосайттың аты
2007 жыл
2008 жыл
2009 жыл.
Имантау
2700000
5600000
7500000
Айыртау
2000000
4800000
6100000
Сандықтау
2500000
5200000
6200000
Қорғалжын
5000000
7850000
12000000
Ауылдық қоғамдастықтармен ұсынылатын, экотуристік қызметтерді нарыққа өткізу үшін, Орталық Азияның Еуразиялық Қоры және Эксон Мобил Қазақстан Инк. маркетингтік зерттеулерге үлкен рөл бөліп жатыр. 2006 жылы Туран - Астана университетінің, туризм және сервис кафедрасының студенттері, басшылықтың астында Астана - Байтерек комплексте, Думан ойын - сауық комплексте, Рамстор супермаркетте және халықаралық әуежайда орнастырылған пунктерде жұмыс істеді.
Экос қоғамдық қосылысынан 2005 - 2007 жж Имантау, Айыртау, Сандықтау және Қорғалжын өңірлеріне келеген туристердің ағымы 4 - ші суретте көрсетілген 30.
Сурет 4. Қорғалжын, Имантау, Айыртау, өңірлеріне 2007 - 2008 жж туристердің ағымы
Экологиялық мәдениет интеграция қорының эксперттерінің табысты жұмыс нәтижесінде 2007 жылы Астана қаласының 6 турфирмамен қатынас орнатылды: Центр - тур, Оазис - 1, Еуразия - Экспресс, С.А.Т, Саят, Горизонт. Ақмола облысының экосайттарында болған турфирмалардың өкілдері, оларды өзінің қызметтер пакеттеріне кіргізді. Туран - Астана университетінің бірнеше студенттері осы фирмаларда тәжірибиеден өтіп өз - өзінді ішкі туризм менеджері ретінде сынады.
Экотуризм облысындағы білім - 2006 қаңтарыңда Орталық Азияның Еуразиялық Қоры және Эксон Мобил Қазақстан Инк. экотуризм облысында менеджемент бойынша бакалавариат бағдарламасын құру бойынша жобаны ұсынды. Флорида штатының туризм, демалу және спорт кафедрасының эксперт доктордың Бриджеш Тап консултациялық қолдауы арқылы Туран - Астана университетінің туризм кафедрасының мұғалімдер құрамы экологиялық туризм облысында менеджмент бойынша бакалавариат бағдарламасын алты элективті курстардан құрастырды, сонымен қатар ұлттық саябақ, туристік компания қызметкерлердің және мемлекеттік қызметкерлердің мамандығын көтеру үшін үш модульді құрастырды.
Кафедраның алты түлек студенті өз дипломдық жұмысы ретінде экологиялық туризіммен байланысты тақырыптарды таңдады. Қазіргі уақытта Экотуризм облысындағы менеджер мамндығы бойынша 10 студент оқып жатыр. Экотуристік қызметтердің бірінші төрт менеджерлері 2008 жылдың жазында университеттің дипломдарын алады.
2007 жылы мамандықты көтеру бойынша екі тесттік тренингтер өткізілді - Туроператорларға арналған экотуризм және Жергілікті қоғамдастықтар мен ЕҚТТ қызметкерлері үшін экотуризм - Астана қаласының 11 қызметкерлеріне және Ақмола мен Оңтүстік Қазақстан облыстарының үш ұлттық саябақтың қызметкерлеріне ұсынылды.
Экотуристік қызметтерді жабдықтайтын жабдықтаушылар үшін бизнес - оқыту - 2007 жылы Қазақстанда экотуризм даму бастамасына, Орталық Азияның Еуразиялық Қорының экотуристік қызметтерді жабдықтайтын жабдықтаушыларды оқыту және шағын бизнесті ұйымдастыру мен жүргізі бойынша жобасын қолдайтын ABN AMRO қоры қосылды.
2007 жылдың маусымында экотуристік қызметтердің жеті бағыты бойынша 18 бастауыш жабдықтаушылары (Сатты (Алматы облысы), Ұғам (Оңтүстік Қазақстан облысы), Айыртау, Зеренді, Қорғалжын (Ақмола облысы), Марқакөл, Риддер (Шығыс Қазақстан облысы) Кәсіпкерлік негізі, ЖК ашу, Бірегей экотуристік өнімді құру тренингтерін өтті. Тренингтер арнайы осы аудиторияға Жастардың жетістіктері және ЭМИҚ - мен құрастырылған, олар ауылда шағын бизнесті ұйымдастыру, шаруашылық формалары, салық салу, микронесиелендіру, бірегей экотуристік өнімді құру, туроператорлар мен турагенттермен жұмыс, экотуристік өнімнің маркетингі.
2007 жылдың қыркүйегінде ЭМИҚ Ақмола, Оңтүстік Қазақстан, Алматы және Шығыс Қазақстан облыстарында орналасқан 10 экотуристік сайттар үшін шығу консультациялар тізбегін өткізді. Консультация нәтижелері бойынша эксперттер әр экосайттың келешек дамуына жеке кепілдеме құрастырды.
2007 жылдың қараша айында Экономика және кәсіпкерлік негізін интерактивті оқу методикасы Ақмола облысының ауыл мұғалімдері үшін семинар өткізілді. Ақмола облысының білім департаментімен бірге тренингте қатысатын мектептер үшін Экономика және кәсіпкерлік негізі пәнін оқытуға кіргізу сағаттарды бөлу туралы келісім жасалды. Енді, облыстың 28 мұғалімі, мектеп оқушыларына ауылда туристік шағын бизнесті ашу туралы, қысқа курстарды бере алады.
Экологиялық туризмді қолдайтын ұйымдар:
ExonMobil Корпорациясы 200 мемлекетте жұмыс істейтін бас мұнайгазды компания. Қазақстанда ExonMobil компаниясы өзінің өкіл компаниялар арқылы Тенгишевройл ұйымымен бірігіп осы компанияда 25 пайыз меншігін алып жатыр, Солтүстік Каспий бойынша өнімді бөлу келісім шекарасында 18,52 процеті және Каспий құбыр консорциумде 7,5 проценті бар. Компанияның негізгі стратегиясы ретінде жергілікті қоғамдастықтардың дамытуына көмектесу болып табылады.
UNDP Әлемдік экологиялық қордың шағын граннтар бағдарламасы (ӘЭҚШГБ) 1992 жылы қаланған, ол барлық әлемде экологиялық сұрақтарды шешумен бірге жергілкті халықтың өмір сүру деңгейлерінің көтеруіне шақырылған әлемдік механизм.
ИРЦЭ Экотуризмнің ақпаратты - ресурсттық орталығы (ЭАРО) бұл - туризмде негізделген, жергілікті қоғамдастықтарды қолдау және экотуризм дамуы арқылы тұрақты пайданы құруға көмек көрсету. Жоба гуманитарлы болып келеді және аудандарда экотуризмді дамыту үшін қоғамдастықтардың талаптарын ақпаратты және ресурстық қолдауы арқылы жүзеге асырылады. 5 - ші суретте Қазақстан Республикасына 2006 жылы экологиялық туризм мақсатымен келеген шетел және ҚР туристер саны көрсетілген 30
Сурет 5. Қазақстан Республикасына 2009 жылы экологиялық туризм мақсатымен келеген шетел және ҚР туристер саны
EFCA Орталық Азияның Еуразия қоры (ОАЕҚ) бұл - 2005 жылы ауданда қаланған қоғамдық ұйым. ОАЕҚ қоғамдық және жеке ресурстарды жияды, жергілікті қоғамдастықтардың орнықтыруы және азаматтық пен экономикалық байлығын көтеру арқылы азаматтарға өз келешегін құрастыруына көмектеседі. ОАЕҚ Еуразия қорының жұмысын жергілікті институт ретінде жалғастырады. Еуразия қоры - жеке коммерциялық емес ұйым, 1993 жылдан бастап азаматтық белсенділікті көтеру, жеке кәсіпкерлікті дамыту, Орталық Азияда білім және мемлекеттік басқару бастамаларына бағытталған 40 млн. доллардан астам инвестиция салған.
FIEC Экологиялық мәдениеттің интеграция қоры (ЭМИҚ) бұл - қоршаған ортаны қорғау, қолданбалы экология, биология, заң, туризм және маркетинг облыстарында мамандардың бірлестігі, әлемдік экологиялық дағдарысты болдырмау үшін қоғамның барлық секторларын экологиялық мәдениет интеграциясын қамтамасыздандыруына мақсатталған. ЭМИҚ - тің негізгі бағыттары ауыл қоғамдастықтарында, экологиялық маңызы бар жобалар мен бағдарламаларды зертеу мен бағалау.
Тұран - Астана университеті 1998 жылы Алматы қаласындағы Туран университеттің өкілі ретінде қаланды, ал 2003 жылы өзіндік оқу орны ретінде бөлінді. 2006 қаңтарыңда Орталық Азияның Еуразиялық Қоры және Эксон Мобил Қазақстан Инк. Туран - Астана университетінде экотуризм облысында менеджемент бойынша бакалавариат бағдарламасын құру бойынша жобаны ұсынды. Флорида штатының туризм, демалу және спорт кафедрасының эксперт доктордың Бриджеш Тап консултациялық қолдауы арқылы Туран - Астана университетінің туризм кафедрасының мұғалімдер құрамы экологиялық туризм облысында менеджмент бойынша бакалавариат бағдарламасын алты элективті курстардан құрастырды, сонымен қатар ұлттық саябақ, туристік компания қызметкерлердің және мемлекеттік қызметкерлердің мамандығын көтеру үшін үш модульді құрастырды. Жоба, экологиялық туризм облысында жергілікті мамандар мен эксперттердің дайындалуына және туризм кафедрасы бар университеттер, мемлекеттік органдар мен туристік бизнес өкілдер арасында байланысты орнатуына бағытталған.
Экос қоғамдық қосылысы 1997 жылы Қазақстанның экологиялық туризм дамуына көмектесу үшін ашылды, ол Ақмола облысының ірі қосылыстардың бірі болып есептеленеді.
Ұйымның міндеті: ҚР - ның жас азаматтар санасында белсенді азаматтық ұстанымды қалыптастыру.
Экос қоғамдық қосылысының негізгі мақсаты: экологиялық ақпаратты жинау және тарату, қоршаған ортаны жақсарту үшін акциялар мен шараларды ұйымдастыру,оқытатын бағдарламаларды жасау және енгізу. Олар негізінен мектеп оқушылармен, студенттермен, мұғалімдермен, қоғамдық экологиялық ұйымдармен жұмыс істейді.
Экос ақпарат министірлігінің Тірі табиғат, Каунтерпарт - Концорциумның Орталық Азияда қоғамдық бастамаларды қолдау, Қазақстанның - Сорос табиғатты қорғау бағдарламасын қалыптастыру, сату және оған қатысу гранттарына ие болған, ПРООНГЭФ Қорғалжын қорығының буферді зонасын кеңіту, ПРООНГЭФ Қазақстан Республикасына Стокгольм конвенциясының сұрақтарын шешуіне көмектесу жобаларға қатысу.
Экос әрдайым экологиялық тақырыпқа арналған ең жақсы шығармаға, суретке, фильмдерге сайыстар өткізеді. Алынған материалдардан экометодикаларды, брошюралар мен күнтізбелерді шығарады. Мұғалімдер арасында экология бойынша, ең жақсы сабақ пен сабақтан тыс шараны жасаудан конкурстар өткізіледі. Нәтижилер Экометодика шығарылымда басылады, осы арқылы мұғалімдер өз мамандығын көтеруге мүмкіндігін алады.
Терең экология облысында, әрдайым статистикалық көрсеткіштерді және Ақмола облысын қоршаған ортасының жағдайын бақылайды. Ақмола облысының қоршаған ортасының экологиялық жағдайы туралы халық ақпаратты үшін сену телефонының ыстық желісі ұйымдастырылды.
Экос экологиялық туризмді көтеру үшін көптеген семинарлар мен курстарды өткізеді. Солардың ішінде Экологияны оқытуда инновациялық тәсілдер, экологиядан білім беруге инновационды тәсілдерді кіргізуден жаттықтырушыларды дайындау курстары, Адам денсаулығына өндіріс объектілердің анторопогенді ықпалы тақырыбына конференция, Ақмола облысының ормандарын сақтау және қалпына келтіру, Ақмола облысында экологиялық туризмді дамыту көптеген дөңгелек үстелдер өткізілген.
Экос компаниясы дәстүрлі болған көптеген акцияларды өткізеді: саябақтар маршы, ағашты отырғыз, таза жағалар, таза үй, таза көше, таза Көкшетау, жасыл ел, туристік жол.
Каунтерпарт - Концорциумның Орталық Азияда қоғамдық бастамаларды қолдау жобасын іске асыруына сай, Ақмола облысының Қоршаған Ортаны Қорғау Территориалді Басқармасының көмегімен, Ақмола облысының бес қалаларының (Атбасар, Степняк, Степногорск, Щучинск және Көкшетау) ірі объектілердің қоршаған ортаға және осы аудандардың халық денсаулығына антропогенді әсер етуіне зерттеу жүргізеді.
Осы уақытта, Евразия қорының және ПРООН ГЭФ қолдауымен Экос Қоғамдастықтарға негізделген, экотуризмнің дамуы жобасын іске асырып жатыр. Сонымен қатар Сорос Қазақстан қорының қолдауымен Мемлекеттік табиғатты қорғау шараларда қоғамдық қатысу механизмдерін күшейту және кіргізу жобасы іске асыру кезеңінде.
Сандықтау үлкен орман - тау алабының жанында орналасқан, ол солтүстіктен оңтүстікке қарай 70 км - ге, батыстан шығысқа қарай - 65 км - ге созылып жатыр, осы аумақ аралығында Көк теңбіл тауы мен осы алаптың ең жоғарғы нүктесі Аты жоқ тауы (626 м) орналасқан (Қосымша Б). Сондай - ақ бойынша осында Қарақшылар тауы да бар, ол жартасты қатпарлы мәрмәр жыныстарынан тұрады (Қосымша Б). Қарақшылар тауы орман ішіне терең сіңіп көрінбей кетеді, осыдан ол Қарақшылар атына ие болған. Бұл тау Сандықтау тауының шығысында орналасқан. оның баурайларын қылқан жапырақты ормандар алып жатыр. Кенттің қасында Жабай өзені ағып өтеді, 15 шақырым жерде Құндызкөл көлі бар. Осы жерде Матвеевский бор атты табиғат ескеркіші де орналасқан.
Имантау ауылы өзі жағасында орналасқан көлмен аттас. Имантау көлі ең үлкен әрі сұлу көл болып есептеледі. Оның су тоғандарының ауданы 483 кв. км, ал ұзындығы 13 км құрайды. Көлге оңтүстік және шығыс жағалаулардан Змейка мен Осиповка өзендері келіп құяды. Бұл көлге Байсары мен Исбачка сулары да келеді. Көлдің ортасында Казачий атты көркем шағын арал бар, халық арасында ол Жыланды деп аталынып кеткен, өйіткені сол жерде көп жылан қоныстанады. Қызықты жері, аралды үстінен қарағанда оның пішіні жүрек тәрізді болып келеді. Бойынша басты көз тартарлық жер жан - жағынан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Қазақстандағы экологиялық туризмнің шығу тарихы және оның қазіргі кездегі жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.1 Экологиялық туризм туралы түсінік және оның мәні ... ... ... ... ... ... .6
1.2 Ақмола облысындағы экологиялық туризм қалыптасу ... ... ... ... ... .11
1.3 Экологиялық туризмнің ресурстарының жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... 22
2. Ақмола облысының экологиялық туризмнің даму мүмкіндіктерін талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
2.1 Ақмола облысының экологиялық туризмінің жалпы сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...262.2 Ақмола облысының туристік мүмкіндіктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 34
2.3 Экологиялық туризм дамуының стратегиялық негізін талдау ... ... .39
3. Ақмола облысындағы экологиялық туризмді жетілдіру жолдары ... 46
3.1 Экологиялық туризм дамытуда мемлекеттік қолдау тәсілдері ... ...46
3.2 Экологиялық туризм дамуындағы халықаралық келісім шарттарды арттыру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
3.3 Туристік қызметтерді экологияландырудың негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...59
Қортынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...66
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 68
Қосымша мәліметтер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..70
Кіріспе
Туризм - әлемдік экономиканың құлдырауды білмейтін, ең тұрақты дамып келе жатқан саласы. Өсу қарқынының жылдамдығына сәйкес, туризм ғасырдың экономикалық құбылысы ретінде танылуының өзі кездейсоқтық емес. Ел дәулетін ешбір шығынсыз артырудың ең төте жолы қайсы дегенде, көпшілік алдымен ауызға туризмді алады. Себебі, әлемдік тәжірибенің өзі көрсетіп отырғандай, аршынды адыммен алға кеткен мемлекеттердің көпшілігі өз қоржындарын түрлі инвестициялармен толтыру кезінде көбіне көп осы салаға арқа сүйейді.
Туризм еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуын жеделдетумен қатар өлкеміздің абырой-беделін арттыруға жұртшылықтың білім-танымының жоғарылауына, ақпарат таратудың жаңа түрлерін енгізуге ықпал етеді. Туризмнің дамуының жоғары қарқыны, валютаның зор түсімдері экономиканың әртүрлі секторларына белсенді әсер етеді, бұл туристік индустрияның қалыптасуына көмек береді. Туристік индустрия туризм жүйесінің бір жағын құраса, туризм жүйесінің екінші жағы - туристік рекреациялық ресурстар. Туристік рекреациялық ресурстар дегеніміз табиғи, тарихи, әлеуметтік-мәдени объектілер, туристік көрсету объектілері, сонымен қатар, туристердің рухани қажеттіліктерін қанағаттандыруға, олардың физикалық және рухани күштерін қайта қалпына келтіру үшін көмек беруге қабілеті бар басқа да объектілер [11].
Дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты - бұл Ақмола облысының экологиялық,мәдени, тарихи және табиғи потенциалы қаншалықты туризмге әсер етеді екенін және сол арқылы туристерді қалайша қызықтыруға болатынын көрсету.
Негізгі мәселелеріне Ақмола облысының экологиялық, тарихи-мәдени, табиғи ресурстарды пайдаланудағы мәселелерін талдау мен шешу жолдарын табу. Сонымен қатар, Ақмола облысындағы экологиялық туризмді дамыту жолдары пайдаланып, тәжірибеге сүйене отырып тиімділігін арттыру жолдары қарастырылды.
Осы тақырыпты таңдаған себебім, Ақмола облысындағы экологиялық туризмді дамытуда маңызды орын алады. Туристік экологиялық ресурстарды қалай пайдалансақ, солай туризм инфрақұрылымы, туристік индустрия дамиды. Туристік объектілерді пайдаланудың өзі қазіргі кезде өзекті, өте күрделі мәселе.
Туризм кәсіпкерлікпен, іскерлікпен айналысу үшін даму болашағы зор экономика саласы болып табылады. Қазір елімізде туристік қызметті жүзеге асыруға қолдау, қаржыландыру жүріп жатыр. Егер өзімізде кәсіпкерлікке қаражат жетпесе, мемлекеттік қолдауға жүгіну керек. Туристік кәсіпорын немесе кешен ашуда қыруар ақша қажет, себебі, туристерге демалуға барлық жағдай жасап, жоғары сапада қызмет көрсетуге міндеттіміз.
Бұл тақырыптың өзектілігіне келетін болсақ, Ақмола облысының туризмді дамытуға зор әлеуеті бар. Әрқилы географиялық ландшафт, өте бай флора мен фауна, төлтума ұлттыќ мәдениет біздің елімізде туризм индустриясын ойдағыдай дамытудың барлық шарттарын жасап отыр, деп санайды сарапшылар. экологиялық, тарихи және мәдени ресурстарды пайдаланып туризмді дамыту мақсатында туристік бағдарламалар мен шаралар дайындалуда.
Ең бастысы қазақ қонақжай халық ретінде туризмге нағыз керек қасиеттен кенде емес. Оның үстіне бұрыңғы туризмі дамыған елдерде лаңкестік әрекетердің бой көрсетуі онда туристердің көптеп баруына шектеу қойып отыр. Ойдағыдай демалғысы келген адам тұрақты даму жолына түскен, тыныш өмір сүріп жатқан елдерге ғана саяхатқа шыққанды ұнататыны белгілі. Бұл тұрғыда Қазақстан таптырмайтын орын.
Қонақтардың көбейгені жатар орын мен тамақтандыру, мәдени және байланыс қызметін жақсартуды талап ететіні анық. Сол себепті елімізде туристік салаға жауап беретін құзырлы орындар шетелдіктердің көңілінен шығатын барлық шараларды қарастырып жатыр. Арнайы жарнамалау компаниясы бірқатар елдерде Қазақстанның көрікті жерлерін кең ауқымды насихаттамақшы [26].
Ақмола облысы Қазақстанның орталығында дала аймағында орналасқан. Қазақ қатпарлы мемлекетінің солтүстік бөлігін, Есіл өзен ағысының жоғарғы бассейнін, ал оңтүстік-батысында - Теңіз көлдерінің ағусыз шұңқырымен Нұра өзенінің сағаларымен Қорғалжынды алып жатыр. Осындай географиялық орналысу оның үлкен алуан-түрлі табиғи жағдайларына себепші болды, яғни рельефіне, климатына, топырақ-өсімдік қабаты мен жануарлар әлеміне. Республиканың басқа солтүстік облыстардан ерекшеленетіні ол облыстың табиғи құндылықтары. Облыс өте сирек ерекшеліктерге ие.
Жұмыстың құрылымы кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған әдебиеттерден және қосымшалардан тұрады.
* Кіріспеде тақырыптың өзектілігі негізделенеді және дипломдық реттеудің мақсаты мен негізігі мәселелері анықталады, зерттеу нысаны мен мәселені зерттеу әдістемесі көрсетілді.
* Бірінші бөлімде экологиялық туризинің шығу тарихы мен мәңі, маңызы ашылады және Ақмола облысындағы экологиялық туризмнің жалпы сипаттамасын көрсеткіштері қарастырылады.
* Екінші бөлімде Ақмола облысының экологиялық туризмнің жалпы сипаттамасы, турисік мүмкіндіктері, даму стратегиясын талдауы қарастырылады.
* Үшінші бөлімде Ақмола облысындағы экологиялық туризмнің дамуы және мемлекеттік қолдауы мен туристік қызметтерді экологияландырудың негізгі бағыттары қарастырылынады.
Жұмыстың теориялық-әдістемелік негізі - Ақмола облысындағы экологиялық туризмді дамыту және оның талдаулары,халықаралық келісім шарттары,экологияландырудың негізгі бағыттарды пайдаланудың қорытынды тәжірибелері болып табылады.
Дипломдық зерттеуде нормативтік және заң шығарушылық құжаттар, мақалалар, кітапхана құжаттары қолданылады. Соңында келтірілген қосымшалар зерттеу жұмысының барысын көрсетеді.
1. Қазақстандағы экологиялық туризмнің шығу тарихы және оның қазіргі кездегі жағдайы
0.1 Экологиялық туризм туралы түсінік және оның мәні
Экологиялық туризм - туризмде жаңа құбылыс. Экотуризм концепциясының құрылуы 80 - ші жылдардан бастап санауға болады, ол батыс Германия және Швейцария ғалымдардың жұмыстармен байланысты басылымдарда, осы тақырыпқа орай зерттеулер пайда болған кездерімен байланысты.
Жалпы түрде ХХ ғасырдың соңғы 10 жылда топтық туризмнің әр түрлі формалардың қарқында дамуында негізінен қол тимеген табиғатпен және оның кұрамымен байланысты бағыттар дамыды, ол өте әйгілі экологиялық туризм атына ие болды.
Қазіргі уақытта біздің және шетел мәліметтері бойынша экологиялық туризмнің әр түрлі анықтамалары бар: табиғи - бағытталған, тұрақты немесе экологиялық, техникаланбаған туризм, табиғитқа жақын туризм, бейімделген туризм. Ең кең таралған анықтама АҚШ қоғамымен берілген: экологиялық туризм - экожүйенің толымдылығын бұзбай, территорияның табиғи және мәдени этнографиялық негіздері туралы мәлімет алу мақсатында қол тимеген табиғатқа саяхат. Ол табиғат қорғауда жергілікті халқына экономика жағынан тиімді ортаны жасайды2.
Айтуға жөн, экологиялық туризм басқа табиғи бағытталған топты туризмге теңістіруге болмайды, әсіресе спорттық. Қазіргі уақытта бар белсенді туризм түрлері - спорттық, денсаулықты қалпына келтіру - белгілі бір ауданның табиғи негіздерін қолданып отыр, табиғатта болу тек қана жақсы әсер ғана емес сонымен қатар осы туризм түрлерінің негізін қалап отыр3.
Басқа жақтан қарасақ, әлемде қолы тимеген жерлердің аз болуына байланысты экологиялық туризмді теқ қана аяқ баспаған жерлерде демалу шекарада айқындауға өте қиын.
Әлемдегі туроператорлар тәжірибиесі бойынша экологиялық туризмнің мәні кеңірек. Африкада дамып жатқан мемлекеттерде экологиялық туризмге аң аушылық та жатады, олар оны былай түсіндіреді: белгілі бір аңға реттелген аң аушылық жасау арқылы нақты экожүйелерде сол аңдардың саны реттеледі.
Мүмкін әр мемлекетте нақты бір жағдай бойынша экологиялық туризмнің өз анықтамасы бар. Менің ойымша экологиялық туризм келесі аспектілерден тұру қажет:
oo табиғатқа қаратылған және табиғи ресурстарды көбірек қолдануда негізделген;
oo біздің өмір сүретін аймаққа зақым келтірмейтін немесе біз тұратын аймақта зақымды минималдайтын, дәлірек экологиялық тұрақты болу керек;
oo экологиялық біліктілікке бағытталған, табиғатпен тең қарым-қатынасты құру;
oo жергілікті мәдени қоғамдық ортаны сақтау;
oo экологиялық туризм дамып жатқан аудандардың экономикалық тиімділігін және тұрақты дамуын қамтамасыз ету.
Экологиялық туризмнің үш негізгі компонненті:
табиғатты тану - дәлірек, табиғатты зерттеу және туристердің жаңа білімдерге ие болу.
экожүйені сақтау - ол туристер тобының маршрутта сәйкесінше мінез көрсетумен бірге, туроператорлардың және туристердің қоршаған ортану сақтау шараларда қатысу.
жергілікті халқының қызығушулықтарын құрметтеу - ол жергілікті халқаның салт - дәстүрін, заңдарын бұзбау және де туризмнің
Туристік дестинациялардың дамуына экономикалық - қоғамына баж беруі.
Осы бағыттың негізгі приоритеті - зақым келтірме, болашақтаға ұрпақтарымыз әлемді қазір біз көргеніміздей көруге мүмкіншілігі болуы керек.
Экологиялық туризмнің мәні 1980 жылы БТҰ - ның Генералді ассамблеясы 21 тарауында айқындады. туризм тәжірибиесінде ішкі сезімдер техникалық және материалді элементтерден көбірек болуы керек. Ішкі сезімдер фундаментальді және келесі аспектілерден тұрады:
- жеке адамның толық даму;
- білімнің таратылуы;
- өзінің мәдениеттілігін және қоғамның моралін орнату 4.
Жоғарыда мазмұндағанына сай, экологиялық туризм, туризмнің бөлігі ретінде түсіндіріледі, ол алдын - ала адамның ашық табиғат жағдайларында болуына бағытталған, оның тікелей адамның танымдық, ғылыми, өлкетану қажеттіліктерін қамтамасыз ететін табиғи, экзотикалық, қайталанбас сәттермен байланысы.
Жазылған принциптерге Ресей ғалымдардың ойлау жолдары сәйкес келеді. Мысалы, Дроздов А.В. экотуризмді табиға - бағытталған топқа жатқызады және оны 2 түрге бөледі:
- ерекше қорғалатын шекарадағы (акваторийлердегі) туризм;
- ерекше қорғалатын шекарадан тыс (акватор-ден) туризм 3.
Экотуризмнің басқа туризм түрлерінен принципиалды айырмашылығы - табиғи территорияларда туристер тәртібінің регламентациясы және табиғи ландшафтарды қоқыстардан және салмақтан қорғау.
Әлем тәжірибиесінде тұрақты даму терминнің пайда болуымен, толық құқықпен, экологиялық туризмді, табиғи және мәдени ресурстарды қолдануда экологиялық қауіпсіз тәсілдерді қоладанатын, туризмнің тұрақты даму формасы деп айтуға болады.
Экологиялық туризмді тереңірек түсіну үшін, Халықаралық Туризм Ұйымымы экотуристің 10 міндеттерін құрып, ұсынды:
1. Әлемнің қалпына келмеуі туралы ұмытпау керек;
2. Тек қана өз ізін қалдыру, өзімен бірге тек қана фотосуреттерді алуға;
3. Уақытша болып жатқан елдің: географиясын және халықтың мәдениетін тану;
4. Жергілікті халықты құрметтеу;
5. Қоршаған ортаға зақым келтіретін бұйымдарды сатып алмау;
6. Әрқашан бұрын жүрген жолмен жүру;
7. Қоршаған ортаны қорғау бағдарламаларын қолдау;
8. Қоршаған ортаны қорғау тәсілдерін мүмкіншілігі бар жерлерде қолдану.
9. Қоршаған ортаны қорғаумен айналысатын ұйымдарды қолдау.
10.Экотуризм принциптерін қолдайтын фирмалармен саяхат жасауға. Экотуризм концепциясының базалық принциптерін 1 суретке сәйкес көруге болады 3.
Экотуризм
Қорғалатын территориялар және жергілікті халық үшін
Экологиялық-ағартушылық,жергілікті халықтың салт-дәстүрлері
Күштеу және кең қамту принципі
Күштеу және кең қамту принципі
Негативті әсер етуді азайту принципі
Табиғатты қорғау және сананы жоғарлату
Қаржылық-экономикалық және мәдени артықшылықтарды
Табиғи және әлеуметтік-мәдени үйлесімдік,ілгері жағдай ретінде
Жергілікті қоғамдастықтар жағынан қатысу және бақылау
Сурет 1. Экотуризм концепциясының базалық принциптері
Басқа туризм түрлеріне қарағанда экологиялық туризм маңызды әлеуметтік рольді, эмоционалді - психикалық ауыршылықты төмендеуіне әкелетін, адамның табиғатпен қарым - қатынасын , жаңа жерлер, саяхаттар туралы ақпаратты алу қажеттілігін қамтамасыз ететін фактор ретінде ойнайды. Ол әлемді тану және көкжиектің кеңуіне белсенді тәсіл болып саналады.
Экологиялық туризмнің ерекшелігі, дамымаған аудандарда халықты еңбекпен қамтамасыз ететін, жалпы өмір сүру деңгейін көтеруіне әкелетін жергілікті халықтың табиғи және тарихи - мәдени қызықты жерлерді сақтау үміттілігінің артыруында.
Туристтер топтары негізінен бағытталған табиғи ортаны, мемлекетті немесе ауданды өзгермелі күйінде сақтау, осы територрияларда экологиялық туризм дамуында керекті шарт болып саналады. Туризмнің осы бөлігінің ерекшелігі ол көрінбейтін экспорт ретінде көрінеді. Экспортқа өндірілген экологиялық туризмнің қызметтері мемлекеттен шығарылмайды, туристер өздері, оларды қызығатын объектен бөлетін жолды өтіп мақсат еткен жерге жетеді. Сонымен, экологиялық туризм жергілікті халықтың жұмыспен қамтамасыз етуіне, мемлекеттің төлеу балансына және жергілікті бюджетке өз күшін салады 5.
Экологиялық туризмнің спецификалық ерекшелігі үшінші жаққа әсер ету - табиғи және рекреациялық территориялар ісінде қатыспайтын ұйымдар мен жеке тұлғалар, бірақ - та шығару нарығының кеңіуіне (туристік, спорттық және тағы да басқа тауарлар), жерге бағаның өсуіне пайда, жергілікті жердің экномикалық конъюктурасының жалпы тұрақтануына жаңа мүмкіншілік туады 6.
Әдебиетте экотуризм сферасына қатысты бірнеше термин кездеседі.
Биотуризм - жеке түрлер немесе биоценоздар болса да, тірі табиғаттың кез келген көрсетулер, туризмнің объектісі болып саналады.
Табиғи туризм - кез келген табиғат, тірі немесе тірі емес (мысалы, үңгірлер, таулар, суқоймалар және т.б.) туризм объектісі. Табиғи туризм, биотуризмді тақырыптық бағыт ретінде қосады. Экотуризмнің объектісі ретінде - әдетті мәдениет қоршаған ортамен біркелкі болып табиғи, мәдени - қызықты жерлер және табиғи - антропогенді ландшафтар бола алады. Бүкіләлемдік туристік ұйым шытырман туризмді экологиялық туризмді қосып кең түсініктеме ретінде қолданады. Бірақ - та экотуризм, шытырман элементтері болса да, оны таза күйінде шытырман ретінде жие түсінуге болмайды. Сондықтан шытрман туризм және экологиялық туризм көп жағдайда кездеседі, бірақ - та бірінші екіншіні жұтпайды. Экотрузмнің көлік түрлері бойынша классфикацияларында өзінің ерекшелігі бар. Экологиялық айырады:
Су туризм (байдаркаларда, плотта, каноэде және т.б.);
Жаяу (шаңғы, атты, велосипедті, автомобильді (электромобильдер);
Авиациялық (планерлер, аэростаттар).
Агротуризм немесе агроэкотуризм көп тараланып жатыр. Бұл ауылдық жерлерде туризм, осында туристер фермалар мен хуторларда ауылдық өмірде сүріп жатыр. Осындай туризмнің дамуы табиғи ланшафтар және жоғары деңгейде тыңайған ауылшаруашылық территориялар бар Батыс Еуропаға тән. Экологиялық туризм Италияның ұлттық парктерінде дами алады.
Сонымен қатар синонимдік терминдерде тұрақты, қалыпқа келтіру, жасыл туризм түсініктері қолданылады. Олар қоршаған ортаға минималді әсер ететін технологияны қолданатын туризм туралы айтып жатыр. Бірақ - та әрбір тұрақты туризмді, экологиялық туризм деп санауға болмайды, өйіткені экологиялық технологиялар пляждік, ірі қалалардағы қонақ - үй ісінде және әуе тасымалдауда қолдана алынады. Негізінен саяхатта турист бір жағынан белгілі бір көлемде білімді алғысы келеді, басқа жағынан табиғатта демалғысы келеді. Мақсатты таңдауына қарай 1 Кестеге сай келесі экотуризм түрлерін белгілеуге болады: табиғи туризмнің ынтанушысы, табиғи туризмге қызығушылығы бар турист, қызығушылығы жағдай бойынша бар турист, спорт пен оқиға қызығушылығы бар турист 13.
Туристердің кішігірім бөлігі ғана ғылыми мақсаттағы туризіммен айналысады. Бірақ - та экологиялық туризмнің осы түрі ғылымға және экотуризмді дұрыс дамытуға керекті жоғалған және аз зерттелген аудандар туралы ақпарат қайнары болып саналады. Соңғы уақытта жоғарғы квалификацияны керек етпейтін ғылыми жер зерттеулерінде жай туристердің көмегі қолданылады. Олардың көбісі табиғатта демалу мен бірге Коста - Рикада тасбақалардың жұмыртқаларын сирек түрлерін жинаумен немесе Ресей қорықтарында тұяқтардың санын бақылаумен айналысады.
Экосаяхаттың әр бірі танымдық мақсатқа бағытталған. Танымдық мақсаттағы экотуризмнің объектілері ғылыми экотуризмде сияқты жеке зерттеу көз қарасынан қарай қызықты биологиялық түрлер болып саналады, оларды star species деп атайды, мысалы пілдер, арыстандар және Шығыс Африка мен Азияда басқа да ірі жыртқыштардың және тұяқтардың түрлері. Раунд қаласында соғысқа дейін уақытта шетел туристер арасында гориллаларға арнайы арналған қорық, өте танымды болды. Экотуристерді жие, тірі емес табиғаттың қызықты жерлері қызығады геморфологиялық, гидрологиялық және басқа да объектілер (таулар мен каньондар, үңгірлер, көлдер мен өзендер). Осында танымдық мақсаттан басқа, экотуризмнің рекреациондық элементі іске асырылады, ол спорттық туризм, альпенизм, шаңғы тебу, суда жүзу, аттармен жүру, походтар және белсенді мен пассивті демалудың басқа түрлері кіреді. Экотурзмнің объектісі ретінде экзотикалық өсімдіктер одағы немесе бизеноздар, мысалға тропикалық ормандар, гулденген жазғы тундра және көктемгі шөл бола алады. Бірақ - та туристерді жалпы, таңғажайып сирек ландшафтар қызығады. Соңында, көп жағдайда танымдық экотуризм объектілер санына табиғи ортадан бөлінбейтін мәдени, тарихи немесе этнографикалық ерекшіліктер кіреді.
Экотуристердің ең танымал істердің ішіне жаяу жүру, құстарды бақылау, кино және фотоға түсіру, экосафари, палаткалы қалашықтарды сүру, тауларға бару және альпенизм, балық аулау және судаға туризм, ботаникалық экскурсиялар, археологиялық және палентологиялық туризм, спелеотуризм, экзотикалық көбелектерді бақылау кіреді. Дұрыс даму жағдайында, экологиялық туризм қазіргі әлеуметтік - экологиялық кризисті шешуінде өзінің үлесін қоса алады. Ол табиғатты және салттық мәдениетті сақтауға көмектеседі. Туризмнің осы секторында сұраныстың ұлғаюы ерекше қорғалатын табиғи территорияларды құру керектігіне әкеледі, біріншіден ұлттық және табиғи парктерді құру.
Соңғы жылдарда кең пайдалынатын экологиялық туризмнің ерекше формалары көп танымды, ол экстремальді туризм. Бұл әр бір қатысушының табиғи экстремальді жағдайдан шығу мүмкіншілігін алу мақсатында, адам сүруіне қолайсыз, қиын жетерлік региондарға маршрут. Экологиялық бағытталған экстремальді туризмнің әртүрлілігі ретінде шытыраман туризм болып саналады, ол жабайы табиғатпен қарым - қатынаста болу мен физикалық ден - саулықты орнатудан ерекше ләззат алуға мүмкігдіе ашады.
Экологиялық туризм мемлекеттік бюджетке үлкен пайданы әкелуге мүмкіндігі бар. Әсіресе ол дамып жатқан мемлекеттерге тән. Олардың нәзік экономикасына барлық дамып жатқан мемлекеттер қазынасына экологиялық туризмнен бірнеше миллиард доллардың түсуі - үлкен ақша болып саналады. Территориялардың көбісінде экологиялық туризм мамандандырылған бөлігі бола алады, табиғатты бұзатын шаруашылық ісіне бәсекелестік альтернатива ретінде. Біздің мемлекет кең территорияларға және қол тимеген табиғатқа бай. Өкінішке орай, соңғы уақытқа дейін экотуризмнің дамуы жеке деңгейде дамыды. Қазір біз көптеген әлемдік нарықтарға шығып жатырмыз, сонымен қатар туризм нарығына да. Экологиялық туризмді дамыту арқылы ерекше территориялардың табиғи әсемдігін сақтауға болады.
0.2 Ақмола облысындағы экологиялық туризмнің қалыптасу жолдары
Экотуризм бұл - қоршаған ортаға зақым келтірмейтін және жергілікті тұрғындарға экономикалық пен мәдени дамуына көмектесетін ерекше қорғалатын табиғи территорияларда жауапкерлі туризм.
Экосайт - (ағылш. Ecosite - экотуристік тұрақ) - бір ауылдың территориясында орналасқан экотуристік демалу база. Әр экосайтта экотуристік қызметтерді ұсынатын өзінің шағын ауылдықтар тобы бар: қонақ үй типтес үйлерде тұру, құрал - жабдықтарды, аттарды жалға беру, экскурссияларды өткізу және т.с.с. Рекреационды жүктемені жеңілдету үшін бір экосайтқа бір уақытта 15 - 20 турист келуі керек.
Қонақ үй типтес үй - экосайттарда туристердің орналастыру орны. Экосайтқа байланысты, туристер жеке үйлерде және жергелікті тұрғындардың үйлерінде орналастыруы мүмкін. Барлық қонақ үй типтес үйлерге туристер үшін жиһаз бен құрал - жабдықтары бар бөлмелер беріледі. Үйлердің көбісінде ыстық және суық су мен дәретхана бар, қалғандары моншаны ұсынады.
Экотурстік маршруттар - қоршаған ортаға зақым келуін максималді болдырмау, табиғи және тарихи қызықты жерлерге бару. Маршрутқа теқ қана гидпен бару керек, бірқ - та 10 - 15 адамнан көп емес. Ұзақтылығына, қиындық деңгейіне және туристердің тілуіне қарай экскурсиялар атты немесе жаяу, сирек жағдайда автомобильді бола алады.
2004 жылдың шілдесінде Орталық Азияның Еуразиялық Қоры және Эксон Мобил Қазақстан Инк. экологиялық туризм арқылы Қазақстандағы жергілікті қоғамдастықтарының күшеуіне көмектесуді бастады.
Астан қаласында 2007 жылы 25 шілдеде Орталық Азияның Еуразия Қоры (ОАЕҚ) Қазақстандағы экологиялық туризмді (экотуризмді) дамыту бойынша Бастаманың үшінші кезең қорытындысының тұсаукесерін өткізілді.
Осында ҚР Туризм және спорт министрлігі Туризм индустриясы комитетінің төрағасы Евгений Никитинский, ЭксонМобил Қазақстан Инк. компаниясының қоғаммен және үкіметпен байланыс жөніндегі директоры Патрисия Грэхам және ОАЕҚ-ның Қазақстандағы атқарушы директоры Ринад Темірбеков бұл бастаманы жалғастыруда қолдау көрсетуге әзірліктерін білдірді.
Экологиялық туризм жобалары шалғайдағы, шағын ауылдық жерлерде жеке кәсіпкерлікті дамытуға септігін тигізіп, жергілікті тұрғындарды қоршаған ортаға аса қорғаушылықпен қарауларын қолдап, жалпы жұртшылық арасында экологиялық мәдениетті үгіттеуге мүмкіндік береді, 2007 жылы Ақмола облысы бойынша экотуристік базаларды дамыту, тиісті мемлекеттік органдар, жеке туристік агенттіктер мен экологиялық ҮЕҰ-дың өкілдері үшін экотуризм бойынша біліктілігін көтеру, сонымен қатар экотуристік қызмет түрлерін ұсынушылардың бизнеске бейімділіктерін дамыту бойынша қомақты шаралар атқарылды.
ОАЕҚ және оның әріптестері - Ақмола облысының ауылдық қоғамдастықтары - 2005 жылдан бері туристерді аймақтың тарихы мен мәдениетіне үйретуде қызмет етуге және табиғатты аялауға негізделген экотуристік базаларды құрып дамыту жұмыстарымен айналысуда. Тұран Астана университетінің Туризм және сервис кафедрасы ерекше қорғалатын табиғи орындардың қызметкерлері мен туристік фирмалардың менеджерлері үшін біліктілігін көтеру курстарын ұйымдастырды. Оқу тренингтерге қатысушылар курс материалдарына қатысты оң пікірлерін білдірді, қазір бағдарлама тағы да жетілдіре түсуде.
Экотуризм бойынша бизнес бастауға бел бұрған Оңтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Ақмола, Алматы облыстарының белсенді тұрғындары ауылдық қоғамдастықтар мен экотуристік өнім шығару негізінде шағын бизнесті бастау және дамыту бойынша тренингтерден өтті. Тренингпен қатар олардың экотуризмді дамыту бойынша кеңестерді көшпелі түрде немесе қашықтықтан алуға мүмкіндігі болды. ОАЕҚ Экотуризмді дамыту бастамасын ЭксонМобил Қазақстан Инк. корпорациясы, АҚШ-тың Халықаралық даму агенттігі (USAID) және ПМГГЭФ қаржылық қолдауымен, ҚР Туризм және спорт министрлігімен ынтымақтастықта 2004 жылдан бері жүзеге асырып келеді. Бастаманы жүзеге асыру уақыты аралығында ОАЕҚ Қазақстандағы сегіз экотуристік (экосайттар) демалыс базасының дамуын қолдады, Алматыда экотуризм бойынша ақпараттық - қор орталығын құрды, Қазақстанда экотуризм бойынша алғашқы білім беру бағдарламасын енгізді.
Орталық Азияның Еуразиялық Қоры (ОАЕҚ) - аймақта 2005 жылы құрылған қоғамдық ұйым. ОАЕҚ жергілікті қоғамдастықтар мен азаматтық және экономикалық жағдайды жақсарту арқылы азаматтардың өз болашағын қалауына қолдау көрсетіп, қоғамдық және жеке қорларды жетілдіреді. ОАЕҚ Еуразия қорының қызметін жергілікті институт ретінде жалғастыруда. Еуразия Қоры - жеке коммерциялық емес ұйым, 1993 жылдан бері Орталық Азияға 40 миллион доллардан астам инвестиция салды. ExxonMobil - Қазақстанды қосқанда әлемнің шамамен 200 мемлекетінде аффилиирленген тұлғалары арқылы жұмыс істейтін әлемдегі үздік мұнайгаз компаниясы. Компанияның басты стратегиясының бірі - жергілікті қауымдастықтардың дамуына жәрдемдесу.
ABN AMRO - еуропалық халықаралық банк, оның тарихы 1824 жылдан басталады. Банк филиалдарының саны әлемнің 53 елінде 4500 өкілдіктенен асады, ал қызметкерлердің саны 105 000 адамнан асады. ABN AMRO Қазақстанда қызметін жүзеге асыруа лицензияға ие болған бірінші шетелдік банк болды, сонымен қатар бөлшек бизнес саласында банктік қызмет көрсете бастаған шетелдік банктердің ішіндегі алғашқысы. Бүгінде ДАБ ABN AMRO Банк Қазақстан АҚ филиалдар желісі Алматы, Астана, Атырау мен Теңіз поселкесін қамтыған. Аталмыш бағдарлама АҚШ-тың Халықаралық даму жөніндегі агенттігі (USAID) арқылы америка халқының көмегімен туындады. Орталық Азиядағы Еуразия Қоры мақалалардың мазмұнына жауапты. Мақалалар АҚШ Үкіметі мен USAID позициясына сійкес келе бермейді.
Бастама негізіне Орталық Азияның Еуразиялық Қорымен 2003 - 2004 жж. жүзеге асырылған экотуризм жобалары жатқызылды, олардан түскен пайданың үлкен бөлігі әуе компанияларына, отельдерге және басқа халықаралық компанияларға бағытталады, экотуризм қызметтерін жабдықтайтын жабдықтаушылар персоналды жалдап жергілікті деңгейде сатып алуды жасайды, осының барлығы жергілікті экономикаға тұрақты қаржылық ағымды қамтамасыздандырады.
2003 жылдың маусымында Орталық Азияның Еуразиялық Қоры Еуропадағы қауіпсіздік және серіктестік ұйымымен, Халықаралық волонтерлы қызмет және корпаративті донорлармен бірге алыс аудандарға капиталдың түсуін және табиғи ресурстар сақтауына көмектесуді ұйымдастыру мақсатында экологиялық туризм дамуында төрт жобаны қаржыландырды.
Лепсинскіде, Ақсу - Жабағалыда, Қатон - Қарағайда және Риддерде жобаларды қаржыландыруы тұрмыс жағдайларын жетелдіруіне, туристік құрал - жабдықтар мен жаңа техникаларды сатып алуына, мәдени алмасуды ұйымдастыруына және маркетингтік материалдарды өндіруіне бағытталған.
2005 жылдың көктеміне қарай осы жобалар 1500 - ден астам туристер ағымын тартты, ол алдыңғы көрсеткіштерге қарағанда жоғарырақ. Жобалар 30000 мың доллардан астам пайданы әкелді, 80 - 85 пайызы тура жергілікті экотуризм қызметтерді жабдықтайтын жабдықтаушыларға бағытталған.
Бастама 2004 жылы Халықаралық волонтерлы қызметімен жалғастырылды. Ұйым экотуризм бойынша ақпаратты пунктін Алматы қаласының орталығында Рамстор ойын - сауықтық комплексте, және орналастырды. Пункт жоба бойынша бес экологиялық бағыттар туралы ақпаратты таратты. Сонымен қатар экотуризм туралы ақпаратты сайтта алуға болады. 2005 - 2006 жж. бойынша кірген адамдар саны, 2 - ші және 3 - ші суреттерге сәйкес көрсетілген 30.
Сурет 2. 2008 жыл бойынша келушілердің саны
Сурет 3. 2009 жыл бойынша келушілердің саны
Ақпаратты пунктің тәжірибиесі, Қазақстанның экологиялық туризмді дамуындағы бірінші және екінші жобалар арасында байланыс звеносы болып, келешектегі экотуризм бойынша Ақпаратты - ресурстық орталықтың негізіне жатқызылды.
Экотуризм бойынша Ақпаратты Ресурстық Орталық 2005 жылдың көктемінде Алматы қаласында Эксон Мобил Қазақстан Инк. және АҚШ - ның халықаралық даму агенттігімен, Қазақстанның туристік ассоциациямен және Халықаралық волонтерлы қызметімен бірге пайда болған. Орталық, Қазақстанның экосайттары туралы ақпаратты берумен және бірінші ретті бес бағыттағы турлар мен кейінірек қосылған екінші ретті бес бағыттағы (Қарқаралы, Ұғам, Қорғалжын мен Көкшетау) турларды брондаумен айналысады. Сонымен қатар, орталық, бар және потенциалды қызметтерді жабдықтаумен айналысатын жабдықтаушылар үшін семинарлар, тренингтер, консультациялар өткізеді және экосайттар мен туристік агенттіктер арасында серіктестік қарым - қатынасты реттейді.
2005 жылы Орталық Азияның Еуразиялық Қоры және Эксон Мобил Қазақстан Инк. Ақмола облысында экотуримзді дамыту бағдарламасын бастады. Екі мемлекеттік емес ұйым Экос және Родник Көкшетау мемлкеттік ұлттық табиғи саябақта және Қорғалжын қорығында жобаны іске асыру үшін таңдалды. Бірінші жылдың бойында жобада қатысу шешкен ауыл тұрғындары қоғамдық топтарға бірігіп, шағын бизнесті жүргізу және туристерге қызмет көрсету бойынша тренингтерден өтті, ал екінші жылдан бастап туристер қабылдауын бастады.
Жалпы бағдарламада экотуризмді дамытатын, алты ауыл қоғамдастықтары жұмыс істейді: Имантау, Айыртау, Сандықтау, Зеренді, Новоникольск және Қорғалжын. Осы қоғамдастықтарда 24 жанұя жұмыс істейді, бір уақытта 80 жуық туристерді қабылдай алады.
2005 жылы қаланған Имантау, Айыртау, Сандықтау, Қорғалжын қоғамдастықтары 2007 ж. туристік маусымына сай 500 - ден астам туристерді қабылдады, осы арқылы әр отбасы 550 доллар пайда тапты. Экос қоғамдық қосылысынан 2005 - 2007 жж түскен табыстар көлемі 3 кестеде көрсетілген 13.
Кесте 1.
Экос қоғамның жұмысынан 2005 - 2007 жж түскен табыстар көлемі 13
(теңге)
Экосайттың аты
2007 жыл
2008 жыл
2009 жыл.
Имантау
2700000
5600000
7500000
Айыртау
2000000
4800000
6100000
Сандықтау
2500000
5200000
6200000
Қорғалжын
5000000
7850000
12000000
Ауылдық қоғамдастықтармен ұсынылатын, экотуристік қызметтерді нарыққа өткізу үшін, Орталық Азияның Еуразиялық Қоры және Эксон Мобил Қазақстан Инк. маркетингтік зерттеулерге үлкен рөл бөліп жатыр. 2006 жылы Туран - Астана университетінің, туризм және сервис кафедрасының студенттері, басшылықтың астында Астана - Байтерек комплексте, Думан ойын - сауық комплексте, Рамстор супермаркетте және халықаралық әуежайда орнастырылған пунктерде жұмыс істеді.
Экос қоғамдық қосылысынан 2005 - 2007 жж Имантау, Айыртау, Сандықтау және Қорғалжын өңірлеріне келеген туристердің ағымы 4 - ші суретте көрсетілген 30.
Сурет 4. Қорғалжын, Имантау, Айыртау, өңірлеріне 2007 - 2008 жж туристердің ағымы
Экологиялық мәдениет интеграция қорының эксперттерінің табысты жұмыс нәтижесінде 2007 жылы Астана қаласының 6 турфирмамен қатынас орнатылды: Центр - тур, Оазис - 1, Еуразия - Экспресс, С.А.Т, Саят, Горизонт. Ақмола облысының экосайттарында болған турфирмалардың өкілдері, оларды өзінің қызметтер пакеттеріне кіргізді. Туран - Астана университетінің бірнеше студенттері осы фирмаларда тәжірибиеден өтіп өз - өзінді ішкі туризм менеджері ретінде сынады.
Экотуризм облысындағы білім - 2006 қаңтарыңда Орталық Азияның Еуразиялық Қоры және Эксон Мобил Қазақстан Инк. экотуризм облысында менеджемент бойынша бакалавариат бағдарламасын құру бойынша жобаны ұсынды. Флорида штатының туризм, демалу және спорт кафедрасының эксперт доктордың Бриджеш Тап консултациялық қолдауы арқылы Туран - Астана университетінің туризм кафедрасының мұғалімдер құрамы экологиялық туризм облысында менеджмент бойынша бакалавариат бағдарламасын алты элективті курстардан құрастырды, сонымен қатар ұлттық саябақ, туристік компания қызметкерлердің және мемлекеттік қызметкерлердің мамандығын көтеру үшін үш модульді құрастырды.
Кафедраның алты түлек студенті өз дипломдық жұмысы ретінде экологиялық туризіммен байланысты тақырыптарды таңдады. Қазіргі уақытта Экотуризм облысындағы менеджер мамндығы бойынша 10 студент оқып жатыр. Экотуристік қызметтердің бірінші төрт менеджерлері 2008 жылдың жазында университеттің дипломдарын алады.
2007 жылы мамандықты көтеру бойынша екі тесттік тренингтер өткізілді - Туроператорларға арналған экотуризм және Жергілікті қоғамдастықтар мен ЕҚТТ қызметкерлері үшін экотуризм - Астана қаласының 11 қызметкерлеріне және Ақмола мен Оңтүстік Қазақстан облыстарының үш ұлттық саябақтың қызметкерлеріне ұсынылды.
Экотуристік қызметтерді жабдықтайтын жабдықтаушылар үшін бизнес - оқыту - 2007 жылы Қазақстанда экотуризм даму бастамасына, Орталық Азияның Еуразиялық Қорының экотуристік қызметтерді жабдықтайтын жабдықтаушыларды оқыту және шағын бизнесті ұйымдастыру мен жүргізі бойынша жобасын қолдайтын ABN AMRO қоры қосылды.
2007 жылдың маусымында экотуристік қызметтердің жеті бағыты бойынша 18 бастауыш жабдықтаушылары (Сатты (Алматы облысы), Ұғам (Оңтүстік Қазақстан облысы), Айыртау, Зеренді, Қорғалжын (Ақмола облысы), Марқакөл, Риддер (Шығыс Қазақстан облысы) Кәсіпкерлік негізі, ЖК ашу, Бірегей экотуристік өнімді құру тренингтерін өтті. Тренингтер арнайы осы аудиторияға Жастардың жетістіктері және ЭМИҚ - мен құрастырылған, олар ауылда шағын бизнесті ұйымдастыру, шаруашылық формалары, салық салу, микронесиелендіру, бірегей экотуристік өнімді құру, туроператорлар мен турагенттермен жұмыс, экотуристік өнімнің маркетингі.
2007 жылдың қыркүйегінде ЭМИҚ Ақмола, Оңтүстік Қазақстан, Алматы және Шығыс Қазақстан облыстарында орналасқан 10 экотуристік сайттар үшін шығу консультациялар тізбегін өткізді. Консультация нәтижелері бойынша эксперттер әр экосайттың келешек дамуына жеке кепілдеме құрастырды.
2007 жылдың қараша айында Экономика және кәсіпкерлік негізін интерактивті оқу методикасы Ақмола облысының ауыл мұғалімдері үшін семинар өткізілді. Ақмола облысының білім департаментімен бірге тренингте қатысатын мектептер үшін Экономика және кәсіпкерлік негізі пәнін оқытуға кіргізу сағаттарды бөлу туралы келісім жасалды. Енді, облыстың 28 мұғалімі, мектеп оқушыларына ауылда туристік шағын бизнесті ашу туралы, қысқа курстарды бере алады.
Экологиялық туризмді қолдайтын ұйымдар:
ExonMobil Корпорациясы 200 мемлекетте жұмыс істейтін бас мұнайгазды компания. Қазақстанда ExonMobil компаниясы өзінің өкіл компаниялар арқылы Тенгишевройл ұйымымен бірігіп осы компанияда 25 пайыз меншігін алып жатыр, Солтүстік Каспий бойынша өнімді бөлу келісім шекарасында 18,52 процеті және Каспий құбыр консорциумде 7,5 проценті бар. Компанияның негізгі стратегиясы ретінде жергілікті қоғамдастықтардың дамытуына көмектесу болып табылады.
UNDP Әлемдік экологиялық қордың шағын граннтар бағдарламасы (ӘЭҚШГБ) 1992 жылы қаланған, ол барлық әлемде экологиялық сұрақтарды шешумен бірге жергілкті халықтың өмір сүру деңгейлерінің көтеруіне шақырылған әлемдік механизм.
ИРЦЭ Экотуризмнің ақпаратты - ресурсттық орталығы (ЭАРО) бұл - туризмде негізделген, жергілікті қоғамдастықтарды қолдау және экотуризм дамуы арқылы тұрақты пайданы құруға көмек көрсету. Жоба гуманитарлы болып келеді және аудандарда экотуризмді дамыту үшін қоғамдастықтардың талаптарын ақпаратты және ресурстық қолдауы арқылы жүзеге асырылады. 5 - ші суретте Қазақстан Республикасына 2006 жылы экологиялық туризм мақсатымен келеген шетел және ҚР туристер саны көрсетілген 30
Сурет 5. Қазақстан Республикасына 2009 жылы экологиялық туризм мақсатымен келеген шетел және ҚР туристер саны
EFCA Орталық Азияның Еуразия қоры (ОАЕҚ) бұл - 2005 жылы ауданда қаланған қоғамдық ұйым. ОАЕҚ қоғамдық және жеке ресурстарды жияды, жергілікті қоғамдастықтардың орнықтыруы және азаматтық пен экономикалық байлығын көтеру арқылы азаматтарға өз келешегін құрастыруына көмектеседі. ОАЕҚ Еуразия қорының жұмысын жергілікті институт ретінде жалғастырады. Еуразия қоры - жеке коммерциялық емес ұйым, 1993 жылдан бастап азаматтық белсенділікті көтеру, жеке кәсіпкерлікті дамыту, Орталық Азияда білім және мемлекеттік басқару бастамаларына бағытталған 40 млн. доллардан астам инвестиция салған.
FIEC Экологиялық мәдениеттің интеграция қоры (ЭМИҚ) бұл - қоршаған ортаны қорғау, қолданбалы экология, биология, заң, туризм және маркетинг облыстарында мамандардың бірлестігі, әлемдік экологиялық дағдарысты болдырмау үшін қоғамның барлық секторларын экологиялық мәдениет интеграциясын қамтамасыздандыруына мақсатталған. ЭМИҚ - тің негізгі бағыттары ауыл қоғамдастықтарында, экологиялық маңызы бар жобалар мен бағдарламаларды зертеу мен бағалау.
Тұран - Астана университеті 1998 жылы Алматы қаласындағы Туран университеттің өкілі ретінде қаланды, ал 2003 жылы өзіндік оқу орны ретінде бөлінді. 2006 қаңтарыңда Орталық Азияның Еуразиялық Қоры және Эксон Мобил Қазақстан Инк. Туран - Астана университетінде экотуризм облысында менеджемент бойынша бакалавариат бағдарламасын құру бойынша жобаны ұсынды. Флорида штатының туризм, демалу және спорт кафедрасының эксперт доктордың Бриджеш Тап консултациялық қолдауы арқылы Туран - Астана университетінің туризм кафедрасының мұғалімдер құрамы экологиялық туризм облысында менеджмент бойынша бакалавариат бағдарламасын алты элективті курстардан құрастырды, сонымен қатар ұлттық саябақ, туристік компания қызметкерлердің және мемлекеттік қызметкерлердің мамандығын көтеру үшін үш модульді құрастырды. Жоба, экологиялық туризм облысында жергілікті мамандар мен эксперттердің дайындалуына және туризм кафедрасы бар университеттер, мемлекеттік органдар мен туристік бизнес өкілдер арасында байланысты орнатуына бағытталған.
Экос қоғамдық қосылысы 1997 жылы Қазақстанның экологиялық туризм дамуына көмектесу үшін ашылды, ол Ақмола облысының ірі қосылыстардың бірі болып есептеленеді.
Ұйымның міндеті: ҚР - ның жас азаматтар санасында белсенді азаматтық ұстанымды қалыптастыру.
Экос қоғамдық қосылысының негізгі мақсаты: экологиялық ақпаратты жинау және тарату, қоршаған ортаны жақсарту үшін акциялар мен шараларды ұйымдастыру,оқытатын бағдарламаларды жасау және енгізу. Олар негізінен мектеп оқушылармен, студенттермен, мұғалімдермен, қоғамдық экологиялық ұйымдармен жұмыс істейді.
Экос ақпарат министірлігінің Тірі табиғат, Каунтерпарт - Концорциумның Орталық Азияда қоғамдық бастамаларды қолдау, Қазақстанның - Сорос табиғатты қорғау бағдарламасын қалыптастыру, сату және оған қатысу гранттарына ие болған, ПРООНГЭФ Қорғалжын қорығының буферді зонасын кеңіту, ПРООНГЭФ Қазақстан Республикасына Стокгольм конвенциясының сұрақтарын шешуіне көмектесу жобаларға қатысу.
Экос әрдайым экологиялық тақырыпқа арналған ең жақсы шығармаға, суретке, фильмдерге сайыстар өткізеді. Алынған материалдардан экометодикаларды, брошюралар мен күнтізбелерді шығарады. Мұғалімдер арасында экология бойынша, ең жақсы сабақ пен сабақтан тыс шараны жасаудан конкурстар өткізіледі. Нәтижилер Экометодика шығарылымда басылады, осы арқылы мұғалімдер өз мамандығын көтеруге мүмкіндігін алады.
Терең экология облысында, әрдайым статистикалық көрсеткіштерді және Ақмола облысын қоршаған ортасының жағдайын бақылайды. Ақмола облысының қоршаған ортасының экологиялық жағдайы туралы халық ақпаратты үшін сену телефонының ыстық желісі ұйымдастырылды.
Экос экологиялық туризмді көтеру үшін көптеген семинарлар мен курстарды өткізеді. Солардың ішінде Экологияны оқытуда инновациялық тәсілдер, экологиядан білім беруге инновационды тәсілдерді кіргізуден жаттықтырушыларды дайындау курстары, Адам денсаулығына өндіріс объектілердің анторопогенді ықпалы тақырыбына конференция, Ақмола облысының ормандарын сақтау және қалпына келтіру, Ақмола облысында экологиялық туризмді дамыту көптеген дөңгелек үстелдер өткізілген.
Экос компаниясы дәстүрлі болған көптеген акцияларды өткізеді: саябақтар маршы, ағашты отырғыз, таза жағалар, таза үй, таза көше, таза Көкшетау, жасыл ел, туристік жол.
Каунтерпарт - Концорциумның Орталық Азияда қоғамдық бастамаларды қолдау жобасын іске асыруына сай, Ақмола облысының Қоршаған Ортаны Қорғау Территориалді Басқармасының көмегімен, Ақмола облысының бес қалаларының (Атбасар, Степняк, Степногорск, Щучинск және Көкшетау) ірі объектілердің қоршаған ортаға және осы аудандардың халық денсаулығына антропогенді әсер етуіне зерттеу жүргізеді.
Осы уақытта, Евразия қорының және ПРООН ГЭФ қолдауымен Экос Қоғамдастықтарға негізделген, экотуризмнің дамуы жобасын іске асырып жатыр. Сонымен қатар Сорос Қазақстан қорының қолдауымен Мемлекеттік табиғатты қорғау шараларда қоғамдық қатысу механизмдерін күшейту және кіргізу жобасы іске асыру кезеңінде.
Сандықтау үлкен орман - тау алабының жанында орналасқан, ол солтүстіктен оңтүстікке қарай 70 км - ге, батыстан шығысқа қарай - 65 км - ге созылып жатыр, осы аумақ аралығында Көк теңбіл тауы мен осы алаптың ең жоғарғы нүктесі Аты жоқ тауы (626 м) орналасқан (Қосымша Б). Сондай - ақ бойынша осында Қарақшылар тауы да бар, ол жартасты қатпарлы мәрмәр жыныстарынан тұрады (Қосымша Б). Қарақшылар тауы орман ішіне терең сіңіп көрінбей кетеді, осыдан ол Қарақшылар атына ие болған. Бұл тау Сандықтау тауының шығысында орналасқан. оның баурайларын қылқан жапырақты ормандар алып жатыр. Кенттің қасында Жабай өзені ағып өтеді, 15 шақырым жерде Құндызкөл көлі бар. Осы жерде Матвеевский бор атты табиғат ескеркіші де орналасқан.
Имантау ауылы өзі жағасында орналасқан көлмен аттас. Имантау көлі ең үлкен әрі сұлу көл болып есептеледі. Оның су тоғандарының ауданы 483 кв. км, ал ұзындығы 13 км құрайды. Көлге оңтүстік және шығыс жағалаулардан Змейка мен Осиповка өзендері келіп құяды. Бұл көлге Байсары мен Исбачка сулары да келеді. Көлдің ортасында Казачий атты көркем шағын арал бар, халық арасында ол Жыланды деп аталынып кеткен, өйіткені сол жерде көп жылан қоныстанады. Қызықты жері, аралды үстінен қарағанда оның пішіні жүрек тәрізді болып келеді. Бойынша басты көз тартарлық жер жан - жағынан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz