Ресми және жай сөздерді орыс тілінен қазақ тіліне аударма және қазақ тілінен орыс тіліне аударуда кездесетін стильдер

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 53 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ТЕРМИНОЛОГИЯСЫН КОДИФИКАЦИЯЛАУ ЖӘНЕ БЕКІТІЛГЕН

СӨЗДЕРДІҢ ҚОЛДАНЫСЫ

1. 1 Тіл білімінің негізгі міндеттерінің бірі әдеби тілді қалыптастыру . . . 6

1. 2 Еміле және тыныс белгілері - сауаттылықтың кепілі . . . 10

2 РЕСМИ ЖӘНЕ ЖАЙ СӨЗДЕРДІ ОРЫС ТІЛІНЕ АУДАРУДА КЕЗДЕСЕТІНСТИЛЬДЕР

2. 1 Ресми және жай сөздерді орыс тілінен қазақ тіліне аударма және

қазақ тілінен орыс тіліне аударуда кездесетін стильдер . . . 17

2. 2 Заң саласындағы терминдерді қазақшаға аудару мәселесі . . . 17

2. 3 Ресми және жай сөздерді аударуда кездесетін мәселелер . . . 23

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 32

Пайдаланылған әдебиеттер . . . 35

ҚАЗАҚ РЕСМИ СТИЛІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫ

В данной статье исследуются особенности официально-делового стиля, для которого характерно наличие общепринятой формы изложения, стандартного изложения материала, широкое использование терминологии и номенклатурных наименований.

The article is devoted to the problems of the official business style whish is characterised by the standard forms of presenting the material, wide usage of terms and standard denominations.

Қазіргі қазақ тіл біліміндегі бірқатар өзекті мәселелердің қатарында жан-жақты қарастыруды талап етіп отырған проблемалардың бірі - ресми іс қағаздарының тілі мен стилі. Мәселенің маңызды болуының себебі қазіргі кезде а) қазақ тілінде шығарылатын заңнамалық құжаттардың көлемі барынша ұлғайды; ә) заңнамалық құжаттарды негізінен өзге тілден қазақ тіліне аудару үрдісі қалыптасқан, ал бұл қоғам мүшелері арасында ресми құжаттардың тілі мен стиліне қатысты қарама-қарсы пікірлерді туғызуда; б) өткен ғасырлардағы осы мәселеге қатысты зерттеулерде жасалған тұжырымдар бойынша ресми стиль бәсең дамыған сала болып аталған еді, ал соңғы жылдары қазақ тілінің коммуникативтік қызметінің өсуіне, қазақ тілі қолданылатын салалардың кеңеюіне және біздің еліміздегі тіл саясатына байланысты ресми стиль әдеби тілдің нормалары мен қалыптануына, динамикалық жай-күйіне әсер ете алатын тармақ деңгейіне көтерілді; в) демек, бұл жайт функционалды стильдер жүйесіндегі осы тармаққа бүгінгі заманғы ғылыми бағыттар, тіл дамуындағы өзгерістер тұрғысынан қарауды қажет етеді.

Қазақ тілі мемлекеттік мәртебе алған кезеңнен бастап [1] қазақ әдеби тілі функционалдық стильдерінің зерттелуге тиіс проблемалары [2; 3], жекелеген стильдердің ерекшеліктері [7; 8] туралы еңбектер жарық көрді. Қазақ тілінің қоғамдық қызметінің артуы функционалдық стильдердің сапалық үлес-салмағын да өзгертті; атап айтқанда, ХХ ғасырдың тоқсаныншы жылдарына дейін жеке стильдік тармақ ретінде формалды түрде аталып келген қазақ ресми-іскери стилінің стильдер қатарындағы орны мен рөлі жоғарылады.

Ресми-іскери стильдің қарапайым үлгілерінен (өтініш, арыз, мінездеме және т. б. ) бастап күрделі түрлеріне (жарғы, жарлық, ереже, келісім және т. б. ) дейін қазақ тілінде көрініс тапты және олар түгелдей дерлік аударма процесі арқылы жүзеге асырылады. “Әділет министрлігінің “Республикалық құқықтық ақпарат орталығының” дерегіне сүйенсек, әр жыл сайын бір мыңға жуық нормативті-құқықтық актілер қабылданады екен. Қазірдің өзінде мыңға жуық заң, жиырма мыңға жуық нормативті заң актілері бар. Осының бәрі орыс тілінде жазылып, содан соң барып мемлекеттік тілге аударылады…” (Ана тілі, 2003, желтоқсанның 4-і) . Бұл мәселенің қазіргі жай-күйі және болашағы Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 7 ақпандағы № 550 Жарлығымен бекітілген “Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында” нақтыланған: “Құжат мәтіндерін мемлекеттік тілде даярлаудың орнына оларды ресми қолданылатын тілден аударудың кең тараған тәжірибесінің мемлекеттік органдар жұмысында одан әрі беки түскен үрдісі белең алып барады. Соған қарамай, ол тек уақытша шара ретінде қарастырылуға тиіс. Сондықтан мемлекеттік тілде жасауға кезең-кезеңімен көшуді жүзеге асыру керек” [10; 11] . Бұл ретте назар аударатын жайт - аударма - тілдің дамуына игілікті әсер етіп отыратын құбылыс. Тәржімаланған ресми құжаттардың барлық түрлері экстралингвистикалық факторлардың ықпалымен тілде жүріп жатқан қарқынды процестердің барлығын да қамтыды: жалпы қолданыстағы лексиканың термин ретінде актуалдануы, әдеби тілден шеткері орналасқан лексикалық единицалардың терминдік мағынаны иеленуі, синонимдік өзгерістер тәрізді лексикалық парадигмалардың жаңалықтары ресми-іскери тілде белсенді түрде байқалады. Демек, бастапқы мәтін мен тәржіма мәтіндегі лексикалық единицалардың өзара қарым-қатысын анықтау арқылы негізінен орыс тілінен қазақ тіліне аударылған ресми құжаттардың әдеби тіл лексикасының динамикасындағы үлес-салмағын көрсету зерттеу жұмысының өзектілігінің қатарынан танылады.

Қазақ әдеби тілінің лексикалық-грамматикалық құрылымындағы қарқынды қозғалыстар функционалдық стильдердің дәстүрлі орналасуына, олардың ішкі тармақтарына, стильдік айырым белгілеріне де ықпал етті. Қазақ тілтанымында әсіресе көркем әдебиет стилі мен публицистика стилі (оның ішінде мерзімді басылымдар тілі), ауызекі сөйлеу тілі стилі диахронды - синхронды тұрғыдан терең зерттелді (Е. Жанпейісов, Р. Сыздықова, Ш. Сарыбаев, Б. Әбілқасымов, Р. Әміров, Б. Шалабай, А. Алдашева, Б. Момынова) . Ал ресми-іскери стильдің диахронды аспектілері әдеби тіл тарихына қатысты еңбектерде талданды; белгілі бір кезеңдегі ресми іс қағаздарының тілдік ерекшеліктері анықталған еңбек бар (Н. Ерғазиева) . Алайда отызыншы жылдардан бері қарайғы кезеңдегі ресми-іскери стиль зерттеулер назарынан тыс қалып қойды; бұған соңғы онжылдықтарға дейін ресми-іскери стильдің қазақ тілінде бәсең көрінуі себеп болды. Ал соңғы кезеңдерде ресми-іскери стиль мазмұндық-жанрлық, подстильдік- түрлік жағынан анағұрлым кеңейді. Қазақ тілі функционалдық стильдеріне қатысты еңбектерде ресми-іскери стильдің өзіндік атауы да тұрақтала қоймады; ол “ресми стиль”, “ресми іс қағаздары стилі”, “іс қағаздары стилі” деген бірнеше атаулармен ғылыми әдебиеттерде орнықты. Олардың түрлері ретінде қарапайым құжаттар (өтініш, өмірбаян, анықтама, хаттама) талданды. Ресми-іскери стильдің қоғамдық қызметі мен қабылдаушы адресаты артқан қазіргі кезеңде 100-ден астам ішкі жанрлық-түрлік тармақтары бар екендігі анықталып отыр. Олардың әрқайсысы - нысан түріндегі ресми құжаттар (бланкілер), ақпараттық-анықтамалық құжаттар (ұсыныс, баяндама, есеп, акт), нормативті-жарлықшы құжаттар (қаулы, өкім, бұйрық, жарғы, ереже, үндеу) - дербес зерттеулер жүргізуді қажет етеді.

Қазақ тілінде жазылатын ресми құжаттардың ең маңызды түрі - нормативті-жарлықшы құжаттар. Біз бұл топқа заң жарғы, жарлық, ереже, өкім, бұйрық, қаулы, үндеу сияқты күрделі мәтіндердің корпусын енгізіп отырмыз. Өйткені, біріншіден, орыс тілінен аударлып жүрген, көпшіліктің сынына ұшырап жүрген мәтіндер осы топқа жатады, екіншіден, нормативті-жарлықшы құжаттар ресми істерге тән басты стильдік белгілерді жинақты, кешенді түрде таныта алады. Атап өтетін жайт, “нормативно-распорядительные документы” - деп аталатын ұғым үшін нақты терминдік балама қалыптаспаған. “Стандарттар мен нормативті құжаттарды енгізу тәртібінің негізгі ережелерінде осы ұғым үшін ұйымдастыру-өкімгерлік құжаттар” (2001, №1. 3-бет) деген атау ұсынылған;

Кейбір нормативті актілерде ұйымдастырушы-өкімші құжаттар; жарлықшы құжаттар тәріздес баламалар беріледі.
Қадағалануы міндетті, орындалуы талап етілетін құжаттардың жиынтығы үшін біздің тарапымыздан нормативті-жарлықшы құжаттар деген атау шартты түрде ұсынылып отыр.

Біз өз тарапымыздан анықтама ұсынамыз:

Ресми-іскери стиль - құқықтық, саяси, өндірістік, әкімшілік, қоғамдық қызметтерде және халықаралық қарым-қатынастарда қолданылатын, қоғамда қалыптасқан экстралингвистикалық факторлардың ықпалымен қазіргі кезеңде ішкі тармақтарының (подстильдерінің) тарамдалуы, стильдік белгілерінің айқын көрініс табуы жағынан күрделі тармаққа айналып отырған қазақ әдеби тілі функционалдық стильдерінің бірі.
Осы ретте ресми-іскери стильдің негізгі стильдік-тілдік белгілерін де қоса көрсетеміз.

Қалыптасқан қағидалар бойынша әрбір стильдің өзіндік стильдік белгілері болуы шарт. Стильдік-тілдік белгілердің өзі қолданысқа түскен тілге (речь) тән “стильдік құралдар”, “стильдік байлаулы единицалар” (стилистически маркированные единицы; делініп түрліше аталып жүр. Жалпы алғанда, әрбір функционалдық стильдің стильдік белгісі дегеніміз - жазылған (немесе айтылған) мәтінді қандайда бір стиль үлгісі деп тануға мүмкіндік беретін, лексикалық-грамматикалық құралдардың ішкі сапалық сипаттамасы.

Мысалы, ауызекі сөйлеу тілінің стильдік белгілері ретінде мыналар танылады:

- лексикалық-грамматикалық құрылымға тән тілдік единицалардың құрылымының толық емес болуы, яғни әсіресе синтаксистік-морфологиялық құрылымдарда эллипсистің орын алуы;

- лексикалық единицалардың көбіне-көп нақты мағыналарда қолданылуы;

-субъективті бағалауды білдіретін лексикалық единицалардың қолданылуы;

- жіктеу есімдіктерінің белсенді игерілуі;

- вербалды емес құралдардың ілесіп жүруі.
Осыған байланысты ресми-іскери стильдің стильдік белгілері былайша анықталады:

- стереотипті тілдік құралдардың жан-жақты пайдаланылуы, яғни ресми-іскери стильдің стильдік белгісіне стереотипизация және дәстүрлілік тән; әсіресе құжаттардың сыртқы формасы стереотип болып табылады (әртүрлі бланкілер үлгілері, келісімшарт, өсиет жазудың стандарттары) . Стереотипизация мен дәстүрлілікті мәтінде тұрақты қолданылатын графикалық тәсілдер де: мәтіннің абзацтарын нөмірлеу; тақырыптық бөлшектерге бөлу - жатады.

- баяндау тәсілдері үшін міндеттілікті білдіретін тілдік құралдардың қолданылуы, мыс., бұйрықта - императив тұлғалар; заңда, ережеде - орындалуды жүктейтін мағынаны білдіретін тұлғалар;

- эмоционалдық бояудың барынша бәсеңділігі, яғни ресми-іскери стиль мәтіндерінде образды сөздер, эмоционалды-экспресивті тұлғалар қолданылмайды;

- лексикалық құрамының шектеулі болуы, яғни ресми-іскери стильде ақпаратты нақты жеткізе алатын сөздер тура мағынасында қолданылады;

- терминдердің жоғары жиілікпен қолданылуы;

- ойды аяқтаушы және дәнекерлеуші тілдік құралдардың жоғары жиілікте игерілуі.

Осы аталғандар қазақ ресми-іскери стилінің ішкі сапалық сипаттамасын жасап, оның стильдік белгілерінің барынша шектеулі екендігін көрсетеді.

Қазіргі кезеңдегі қазақ ресми-іскери стиілінің басты белгілерінің бірі - терминдердің жоғары жиілікпен жұмсалуы. Бұл ретте функционалдық стильдердің осы саласы қазақ терминжасам жүйесінің қалыптануы мен реттелуіне елеулі үлес қосып келе жатқандығын атап өткен жөн. Мәселен, “Қазақстан Республикасы министрліктері мен ведомстволары нормативтік актілерінің бюллетенінде (№3, 1994) қазақ тілі лексикасының терминделуі мынадай сипатта көрінді: сызылма - чертеж; иесіздендірілген құқық - отчуждаемое право; бап - статья; тіркегіш (тіркегіште тіркелді) - реестр (зарегистрировано в реестре) ; торлы жабылма - вентиляционные короба; дабылдатқыш - сигнализация; тексеру пунктінің шоғырландырғышы - концентратор контрольно-пропускного пункта; шек (дабылдатқыштың бірінші шегі) - рубеж (первый рубеж сигнализации) ; әкімшілік - администрация; қатер дабылдатқыш-тревожная сигнализация; тетік - кнопка; тежегіш - педаль; ілмек - запоры; қатырғыш - пломбы; заттарды босату - отпуск изделий; қорғанша (биіктігі 1, 8 м. кем емес қорғанша) - ограждение (ограждение высотой не менее 1, 8м. ) ; тіке сым - прямые проводы; қатырғыланған ярлык - опломбированный ярлык; қайта жаңғыртылған - реставрированный; тізімдеу - инвентаризация; ; ағаш көгі - древесная зелень; зақымдану - повреждение; өкілетті орган - полномочный орган; негіздеме - обоснование; өтінім - заявка (ұзартуға өтінімнің болмауы) - (отсутствие заявки на продление) ; жағдаят - ситуация, өмірлік жағдаят - жизненные ситуации және т. б.
Осы аталғандармен қатар заңнамалық құжаттарда идара - ведомство; ізерлеу - досконально; бәсіре - именный; мүкаммал - инвентарь; әлпешті - фаворит; мәміле - компромисс; тоғанақтау - фасовка; ұйытқы - застрельщик; баян - легенда; тәркілеу - конфискация; тылсымдау - мистификация; бейін - профиль; ғибара - транскрипция; пәтуа- консенсус; тәмсіл - притча; тастанды - выброс; үлбір - пленка; секілді сирек қолданыстағы немесе көнерген сөздердің қолданысқа енгендігі байқалады, бұл жайт әрбір ұғым-түсініктің, құбылыстың, әрекеттің жеке-жеке атауының болуы қажеттігінен туындап отыр

Ресми мәтіндердегі қазақ әдеби тілі терминжасам жүйесінің көрінісін талдау үшін көрсетілген мәліметтер мыналарды дәлелдейді:
Қазақ тіліндегі ұйымдастырушы-қадағалаушы заңнамалық құжаттар мәтінінде кездесетін жаңа атаулардың сандық-сапалық жағына талдау жасау нәтижесінде анықталған жайттар:

- қоғам мүшелері арасындағы әлеуметтік, еңбек қарым-қатынастарын құқықтық реттеудің шынайы өмір объектілерімен тығыз байланыстылығы жалпы қолданыстағы сөздердің (сирек қолданылатын кітаби сөздердің) ресми мазмұндағы мәтінде термин дәрежесіне ауысу қажеттігін тудырады. Бұл жағдайда, жалпы қолданыстағы сөздің лексикалық мағынасы тұтас түрінде емес, тек мәтін мазмұнындағы ақпараттық доминантқа сәйкес, белгілі бір қолданыс аспектісінде ғана көрінеді

- қазіргі кезеңдегі қазақ-ресми іскери стилі, әсіресе оның қатарындағы басты ішкі тармақ (подстиль) нормативті-жарлықшы құжаттар мәтіні - әдеби тілдегі терминдену процесін толық қамтитын және терминжасамның динамикасын толық таныта алатын жанрлық-стильдік күрделі құрылым.

- интернационалдық терминдердің қолданысын атамағанның өзінде қазіргі қазақ ресми-іскери стилі қазақ тілінің төл әлеуеті арқылы жасалған терминдердің ену мерзімін нақтылауға мүмкіндік береді (мыс., санат, сынып, мәтін, төлқұжат, тек, рәміз) ; кей реттерде жарыса қолданылған аталымдардың нормалық, мағыналық тұрғыдан сұрыпталуын таныта алады (мыс., әкімгер - әкімші; түпнұсқа - телнұсқа; мөртаңба - мөртабан) ; сөзжасам тұлғаларының сөз тудыруының сөз тудыру процесіндегі дәрежесін айқындайды; өзге тілдегі лексикалық қозғалыстарды танып-білуге, әрі қарай зерделеуге толық мүмкіндік жасайды.

Қазақ әдеби тілі дамуының қазіргі кезеңінде тіл біліміндегі стиль, стилистика, функционалдық стиль және оның тармақтары туралы іргелі зерттеулер жасалуы қажет. “Қазақ тілінің стилистикасы” атты еңбек өз мерзімінде бірқатар маңызды қажеттіліктерді өтегенін атап өтеміз. Дегенмен қазіргі тұста еңбектегі көзқарастар мен фактілік материалдар актуалды емес, олар ескірді және оның үстіне аталған зерттеуде 1950-1960 жылдары орыс тіл білімінде қалыптасқан дәстүрлі көзқарастарға сүйеніш жасалғандығы да - нақты жайт.

Бұл турасында ғалым Р. Сыздықованың еңбектерінде дәлелденген [3] . “Қазақ стилистикасы мәселелерін зерттеушілер тіл білімінің бұл саласына қатысты өз ойларын айтып, тың теориялық ізденістерге бармайды, - деп жазады ғалым Р. Сыздық, - … стилистика мәселесімен айналысқан зерттеушілер біршама фактілерді көрсетіп келді. Дегенмен, олардың дені орыс тілінің функционалдық стильдерін сөз еткен еңбектерден алынған. Бұған публицистикалық, ғылыми әдебиеттің және ресми іс қағаздарының көбінесе орыс тілінен аударма түрінде ұсынылып келгендігі себепкер болғандығын, екіншіден, функционалдық стильдер табиғатының тіл-тілдің қай-қайсысында да кейде біршамада болып танылатындығы да ықпал еткен болар” [3, 170] .

Бұл пікір мәселенің ғылыми және практикалық маңыздылығын барынша нақтылай түседі.

Пайдаланылған әдебиеттер:

Қазақстан Республикасындағы «Тілдер туралы заң». Терминологический сборник. - Алматы: Сөздік-словарь, 2002.
Сыздықова Р. ХVIII-ХIХ ғ. ғ. Қазақ әдеби тілінің тарихы, Университеттер мен педагогика институттарының филология факультеттеріне арналған. - Алматы: Мектеп 1984. - 248-б.
Сыздық Р. Сөз құдіреті. - Алматы: Санат, 1997. - 244-б.
Момынова Б. Газет лексикасы. - Алматы: Арыс, 1999. - 228-б.
Жақсыбаева Ф. Газет мәтінінің прагматикалық функциясы: автореф. дисс . . . канд. филол. наук. - Алматы, 2000. - 23-б.
Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы. Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 7 ақпандағы №550 Жарлығымен бекітілген // Терминологиялық жинақ - Терминологический сборник. -Алматы: Сөздік-Словарь, 2002. - 76-95 б.
Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. - Алматы, 1999. - 531-534 б.

Аударма - қазақ ісқағаздарын қалыптастыру жолдарының бірі

Қазақ тілінің қоғамдық қызметінің артуына байланысты ХХ ғасырдың тоқсаныншы жылдарына дейін жеке стильдік тармақ ретінде формалды түрде аталып келген қазақ ресми-іскери стилінің функционалдық стильдер қатарындағы орны мен рөлі жоғарылады. Дегенмен қазақ ісқағаздары осы кезде ғана пайда болған жанр деп айтуға болмайды. Өйткені қазақ - бағзы заманнан шешен сөйлеген, сөйлесе, «қара қылды қақ жарған» халық. Яғни ұлттық тілдің өзі ресми қарым-қатынас тілі ретінде қолданылғандығы белгілі.

Қазақ тілінің функционалды стильдерінің тарихы Р. Сыздық, М. Балақаев, Е. Жанпейісов, Б. Әбілқасымов, Б. Момынова, Л. Дүйсенбекова және т. б. сияқты қазақ ғалымдарының еңбектерінде қарастырылды. Ғалымдардың зерттеулерінде қазақ ресми тілінің тарихы «жазба кітаби тіл» материалдарынан басталады. Біздің ойымызша, біріншіден, қазақ ісқағаздарының тарихын руна жазбаларынан бастаған жөн сияқты. Өйткені онда жазылған ақпараттың иесі (адресат) белгілі, қандай да тарихи мәлімет берілген, кімге арналғаны (адресант) да айқын жазылған. Екіншіден, би-шешендеріміздің ауызша ресми тілі қалыптасқаны да ісқағаздарының дамуына үлкен ықпалын тигізді деп ойлаймыз. Қазақ ісқағаздарының қалыптасуының үшінші арнасы - қазақ хандарының өзара немесе орыс патшаларымен жазысқан хаттары. Ал қазақ ісқағаздарының даму тарихындағы қазіргі кең таралып отырған үрдіс орыс тіліндегі құжаттарды аудару екендігі баршаға мәлім. Сондықтан бұл үрдісті қазақ ісқағаздарының төртінші қалыптасу көзі деп санаймыз.

Қазіргі кезде қазақ тілінде ресми-іскери стильдің қарапайым үлгілерінен (өтініш, арыз, мінездеме және т. б. ) бастап, нормативтік-құқықтық құжаттарға (жарғы, жарлық, ереже, келісім, заң және т. б. ) дейінгі үлгілері болғанымен, олар түгелге жуық аударма процесі (кейбір құжаттардың ағылшын тілінен тікелей аударылатынын қоспағанда, негізінен орыс тілінен аудару) арқылы жүзеге асырылады. «Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығының дерегіне сүйенсек, әр жыл сайын бір мыңға жуық нормативтік-құқықтық актілер қабылданады екен. Қазірдің өзінде мыңға жуық заң, жиырма мыңға жуық нормативтік заң актілері бар. Осының бәрі орыс тілінде жазылып, содан соң барып мемлекеттік тілге аударылады…» [1] . Бұл ертеректе келтірілген дерек болғанымен (Ана тілі, 2003 жылғы 4 желтоқсан), бұдан кейінгі жағдай күрт өзгерді деп айта алмаймыз. Қабылданып жатқан нормативтік-құқықтық құжаттарды, стандарттарды және т. б. орыс тілінде әзірлеп, қазақ тіліне аудару жалғасып келеді. Түпнұсқасы қазақ тілінде жазылып, қабылданған заңнамалық құжаттар саусақпен санарлық. Сондықтан қазақ ісқағаздарын қалыптастырудағы аударманың рөлін зерттей түсу лингвистикалық тұрғыдан өзекті мәселенің бірі ретінде қалып отыр.

Бұл мәселе турасында Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 7 ақпандағы №550 Жарлығымен бекітілген «Тілдерді қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында»: «Құжат мәтіндерін мемлекеттік тілде даярлаудың орнына оларды ресми қолданылатын тілден аударудың кең тараған тәжірибесінің мемлекеттік органдар жұмысында одан әрі беки түскен процесі белең алып барады. Соған қарамай, ол тек уақытша шара ретінде қарастырылуға тиіс. Сондықтан мемлекеттік тілде жасауға кезең-кезеңімен көшуді жүзеге асыру керек», -делінген [2, 89] . Бұдан кейінгі Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 29 маусымдағы №110 Жарлығымен бекітілген «Қазақстан Республикасында тілдерді дамыту мен қолданудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында» аталған: «Қазақ тілі толыққанды күнделікті қызметтік және кәсіптік қарым-қатынас тіліне айналуға тиіс . . . Халықаралық кездесулер өткізіп, шарттарды, келісімдерді және өзге де халықаралық актілерді ресімдеу кезінде мемлекеттік тіл негізгі тіл болуға тиіс» деген міндеттер қойылды [3] . Осы мақсатта атқарылып жатқан жұмыстар да аз емес. Десек те, қазақ ісқағаздарын, ғылым тілін қалыптастыруда аударма оң әсер ететін (әрине біліксіздік пен немқұрайдылықтан туындайтын теріс әсерді есептемегенде) құбылыс ретінде саналады.

Сондықтан тәржімаланған ресми құжаттардың барлық түрлері тілде жүріп жатқан қарқынды үдерістердің барлығын да қамтыды: жалпы қолданыстағы лексиканың термин ретінде актуалдануы, әдеби тілге ене қоймаған лексикалық бірліктердің терминдік мағынаны иеленуі, синонимдік қатарлардың мәнмәтіндік, стильдік қызметінің артуы, сөзжасам жүйесіндегі сапалық-сандық өзгерістер тәрізді лексикалық парадигмалардың жаңалықтары ресми-іскери тілде белсенді түрде байқалады [4, 94]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.