Сот бұйрығын шығару

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

М а з м ұ н ы

К і р і с п е

1 ҚАДАҒАЛАУ САТЫЛЫ СОТЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ ТҮРЛЕРІ
1.1 Бұйрық арқылы іс жүргізу түсінігі
1.2 Ерекше талап қоюмен іс жургізу - азаматтық істі сотта жүргізу түрі

2 ҚАДАҒАЛАУ САТЫЛЫ СОТЫНЫҢ ӨКІЛЕТТІКТЕРІ
2.1 Сот актілерін қайта қараудың тәртібі мен негіздері
2.2 Істерді талап ету және сотқа жүгіну мерзімдері
2.3 Қадағалау тәртібімен іс жүргізуде соттың өкілеттігі

Қ о р ы т ы н д ы

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

3

5
5

9

19
19
21
27

32

34

К і р і с п е

Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазақстан Республикасы Конституциясының 13-бап 2-тармағына сәйкес, әркім өз құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғауға құқылы [1.7 б.].
Сот азаматтар мен ұйымдардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін қорғайтын, ол бұзылған жағдайда оны қалпына келтіретін ықпалды орган болып табылады.
Соттарға мемлекеттік мәжбүрлеуді қолдану құқығы берілген. Сот азаматтық және шаруашылық істер жөніндегі шешімдермен кінәлі тарапты (талап қоюшыны немесе жауапкерді) тиісті тәртіпке шақырады, оларды міндеттері мен жауапкершілігін орындауға, оның ішінде жауапкердің есеп шотынан талап қоюшының пайдасына ақшалай қаражат өндіртуге не мүліктерін өндіруге мәжбүрлейді.
Қадағалау тәртібімен өндіріс жүргізу жөнінде іс жүргізу заңымен ерекше ережелер белгіленген болып, бұл іс жүргізу түрінің басты ерекшелігі - қадағалау тәртібімен заңды күшіне енген сот актілері қайта қаралады. Азаматтық іс жүргізудің бұл кезеңі процедураларының күрделілігі мен көпсатылығы дәл осы мән-жаймен түсіндіріледі.
ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2010 жыл тамыз айының 17-ші жұлдызында шығарылған жарлығы бойынша ҚР құқық қорғау органдарын жетілдіру қажеттігі айтылып, соның ішінде сот органдарының алатын орны ерекшелігіне аса көңіл бөлінген.
ҚР сот органдары азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғайтын мемлекеттік орган болып табылады, азаматтық істер бойынша да шешім шығарып, әділдікке апаратын ең басты органның бірі. Қылмыстық іс бойынша шығарылатын үкімдер де, азаматтық іс бойынша шешімдер де заң негізінде барлық талаптарды қамтамасыз етіп, әділ төрелігін жүргізеді.
Азаматтық іс жүргізу құқығы өзге құқық салаларының арасында маңызды орынды иелейді. Сондықтан да заң факультетінің түлектерінің болашақта судья, прокурор, адвокат және басқа да құқық қолданылатын қызметтерде жоғары нәтижелерге жету шарттарының бірі болып, азаматтық іс жүргізу құқығын терең зерттеу болып табылады.
Қазақстан Республикасында сот ісін жүргізу регламентациясы, салыстырмалы жақында ғана қабылданған АІЖК бойынша жүргізілуіне байланысты, зерттелетін мәселе әлі толық қаралған емес. Сот және құқық қорғау жүйесінің принциптері, АІЖК-нің құқықтық негізі Конституцияда белгіленеді.
ҚР қабылдаған АІЖК-нің позитивтік жақтарын алсақ, онда азаматтық соттардың юрисдикцияларының кең болуы, айтысу регламентациясы талаптарының сапалы белгіленуі.
Құқықтық жүйе құрылымының принциптері ретінде, демократияны және заңнаманы либералдау жолын таңдау, ҚР азаматтық іс жүргізу құқығына да үлкен әсерін тигізеді. Конституциялық принциптерді өмірде іске асыру үшін әрбір заңнамалық адымды толық, теориялық зерттелген идяларды қолдана отырып, жасау қажет. Ол үшін мемлекетімізге жоғары сапалы заңгерлер, заң жағынан білікті мемлекеттік қызметкерлер қажет. Бұл кәсіп, әсіресе, қоғамның әлеуметтік құрылуы, жаңа экономикалық және саяси бағдар таңдауы кезінде жоғары бағаланады.
Сонымен, азаматтық іс жүргізудің мәні болып, оларда құқықтың және оның ең маңызды институттарының демократиялық белгілері мен жалпы бағытының айнасы көрінетіндігі, осыған байланысты олар осы құқық саласының түбірін, жалпы түрде оның және дербес институттарының қоғамдық сипатын түсінуге мүмкіндік беретіндігінде.
Сот актісінің заңды күшіне енгендігі, бұл фактінің орын алуымен шешімге әрі қарай шағымданудың жалпы қол жетерлік тәсілдері аяқталды деп саналады. Шешімнің занды күшіне енгендігі туралы құжаттық растау алған соң өндіріп алушы (сотта талапкер болған тұлға) оның орындалуынан үміттенуге құқылы, себебі сотқа талап арыз берудегі бастапқы мақсаты және өзге де іс жүргізу әрекеттерінің соңғы нәтижесі ретінде ол сот актісінің орындалуын көздеген болатын.
Осылайша, сот актілерін қадағалау тәртібімен қайта қарауды азаматтық процестің айрықша кезеңі деп атайды, себебі:
бұл өндірісте орындалатын процедуралар мен шарттардың күрделілігімен сипатталады;
сот актілерін кайта қараудың бұл кезеңінде (стадиясында) арнайы мерзімдер сақталуы керек;
заңды күшіне енген сот шешімі орындалу белгісінен (қасиетінен) айырлады (іс жүргізу заңында атап айтылған жағдайларда);
шешімді қайта қарау туралы өтінімнің берілгендігі сот талқылауының өткізілетініне кепілдік бермейді;
сот актілерін қайта қарау өкілеттігіне тек жоғарғы соттық орган ие.
Курстық жұмыстың объектісі - қадағалау сатылы сотының өкілеттіктері.
Курстық жұмыс тақырыбының пәні - азаматтық іс жүргізудің заңи нормалары, ҚР-ның Конституциясы.
Курстық жұмыстың мақсаты - қадағалау сатылы сотының өкілеттіктерінің мазмұнын ашу.
Курстық жұмыстың құрылымы - кіріспе, үш негізгі тарау, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрып, жалпы көлемі 68 бетті құрайды.

1 ҚАДАҒАЛАУ САТЫЛЫ СОТЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУ ТҮРЛЕРІ
1.1 Бұйрық арқылы іс жүргізу түсінігі

Біздің азаматтық сот ісін жүргізу процесін реттейтін 1999 жылы жаңадан қабылданған АІЖК-сі азаматтық іс жүргізуде жаңа бұйрық арқылы іс жургізу институтының құқықтық мәртебесін қалыптастырды және анықтады. Сонымен жалпы іс қарау процедураның проблемасын шешті және кейбір категория істер үшін оларды оңайлатылған нысанда қарап сот бұйрығын шығару арқылы белгілеген.
Бұйрық арқылы іс жүргізу - бұл бірінші сатыдағы сотта іс жүргізудің бір түрі [37.139 б.].
Бұйрық арқылы іс жүргізу өндіріп алушының арызы бойынша қозғалады.
ҚР АІЖК-нің 21-бап 1-тармағына сәйкес сот азаматтық істер жөніндегі сот актілерін шешім, ұйғарым, қаулы және бұйрық нысанында қабылдайды.
Сот бұйрығы азаматтық іс бойынша шығарылатын болғандықтан оны шығарардан бұрын судьяның ұйғарымымен іс қозғалады. Бұл ұйғарым шағымдануға жатпайды.
Сот бұйрығы - бұл өндіріп алушының ақшалай сомаларды өндіріп алу немесе жылжымалы мүлікті борышкерді немесе өндіріп алушыны олардың түсіндірмелерін тындау үшін шақырмай-ақ және сотта іс қарамай-ақ, даусыз талаптар бойынша борышкерден талап ету туралы арызы бойынша шығарылған судьяның актісі. Сот бұйрығы- атқарушылық құжат күші бар сот актісі, яғни мәні және күші бойынша сот шешіміне теңестірілген.
Сот бұйрығы (сот қаулысына қарағанда) азаматтық іс жүргізу барысында беріледі, бірақ оңайлатылған нысанда, бұнда тараптар ретінде талап қою бойынша іс жүргізуде сияқты талап қоюшы мен жауапкер қатыспайды, ал сотқа жүгінген өндіріп алушы және борышкер - өндіріп адушының талабы бойынша жауап беретін тұлға қатысады. Сот бұйрығы заңмен белгіленген мүліктік сипаттағы ақшалай сомаларды немесе жылжымалы мүлікті талаптар бойынша беріледі. Қалған барлығы - мүліктік емес сипаттағы және жылжымайтын мулікті өндіріп алу - бұл ережелерге сәйкес келмейді. Сот бұйрығы АІЖК-ніц 140-бабында аталған талаптары бойынша берілуі мүмкін:
1. Егер өндіріп алушы сот бұйрығын беру туралы арызбен қоса борышкердін міндеттемелігін растайтын құжаттарды олардың сәйкесті көшірмелерімен ұсынса. Ал табыс етілмесе судья арыз қабылдаудан бас тартады.
2.Жоғарыда аталған талаптар бойынша сот бұйрығы беріледі, егер ұсынылған құжаттар борышкердің міндеттемелігін нақты және айқын растайтын болса (мысалы, ұсынылған жазбаша келісім-шарттың шарттары түсінікті, дау болу мүмкіндігін жоққа шығаратын болса). Егер ұсынылған құжаттар негізінде шешуге жатпайтын құқық туралы дау көрініп тұрса, судья сот бұйрығын беруден бас тартады.
3.Сот бұйрығы берілуі мүмкін, егер борышкерден белгіленген мерзімде мәлім етілген талапқа келіспеген қарсылық түспесе. Егер борышкер қарсылығын білдірсе, судья сот бұйрығының күшін жойып, сот бұйрығын беруден бас тартады.
Егер сот бұйрығын беру туралы арыз заң талаптарын сақтап берілсе және мемлекеттік баж төленсе, судья оны қабылдайды, оның кешірмесін дереу борышкерге жібереді және борышкерге сот бұйрышның көшірмесін алған күннен бастап 10 (он) күн мерзім ішінде мәлімделген талапқа келіспеген қарсылыгын беруге мүмкіндік береді. Сондықтан өндіріп алушының арызы және оған қоса мәліметілген талапты растайтын құжаттар көшірмелері борышкер саны бойынша берілсе, олар борышкерге (борышкерлерге) сот хабарлаулары немесе хатымен жіберіледі.
Егер борышкер белгіленген 10 (он) күн мерзімде сотқа жауап бермесе немесе мәлім етілген талаппен келіскені туралы жауап бермесе, судья сот бұйрығын береді [2.44 б.].
Сот бұйрығы азаматтық іс жүргізу заңымен белгіленген нақты нысан бойынша шығарылады және оның мазмұнында:
1) жүргізілетін істің нөмірі және бұйрықтың шығарылған күні;
2) соттың атауы, бұйрық тығарған судьяның тегі және аты-жөні;
3) өндіріп алушының атауы, тұрғылықты жері немесе тұрған жері;
4) борышкердің атауы, тұрғылықты жері немесе тұрған жері;
5) талапты қанағаттандыруға негіз болған заң;
6) өндіріп алынуға жататын ақша сомаларының мөлшері немесе оның құны көрсетіле отырып, талап етілуге жататын жылжымалы мүліктің белгіленуі;
7) егер оны өндіріп алу заңмен немесе шартпен көзделсе, тұрақсыздық айыбынын мөлшері;
8) борышкерден өндіріп алушының пайдасына немесе жергілікті бюджетке өндіріп алынуға жататын мемдекеттік баждың сомасы;
9)сот бұйрығына шағым берудің мерзімі мен тәртібі көрсетіледі. Кәмелетке толмаған балаларға алимент өндіріп алу туралы сот бұйрығында жоғарыда аталған 1)-5), 8) тармақшаларында көзделген мәліметтерден басқа, борышкердін туған күні мен туған жері, оның жұмыс орны, оларды күтіп -бағуға алимент алып берілетін әрбір баланың аты мен туған күні, борышкерден ай сайын өндіріп алынатын төлемдердің мөлшері және оны өндіріп алудың мерзімі көрсетіледі (ҚР АІЖК 146-6.).
Судья қол қойған сот бұйрығы екі данада жасалады, оның біреу сот жүргізетін істе қалады, екіншісі соттың мөрімен куәландырылады және өндіріп алушыға береді. Бұл сот ісін жүргізудің оңайлатылған ерекшелігі, сол сот бұйрығы:
:: сотта істі қараусыз;
:: өндіріп алушыны және борышкерді шақырмай-ақ;
:: және олардың түсіндірмелерін тыңдамай-ақ беріледі.
Оған қоса процессуалдық әрекеттер жасалғаны туралы хаттама жүргізілмейді. Сот бұйрығы мазмұны бойынша сот шешіміне қарағанда айтарлықтай қысқа, оның сипттау және дәлелдеу бөліктері жоқ, тек атқарү парақтарында көрсетілетін мәліметтер бар.
Даусыз талаптардың түпкілікті тізімі ҚР АІЖК-нің 140-бабында керсетілген.
Сот бұйрығы судьямеи жеке-дара шығарылады:
1) егер талап нотариатта куәландырылған мәмілеге негізделсе;
2) егер талап жазбаша мәмілеге негізделсе және оны жауапке таныса;
3) егер талап төленбеген вексельге, акцептің болмауына жын нотариус жасаған акцептің күпі белгіленбеуіне білдірілген наразылыққа негізделсе;
4) егер әкеліктің белгіленуіне немесе үшінші тұлғаларды тар қажеттігіне қатысы жоқ, кәмелетке толмаған балалар үшіп алименттерді өндіріп алу туралы талап мәлімделген болса;
5) егер азаматтардан және заңды тұлғалардан салықтар мен басқа да міндетті төлемдер бойынша бересіні өндіріп алу туралы талап мәлімделген болса;
6) егер қызметкерге аударылған, бірақ төленбеген жалақы мен өзге де төлемдерді өндіріп алу туралы талап мәлімделген болса;
7) егер жауапкерді немесе борышкерді іздестіру жөнілдегі шығындарды өндіріп алу туралы талаптарды ішкі істер органдары немесе қаржы полициясы мәлімдеген болса.
Егер талап "Тұтынушылар құқықтарын қорғау туралы" Заңынын 20-бабының ережелеріңе негізделген болса және борышкер оны мойындаса, сомасы 50 (елу) айлық орта көрсеткішке дейінгі мөлшердегі тұтынушылар құқықтарын корғау туралы талап, сот бұйрыгын шығару тәртібімен қаралуға жатады. Тауардың (жұмыстардың, қызметтердін) тиісті емес сапасымен келтірілген шығындарды өтеу туралы талаптар ғана емес, өзге де өтеу туралы талаптар мәлімделген кезде (моральдық зиянның орнын ақшалай толтыру, айыппұл, іс жүргізу жөніндегі шығындарды өтеу және т.б.), өтініш талап қою бойынша өндірісінің тәртібімен қаралуға жатады.
Сот бұйрығының күшін жою туралы арызын бере алатын борышкер заңмен белгіленген мерзіммен шектелген. Борышкер сот бұйрғының көшірмесін алған күннен бастап 10 (он) күн мерзімде байланыстың кез келген құралдарын пайдалана отырып, мәлімделген талапқа келіспеген қарсылығын бұйрық шығарған сотқа жіберуге құқылы (ҚР АІЖК 147-бап 2-бөлігі).
Бірақ бұндай арызды белгіленген мерзімде беру сот бұйрығының күшін жою үшін әлі жеткілікті емес. Бұны жасауы мүмкін, егер борышкер дәлелді себептер бойынша сот бұйрығының күшін жою туралы арызды уақытылы ұсынуға мүмкіндігі болмағанын дәлелдесе.
Егер ондай мән-жайлар болмаса, судья сот бұйрығының күшін жоюдан бас тартады. Бұл жағдайда борышкер сот бұйрығының күшін жоюдан бас тарту туралы ұйғарымына апелляциялық тәртіпте шағымдануға құқылы. Сонымен қатар ол қадағалау тәртібі бойынша сот бұйрығының өзіне шағым беруге құқылы.
Егер борышкерден-белгіленген мерзімде мәлім етілген талапқа келіспеген қарсылық түссе, судья сот бұйрығының күшін жойып, ол туралы ұйғарым шығарады. Сот бұйрығының күшін жою туралы ұйғарымда судья өндіріп алушы мәлім еткен талаптың талап қою бойынша іс жүргізу тәртібімен қойылуы мүмкін екенін түсіндіреді. Сот бұйрығының күшін жою туралы ұйғарымының көшірмесі оны шығарғаннан кейін 3 (үш) күннен кешіктірілмей тараптарға жіберіледі. Сот бұйрығының күшін жою туралы ұйғарымы шағымдануға немесе наразылық келтіруге жатпайды (ҚР АІЖК 148-6).
Сот бұйрығын шығару
Сот бұйрығын шығару туралы арыз ҚР АІЖК-тің 3-тарауында белгіленген соттылықтың жалпы ережелері бойынша сотқа беріледі, ал оған қоса тіркелетін құжаттар көшірмелерімен борышкерлер саны бойынша ұсынылады.
Арыз жазбаша нысанда беріледі. Арызда:
1) арыз берілетін соттың атауы;
2) өндіріп алушы жеке тұлға болса оның аты, тұрғыдықты жері немесе тұрған жері, заңды тұлға болса - реквизиттері;
3) борышкер жеке тұлға болса оның аты, тұрғылықты жері немесе тұрған жері, заңды тұдға болса - реквизиттері;
4) өндіріп алушының (жеке немесе заңды тұлғаның) талаптары және ол негізделген мән-жайлар;
5) мәлім етілген талаптарды растайтын қоса тіркелетін құжаттардың тізбесі көрсетілуге тиіс.
Жылжымалы мүлік талап етілген жағдайда арызда осы мүліктің құны көрсетілуге тиіс.
Арызға өндіріп алушы немесе өкілі қол қояды. Өкіл беретін арызда оның өкілеттігін куәландыратын құжат қоса тіркелуге тиісі (ҚР АІЖК 61-бап, 141-бап 4-бөлігі).
Сот бұйрығын шығару туралы арызға талап қою бойынша іс жүргізу тәртібімен сотқа талан қою арқылы жүгінген жагдайда дауға салынатын сомадан аударымдарды негізге ала отырып, 501 (еду) пайыз ставка мөлшерінде мемлекеттік баж төленеді. Арызды қабылдаудан бас тартылған немесе сот бұйрығының күшіні жойған жағдайда өндіріп алушы енгізген мемлекеттік баж өндіріп алушы борышкерге талап қою бойынша іс жүргізуі тәртібімен талап қойғап жағдайда ол баждың төленуге тиісті шотына есептеледі.
Арызды қабылдаудан бас тарту туралы судья ұйғарым шығарады, ал оған өндіріп алушымен жеке шағым берілуі мүмкін.
Арызды қабылдаудан бас тарту өндіріп алушы мен сол талап бойынша талап қою бойынша іс жүргізу тәртібімен талап қою мүмкіндігіне жол беріледі.
Борышкер сот бұйрығының көшірмесін алған күннен бастап күн мерзімде оның күш жою туралы арызды сол сотқа беруге құқылы, егер ол дәлелді себептер бойынша мәлімделген талапқа келіспеген қарсылығын уақытылы білдіруге мүмкіндігі болмаса. Бұл жағдайда судья сот бұйрығынын күшін жояды, одан кейіп өндіріп алушының мәлім еткен талабы талап қою бойыиша іс жүргізу тәртібімен қаралуы мүмкін.
Сот бұйрығының күшін жоюдан бас тарту туралы ұйғарымына жеке шағым берілуі мүмкін.
Егер белгіленген он күн мерзімде борышкерден сотқа қарсылық келіп түспесе, судья өндіріп алушыға оны орындауға көрсету үшін соттың мөрімен куәландырылған сот бұйрығын береді.
Өндіріп алушының өтінуі бойынша сот бұйрығы және жергілікті бюджеттің кірісінде борышкерден мемлекеттік бажды өндіріп алу үшін соттың мөрімен куәландырылған сот бұйрығының жеке данасы тікелей соттың орындауы үшін жіберіледі.
Өндіріп алушыға берілген сот бұйрығының көшірмесі сот жүргізетін істе қалады (ҚР АІЖК 149-бабы).

1.2 Ерекше талап қоюмен іс жургізу - азаматтық істі сотта жүргізу түрі

Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істер - азаматтар мен заңды тұлғалардың мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды және мемлекеттік қызметкерлердің, олардың ішінде сот орындаушылардың, шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) даулар айту туралы істер [37.236 б.].
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істер бойынша сот азамат пен заңды тұлға бір жағынан және мемлекеттік билік, жергілікті өзін-өзі басқару органдары, қоғамдық бірлестіктер, ұйымдар, лауазымды адамдардың және мемлекеттік қызметкерлерді екінші жағынан араларындағы туындаған құқық туралы дауды қарап, шешеді.
Билік өкілеттігі бар органдармен не тұлғамен шығарылған құқықтық актіні сотта шағымданған азамат мемлекеттік органның (лауазымды адамның) іс-әрекеттерімен (әрекетсіздіктермен) келіспейтіні туралы мәлімдейді және оларды заңсыз деп тануды талап етеді. Ал лауазымды адам (мемлекеттік немесе өзге де орган) сотта өз іс-әрекеттсрін (әрекетсіздіктерін) заңды екенін және азаматтың талабы орынсыз екенін дәлелдеу тиіс.
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істердің талап қою бойынша іс жүргізу істерімен жалпы ұқсастығы және бір-бірінен айырмашылығы бар.
Жалпы ұқсастығы:
-құқық туралы дау.
-АІЖК-де белгіленген талап арызды (арызды) қабылдаудан бас тарту туралы, талап арызды (арызды) қараусыз қайтару туралы немесе оны қозғаусыз калдыру туралы ережелер (ҚР АІЖК-нің 154,155-баптары).
Жалпы бір-бірінеи айырмашылығы:
-талап қою істер бойынша дау "азаматтық, отбасылық еңбек құқықтық қатынастарынан туындайды, субъектілер өз ара тен құқылы, ал мемлекеттік, әкімшілік және қаржы құқықтық қатынастарының қатысушылары (бір жағынан азамат пен заңды тұлға, ал екінші жағынан - мемлекеттік қызметкер) үшін билік және бағыну қатынастары тән. Бірақ бұл теңсіздік тек материалдық-құқықтық қатынастарында орын алады. Егер құқық туралы дау туындаса азамат пен заңды тұлға бір жағынан және мемлекеттік орган (лауазымды адам) екінші жағынан сот алдында тең қүқылы.
-Талап қою бойынша іс жүргізу талап арызбен, ал ерекше талап қою бойынша іс жүргізу шағым немесе арызбен қозғалады.
Әкімшілік-құқықтық қатынастарынан туындайтын істер қараудың процессуалдық тәртіп негізін азаматтық сот ісін жүргізудің жалпы ережелерін құрайды, яғни азаматтық істер бойынша сот төрелігін жүзеге асырудың жалпы тәртібін.
Ерекше талап қоюмен іс жүргізу істер ҚР АІЖК-нің 3-бөлімшесінде көрсетілген.
Олардың қатарына келесі істер жатқызылады:
1.Сайлауға, референдумдарға қатысушы азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің сайлау құқықтарын қорғау туралы арыздар бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК 25-тарау).
2. Әкімшілік құқық бүзушылық туралы істер қарауға уәкілетті органдар (лауазымды адамдар) қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК 26-тарау).
3.Мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен әрекеттеріне (немесе әрекетсіздігіне) дау айту туралы іс бойынша іс жүргізу (ҚР АГЖК 27-тарау).
4. Нормативтік құқықтық актілердің заңдылығына орай даулар туралы іс бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК 28-тарау).
5.Прокурордың органдар мен лауазымды адамдардың актілері мен іс-әрекеттерін заңсыз деп тану туралы жүгінуі (ҚР АІЖК 29-тарау).
Енді әрқайсысын жеке қарастырайық.
1. Сайлауға, референдумдарға қатысушы азаматтар мен қоғамдық бірлестіктердің сайлау құқықтарын қорғау туралы арыздар бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК 25-тарау).
Осы тарау тәртібі бойынша мемлекеттік органның жергілікті өзін-өзі басқару органының, сайлау комиссиясының, лауазымды: адамдардың шешімімен әрекетімен (немесе әрекетсіздігімен) сайлау немесе сайлану, сайлауға, референдумға қатысу құқығы бұзылады деп санайтын азаматтың, қоғамдық бірлестіктің, сайлау комиссиясының мүшесінің арыздары қаралады.
Сайлауға әзірлік және оны өткізу кезеңінде және дауыс беру күні арызбен сотқа азамат, қоғамдық бірдестіктің және сайлау комиссиясының мүшелері жүгіне алады (ҚР АІЖК 273-бабы).
Алдын ала сайлау комиссиясына (референдум өткізу бойынша комиссиясына) жүгіну азамат үшін міндетті болып танылмайды. Процеске арыз берушінің және тиісті сайлау комиссиясы немесе мемлекеттік орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы өкілінің қатысуы міндетті болып табылмайды, олардың сотқа келмеуі істің қаралуы мен шешілуіне кедергі болмайды.
Мұндай категория істер бойынша сот шешім шығарады. Сот шешімі дереу заңды күшіне енеді және ол апелляциялық шағымдануға жатпайды. Бұлсот шешімі:
-сайлаушылар тізіміне түзетулер енгізу үшін;
-кандидатты тіркеу үшін;
-қоғамдық бірлестікті сайлауға немесе референдумға қатысушы ұйымдар катарына енгізу үшін;
-сайлау күнін өзгергу үшін негіз болып табылады (ҚР АІЖК 274-бабының 1,2-бөліктері).
2. Әкімшілік құқық бұзушыдық туралы істер қарауға уәкілетті органдар (лауазымды адамдар) қаулыларына дау айту туралы істер бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК 26-тарау).
Осы тарау бойынша кәмелетке толмағандардың құқықтарын қорғау жөніндегі аудандық (қалалық), қалалардағы аудандық комиссиялар, ішкі істер органдары, мемлекеттік инспекциялар органдары және әкімшілік құқық бұзушылық туралы КР-ның 2001 жылғы 30 қаңтардағы № 155 кодексінің 543-576-баптарымен осындай істерді қарауға уәкілеттік берілген басқа да мемлекеттік қадағалау және бақылау органдары (олардың лауазымды адамдары) шығарған, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер жөніндегі заңды күшіне енбеген қаулыларына дау айту туралы істер қаралады.
Бұл категория істер сотқа шағым немесе наразылық беру арқылы қозғалады. ҚР АІЖК-нің 275-бабының 1-бөлігіне сәйкес әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамның) қаулысына сотқа шағым бере алатын адамдар:
-әкімшілік жауаптылыққа тартылған адамдар және олардың заңды өкілдері мен қорғаушылары;
-әкімшілік құқық бұзушылықтан зардап шеккен адамдар және олардың заңды өкілдері мен қорғаушылары.
Прокурор әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамның) қаулысына сотқа наразылық келтіруге құқылы.
Сотқа тапсырылатын шағым жазбаша нысанда болуға тиіс.
Шағымда:
1) шағым берілетін соттың атауы;
2) шағым берушінің (азаматтың) атауы, оның тұрғылықты жері немесе, егер шағым беруші ұйым болса, оның турған жері мен банктік реквизиттері, егер шағымды онын өкілі берсе, өкілдің атауы мен мекен-жайы;
3) әкімшілік құқық бұзушылық туралы қаулысын шығарған лауазымды адамның атауы, оның тұрғылыкты жері немесе, егер әкімшілік құқық бұзушылық туралы қаулысын шығарған уәкілетті органы болса, оның тұрған жері мен банктік реквизиттері;
4) шағым берушінің құқықтарын, бостандықтарын немесе заңды мүдделерін және оның шағым беру талаптарын бұзудың немесе бұзу қауіпінің мәні;
5) шағым берушінің өзінің талаптарын негіздейтін мән-жайлар, және бұл мән-жайларды растайтын дәлелдемелер;
6) нақты алғанда қандай қаулыға шағым жасалып отырғаны туралы деректер, оның шығарылған, азаматқа көшірмесі тапсырылған немесе хабарланған күні;
7) шағымға қоса тіркелетін құжаттардың тізбесі көрсетілуге тиіс.
Шағымға шағым беруші немесе шағымға кол қоюға және оны көрсетуге өкілеттігі болған жағдайда оның өкілі кол қояды (ҚР АІЖК 150-бап 5-бөлігі).
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамның) қаулысына әкімшілік жауапты-тартылған, әкімшілік құқық бұзушылықтан зардап шеккен адамдар және олардың заңды өкілдері мен қорғаушылары, қаулының көшірмесі табыс етілген күннен кейін он күн ішінде тікелей сотқа шағым бере алады, ал прокурор наразылық келтіруі мумкін. Мүдделі адамдардың шағым берудің екі жолы бар:
1- олар жоғары тұрған органдарға немесе жоғары тұрған лауазымды адамға шағым беру;
2- тікелей сотқа шағым беру.
Сотқа шағым беру әкімшілік жаза қолдану туралы қаулының орындалуын тоқтата тұрады.
Бірақ мүдделі адамдардың жоғары тұрған органдарға немесе жоғары тұрған лауазымды адамға бағыныштылық тәртібімен алдын ала жүгінуі сотқа беру және соттың оны мәні бойынша қарауы мен шешуі үшін міндетті шарт болып табылмайды.
Егер мүдделі адамдар шағым беру мерзімін өткізіп алса, әкімшілік жаза қолдану мерзімі, сондай-ақ қаулының орындалу мерзімі өтіп кетсе соттың шағымды қарауға қабылдаудан бас тартуына негіз болып табылмайды. Мерзімдер мен олардың істі дұрыс шешу үшін маңызын сот шағымның мазмұнына қарамастан тексереді (ҚР АІЖК 275-бап 5-7-бөліктер).
Сот шағымды он кун мерзімде қарайды. Сот осы іске қатысушы адамдарға тиісті түрде сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы хабарлайды, алайда олардың келмей қалуы істін қаралуы мен шешілуіне кедергі болмайды.
Осымен сот ісгі жеке-дара қараған кезде:
:: әкімшілік жаза қолдану туралы қаулының заңдылығы мен негізділігін тексереді;
:: ол заң негізінде жүргізіліп отыр ма;
:: оны соған уәкілетті орган немесе лауазымды адам жүргізіп отыр ма;
:: адамды әкімшілік жауапқа немесе оған жүктелген міндетті орындауға тартудың белгіленген тәртібі сақталды ма;
::азамат заңдарға бұл үшін тиісті жауаптылық белгіленген әкімшілік құқық бұзушылық жасады ма;
:: ол осы құқық бұзушылық жасауға кінәлі ме дегенді анықтайды.
Егер сот әкімшілік құқық бүзушылық туралы іс жөніндегі қаулыны әкімшілік орган немесе лауазымды адам өз құзыретін бұза отырып шығарғанын анықтаса сот қаулының күшін жояды, ал әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі:
-егер әкімшілік жаза қолдану мерзімі өтіп кетпеген болса, жоғары турған органның, лауазымды адамның қаруына жібереді;
-егер әкімшілік жаза қолдану мерзімі өтіп кетсе, іс бойынша іс жүргізуді қысқартады (ҚР АІЖК 277-бап 4-бөлігі).
Сот істі қарағаннан кейін ол:
:: азаматты әкімшілік құқық бұзушылық құрамы немесе оқиғасы болмағаны үшін әкімшілік жауапқа тарту негізсіз деп таныған жағдайда, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде аталған, әкімшілік құқық бүзушылық туралы іс бойынша іс жүргізуді болдырмайтын өзге де жағдайларда сот әкімшілік құқық бүзушылық жөніндегі қаулының күшін жою туралы және ол істі қысқарту туралы ұйғарым шығарады.
:: әкімшілік органның, лауазымды адамның әкімшілік жаза қолдану жөніндегі іс әрекеті заңды және негізделген деп тапса, ол қаулыны өзгертпей қалдырады, ал шағымды қанағаттандырмайды.
Сонымен қатар сот жасалған әкімшілік құқық; бұзушылықтың сипатын, құқық бұзушының кім екенін, оның кінәсінің деңгеиін, мүліктік жағдайын, жауапкершілікті жұмсартатын өзге де мән-жайларды ескере отырып, жазалау шарасын өзгертуге құқылы, бірақ әкімшілік жазаны күшейтуге құқы жоқ.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамньщ) қаулысына жасалған шағым (наразылық) бойынша шығарылған заңды күшіне енген және енбеген сот ұйғарымдарына шағымдану әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекс белгілеген тәртіппен жургізіледі.
3. Мемлекеттік өкімет, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің ұйымдардың, лауазымды адамдар мен мемлекеттік қызметшілердің шешімдері мен әрекеттеріне (немесе әрекетсіздігіне) дау айту туралы іс бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК 27-тарау).
Бул сотта істі қарау мақсаты - әкімшідік органның немесе лауазымды адамның шешімі мен әрекеттерінің заңдылығын тексеру.
Бұл тарау тәртібі бойынша істер азамат және заңды тұлғаның тікелей сотқа арыз беруі арқылы қозғалады. Азамат және заңды тұлға сотта арыз беруі арқылы мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару органның, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның, мемлекеттік қызметшінің шешіміне, әрекетіне (немесе әрекетсіздігіне) келіспеушілігін білдіреді. Осымен берге азамат және заңды тұлға жоғары тұрған органдар мен ұйымдарға, лауазымды адамға алдын ала арызбен жүгіне алады. Бірақ жоғары тұрған органдар мен ұйымдарға, лауазымды адамға алдын ала жүгіну сотқа арыз беруге және соттың оны мәні бойынша қарауға қабылдауына және шешуіне міндетті шарт болып табылмайды. Сондықтан азамат және заңды тұлға өз құқықтарының, бостандықтарының және заңмен қорғалатын мүдделерінің бұзылғаны туралы өздеріне мәлім болған күннен бастап үш ай ішінде сотқа арызбен жүгінуге құқылы. Ал егер үш айлық мерзімді өткізіп алса, сот арызды қабылдаудан бас тартпайды, егер бұл мерзім дәлелді себептер бойынша өткізіліп алынса.
Арыз сотқа ҚР АІЖК-тің 3-тарауында белгіленген соттылық ережелері бойынша беріледі. Аудандық соттардьщ сотта іс қарау-ына жатқызылған арыздарды азаматтың тұрғылықты жеріндегі сотқа не әрекетіне дау айтылып отырған мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның, мемлекеттік қызметшінің орна-ласқаи жеріндегі сотқа беріледі.
ҚР АІЖК 278-бабының 3-бөлігіне сәйкес арыз берушінің мемлекеттік құпия болып табылатын мәліметтер туралы хабардар болуының негізі бойынша Қазақстан Республикасынан шетелге кетуіне рұқсат беруден бас тартуға тиісті аудандық және кету туралы өтінішті қанағаттандырмау жөніндегі шешім қабылдаған жерден соған теңестірілген сотта дау айтылады.
Мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, қоғамдық бірлестіктердің, ұйымдардың, лауазымды адамдардың шешімдері, әрекеттері (немесе әрекетсіздіктері) заңсыз болып танылады:
-егер азаматтың және заңды тұлғаның құқықтары, бостандықтары және заңмен қорғалатын мүдделері бұзылса;
-егер азаматтың өз құқықтары мен бостандықтарын, сондай-ақ заңды тұлғаның құқықтары мен заңмен қорғалатын мүдделерін жузеге асыруына кедергі жасаса;
-егер азаматқа немесе заңды тұлғаға әлдебір міндет заңсыз жүктелген немесе олар заңсыз жауапқа тартылса (ҚР АІЖК 279-бап 1-бөлігі).
ҚР АІЖК 279-баптың 2-бөлігіне сәйкес мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктер мен лауазымды адамдардың мынандай шешімдері мен әрекеттеріне:
1) тексерілуі ҚР-сы Конституциялық Кеңесінің айрықша құзыретіне жатқызылған нормативтік құқықтық актілерге;
2) оларға қатысты заң сотқа шағымданудың өзгеше тәртібін көздейтін жеке-дара және нормативтік құқықтық актілерге сотта дау айтуға болмайды.
Арызды судья жеке-дара бір ай мерзім ішінде азаматтын, заңды тұлға өкілінің шешімдері мен әрекеттеріне дау айтылып отырған мемлекеттік орган, жергілікті өзін-өзі басқару органы, қоғамдық бірлестік, ұйым басшысының, лауазымды адамның немесе мемлекеттік қызметшінің қатысуымен қарайды.
Сот отырысының өткізілетін орны мен уақыты туралы тиісті түрде хабарланған жоғарыда аталған адамдардың қайсы бірінің сот отырысына келмей қалуы арыздың қаралуына кедергі болмайды. Алайда сот аталған адамдардың сот отырысына келуін міндетті деп табуы мүмкін (ҚР АІЖК 281-бап).
Судъя жеке-дара арыз бойынша қоззалған істі белгіленген мерзімде қарап келесі шешімдердің біреуін қабылдайды:
::егер арызды орынды деп таныса, тиісті мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның немесе мемлекеттік қызметшінің азаматтың және заңды тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын, және заңмен қорғалатын мүдделерін бұзуға жол берілген бұрмаушылықты толық келемінде жоюға міндеттілігі туралы шешім;
:: егер дау айтылған шешімдер мен әрекеттер заңдарға сәйкес, мемлекеттік органның, жергілікті өзін-өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның немесе мем-лекеттік қызметшінің өкілеттігі шегінде шығарылып жасалғанын және азаматгың және заңды тұлғаның құқықтары, бостандықтары және заңмен қорғалатын мүдделері бұзылмағанын анықтаса, арызды қанағаттандырудан бас таріу туралы шешім шығарады (ҚР АІЖК 282-бап 1,2-бөліктері).
Сондықтан сот мемлекеттік органының, жергілікті өзін-өзі басқару органының, қоғамдық бірлестіктің, ұйымның, лауазымды адамның немесе мемлекеттік қызметшінің шешімдері мен әрекеттерін заңға қайшы деп тапса, сол не жоары тұрған органға, ұйымға немесе лауазымды адамға сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін үш күн ішінде жіберіледі. Ал шешімнің орындалғаны туралы сотқа, азаматқа немесе заңды тұлғаға сот шешімі алынған күннен бастап бір ай мерзімнен кешіктірілмей хабарлануға тиіс. Сот шешімінің орындалмағаны үшін кінәлі лауазымды адамдар заңмен көзделген жауаптылыққа тартыдады [2.82 б.].
4. Нормативтік құқықтық актілердің заңдылығына орай даулар туралы іс бойынша іс жүргізу (ҚР АІЖК 28-тарау).
Осы тарау ережесі бойынша сот азамат немесе заңды тұлға құқықтары мен заңмен қорғалатын мүддедерін бұзатын нормативтік құқықтық актілердің заңдылығына қарай істерді қарайды.
Бұл категория істер азаматтық немесе заңды тұлғаның арызы бойынша қозғалады.
ҚР АІЖК 283-баптың 1-бөлігіне сәйкес дау айтылатын нормативтік құқықтық актілер қатарына:
:: азаматтардың немесе занды тұлғалардың ҚР-ың Конституциясында кепілдік берілген құқықтары және заңмен қорғалатын мүдделерін бұзатын мемлекеттік органның немесе лауазымды адамның қабылдаған нормативтік құқықтық актісі;
:: азаматтардың немесе заңды тұлғалардың ҚР-сы заңдарында кепілдік берілген құқықтары және заңмен қорғалатын мүдделерін бұзатын мемлекеттік органның немесе лауазымды адамның қабылдаған нормативтік құқықтық актісі;
::азаматтардың немесе заңды тұлғалардың ҚР-сы Президентінің жарлықтарында кепілдік берілген құқықтары және заңмен қорғалатын мүдделерін бұзатын мемлекеттік органның немесе лауазымды адамның қабылдаған нормативтік құқықтық актісі жатады.
Тексерілуі ҚР-сы Конституциялық Кеңесінің құзыретіне жатқызылған нормативтік құқықтық актілердің заңдылығына дау айту туралы арыздар сотта қаралуға тиісті емес (ҚР АІЖК 283-бап 2-бөлігі). Яғни:
:: Республика Президентінің, Парламент депутаттары сайлауының және республикалық референдумның дұрыс өткізілгендігі туралы;
:: Парламент қабылдаған заңдарға Президент қол қойғанға дейін олардың Конституцияға сәйкестігі туралы;
::Республиканың халықаралық шарттары бекітілгенге дейін олардың Конституцияға сәйкестігі туралы;
:: Конституция нормаларына түсінік беру туралы;
::және т.б. Конституциялық Кеңестің негізгі өкілеттіктері ҚР Конституциясында көрсетілген.
Азаматтың немесе заңды тұлғаның нормативтік құқықтық актілердің заңдылығына орай даулар туралы арызы ҚР АІЖК-тің 3-тарауында белгіленген сотта қаралуға жататын іс бойынша беріледі.
Арызда:
1. арыз берілетін соттың атауы;
2.арыз берушінің (азаматтың) атауы, оның тұрғылықты жері немесе, егер арыз беруші заңды тұлға болса, оның тұрған жері мен банктік реквизиттері, сондай-ақ, егер арызды оның өкілі берсе, өкілдің атауы мен мекен-жайы;
3.нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік органның немесе лауазымды адам атауы;
4.оның қабылдаған күні туралы қосымша деректер болып, осы акт немесе оның жекелеген ережелері арқылы азаматтың және заңды тұлғаның нақты қандай құқықтары, бостандықтары және заңмен қорғалатын мүдделері бұзылып отырғаны;
5.дау туғызып отырған актінің ҚР-сы Конституциясының қандай баптарына, заңдардың, ҚР-сы Президенті жарлықтарының қандай ережелеріне қайшы келетіндігі;
6.дау айтылып отырған актінің немесе оның бір бөлігінің көшірмесі қоса тіркеліп, нормативтік құқықіық актіні қандай бұқаралық ақпарат органы және қашан жарияланғаны көрсетіледі.
Арызда дауды шешу үшін маңызы бар өзге де мәліметтер көрсетілуі, сондай-ақ арыз берушінің өтініші баяндалуы мүмкін.
Арызға арыз беруші немесе арызға қол қоюға және оны көрсетуге өкілеттігі болған жағдайда оның өкілі қол қояды (ҚР АІЖК 150-бап 2,3-бөліктері).
Сотқа арыз деру нормативтік құқықтың актінің қолданылуын тоқтатпайды (ҚР АІЖК 283-бап 6-бөлігі).
Одан кейін судья түскен арыз бойынша іс қозғап, сотқа арыз бең жүгінген азаматқа немесе заңды тұлғаға, сондай-ақ нормативтік қққықтық актіні қабылдаған мемлекеттік органға (лауазымды адамға) сот отырысының өткізілетін уақыты мен орны туралы ҚР АІЖК 129-бап тәртібі бойынша хабарлайды.
Сотта істі қарау кезінде міндетті түрде прокурор қатысады. Іс арыз берілген күннен бастап он күн мерзімде азаматтың не заңды тұлға өкілінің, прокурордың, нормативтік құқықтық қабылдаған мемлекеттік орган немесе лауазымды адам міндетті түрде қатысуымен қаралады. Алайда істің мән-жайларына байланысты сот істі сот отырысына келмеген кейбір адамдар (азаматтар, заңды тұлға өкілі, мемлекеттік орган немесе лауазымды адам) болмаған жағдайда да тыңдай алады (ҚР АІЖК 284-бап 2-бөлігі). Мұндай категория істер бойынша қабылданған бүкіл нормативтік құқықтык актінін немесе оның жекелеген белігінің Қазақстан Республикасынын Консштуциясына, заңдарға және ҚР-сы Президентінің жарлықтарына сәйкестігін жауапкер, яғни осы нормативтік құқықтық актіні қабылдаған мемлекеттік орган немесе лауазымды адам дәлелдеуте тиіс.
Сот істі қарағаннан кейін келесі шешімдердің біреуін қабылдайды:
::арызды негізсіз деп таныса, сот оны қанағаттандырудан бас тарту туралы шешім;
::арызды негізді деп таныса, сот нормативтік құқықтық актіні толық немесе жекелеген бөліктерін акт қабылдаған кезден бастап жарамсыз деп тану туралы шешім (қарар бөлігінде көрсетіп) шығарады.
Соңғы жағдайда сот шешімнің қарар бөлігінде бұқаралық ақпарат құралдарының редакциясы, егер жарамсыз деп танылған нормативтік құқықтық акт бұрын сол бұқаралық ақпарат құралында жарияланса, сот шешімі туралы сот белгілеген мерзімде хабарлама жариялауға міндетті екенін көрсетеді.
Нормативтік құқықтық акті тұтастай немесе оның жекелеген бөлігін жарамсыз деп таныған сот шешімі осы актіні қабылдаған мемлекеттік орган немесе лауазымды адам үшін, дау айтылған нормативтік құқықтық актінің күші құқықтары мен бостандықтарына қолданылған азамат және белгісіз адамдар тобы үшін міндетті болып есептеледі. Оның преюдициялық күші бар және нормативтік құқықтық актінің заңдылығы туралы басқа азаматтар оның сот тексеруінің объектісі болмайтын бөлігінде ғана қайтадан дауласа алады [2.83 б.].
5. Прокурордың органдар мен лауазымды адамдардың актілері мен іс-әрекеттерін заңсыз деп тану туралы жүгінуі (ҚР АІЖК 29-тарау).
Прокурор Республика аумағында заңдардың, ҚР-сы Президентінің жарлықтарының және өзге де нормативтік құқықтық актілердің дәл және бірыңғай қолданылуына жоғары қадағалауды жүзеге асырады (ҚР Конституциясы 83-бап 1-бөлігі, "Қазақстан Республикасындағы Прокуратурасы туралы" заңның 1-бап I-бөлігі).
Прокурор Республиканың Конституциясы мен заңдарына қайшы келетін заңдар мен өзге де құқықтық актілерге наразылық жасайды ("Қазақстан Республикасының Прокуратурасы туралы" заңның 1-бап 2-бөлігі).
Республиканың Конституциясы мен заңдарына қайшы келетін нормативтік актілер прокурормен анықталғанда, ол заңсыз акт шығарған органга немесе лауазымды адамға сәйкесті ұсыныс жасаумен оларға наразылық жасауға міндетті ("Қазақстан Республикасының Прокуратурасы туралы" заңның 19-бап).
Прокурор наразылық бойынша:
- заңсыз актінің күшін жоюды;
-немесе оны Республика Конституциясы мен зандарына сәйкес келтіруді;
-лауазымды тұлғадан заңсыз іс-әрекетті қысқартуды және (егер қажет болса) бұзылған құқықты қалпына келтіруді талап етеді.
Прокурордың наразылығы сәйкесті органмен немесе лауазымды тұлғамен он күн ішінде қаралады, ол туралы прокурорға хабарлай отырып ("Қазақстан Республикасының Прокуратурасы туралы" заңның 19-бап 3-бөлігі).
Наразылықты қабылдамаған жағдайда прокурор наразылық келтірілген актіні немесе іс-әрекетті заңсыз деп тану туралы арызбен сотта:
-наразылықты қарау нәтижелері туралы хабарлама алынған кезден бастап он күн мерзімде;
-немесе оны қараудың заңда белгіленген мерзімі өткеннен кейін жүгінеді.
Прокурордың сотқа жүгінуі наразылық; келтірілген актініц күшін сот қарағанға дейін тоқтата тұрады [2.83 б.].
Прокурордың арызы сотпен он күн мерзімде оның қатысуымен және наразылықты қабылдамау туралы шешім шығарған органның, лауазымды адамның немесе оның өкілінің қатысуымен қаралады.
Сотта істі қарау кезінде прокурордың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.