Бағалы қағаздар нарығының субъектілерімен объектілері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстандағы қор нарығының қалыптасуы.

І Мемлекет меншігінің жекешелендіру бағалы қағаздар нарығын қалыптастырудың бірден бір жолы.

ІІ ҚР жекешелендіру кезеңдері.

1. Бағалы қағаздар нарығының мәні және оның қызметтері.

2. Бағалы қағаздар нарығының субъектілерімен объектілері.

Бағалы қағаздар нарығының элементтері мен инвесторлары.

3. Бағалы қағаздар нарығындағы қызметтердің құқықтық негіздері.

Қазақстандағы қор нарығының қалыптасуы.

ҚР - ның орталықтанған жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға өтуі қоғамдық өндірістің сипатын өзгертуде. Олар:

меншік қатынастары.
Шаруашылық субъектілерінің құрылымы мен оның қызмет көрсету механизмі.
Олардың өзара қаржы байланыстарының формасы қоғамдық барлық топтарының шаруашылық нәтижесіне мүдделігінің дәрежесі.

Қоғамдағы соңғы 6-7 жылда болған өзгерістер бұл ҚР нарық қатынасы арқылы демократиялық ел болуға бет алғандағы өтпелі дәуір сөздерінің өзгерістері. Қаржы несие институттары демократиялық онегізде құралған қазіргі нарық адамзат дамуының ең жоғарғы жетістігі. Одан әрі даму және өркендеу кезінде оның институттары мен салалық құрылымдары басқару әдістері қызмет ететін субъектілерімен нарыққа қатысушылары өзгеруі мүмкін. Бірақ бұл өзгерістер нарықтық түп негіздеріне әсер ете алмайтын жеке тұрғындағы өзгерістер.

Нарық - күрделі, әрі жан - жақты қызмет атқаратын қоғам қатынастар жиынтығы. Ол бір жағынан тауар және көрсетілген қызмет нарығын қамтыса, екінші жағынан қор жинау нарығын қамтиды.

Соңғысы өз кезегінде қаржы нарығы мен қозғалысын мүлік қаржы нарығынан тұрады. Осы аталған нарықтық өзара байланысты ұлттық экономикалық механизмді құрайды. Бұл механизм несиеге негізделген. Басқаша айтқанда нарыққа қатысушының басым көпшілігі іскерлік шартқа қол қойып өздеріне бағалы қағаз түрінде міндеттеме алады.

Кәсіпкерлік өзінің ұйымдық және құрылымдық ерекшеліктеріне орай бағалы қағазадар Қаржы институттары қаржы нарықтары және оларды реттейтін құқықтық ережелермен қатар мемлекеттік қаржы жүйесінің тұтас бір бөлігін құрайды.

Мұндай жүйе біздің мемлекеттерде нарық қатынасын қалпына келтіру қажеттігі туындалған кезде, яғни 1990 ж. басында шаруашылықта жетілдірудің нарықтық әдісін қалпына келтірудің басты құралы - бағалы қағаздар.

Бағалы қағаздар ақша түрінде капталға да заттай капиталға да аменшік құқығын бекітіп тек бағалы қағаздар арқылы ғана мемлекет меншікті акционерлік қоғамның яғни жеке меншік иелері халықтың меншігіне айналдыруы мүмкін, мемлекет к/о-ң қайта құру олардың инвестиция тартуының ең бір тиімді механизмінің 1-і акция шығарудағы пайдалану мүмкіндіктерін ашты. Акция шығару ресурстары шектеусіз алуға мүмкіндік туғызса, ал облигация шығару ақша белгілерін эмиссияламай мемлекеттік бағалы қағаздар шығаруымен шұғылданады. Бағалы қағаздар нарықтың күрделі ұйымдық экономикалық жүйесі көптеген өзара байланысты элементтен тұрады:

Элементтер - әртүрлі бағалы қағаздар шығарылатын шаруашылық субъектілер.

Инвесторлар - уақытша бас ақша иелері - заңды және жеке тұлғалар.

Бағалы қағаздар нарықтық кәсіби мамандар: брокер, диллер, инвестиция басқарушы т. б.

Инвесторлық компаниялар, сақ-у компаниялар, зейнетақы қорлар т. б.

Қор биржалары депозитерийлер, клиенттік және т. б. б. қ. тіркейтін ұйымдар.

ҚР -ң мемлекеттік бағалы қағаздар нарқын қайта құру және оны өрістету мақсатында қасиетті шараларды жасады.

Қазақстандағы меншікті мемлекеттің иелігінен алу және жекешелендіру мен ұлттық бағд-сы б. қ. нарықтың негізгі элементін құру процесін жеңілдетті.

Қазақстндағы меншікті мемлекет иелігінен алу және жекеменшіктендірудің Ұлттық бағдарламасы бағалы қағаздар нарығының негізгі элементтерін құру процесін жеңілдетті. Мемлекеттің кәсіпорындарды акционерлік қоғамдар түрінде қайта құру олардың инвестицич тартудың ең бір тиімді механизмдерінің бірі - акция шығаруды пайдалану мүмкіндігін ашты.

Бағалы қағаздар нарығының механизмі экономиканың барлық субъектілеріне инвестиция көздерін алуға мүмкіндік жасайды.

Бағалы қағаздар нарығының кейбір элементтері 20-шы жылдары КСРО - да жаңа экономикалық саясат кезінде болған. Ал қазіргі Егемен Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының алғашқы нұсқалары Кеңес Одағы заңдарының негізінде 90-шы жылдардың басынан бастап пайда бола бастады.

Елде дамыған бағалы қағаздар нарығы қалыптасуы үшін оның құрамдас бөліктері болуы қажет. Олар:

Сұраныс пен ұсыныс;
Делдалдар мен басқа қатысушылар;
Нарықтық инфрақұрылым, яғни коммерциялық банктер, қор биржалары, инвестициялық институттар;
Нарықты реттейтін және өзін-өзі реттейтін жүйелер.

Нарықтың осы құрамдас бөліктері қазіргі уақытта негізінен құрылып болды. Бұл жөнінде елімізде экономикалық жүйені реформалауды тереңдету жолында қабылданған Қазақстанда мемлекеттік меншікті жекешелендіру Ұлттық бағдарламасы бағалы қағаздар нарығының негізгі субъектілері - акционерлік қоғамдардың құрылуын тездетуде шешуші рөл атқарды.

Дегенмен, Қазақстан экономикасының дағдарысы жағдайында толыққанды бағалы қағаздар нарығы болуы мүмкін емес. Бағалы қағаздар нарығының даму деңгейі көп жағдайда халықтың әл - ауқатына байланысты.

Себебі бағалы қағаздарға сұраныс халықтың тұрмысын айқындайды. Сондықтан халықтың табысының өсуі - Қазақстанда бағалы қағаздар нарығы дамуының басты шарты.

Біздің елімізде жекешелендіру 1994-1995 жылдары өтті. Ол кездерде көптеген инвестициялық қорлар ашылып, халық ол қорларға чектерін тапсырғанымен олардың орнына акция алғандары аз.

Қазіргі кезле Республикада бағалы қағаздар нарығы қалыптасу шағында. Оның жолында алғашқы іс - шаралар жүргізілуде. Бюджеттің кемшілігін толтыру мақсатында мемлекет бұрынғыдай ақша белгілерін шығармай, оның орнына мемлекеттік бағалы қағаздар, мысалы, мемлекеттік қысқа мерзімді вексельді шығаруда. Алайда, бағалы қағаздар нарығының дамуы жолында шешуін талап ететін экономикалық және әлеуметтік - психологиялық мәселелер көп. Экономикалық мәселелерге мыналар жатады:

а) нарықты реттейтін механизмнің жоқтығы;

ә) бағалы қағаздар нарығын дамытатын бірыңғай көзқарас мүлтіксіз орындалмауы;

в) бағалы қағаздар нарығының материалдық - техникалық негізінің аздығы;

д) нарық инфрақұрылымы өсу деңгейінің төмендігі жатады.

Ал, әлеуметтік - психологиялық мәселелерге бағалы қағаздар нарығында маман кадрлардың төмен деңгейлігі жатады. Бұл мәселелер халықтың басым көпшілігінің бағалы қағаздар нарығының мәнін түсінбеушілігі мен инвестиция беруге психологиялық дайындығының жоқтығынан туындайды.

Дүниежүзілік нарық тарихында бағалы қағаздар нарығының негізгі үш үлгісі бар. Олар:

1) Банктік үлгі - онда бағалы қағаздар нарығы механизмі арқылы банктер қаржы қорларын бөледі. (мысалы, бұл үлгі Германияда, Австралияда, Бельгияда көп тараған) . Бұл үлгі бойынша экономиканы инвестициялау мен мемлекеттік бюджет кемшілігін жоюды банктер өз міндетіне алады.

2) Банктік емес үлгі немесе нарықтық үлгі - онда бағалы қағаздар нарығы механизмі арқылы қаржы қорын бөлу мен банк емес мекемелер шұғылданады. (мысалы, АҚШ-та, Ұлыбританияда, Малайзияда, Пәкістанда, Сингапурда) . Бұл үлгі бойынша бағалы қағаздар нарығы демократиялық жолмен өркендейді. Қаржының негізгі бөлігі жеке тұлғалардың ақшасы. Ол банктен алған ақшаға қарағанда «арзан» ақша.

3) Аралас үлгі - онда бағалы қағаздар нарығы механизмі арқылы қаржы қорын бөлумен банктер де, банк емес мекемелер де шұғылданады (мысалы, Жапоиняда) .

Тапсырма 1.

2. 2. Бағалы қағаз нарығының қызметі және оның маңызы.

Бағалы қағаз нарығы басқа нарықтардан өзінің айрықша тауарымен өзгешеленеді. Ол өзгеше тауар - бағалы қағаздар. Олар біріншіден, меншік белгісі, екінщіден, қарыз міндеттемесі, яғни олар бойынша табыс алу құқы және табыс төлеу міндеттемесі пайда болады. Бұдан бұрын айтқанымыздай, бұл тауарды өз кұны аз болса да, өте жоғары нарық бағасымен сатуға болады. Бағалы қағаздардың, мысалы, өндіріс кәсіпорнына жұмсалған нақты капиталдың белгілі бір мөлшерін көрсетеді.

Егер бағалы қағаздарға (жұмсалған) нарықтық сұраныс оның ұсынысынан жоғары болса, онда оның бағасы көрсетілген құннан жоғары болады (керісінше де болуы мүмкін) . Бұндай нарықтық бағаның номиналдан ауытқуы, бағалы қағаздардың «жалған капитал» екенін көрсетеді.

Жалған капитал - нақты капиталдың қағаз белгісі, яғни өндірістік капиталдың оқшауланып шыққан бір бөлігі (сауда, несие капиталдаы) .

Бағалы қағаздар ақша капиталының немесе басқа материалды құндылықтардың орнына жүретін «символы» болғандықтан оны «қордың құндылықтары» деп те атайды.

Бағалы қағаздар нарығы нарықтық экономикада күтпеген кездейсоқ болатын процесстердің реттеушісі. Бұл алдымен капиталды инвестициялау процесіне қатысты. Бағалы қағаздар механизмінің қызметін қамтамасыз ететін құрал.

Кәсіпорынның қосымша капиталға мұқтаждығы көптеген жағдайларға байланысты. Олардың бастылары - негізгі қорды құру және ескі қорларды жаңарту, айналыс конъюктурасына тікелей байланысты. Сонымен қатар конъюктураның өзгеруі белгілі бір уақыт арасында болып тұрады. Сондықтан кәсіпорын қажетті қаражатты белгілі бір уақытт, яғни нарық конъюктурасының өздеріне қолайлы кезінде алғаны жөн. Қазақстан Республикасында әзір бұндай жағдай қалыптасқан жоқ. Себебі, банктік несие әрі қымбат, әрі шектелген, ал бағалы қағаздар нарығы жаңадан қалыптасу кезінде.

Экономикасы дамыған мемлекеттерде бағалы қағаздар көмегімен қосымша капитал алу анағұрлым жеңіл. Сонымен бағалы қағаздар нарығы - экономиканың өрлеуі көп жағдайда қаржыландыратын ең оңай және ең қолайлы қаржы көзі.

Тақырып 2. Бағалы қағаздардың субъектілері мен объектілері.

Тарау ІІ, Бағалы қағаздардың шығару механизмі және қызметі.

2. 1 Бағалы қағаздарды шығару және олардың элементтері.

Бағалы қағаздар - ең алдымен мүлікті иемденуге құқық беретін ақшалы құжат немесе қарыз берушіге қарыз алушының берген қарыз міндеттемесі. Бағалы қағаз толтырымды немесе жазылуы жөнінен 2 түрлі боулы мүмкін: не заң жүзінде бекітілген жеке құжат түрі, не есепшотқа енгізілген жазу түрі. Егер басқа адамға иемденуге берілсе бағалы қағаздардың ІІ -ші түрі бойынша ерекше куәлік толтырылып беріледі. Оны иемдену құқын беретін құжатты сертификат деп атайды.

Шығару жөнінен бағалы қағаз нарықтық және нарықтан тыс болып та екіге бөлінеді. Нарықтан тыс бағалы қағаз әлеуметтік - нарықтық қатынастардың дамуы негізінде пайда болған қағаздардың қорларының облигациялары, депозиттік, зейнетақы қорларының облигациялары, депозиттік облигациялары және с. с. жатады. Нарықтан тыс бағалы қағаз әр түрлі қорларға немесе банктерге, оның ішінде шетел банктеріне және кәсіпорын, ұйымдарға салған капиталдан түскен табысты иемденуге құқық береді. Бұл бағалы қағаздарды шығару шарты бойынша иемденуші - заңды немесе жеке тұлғалар - оларды иемденушіге беруге құқығы жоқ. Сондықтан бұл қағаздар нарықта еркін айналымға түсе алмайды. Сонымен қатар, нарықтан тыс бағалы қағаздарға басқа мемлекеттердің Орталық банктерінде орналастыру үшін шығарымды кең өрістеген облигациялар жатады.

Соңғы кездерде барлық дамыған елдерде нарықтан тыс бағалы қағаздарды шығаруды кеңейту және олардың түрлері мен санын көбейту тенденциялары байқалуда. Бағалы қағазды шығарып, оны айналымға түсірушіні эмитент деп атайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.