Ұлттық банкінің тәуелсіз басқармалары

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Жоспары
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі оның меншікті қаражаттарының
пайдасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.1. Ұлттық Банктің қызметтерімен операциялары ... ... ... ... ... ... .11
2 Ұлттық Банктің пайдасының жіктемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2.1 Ұлттық Банктің пайдасының есепте көрініс
табуы ... ... ... ... ... ... ...16
2.2 Ұлттық Банктің қаржылық нәтижесін анықтау ... ... ... ... ... ... ..20

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Банктің табыстары мен шығыстары есептіліктің, сақтық және
сәйкестіліктің негізгі халықаралық принциптерін негізге ала отырып
танылады.
Әдетте есепті кезең аралығында танылған табыстар мен шығыстардың
барлық баптары таза пайданы немесе шығынды анықтауда қолданылады. Осылармен
бірге таза пайданы (шығынды) анықтауға төтенше баптар және есепті
бағалардағы езгерістер нәтижелері қолданылады. Осындай екі жағдай бар:
маңызды қателерді түзету және есептеу саясатындағы өзгерістер нәтижелері.
Іс жүзінде есепті кезеңдегі таза табысты немесе шығынды анықтауда
қолданылатын барлық кіріс және шығыс баптары банктің күнделікті қызметі
барысында пайда болады. Сондықтан тек кейбір жағдайларда ғана шаруашылық
қызмет немесе операция төтенше баптың пайда болуына әкеледі.
Орталық банк мемлекет берген эмиссиялық құқығы негізінде экономикаиы
жалпы мемлекеттік тұрақтандыру саясатым, тауар-ақша тепе-теңдік саясатын
жүргізеді.
Орталық банк тарапынан ақша-несиелік реттеудің негізгі объектісіне
экономикадағы қолма-қол және қолма-қолсыз ақша массасы жатады, оның
динамикасыпа төлеуге қабілетті сұраныстың әр түрлі компоненттерінің
өзгерісі тәуелді болады. Қазіргі даму сатысында ақша несиелік сипаталады,
ягни ақша массасы, негізінен, банктердің несие-депозиттік қызметіне
байланысты пайда болады, сондықтан Орталық банк ақша аймалымының құрылымын
және көлемін екінші деңгейлі банктердің операцияларын баскару арқылы
реттейді.

1. Ұлттық банкі, оның мақсаты мен міндеттері, қызметінің бағыттары,
меншікті қаражаттары мен пайдасы
Орталық банктер бүкіл елдің несие жүйесін бақылаушы әрі реттеуші бас
органның ролін атқара отырып, ерекше орынға ие және экономикалық басқарудың
мемлекеттік органы болып табылады. Олардың басшылық ролі мемлекет берген
үлкен өкілеттіліктер мен анықталады.
Орталық банк елдің эмиссиялық, резервтік және кассалық орталығы,
сондай-ақ ол норма шығару, басқару құқықтарына ие банктердің банкі,
соңғы сатыдағы несие беруші ролін атқарады, ақша-несиелік және валюталық
саясатты амықтайды, оның негізгі мақсаты пайда табу емес, ақша-несие
саясатып жүзеге асыру және елдің яесиелік жүйесін баскару болып табылады.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, мемлекеттің Орталық банкіге кең
өкілеттік беруі екінші деңгейлі банк жүйесінің тиімді жұмыс істеуін
қамтамасыз етеді.
Орталық банк мемлекет берген эмиссиялық құқығы негізінде экономикаиы
жалпы мемлекеттік тұрақтандыру саясатым, тауар-ақша тепе-теңдік саясатын
жүргізеді.
Орталық банк тарапынан ақша-несиелік реттеудің негізгі объектісіне
экономикадағы қолма-қол және қолма-қолсыз ақша массасы жатады, оның
динамикасыпа төлеуге қабілетті сұраныстың әр түрлі компоненттерінің
өзгерісі тәуелді болады. Қазіргі даму сатысында ақша несиелік сипаталады,
ягни ақша массасы, негізінен, банктердің несие-депозиттік қызметіне
байланысты пайда болады, сондықтан Орталық банк ақша аймалымының құрылымын
және көлемін екінші деңгейлі банктердің операцияларын баскару арқылы
реттейді.
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы Заңы бойынша
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі Қазақстан Республикасының Орталық
банкі және республикамыздағы банк жүйесінің жоғарғы деңгейі болып табылады.
Жоғарыда айтылгандай, КСРО-ның мемлекеттік банкінің Республикалық
кеңсесі Қазакстан Республикасының Ұлттық банкі болып қайта құрылған. Ол жай
клиенттерге қызмет көрсететін мемлекеттік банктен орталық эмиссиялық банкке
өзгертілді және банктердің банкі болды.
Тәжірибе жүзіпде кассалық резервтердің барлығы Ұлттық банкке
шоғырлаиады және олардың шаруашылық аймалымға түсуі Ұлттық банкінің
мекемелері аркылы коммерциялық банктердің кассаларын толтыру негізінде
журеді. Барлық банктер қолма-қолсыз есеп айырысуларды Ұлттық банктердің
мекемелері арқылы жургізеді, ал қажет жағдайда Ұлттық банкіден несие алады.
Осының нәтижесінде қолма-қол және қолма-қолсыз есеп айырысу айналысы Ұлттық
банкіде және оның мекемелерінде шоғырланады.
Ұлттық банк - ақша резервтерінен, алтын валюта резервтерінен, басқа да
материалдық құндылықтардан тұратын жекеше мүлкі бар заңды тұлға. Мүліктің
құралу көздеріне - банк ісінен түскен табыстар,бағалы қағаздардан тускен
табыстар және сәйкес бюджеттердеп түскен дотациялар жатады.
Заңның 9-бабына сәйкес, Ұлттық банк жарғылық корын 10 млрд теңге
көлемінде мына қаражаттар есебінен қурайды: республикалық бюджеттен
бөлімген қаражаттар, мемлекеттен алынған негізгі қорлар және Ұлттық банк
тапқан пайдадан аударымдар.
Әлемдік тәжірибеде, нарықтық экономика жағдайында Орталық банкінің
жұмысын ұйымдастырудың әр түрлі құқықтық формалары бар:
оның капиталының қалыптасуы 100% мемлекеттің қаражаты есебінен болатын
унитарлық банк;
акцияларының бөлігі мемлекетке тиесілі (немесе мемлекеттің қатысуынсыз)
акционерлік қоғам;
бірлестік типтес ұйым (мемлекеттің катысуымен немесе
қатысуынсыз);
* Орталық банкінің қызметін бірігіп атқаратын тәуелсіз
банктер жүйесі. АҚШ-та орталық банктердің капиталына мемлекет қатыспайды,
олардың капиталы Федералды резервтік жүйенің (ФРЖ) мүше банктерінің жарна
пұл төлемдерінен тұрады.
Негізі Ұлттық банк унитарлық орган болып табылады. Мемлекет жарғылық
қордың жалғыз иесі. Негізгі қор - ғимараттардан, құрылғылардан, келік және
басқа да құндылықтардан тұрады, ал айналым қаражаты - банкіге тиесілі ақша
қаражаттарынан тұрады. Ұлттық банк резервтік және басқа қорлар құрады.
Резервтік қор жарғылық көлемінде құрылып, ол өзіндік табыс есебінен
толтырылады және осы қорға байланысты нормаларға сәйкес жүргізілетін
операциялар бойынша шығындарды жабуға арналады.
Ұлттық банкінің қаржылық жылдағы пайдасы сол жылға жаткызылатын
табыстар мен шығындардың айырмасы ретінде анықталады. Ондай шығындарға:
активтер амортизациясы, оның ішіндегі банкноттар мен монеталардың
құндарымың бір белігі жатады.
Пайданың жарғылық, резервтік және басқа қорларды құрғамынан қалған
бөлігі республикалық бюджетке аударылады. Ұлттық банк және оның мекемелері
барлық салықтар мен төлемдерден босатылады.
Қазақстан Рсспубликасыпың Ұлттық банкінің негізгі міндеті - Қазақстан
Республикасының Ұлттық валютасының ішкі және сыртқы тұрақтылығын қамтамасыз
ету болып табылады.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісіне мынадай
косымша міндеттер жүктеледі:
Қазақстанның экономикалық дамуы және оның дүниежүзілік экономикаға
интеграциялануы мақсаттарына жетуге көмектесетін ақша айналысы, несие,
банктік есептеулерді және валюталық қатынастар саласындағы мемлекеттік
саясатты жасау және жүзеге асыру;
ақша-несие және банк жуйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге кемектесу;
- банктік және баска несиелік мекемелердің кызметін реттейтін
ережелерді жасау және олардың орындалуына бақылау жасау иегізінде банк
несие берушілердің, салымшылардың мүдделерін қорғауы.
¥лттық банкі жріысыпың негізгі бағыттары: — елдегі несиелік
ресурстарды жоме ақша айналысып басқару;
- өзіне бағынышты мекемелер арқылы ақшалай түсімді инкассациялауды
ұйымдастыру және жүзеге асыру;
- халық шаруашылығындағы несиелік, есеп айырысу және кассалық
опсрацияларды жүзеге асыру боиымша ережелерді, әдістемелік инструкциялық
пормативтік актілерді шығару (барлық банктерге міндетті), есеп жүргізу және
банктердің есеп беруін ұйымдастыру;
банк ісін лицензиялау, ақша-несиелік ретгеудің әдістерінің формаларын
талдау;
банк ісін бақылау және қадағалау;
елдің банк жүйесінің тәуелсіз балансын жасау;
ғылыми-зерттеу және аналитикалық жұмыстар жүргізу;
валюталық операцияларды жүргізу ережелерін және тәртібін жасау, біркелкі
валюталық саясатын жүргізу жәнет.б.
Ұлттық банктің несиелік ресурстары мыналардық есебімен құралады:
меншікті қаражаттары;
басқа банктерден тартылған және келісімшарт негізінде
Ұлттық банкіге орналастырылған ақшалай қаражаттар;
Қазақстан Республикасынан тыс жерлерден тартылған қаражаттар;
мемлекеттік арнайы қорлардан және бюджеттің уақытша
бос қаражаттарынан. Ұлттық банктің құрылымы мен басқару органдары
Ұлттық банкінің баскару құрылымы меп кызметін ұйымдастырудың баска да
мәселелері Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы Заңы және
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы Ережесі негізінде
анықталады.
Ұлттық банкі өзінің қызметтерін орындауы үшін басқарма, директорат,
бас аумақтық және облыстық бақармалармен қатар, басқа да жергілікті
құрылымдық бөлімшелері бар.

Ұлттық банкінің 1996 жылғы құрылымы 15.1. сызбада көрсетілген.

Басқарма директорлар Төраға
кеңесі Төрағаның орынбасарлары

Ұлттық банкінің орталық аппараттары

Департаменттер,дербес басқармалар және бөлімдер

Облыстық,
(аумақтық)
Басқармалар

Ұлттық банкінің тәуелсіз басқармалары
Мемлекеттік сақтау органдары
Банкноттық фабрикалар
Бағалы қағаздар фабрикасы
Қазақстандық есеп айырсу Орталығы
Банктік сервистік бюро т.б.

Ұлттық банкінің ең жоғарғы басқару органы Ұлттық банк төрағасымен
басқарылатын басқарма болып табылады. Басқарма 9 адамнан тұрады. Оның
құрамына – Ұлттық банк төрағасы, оны 4 орынбасары, Парламет пен
Президенттің бір-бір өкілі және Қазақстан Министрлер Кабинетінің екі өкілі
кіреді. Басқарма мүшелері ҚР Президентімен бекітіледі. Басқарма мынадай
сұрақтарды шешеді:
мемлекеттік ақша-несиелік саясатын жасайды;
Ұлттық банк шығарган, банктер ісіне қатысты нормативтік актілерді бекітеді;
Парламент бекіткеп тұжырым негізінде банкноттар мен
монеталардың номиналдық құнын және әшекейлік пішімін бекітеді;
- Ұлттық банкінің банктермен және Қазақстан Республикасының бюджетімен
операциялар бойыміпа пайыздық мөлшерлемесін бекітеді;
Қазақстан Республикасымың валюталық айырбас бағамын анықтау тәртібін
белгілейді;
сырткы резервтерде сақтауға алатын сыртқы активтер типтерін
бекітеді;
Ұлттық банкінің жұмысы туралы есеп береді, жылдық жиынтық баламсты
қарастырады;
Ұлттық банк туралы Ережені, Ұлттық банк құрылымын бекітеді және Ұлттық
банк департаменттерінің директорларын тағайындайды;
банктер және олардың филиалдары үшін экономикалық
нормативтерін бекітеді.
Басқарма шешімдерін басқарма қаулылары формасында жүзеге асырады.
Басқарма мәжілісі қажет кездерде немесе айына бір рет өткізіледі.
Кезектен тыс мәжілістер Ұлттық банк төрағасының немесе басқарманың үш
мүшесінің талабымен өткізіледі.
Ұлттық банк төрағасы ҚР Президентінің ұсынуымен алты жылға сайланады.
Ұлттық банк төрағасы Ұлттық банк атынан және сенімхатсыз мемлекеттік
органдармен, банктермен, несиелік, халықаралық және басқа ұйымдармен
қатынастарда жұмыс істейді. Ұлттық банк төрагасы Ұлттық банк қызметі
бойынша шұғыл және аткарушы-бұйырушы шешімдер қабылдауга, Ұлттық банк
атынан келісімшарттар жасауға өкілетті. Бірақ, бұган басқармаға берілген
өкілеттіктер кірмейді.
Ұлттық банк төрагасы басқарманы, директорлар кеңесінің қызметін
басқарады және Ұлттық банкіге жүктелген жұмыстар үшін жауап береді. Ол
басқарма мүшелеріне және директорлар кеңесі мүиіелеріне жеке екілеттіктер
бере алады. Ұлттық банк төрағасы уақытша жоқ кезде, оиың кызметін
орынбасарларының бірі атқарады.
Ұлттық банк терагасы Президентке екі ай бұрып жазбаша өтініш жазып
жұмыстан босатуын сұрай алады. Ол Президенттің ұсынысымен орнынан
босатылады.
Төраға орынбасарлары және басқарма мүшелері Ұлттық банк төрағасы
арқылы Президентке екі ай бұрын жазбаша өтініш жазып жұмыстан босатуын
сұрай алады.
Ұлттық банкінің жедел басқару органы - Директорлар кеңесі
(директолар), ол Ұлттық банк төрағасымен басқарылады.
Директорат, Қазакстаи Республикасының Ұлттық банкі туралы Заңға
сәйкес Ұлттық банкінің қарауындағы, төрағаның және басқарма
қарауындағылардан басқа барлық мәселелер бойынша шешім қабылдайды.
Директолар құрамына - төраға, оның орынбасарлары және департамент
директорлары кіреді. Ұлттық, банкінің орталық аппараттарында келесідей
(1997 жылдың ортасындағы жағдай бойынша): ақша-иесие операциялары, Банктік
қадағалау, халықаралық қатынастар, эмиссиялық-кассалық операциялар,
ақпараттық технологиялар, бухгалтерлік есеп және бюджет, ішкі қызмет,
зерттеулер және статистика, ішкі аудит, есептеу жұмыстары, төлем жүйелері,
шетелдік операциялар, заң департаменттері және дербес басқармалар бар.

1.1 Қазақстан Республикасы Ұлттың банкінің қызметтері
мен операциялары
Ұлттық банк Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы Заңға
сәйкес мымадай қызметтер мен опарицияларды орындайды:
айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен Қазақстан
Республикасында мемлекеттік ақша-несие саясатын жүргізеді, Қазақстан
Республикасы аумағында банкноталар мен монеталарды айналысқа шығарушы
жалғыз эмитент болып табылады;
кепіл берушісі Үкімет болып табылатын Қазакстан Республикасының ішкі және
сыртқы карьпына кызмет көрсетуге қатысады;
Қазақстан Республикасы аумағында еншілес банк ашуға
рұқсат береді;
Қазақстан Республикасы аумағында, одап тыс жерлерде
банк филиалдарын, өкілдіктерін ашуға келісімін және банк
операцияларым жүргізуге лицензия береді;
Банктердің бағалы қағаздар эмиссиясы жобасының, оның
тіркелуіне дейін өзі белгілегеп тәртіппен міндетті сараптауын жүргізеді;
ол банктерге несие беруге, банктердің қарыз капиталы
нарығындағы ашық позициясына бақылау жасауға құкылы. Банктерге соңғы
сатыдағы Несие беруші болады, қайта қаржыландыру саясатын жүргізеді;
банктердің жұмысына және шетелдік валютаны сатып-алу,
сату және айырбастау ұйымдарына бақылау мен қадағалау
жүргізеді, әрі пруденциалдық нормативтер белгілейді;
— Қазакстан Республикасында ресми мөлшерлемелерді өзгерту арқылы
банктік пайыз мөлшерлемелерінің деңгейін реттеуді жүргізеді; Қазақстан
Республикасында ипформациялық процсстерді ақша-несие реттеуі әдістерімен
бәсеңдете алмаған жағдайда Ұлттық банк банктердің операциялары бойынша
несиелік салымдарды шектеу және пайыз мөлшерлемелерін езгертуге құқықтар
береді; Қазақстан Республикасында есси айырысу тәртібін, жүйесін және
нысапдарын анықтайды, Қазакстандық теңгемен банкаралық есеп айырысулардың
мезгілінде және үзіліссіз жургізілуіп қамтамасыз ететін жүйенін жұмыс
істеуін ұйымдастыруы тиіс; Қазақстан Республикасыида валюталық реттсу мен
валюталық бақылауды жузеге асырады және валюталық операциялардың барлық
түріп жүргізуге құкылы;
-банк ісі, есеп, сссп айырысу валюталық операциялар жүргізу бойынша
банктерге, валютаны сатып алу, сату және айырбастау операцияларын жүзеге
асыратын мекемелерге және олардың клиеиттеріне орындауға міндетті
нормативтік актілер шығарады, сонымем қатар, олардың орындалуын бакылайды:
-бақылау және қадағалау функцияларын қамтамасыз ету үшін банктерге,
иіетелдік валютамы сатып алу, саіу, айырбастаумеи айналысатып ұйымдарга
бухгалтерлік, статистикалық, тағы басқа есеп берудің тізімін, формасын және
мерзімін бекітеді;
-егер заңды актілермен басқалары қарастырылмаса, Қазакстан
Республикасының Үкіметімен келісіп, банктердің және басқа шаруашылық
субъектілерімен жүзеге асырылатын есеп айырысу, ағымдағы бюджеттік және
басқа да шоттардан төлем жүргізу кезегін, есеп айырысуларды реттеу
мақсатында бекіте алады;
Ұлттық банкіге жүктелгеп функцияларды жүзеге асыруга көмектесетін
ұйымдарды қуруга және оларды баскаруға қатысуға құкылы;
қолма-қол банкноттар мен монеталарды есепке алу, сақтандыру, тасу және
инкассациялау ережелерін бекітеді,
банкноттар мен монеталарды тасуды, сақтандыруды және ипкассациялауды
қамтамасыз етугс қатысады, банкнотгар мен монеталардың мемлекеттік
резервтік қорларын құрады;
Қазакстан Республикасы банктерінің жиынтық балансын
құрады және тұрақты түрде жариялайды;
ішкі және сыртқы активтер бойынша болжамды есептер
шығарады;
ақшалай қаражаттарды есепке алуда қате кеткенде немесе қолдан жасалған
кужаттар бойынша есепке алынған қаражаттар анықталған жағдайда клиенттердің
және банктердің шоттарынан ақша қаражаттарын сөзсіз шегеру құұқына ие;
- Қазакстан Республикасындағы банктер жүйесіне кадрларды дайындаута
қатысады;
Сирек жағдайларда мемлекеттік бюджетгің каражаттары арқылы
қаржыландырылатын несиелік-есеп айырысу және ұйымдардың кассалық қызмст
көрсетуімен байланысты операциялар жүргізеді.
Қазакстан Республикасының заңдарына сәйкес болатын басқа да кызметтер
атқарады.

2. Банк пайдасының жіктемесі
Банк табыстары есептеу әдісі бойынша теңгемен есептеледі
және мыналардан тұрады:
төмендегілер бойынша сыйақы (мүдце) алумен байланысты:
Ұлттық және басқа банктердегі корреспонденттік шоттар;
Ұлттық және басқа банктерде орналастырылған депозиттер;
Ұлттық банк қайта қаржыландыруы үшін жарамды қазынашылық
міндеттемелер мен басқа да өтімділігі жоғары бағалы қағаздар;
сатуға арналған бағалы қағаздар;
басқа да бағалы қағаздар;
басқа банктерге орналастырылған салымдар; басқа банктер ұсынған қарыздар;
-клиенттерге берілген қарыздар;
- капиталға және бағынышты борышқа инвестиция;
• банктің келесі қызметтері бойынша комиссиялық табыстары:
аударым операциялары;
-бағалы қағаздарды сату-сатып алу;
-шетел валюталарын сату-сатып алу;
-сақтандыру операциялары;
-сенімгерлік операциялары;
-берілген кепілдіктер;
-шоттарды және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.