Қазақстанның экономикалық географиясын оқытудың әдістемелік ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГі

Қ.А.Яссауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университеті

География кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы : Қазақстанның экономикалық географиясын оқытудың әдістемелік
ерекшеліктері.

Орындаған: ЖГА-515.
Сапарбекова М
Ғылыми
жетекшісі: аға. оқыт. Серім А.

Түркістан
2008

М А З М ¦ Н Ы

КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

І. Қазақстанның экономикалық географиясын оқытудың әдістеме
- лік ерекшелігі. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .

1. Пәнді оқытудың әдіс – тәсілдері мен сабақ түрлері . . . . . . . . .

1.2. Проблемалық оқыту әдісін пайдалану . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . .

1.3.Қазақстанның экономикалық географиясын оқытудағы иновациянның сипаты .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.4. Қазақстанның экономикалық географиясын оқытуда көрнекі құралдарды
тиімді пайдалану тәсілдері. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
..

ЌОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.

К І Р І С П Е

Тақырыптың өзектілігі. Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік
географиясы пәні мемлекеттің қазіргі даму кезеңінде шешілетін
экономикалық, экологиялық және әлеуметтік мәселелерді оқып үйренуде,
оқушылардың жалпы мәдениеті мен өз бетінше ойлауын дамытуға бағытталған.
Оның мазмұндық желілерін елдің жалпы экономикалық сипаттаммсы, экономикалық
аудандастыру, қазақстанның дүние жүзілік экономикадағы рөлі, табиғат пен
қоғамның өзара байланысын құрайды.
Экономикалық және әлеуметтік географияс курсын оқып үйренуде оқушылар
экономикалық және әлеуметтік процестерді сауатты түрде түсіндіру үшін
экономикалық ұғымдар мен терминдерді танып біледі.
Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы оқулығының
жаңалығы оқу материалдарынның мазмұны Қазіргі дүниедегі Қазақстан
табиғат пен қоғамның өзара байланысы бөлімдері енгізілген.
Бұл бөлімдерде Қазақстанның дүние жүзі картасындағы геосаяси орны,
жақын шетелдермен өзара байланыстар, табиғат пен қоғамның өзара
байланысының қазіргі прблемалары қарастырылады.
Аграрлық өнеркәсіптік кешен тақырыбы әлеуметік инфрақұрылым
салалары туралы жаңа оқу материалдарымен толықтырылған. Онда әлеуметтік
инфрақұрылымның салалары сауда және тұрмыстық қызмет көрсету, денсаулық
сақтау, негізгі реакциялық аймақтар қарастырыфлады. Қарастырып отырған
тақырыптың маңыздылығы Қазақстанның экономикалық географиясын оқытудың
әдістерін, бұл пәнді оқытуда тиімді тәсілдерін қарастыру. Оқушыларды оқыту
мен тәрбиелеудің нақты міндеттері проблемаларға байланысты
анықталады.Мұғалім өзінің өтілетін сабағындағы материалдарға байланысты
мазмұны мен мақсатына қарай қажетті көрнекі құралдарды таңдап пайдалану.
Қазақстанның экономикалық географиясы пәнінің зерттеу обьектісі. Пәннің
мақсаты мен міндеттері: Қазақстанның экономикалық – географиялық
аудандастырылуы, Қазақстанның пайдалы қазбалары, халық шаруашылығы,
транспорты, интеграциялық байланыстары. Қазақстанның экономикалық –
геграфиялық курсы география ғылымдарынның құрамдас бөліктерінің бірі.
Курстың мақсаты табиғат байлықтарын тиімді пайдалану оны сақтау туралы
материялдарды меңгерту
Географияны оқытуда схемалар мен картасхемалар сызу.. Географияны
оқыту үстінде сынып тақтасына диаграммалар, графиктер салу.
Геогрфия оқулығындағы схемалармен, сызулармен, суреттермен танысу.Оқу
материалдарындағы негізгі ұғымдар мен құбыластарды сұлба немесе сурет
түрінде беру .Оқушылардың оқулық және конспект бойынша үйде жұмыс жасауы.
Келесі сабақта оқушының тақтадағы конспект бойынша жауап беруі. Тесттер
жасау арқылы оқушылардың біліктілігін тексеруге тиімді.
Тақырыптың зерттелу деңгеиі. Қарастырып отырған тақырып бойынша
Бударина А.В. Основы предпринимательской деятельности ., Москва
2002. Контрольные и проверочные работы по географии . 6 – 10 классы. – М.,
Дрофа, 1998. Т.Л. Казановская. Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік
географиясы.Әдістемелік құрал.Алматы,
Мектеп,2005.Ж.Б.Қоянбаев,Р.М.Қоянба ев Педагогика Алматы 2000ж Жалпы білім
беретін орта мектепке арналған география пәнінің бағдарламалары. Алматы
12.05. 2004 ж., бұйрық № 148. Қазақстан Республикасының Білім Заңы 2001ж
Тақырыптың мақсаты: Қарастырып отырған тақырып бойынша мынадай мақсат
қойдым:: Қазақстанның экономикалық географиясында орнын анықтау, жер
бедері, халықының жағдайы, өмір суру деңгейі, көлік кешені, халықаралық
экономикалық байланыстары мен ұйымдармен ынтымақтастығы жайында графикалық
жұмыстар жүргізу, географиялық тест жасау оларды пайдалану, диаграммалар,
бұл пәнде контур картамен жұмыс істеу тәсілін игерту, географиялық
бақылаулар жүргізу, карталарды пайдалану арқылы оқушылардың осы пәнді
игеруге пайдаланатын әдістердің маңызын ашып көрсету. Жалпы айтқанда
Қазақстанның экономикалық географиясын оқытуда материалдарды оқушылардың
оңай, әрі тез игерту әдістерін ашып көрсету.
Жұмыстың құрылымы Кiрiспе, бір тарау, қорытынды және пайдаланған
әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.

І. Қазақстанның экономикалық географиясын оқытудың әдістеме
- лік ерекшелігі

1.1.Пәнді оқытудың әдіс – тәсілдері мен сабақ түрлері

Қазақстанның экономикалық географиясын оқытудың әдістемелік жүйесі
оқушылардың өз бетінше білім алуы мен танымдық әрекетін дамытуға, пәнді
оқыту барысында тәрбие түрлерін жүзеге асыруға бағытталған. Осыған сәйкес,
ұзақ уақыт географияны оқытудың тәжірбиесі нәтижесінде тиімділігі
дәлелденген мынадай негізгі оқыту әдіс – тәсілдері белгілі : ауызша
баяндау әдісі, көрнекі құралдармен илюстрациялармен, сарамандық жұмыстар
әдісі ( тақырыптық карталарды салыстыру, статистикалық мәліметтерді өңдеу,
географиялық әдебиеттермен, хрестоматиямен жұмыс )
Жоғарыда аталған әдіс – тәсілдердің неғұрлым тиімді түрлері сабақты
ұйымдастырудың жолдары дәстүрлі сабақтар мен дәстүрлі емес сабақтар,
танымжорық, факульдативтік сабақтар және т.б. оқу әрекетінің түрлеріне
келер болсақ жалпылама оқыту, топқа бөліп оқыту және жеке оқыту әдістері
бар сабаққа сәйкес таңдап алынады.
Сабақты ұйымдастыру жолдары біріңғай, бір салынға салынбауы қажет.
Мүмкіндігінше әрбір мұғалім оқушылардың жас ерекшелігін, білімі мен
біліктілігінің қаншалықты дәрежеде екендігіне сүйене отырып, неғұрлым
тиімді әрі нәтижелі қорытынды шығатын сабақ түрлерін таңдай білуі шарт.
Географиялық білім берудің басты құралы – сабақтың маңызы еш уақытта
төмендемек емес, керісінше оқушының өздігінен білім алуы мүкіншілігін
жүйелі әрі сапалы деңгейге көтерудегі рөлі күнен – күнге жоғарылуда.
Қазіргі сабақтың ең басты көрсеткіштері ретінде төменгі педагогикалық
шарттардың орындалуын атауға болады:
• Мұғалім мен оқушы арасындағы қарым – қатынастың өзара түсінушіліке
негізделуі.
• Оқуцшылардың таным әрекетін өздігінен дамытуға күш салуы.
• Оқушылардың пәнге деген шығаврмашылық қызығушылығын ойын элеметтерін
және т.б енгізу арқылы арттыру.
әрбір тақырыптың аясында оқушыларға тәлім – тәрбие берудің мүмкіншіліктерін
неғұрлым тиімді пайдалану.
Осы шарттар негізінде сабақты түрлендіріп өткізу, әсіресе дәстүрлі
емес сабақтарды кеңінен енгізу қажеттілігі туындайды. Мұндай сабақтарды
Қазақстанның экономикалық геграфиясы пәнінде көптеп өткізуге толық
мүмкіндік бар.
Ал сынақ сабақтарда өткен бөлімдер бойынша оқушылардың білімі мен
біліктілігін сынау мақсатын көздейді. Олардың викториналық сұрақтарға
жауап, тапқырлар сайысы, білім байқауқаулары түрінде өткізуге болады.
Сонымен қатар бөлім соңында өз білімдеріңді тексеріңдер деген атпен
берілген сұрақтар топтамасын сынақ – сабақтарда пайдалануға болады.
Сұрақтарды біртіндеп күрделендіру арқылы сынақты бірнеше кезеңге бөліп
өткізуге болады. Осыған сәйкес топтың білімі мен біліктілігіне ұпайлар
түрінде баға беріледі.
Соңғы жылдары әр түрлі бағыттағы ойынға негізделген сабақтарды
өткізу мектеп тәжірбиесіне кеңінен енгізілуде. өйткені ойынға құрылған
сабақтарда оқушылардың белсенділігі артып, әдетте түсінуі , есте сақтауға
қиын түсетін мәселелерді игеруге ерекше шабытпен кіріседі. Қазақстанның
экономикалық географиясынан ойынға негізделген сабақтарды ұйымдастыруға
толық мүмкіндік бар. Ойын сабақтарды Не? Қайда ? Қашан ? Ең, Ең, Ең.
Мемлекетіміздің пайдалы қазбалары, Мемлекетіміздің өндіріс салалары.
Тақырыптары бойынша өткізуге болады. Қайталау сабақтарында сынақ пен ойын
элементерін ұштастыруға болады. Ол үшін сыныптағы оқушыларды екі немесе
бірнеше топтарға бөліп, әрбір топтағы оқушыларға тапсырмалар жиынтығын ,
сарамандық жұмыстар беріледі. Сабақ қорытындысы сайыс нәтижесінде
шығарылады.

1.2. Проблемалық оқыту әдісін пайдалану

Проблемалы оқытудың мақсаты – мұғалім оқушыларды білім жүйесімен,
іскерлікпен, дағдымен қаруландырып қана қоймай олардың танымдық және
шығармашылық қабілетін дамытады. Оқушыларға тақырып бойынша проблемалық
сұрақтар қойылады. Оқушылар проблемалық сұрақтарды шешудің дұрыс
варианттарын қарастырады, ойланады, жаңа білімді игеру турлы қорытынды
жасайды, оны практикада қолданады.
Проблемалы оқыту – бұл ғылым негіздерін оқып білу процесінде жеке
адамның жалпы және арнайы қабілетінің дамуы, танымдық қажеттілігінің
қалыптасуы.
Психологтар адамның ойлағыштық іс-әрекетінің негізгі түрлерін атайды:
репродуктивті және продуктивті, шығармашылық.
Репродуктивті іс-әрекеті үлгі, алгоритм бойынша орындалады. Мұғалім
жаңа оқу материалын, жаңа ұғымдардың мәнін түсіндіреді, тапсырманы
орындаудың жолдарын көресетеді. Оқушы оқу тапсырмасын мұғалімнің
көрсетуімен алгоритмге сүйеніп, яғни мұғалімнің сабақ үстінде жасаған
әрекетіне сәйкес орындауы қажет.
Бағдарлама бойынша оқу материалдарының көпшілігін мұғалім проблемалық
ситуация жағдайында түсіндіруі тиіс.
Продуктивті іс-әрекетінің айырмашылығы оқушы белгілі білімді өз
бетімен жаңа ситуацияда қолданады немесе белгілі ситуацияда жаңа білімді,
әрекет жасаудың жаңа ережесін табады. Бірақ оқушының дайын алгоритмді,
үлгіні пайдалануы да мүмкін.
Проблемалық ситуация жағдайында оқушының іс-әрекеті ойлаумен,
байымдаумен, өз бетінше ізденумен сипатталады (проблема түрінде сұрақтар
қою, жорамал ой туғызу т.б.).
Шығармашылық іс-әрекеті алгоритмнен, үлгіден, формализмнен
аумаушылықты көтере алмайды. Шығармашылық бұл эвристикалық іс-әрекеті, оның
мәні, негізгі идеялары тез түсініп ұғыну, істің кенеттен шешілу жолдарын
табу.
Оқушылардың шығармашықы ойлауы проблемалық ситуациядан басталады.
Проблемалық ситуация деп пайда болған құбылыстарды, фактілерді адамның
түсіндіре алмай қиыншылық жағдайға ұшырауын айтады. Сондықтан қиыншылық
қабылдаған білім және іскерлік негізінде адамды жаңа әдістерді немесе істі
іздеуге, түсіндіруг талаптанады.
Ақыл-ой әрекеті толық циклының проблемалық пайда болуынан проблеманың
шешілуіне дейін мынадай кезеңдері болады:
• проблемалық ситуацияның пайда болуы;
• проблеманы – сұрақты қою және оның қиыншылық мәніне жете түсіну;
• болжау арқылы шешім тәсілдерін табу;
• болжамды дәлелдеу;
• проблема шешімінің дұрыстығын тексеру.
Проблемалы оқыту процесінде мұғалім оқушыларға сұрақтар қояды, түрлі
тапсырмалар береді. Бұлардың бәрі проблемалық ситуацияны туғызады. Осының
нәтижесінде әрбір оқушы сұраққа жауап беруге немесе проблеманы шешуге
тырысады.
Деген сұраққа оқушы сызба түрінде оқушы тақтада жауап береді. Оқытудың
әдістері дегеніміз – мұғалім мен оқушылардың жұмыс тәсілдері . Оқушылардың
білімді меңгеруіне, олардың дүнмиегекөзқарасын қалыптастыруға, қабілетін
арттыруға осы тәсілдер арқылықол жеткізіледі деген әйгіліпедагог
И.Болдырев.
Оқушының тану қабілетін арттырып, ақыл-ой әрекетін дамытуда
проблемалық оқытудың маңызы өте зор. Проблемалық оқытудың нәтижесі өте
терең де берік білім беріп қою немесе тәсілдерін үйретумен тынбайды,
оқушылардың ақылы жаңа сапаға ие болады, ой-өрісі кеңейіп, ширақы тез
ойланады да, оқушылар мұғалімнің сұрағына тезірекжауап беріп, өз біліміне
және оқылып отырған материалға сын көзімен қарауға дағыланады.
Проблемалық оқытуды география сабағында кез келген тақырыпты өткенде
түрліше ұйымдастыруға болады. Көп тараған екі жолы бар:
1. проблемалық мәселелер қоя білу;
2. проблемалық ситуация құра білу.
Проблемалық мәселе қою проблемалық ситуация құрудан жеңілірек. Мұнда
ойдан ой туғызудың қажеті жоқ, ой түйіні шағын әрі өздігінен туады.
Пробеламалық мәселелер мен ситуациялардықұру үшін әр түрлі білім көздерін,
қосымша материалдарды, оқулық мәтінін, картаны, сурет, сызба, т.б.
пайдалану қажет.
Проблема проблемалық ситуация болып табылады, бірақ әр түрлі проблемалық
ситуация проблема бола алмайды. Қазақстан экономикалық географиясында Ауыл
шаруашылық тақырыбын аяқтағанда Агроөнеркәсіп комплекісінің негізгі
саласы ауыл шаруашылығынның салалық құрылымын сызба түрінде көрсет.
Мал шаруашылығынның негізгі саласы - қой шаруашылығы. Сондықтан
оқушыларға оқулықта берілген қой, ешкі, сиыр басынның өсуі мен кемуі
диаграммасын салыстыруды ұсынам. Оқушылар диаграммалардан қой басынның
саны әр жылда әркелкі болғандығын анықтайды.
Қазақстан халқы. Оқушылар Қазақстан халқынның санымен сарамандық
жұмыс жасайды. 1940 – 6,1, 1950 ж – 6,5, 1955 ж – 7,5, 1960 ж – 9,6, 1965 ж
– 11,8, 1970 ж – 13, 1975 ж – 15, 1980 ж – 15,8, 1991 ж – 16,8, 1996 ж-
16,5, 1999 ж – 14,9 млн. адам есебімен.
Осы мәліметтерді негізгі ала отырып, график сызады. Халықтың саны
жылдар бойынша өзгеуін салыстырады, қорытынды жазады. Бұған оқушылар газет
беттерінен алған және өткен сабақтардағы білімдерін пайдаланады.
Бұл жерде проблемалық ситуация туды да, ол проблемаға айналды. Өйткені
оқушылардың химия пәнінен алған білім проблеманы шешуде игі әсер етті.
Сонымен, оқушының әр түрлі шығармашылық оқыту іс-әрекетінде мұғалім
проблемалық ситуация туғызады, жаңа білімді игеруде оқушылардың ойлау,
іздену іс-әрекетіне, олардың оқыту проблемасын өз бетімен немесе ұжымдасып
шешуіне басшылық етеді. Міне, проблемалы оқытудың мәні осында.

1.3.Қазақстанның экономикалық географиясын оқытудағы инновациянның
сипаты

Жаңашылдық яғни Инновация - жаңалық, жаңашылдық өзгеріс деген
ұғымды білдіреді. Инновация құрал, әдіс, процесс ретінде әлдебір жаңалықты
енгізу деген сөз. Педагогикалық процесте инновациия оқыту мен тәрбиеннің
тәсілдері, түрлері, мақсаты мен мазмұнына, мұғалім мен оқушынның бірлескен
қызметін ұйымдастыруға жаңалық енгізу деген ұғымды танытады.
Жаңашылдық адамдардың кәсіптік қызметтінің бәрінде де тән
болғандықтан ол зерттеу мен талдаудың және тәжірбиеге енгізудің нысанына
айналғаен. Жаңашылдық өздігінен пайда болмайды, сондықтан ол ғылыми
ізденістің, жекелеген мұғалімдер мен тұтас ұжымның әрекетінің нәтижесі
ретінде басқаруды қажет етеді.
Тұтас педагогикалы процестің жаңалықтың түбегейлі жоспарында
жаңалық процестерді алқа апарушылар ретінде мектеп директоры, пән
мұғалімінің рөлі арта түсуде. Оқыту процесінің көпқырлылығына –
дидактикалық, компьютерлік, мәселелік, модульдік т.б – қарамастан жетекші
педагогикалық қызметті іске асыруға мұғалім еншісінде. Оқу – тәрбие
процесінде қазіргі заманғы технологиялардың енгізілуіне байланысты мұғалім
өзінің кәсіптік қызметі арнаулы пәндік білімдерімен ғана шектеліп
қоймай жан – жақты дайындықты талап етеді. Осы негізде педпагогикалық
жаңашылдық қабылдау, бағалау және іске асыру дағдылары қалыптасады.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында Білім беру жүйесінің
басты міндеті – ұлттық азаматтық құндылықтар, ғылым мен практика
жетістіктерінегізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдарға
бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа
технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық
коммуникациялық желілерге шығу деп білім беру жүйесін одан әрі дамтыу
міндеттері көзделген. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының, әр
мұғалімнің күнделікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру,
өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-қатынасқа өту
қажеттігі туындайды.
Оқушылардың ойын дамыту мақсатында ХХ ғасырларда кинодемонстрация әдісі
кең етек алған еді. Демек әр дәуірдің өзіндік ерекшелігі бар.
ХХІ ғасырдың табалдырығы алдында білім беру капиталға айналуда, ол өз
мазмұны жөнінен стратегиялық ресурстармен бәсекелесе алады және солай болуы
тиіс. Елдің дамуы осы арқылы бағаланады, деген еді ел басымыз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.