Барлық банктер мен Қазақстанның ипотекалық компаниясы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ

Қ.А.Яссауи атындағы Халықаралық Қазақ-Түрік университеті

География кафедрасы

Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі, т.ғ.к.
____________ Е.Мейірбеков
“___” ___________ 2009 жыл

Д И П Л О М Ж ¦ М Ы С Ы

Таќырыбы: Қазақстанның тұрғын үй мәселесі

Ѓылыми жетекшісі: маг. оқыт., Тұрғанбек М
Орындаѓан: ЖГА-515 тобының студенті Ж.Молдашова

Т‰ркістан – 2009ж
М А З М ¦ Н Ы

КІРІСПЕ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

І. МЕМЛЕКЕТТІК ТҰРҒЫН ҮЙ БАҒДАРЛАМАСЫ . . . . . . . . . . . . . . . . .

1. 1. Қазақстанның тұрғын үй мәселесі. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . .

2. Шетелдегі тұрғын үй мәселесі. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . .

3. Қазақстанның тұрғын үй туралы заңдары . . . . . . . . . . . . . .
.

4. Банктен ипотека алу жолдары. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . ..

II ИПОТЕКА АЛДЫМ ДЕГЕНШЕ БАСЫМ БӘЛЕГЕ ҚАЛДЫ ДЕЙ БЕР . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. .

1. Мемлекеттік тұрғын үй бағдарламасының артықшылығы мен кемшілігі. .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. .

2. Тұрғын үйдің жаңа белесі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . .

ЌОРЫТЫНДЫ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

К І Р І С П Е

Тақырыптың өзектілігі. Қарастырып отырған тақырыптың маңыздылығы,
қазіргі таңдағы Қазақ халқының экономикасы, онда болып жатқан Қазақстанның
даму сатысын ашық айтуды жөн санадым. Қазақ халқы үшін қай кезде де
баспана мәселесі ауқымды істің бірі болған. Жері көп болса да баспанаға
мұқтаж тағы да қазақ. Қазақ жерінің сонау батыстан-шығысқа, оңтүстіктен-
солтүстікке дейінгі ұлан ғайыр жерлерді білектіњ күшімен, найзаның ұшымен
қорғап қалған ата-бабамызға қазақтың бір туар азаматтары мен алаш
ұлдарына мың да бір алғыс. Дегенмен қазіргі қазақ жастарының жай
күйі неге алаңдатарлыќтай? Оларды бірінші кезекте не толғандырады? Жас
отбасыларға мемлекет тарапынан ќандай көмектер көрсетіліп жатыр?
Осынау кең байтақ жерде көшіп қонып, шұрайлы жерлерді мекен еткен
ата-бабамыздан қалған жер неге шешімін әлі күнге дейін таппай келеді?
Сөйте тұра 2030 жылға дейін қазақ халқының саны 20 млн жетуі тиіс.
Ойланатын жайттар. Баспанасыз кім ұрпақ көбейткісі келер дерсіз?
Бәрініңде ең алдымен ойланатыны құйрығын ұстатпай алысқа кеткен
баспана.
Жаhандану және күрделене түскен әлемдiк бәсекелестiк жағдайында
қазақстандықтардың күш-қуаттық және санаткерлiк қабiлеттерi бiздiң
жоспарларымыздың табысты болуына, ел экономикасының бәсекелестiкке төтеп
беру мүмкiндiгiне және бүгiнгi жағдайда өмiр сүре алуына тұғырлы фактор
болып табылады.
Қазiр, елiмiзде экономиканың өсуi есебiнен қор жинақталған кезде,
кейбiреулер масылдық пиғылмен өздерiнiң көптеген проблемаларын мемлекет
есебiнен шешкiсi келедi-, дейді ел басымыз Нұрсылтан Әбішұлы Назарбаев
Тақырыптың зерттелу деңгеиі.Қарастырып отырған тақырып бойынша
материалдар Ғ.С.Гарапова, Н.М.Жақанбаева География Алматы 2007
А.М.Бейсенбаев, Н.Ә.Бейсенбаева Гоеграфия Арман баспасы, 2004 ж
Ә.Нысанбаев Қазақстан Ұлттық Энциклопедия Қазақ энциклопедиясының Бас
редакциясы Алматы, 2001ж WWW.Google.kz М.И.Довыдова, А.И.Каменский,
Н.П.Неклюкова, П.К.Тушинский СССР физикалық географиясы мектеп 1974
Ж.Шілдебаев, А.Құспанова Каспий теңізнің кейбір экологиялық проблемалары
табиғат және география 20062 Қ.Қонысбекова Каспий теңізінің ресурстық
және экологиялық жағдаяттары табиғат және география 20081
Г.Нұрғалиева Жайық өзені жайылмасында экожүйелік өсімдіктер тобының
таралуы география және табиғат 20072 Каспий қайраңы тарих тағылымы
Жолдас және К баспасы Алматы, 2000
еңбектері аталмыш мәселе жайында егжей-тегжейлі мағлұмат береді.
Тақырыптың мақсаты: Каспий теңізінің алабындағы өзендер мен көлдердің және
де жер асты суларын тиімді пайдалану. Соынмен қатар, физикалық географиялық
тұрғыдан өз еліміздегі көптеген өзендер мен көлдерін біліп, және оның
жағдайымен жіті танысу мақсат еттім. Бұл жалпы өте қызықты тақырып.
Өйткені Каспий мен Жайықты жырламаған, оның географиялық жағдайын білмеген
қазақ қазақ емес- деп ойлаймын
Жұмыстың құрылымы кiрiспе, екі тарау, қорытынды және пайдаланған
әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.
І. МЕМЛЕКЕТТІК ТҰРҒЫН ҮЙ БАҒДАРЛАМАСЫ

1.1. Қазақстанның тұрғын үй мәселесі
      Қадiрлi қазақстандықтар!
      Өткен жылдарда маған макросаясат туралы көбiрек айтуға тура келген.
Өйткенi экономикалық саясаттың реформалануы мен қалыптасу мәселелерiн
шешпей тұрып, нақты әлеуметтiк жетiстiктерге жету мүмкiн емес болатын.
Бүгiн маған барша
қазақстандықтарды қызықтыратын нәрселер туралы айту айырықша жағымды.
Өйткенi Тұрғын үй, бiлiм және денсаулық сақтау мәселелерi бiздiң
әрқайсымызды да толғандырады.
* * *
      Жаhандану және күрделене түскен әлемдiк бәсекелестiк жағдайында
қазақстандықтардың күш-қуаттық және санаткерлiк қабiлеттерi бiздiң
жоспарларымыздың табысты болуына, ел экономикасының бәсекелестiкке төтеп
беру мүмкiндiгiне және бүгiнгi жағдайда өмiр сүре алуына тұғырлы фактор
болып табылады. Қазiр,
елiмiзде экономиканың өсуi есебiнен қор жинақталған кезде, кейбiреулер
масылдық пиғылмен өздерiнiң көптеген проблемаларын мемлекет есебiнен
шешкiсi келедi. Бiрақ мұндай жол
бiздi артқа қарай лақтырып тастайтыны анық. Мұны әлемдiк тарих дәлелдеген.
Бұған орынды ой мен жеке тәжiрибемiз дәлел. Тегiн дүние мен жатыпiшерлiк
құндылықтардың бәрiн түсiрiп, еңбектiң мәнiн кетiредi, адамды босаңсытып,
оның өмiршеңдiгiн төмендетедi. Кейбiр мұнай өндiрушi елдерде
жаңадан дүниеге келген сәбиге банкiлiк есеп-шот ашылатыны туралы бiзде
талай рет айтылған-ды. Бiрақ өзiмнiң жақындағы Сауд Арабиясына сапарым
кезiнде мен мұның олай емес екенiне көз жеткiздiм. Оларда масылдық көңiл-
күй жоқ. Батыста да бала кезден бастап еңбекке деген құрмет, өзiнiң
күнкөрiсiне, ата-аналары мен елiнiң әл-ауқатына қарамастан қаражат табуға
деген ұмтылыс бойға сiңiрiледi. Егер
сiздердiң естерiңiзде болса, 1997 жылдың өзiнде елiмiз дамуының 2030
жылдарға дейiнгi ұзақ мерзiмдi Стратегиясында адамдарға бiзде мұнайдан
түсетiн табыс жоқ болғандағыдай жағдайда өмiр сүру және жұмыс жасауға
үйрету мiндетi қойылған болатын. Сондықтан болашақ ұрпақ дағдарысты
жағдайлар үшiн қаржы жинақтау қызметiн атқаратын ұлттық қор құрылған едi.
Соңғы кездерi тұрғын үй
құрылысы проблемаларын шешудiң ықтимал жолдары белсендi талқылануда.
Мемлекеттiк қайтарымсыз тұрғын үй салу идеясы
бұрынғысынша күшiнде қалуда.
Бар жауапкершілікпен мынаны мәлiмдеуге тиiспiн, тұрғындардың
кейбiр жекелеген топтары болмаса, тұрғын үйдi тегiн беру деген болмайды.
Тұрғын үй жекеменшiк болып табылады, демек, адамның өзінің жауапкершiлiгi
саласына жатады. Бүгiнде елiмiздің тұрғын үй қорындағы жеке меншiк үйдiң
үлесi 97 пайызға жуық. Бұл бұдан әрi төмендемейдi. Осымен қатар тұрғын үй
проблемасы ең басты проблема болып қалып отыр. Өткен жылы Қазақстанда екi
миллион шаршы метрден астам Тұрғын үй салынды. Бұл 2002 жылы пайдалануға
берiлген үй санынан 30 пайызға көп. Алайда, осы қарқынның өзi бiздi
қанағаттандыра алмайды. Есептеулер көрсеткендей, жыл сайын кем дегенде төрт
миллион шаршы метр тұрғын үй салуға қол жеткiзу керек.
Мен осы саланы бiздiң экономикалық дамуымыздың
жетекшi саласының бiрiне айналдыру идеясын көптен айтып келемiн. Сiздер
тұрғын үйлердi жаппай салу өзiмен бiрге құрылыс материалдары өнеркәсiбiн,
жиhаз өнеркәсiбiн, металөңдеудi дамытатынын түсiнесiздер.
Осыған байланысты мен қазақстандықтарға 2005 жылдан бастап тұрғын үй
құрылысында жаңа саясатты iске асыру басталатыны жөнiнде үлкен қанағат
сезiмiмен айта кеткiм келедi. Бұл саясаттың
мәнi тұрғын үй құнының арзандауы, оны несиелеу мерзiмiнiң ұзартылуы,
алғашқы төлем жарнасы мен несиелеу үстемесiнің төмендетiлуi арқылы халықтың
басым бөлiгiн тұрғын үйге қол жеткiзуге мүмкiндiк беру болып табылады.
Жаңа тұрғын үй саясаты оларды
арзандатуға, сондай-ақ, құрылыс құнын төмендетуге бағытталатын болады.
Сонымен, ипотекалық несиелер үшiн қайтарым мерзiмi бүгiнгi
он жылдан жиырма жылға дейiн ұзартылады. Алғашқы
төленетін жарна көлемi үй құнының 20 пайыздан 10 пайызына дейiн
төмендетiледi, бұл жағдайда несие үстемесi 13-тен 10 пайызға дейiн
азайтылады. Тұрғын үй құрылысы
қаражаты жүйесi туралы айтсақ, онда алғашқы төлемақы жарнасы 50-ден 25
пайызға дейiн төмендетiледi. Несиенi қайтару мерзiмi қалған сома бойынша 15-
тен 25 жылға дейiн ұзартылады. Мұның үстiне iрi қалалардағы аз
мөлшердегi әрлеу жұмыстары жүргiзiлген үздiк жобадағы тұрғын жайдың бiр
шаршы метрінің құны орташа есеппен бүгiнгi әр шаршы метрi үшiн 700
доллардан 350 долларға дейiн төмендетiледi. Бiзге жалпы, бiр шаршы метрiнің
құны 350 доллар сомасынан аспайтын үйлер салу қажет. Егер құрылысшылар
бағаны көтеретiн болса, онда олар бұдан былай несие және тапсырыс алмайтын
болады. Ал аймақтарда тұрғын жай бағасы тiптi бұл көрсеткiштен де төмен
болуы тиiс. Есептеулер көрсетiп отырғандай, тұрғын үй туралы жаңа саясат
жүзеге асқан жағдайда 200 мың отбасы (ал бұл миллионға жуық адам) ипотеканы
және тұрғын үй құрылысы жинақтаушы жүйесiн пайдалана алады. Бұл үшін 2007
жылдың аяғына дейiн 12 миллион шаршы метр тұрғын жай iске қосылуы тиiс,
яғни, жыл сайын тұрғын үй көлемiн енгiзудi бүгiнгi деңгеймен салыстырғанда
орташа есеппен екі eceгe ұлғайту қажет болады.
Есептеулер көрсетiп отырғанындай, жаңа тұрғын
үй саясатын жүзеге асыру үшiн 2005-2007 жылдар аралығында барлық қаражат
көздерi бойынша тұрғын үй құрылысына 300 миллиард теңге, оның iшiнде, басым
бөлігі қайтарылуға жататын негiзде 150 миллиард теңге мемлекет есебiнен
бөлу, сондай-ақ, Қазақстан ипотекалық компаниясы және "Тұрғынүйқұрылыс-
жинақтаушыбанкi" қаржыландыру мақсатында инвестиция салуы қажет. Алға
қойылған мiндет Үкiмет пен әкiмдер мүмкiндiктерiнiң шегiнен шығып жатуы да
мүмкiн, бiрақ, ол таяу үш жылда орындалуы шарт. 2008 жылға қарай бiз барлық
халықтың орташа табын тұрғын үй құрылысына жұмылдыруға орнықты тұғыр
қалыптастыруымыз керек. Үкiмет
бiр ай мерзiмде тұрғын үй құрылысын дамытудың Мемлекеттiк бағдарламасын
бекiтуге енгiзуi тиiс, сондай-ақ, осы жылы әкiмдермен бiрлесе отырып барлық
қажеттi дайындық жұмыстарын қолға алғандары жөн.
Жұмыс барысын тиiстi дәрежеде бақылап отыру
мақсатында мен елiмiздiң Премьер-Министрi жетекшiлiк жасайтын тиiстi
Мемлекеттiк комиссия құратын боламын.
Тұрғын үй құрылысын дамыту бағдарламаларын жүзеге асыру нәтижесiнде ЖIӨ-нiң
болжамды қосымша өсiмi елiмiз бойынша екi пайыз шамасын құрайтын болады.
Жаңадан 45 мың жұмыс орны
ашылады, сондай-ақ, үш жыл iшiнде 80 миллиард теңге шамасында қосымша салық
алынатын болады. Шындықтан жалтармайық. Әзiрше қазақстандықтардың
бәрi бiрдей жаңа тұрғын жайға ұмтыла алмайды.
Бiрақ, сенiңiздер, жұмыс iстейтiн әрбiр адам пәтер немесе үй алатын
жағдайға жететiн уақыт та келедi. [1]
Тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасын іске асыру мәселесі Үкіметте Премьер-Министр Даниал
Ахметовтің төрағалық етуімен өткен кеңесте талқыланды.
Кеңесте атап өтілгеніндей, мемлекеттік бағдарламаны іске асыру аясында
келесі жылдан бастап тұрғын үй құрылысын дамыту жөніндегі жұмыстарды
белсенді жүргізу ұсынылды. Осы орайда,
әзірлемені дайындаушылардың пікірлерінше, негізгі назар жекелік тұрғын үй
құрылысын (ЖТҚ), сондай-ақ инженерлік-коммуникациялық желі құрылысын
дамытуға аударылатын болады.
Сарапшылырдың пікірлері бойынша, жекелік құрылыс маңындағы инженерлік-
коммуникациялық желісіне 20 млрд. теңге бөлу жоспарланған, бұл қаражат
жалпы алаңы 6,2 млн, шаршы метр болатын 41 мың үйді пайдалануға беруге
мүмкіндік туғызады. Бұдан басқа, ЖТҚ жанынан жер учаскесі мемлекеттік
бағдарламаға сәйкес басымдыққа ие азаматтарға беріледі.
Биылғы жылғы 9 айдың ресми
деректеріне сәйкес тұрғын үй құрылысына қаржыландырудың барлық көздері
бойынша 152,0 млрд.теңге инвестиция бөлінген немесе 2004 жылдың тиісінші
кезеңімен алғанда 174,6 пайызды құрайды. Жалпы алаңы 2866,6 мың шаршы метр
тұрғын үй пайдалануға берілді, бұл өткен жылдың тиісінше кезеңімен
салыстырғанда 152,3 пайызды құрайды. Республика бойынша барлығы 25949 пәтер
пайдалануға берілген.
Жалпы, Үкімет басшысы Тұрғын үй құрылысын дамытудың мемлекеттік
бағдарламасын іске асыру барысын оң бағалады, осы ретте, жекелік тұрғын үй
тұрғызатындар үшін жағдай туғызу жекеменшік инвестицияны тартуды
ынталандыратынын, сондай-ақ орта таптың баспана жағдайын жақсартуға жол
ашатынын атап өтті. [5] Үкімет отырысында
бірқатар маңызды мәселелермен бірге Тұрғын үй құрылысын дамытудың 2008-2010
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасына түзетулер енгізу жөнінде
мәселе қаралды. Осы мәселе бойынша баяндама жасаған
Индустрия және сауда министрі Ғалым Оразбақов Елбасы Жолдауында алға
қойылған міндетке сәйкес халықты тұрғын үймен қамту мәселесі бұрынғы
жоспарланғаннан да жақсара түсетінін, алдағы үш жылда көзделген 26,1 млн
шаршы метрдің орнына 28 млн шаршы метр тұрғын үй сатылатындығын атап
көрсетті. Бағдарламаға енгізілген түзетулердің ең бір қолайлы тұсы
Тұрғынүй – құрылыс жинақ банкі тарапынан осы уақытқа дейін беріліп келген
жеңілдікті несиелер шарты, енді, одан әрі де жеңілдетіле түспек.
Бағдарламаға енген халықтың әлеуметтік топтарына енді мемлекеттік несие
арзан пайызбен және бастапқы ақша жарнасын талап етпестен берілетін болады.
Бұл үйлердің шаршы метрінің бағасы 56 515 теңгеден. Отырыста Премер –
Министрдің орынбасары Өмірзақ Шөкеев Астана қаласындағы үлесік
қатысушылардың мүддесін қорғауға байланысты Үкімет белгіленген жаңа шаралар
жобасын ортаға салды. Осы жоба бойынша ендігі кезекте мемлекет қолдауына ие
болған Астанадағы 112 құрылыс нычанын аяқтауға байланысты жаңа шешімдердің
қабылдануы мүмкін екендігі белгілі болды. Біріншіден, олардың құрылысы
аяқталмайынша жаңа үйлер салуға рұқсат бермейді. Екіншіден, осы уақытқа
дейін құрылысы қолға алынып, бел ортасына дейін жеткен тұрғын үйлерді
аяқтауға ендігі жерде мемлекет көмекке келетін болады. Сонымен бір сөзбен
айтқанда, биылғы жылы мемлекеттің көмегі нәтижесінде Астана қаласында 8
мыңдай отбасы үйлі болуы мүмкін. Бұл мемлекет қызметкерлері мен мемлекет
меншігінде мекемелерде жұмыс істеушілердің қалың тобы және әлеуметтік
қорғауға жататын халықтың кейбір бөлігі үшін сүйінші хабарға лайық жағдай.
[2]

1.2. Шетелдегі тұрғын үй мәселесі
Әрбір сатып алушы, оның үстіне егер ол риэлтерлік фирманың маманы
болса жылжымайтын мүлік объектісінің барлық артықшылықтары мен
кемшіліктерін сараптай білуі қажет. Сонымен қатар жылжымайтын мүліктің
құнын анықтайтын факторлардың көпбағыттылығы мен әрқилылығы қажетті
көрсеткіштерді салыстыру мүмкіндіктерін қиындататындығы да белгілі.
Дегенмен, шетелдік жылжымайтын мүліктің тартымдылығын мейлінше объективті
анықтайтын факторлар шеңберін жасауға болады. Олар:
- бағалық ситуацияны сипатттау;
- сатып алу шарттары;
- иемдену шарттары;
- пайдалану шарттары;
Франция
Париж. Қала маңындағы үйлердегі пәтерлердің 1 м2 2,5 мың долл.
тұрады. 11, 12, 20 округтарда, Бастилия алаңында Пер-Лашез қорымы – 3,5-5,5
мың долл. Сорбонна, Булон орманы, Эйфель мұнарасына жақын аумақтарда – 6,5-
9 мың долл. Парижде жақсы пәтер метроға жақын, жоғары қабат, таза подъезд,
автотұрақ, төбесінің биіктігі – 3,5-4 м болады. Орта есеппен алғанда Париж
маңындағы пәтер – 100-200 мың долл. Ал, қала ішіндегі пәтер одан 2 есе
қымбат. Париждегі үй-жай, мекен (особняк) млн долл.. Бұл үй-жайлардың
бірнеше қабаты 800 м2 алаңды құрайды, 6 шаршы метрден кем емес жері бар.
Парижден 10 – 15 км қашықтықта салынған үй егер 600 м2 алаңы болса, 2,5 м2
юауы және бассейні болса 6 млн долл.. тұрады. Тұрғын үй құны бойынша Париж
– Токио, Гонконг, Лондоннан кейінгі 4-орында тұр. Франциядағы ең қымбат
қала – Канн, онда тұрғын үйдің 1 м2 12 – 25 мың долл.. тұрады.
Испания
Тұрғын үйдің орташа бағасы: үлкен қалаларда 1 м2 жалпы алаңы 1000-
1500 долл аралығында, шағын қалаларда - 15%-ға кем. Ең қымбат қаласы Сан-
Себастьян. Себебі қала Франция мемлекетіне жақын және аристократтар
демалатын қала болып табылады.
Түркия.
Орташа пәтердің (4-5 бөлмелі – алаңы 90 м2) орта бағасы 40 мың долл
құрайды. Станбулда орташа пәтер құны 60 мың долл. Босфор жағасында салынған
вилла – 2-3 млн долл. Ең төмен бағалар Анкара қаласы маңындағы кенттердегі
тәуір коттедждер – 10-12 мың долл.
АҚШ
Нью-Йорктегі тұрғын үй бағалары: студия – 60-тан 180 мың долл дейін,
бір жататын бөлмесі бар – 95-500 мың; 2 жататын бөлмесімен – 250-1200 мың;
сән-салтанатты пәтерлер (6-7 жататын бөлмелері бар) – 750-5000 мың долл.
Брайтон-Бичте: студия – 30-40 мың долл, 1 жататын бөлмесі бар – 50-
120 мың, 2 жататын бөлмелі – 70-150 мың долл
Флорида: 9-9,5 шаршы метр – 10 мың долл, алаңы 200 м2 бір қабатты
үйдің ең арзаны – 89мың долл тұрады.
Сан-Франциско: үш қабатты стандартты үй – 300 мың долл аса, ал ерекше
мәртебелі аудандарындағы сондай үйлер – 1 млн долл-ға дейін тұрады.
Вашиогтон – 4 жататын бөлмесі бар, үш қабатты мәртебелі үй (қаладан 7-
8 мың қашықтықта) – 300 мың долл тұрады.[6]
Әзірге ипотека жүйесі ешќандай әлеуметтік топтарға, әсіресі, жас
отбасыларға жеңілдік қарастырылмайды. Мәселен, Ресейдегі ипотека
тарихында жақсы тиімді көрсеткіштер жемісін беруде. Айта кететіні
несие алѓан жас отбасы дүниеге перзент әкелген сайын несие көлемінің бір
бөлігін кесіп отырады. Осындай жолмен несиенің 60 пайызынан құтылуға
болады. Әр перзент дүниеге келген сайын 15 пайызы жойылып отырады.
Ал Германия мен Францияда, Испания, Португалия, Греция сияқты
алпауыт елдерде табысы төмен отбасылардың тұрғын үйге арналған сомаларына
басты назар аударып көмек көрсетеді. Ипотекалық жолмен емес жәй пәтер
жалдап тұратын отбасылардың өзіне субсидиялар қарастырылады. Яғни
ќайтарымсыз төлемдер. Олар отбасы мүшелеріне қарай азайтылады. Отбасында 2-
3 сәби болса, пәтер ақының 35-40 пайызы төмендетіледі.
Көршіміз Қытайды алайық. Жер көлемі жөнінен үлкен ондықтың үшінші
орнын иеленеді. 1 млрд 300 млн халқы бар. Бірақ оларда мұншалық жер дауы
жоқ, және әр бір сол елде өмір сүретін адам, ұлтарақтай болсада жер алуға
міндетті болып саналады екен.
Қазақстанда ше? 1 шаршы метр 800 доллор. Ал қара жердің құны - 100
000 АҚШ доллорына сәйкес келеді. Қазақстанның жеріне бес Франция, тоғыз
Италия, он бір Англия сиып кетеді екен. Айта берсең әңгіме көп.
Біреудің қаңсығы бізге таңсыќ.
Нью-Йорк биржасындағы АҚШ ипотекалық компаниялары акцияларының
құнсыздануы осынау алып елде үш бірдей ипотекалық компанияның банкротқа
ұшырауын қамтамасыз етті. Айта кетейік, ішкі жалпы өнім мөлшері 14 триллион
долларды құрайтын АҚШ ипотекалық компаниялары шамамен 8 триллион долларға
қожалық ететін. Мұндай алып дүниенің тиындап та болса құнсыздануы бүкіл
әлем экономикасына оңайға түскен жоқ. Доллардың бағасы төмендеп,
дүниежүзінің қаржы әлемі абыр-сабырға ұшырады. Біздің елде бұл үргін-сүргін
басқаша қырынан көрініс тапты. Ұлттық банк коммерциялық банктердің
депозиттеріне сыйақы мөлшерін көбейтті. Міндетті депозиттік салымдар
мөлшерін азайтты. Ипотекалық несие беруге шектеу қойылды. Тұрғын үй бағасы
шамамен 30 пайыз мөлшерінде төмендеді. Жалпы алғанда, экспорт тауарларының
бағасы өсіп отырған Қазақстан секілді мемлекетте мұндай үргін-сүргін
болмауы керек еді. Бірақ болмыстың нақты жағдайы жоғарыдағыдай. Қазір
қазақстандықтар енді не болмақ деген сұраққа жауап іздеуде. Ал біз бұл
сұраққа жауап берудің алдында неге бұлай болды деген сұрақ төңірегінде ой
қозғап көрейік. Неге бұлай болды?
Иә, ипотекалық несиеге неге шектеу енгізілді, үй бағасы неліктен түсті?
Міне, осы сұрақтар қалған сұраққа жауап беру үшін негізгі дәйек бола алады.
Сондықтан да, ең алдымен, ипотекалық несиеге неге шектеу қойылды деген
сұраққа жауап берейік. Жауапты қысқа қайырар болсақ, бұған дейін кім болса
сол ипотекалық несие ала беретін еді. Тіпті үйдің шаршы метрінің бағасы 5
мың доллардан асып кеткен жағдайдың өзінде банктермен байланысы барлар үшін
ипотекалық несиеге 100 шаршы метрлік тұрғын үй үшін 500 мың доллар алу қиын
шаруа емес болатын. Осыны реалторлық компания дейтіндер емін-еркін
пайдаланды. Негізі (фундамент) құйылмаған үйлердің өзі осындай бағамен
сатылып жатты. Мұндай жағдайдың соңы неге соқтырады? Біріншіден, тұрғын үй
құны шамамен 50 пайызға түсе қалған жағдайда әлгі алған жаңа үйдің иесі
енді бұл меншігін 250 мың долларға ғана сата алады. Яғни банктен алған
қалған 250 мың долларын өтей алмайды. Тіпті кепілдікке қойылған үйді банк
сот арқылы тартып алса да 250 мың доллар қайтарылмайтын капитал болып
қалады. Мұндай несиенің саны қанша? Ол көп болған сайын банктер соншалықты
көп шығынға батады. Демек, біріншіден, ипотекалық несиелендіру кезінде
үлкен сауатсыздық орын алды. Несие алушы нақты қаржылық мүмкіндігімен жауап
бере алмайтын байлыққа қол жеткізіп тұрды. Осындай алыпсатарлық Нью-Йорк
биржасындағы жағдайдан кейін банк олигархиясын қатты ойласуға мәжбүрледі.
Олар ипотека дегеніміз айдалада жатқан батпан құйрық емес екенін түсінді.
Екіншіден, банктердің ипотекалық несиені шектеуіне еліміздің бас қаржы
орталығы – Ұлттық банк ұйытқы болды. Өйткені Қазақстандағы ең ірі
ипотекалық компанияның акционері осы Ұлттық банк болатын. Ұлттық банк
ипотекалық несие арқылы қанша ұтылғанын түбінде жариялауға тиіс. Біз оны
мөлшерлемей-ақ қояйық. Қалай дегенмен де ұтылыстың бары анық. Себебі
Қазақстандағы тұрғын үй бағасы тұрғындардың табысына шендестірілмеген,
сауатсыз сауданың өмірге әкелгені еді. Оны Қазақстан ипотекалық компаниясы
да, коммерциялық банктер де дер кезінде түсіне алмады. Тек Қазақстан
Тұрғынүйқұрылысжинақбанкі жөніндегі заңға соңғы түзетулерде ғана бұл жағы
ескерілді. Демек, ұтылысы мейлінше аз болатын қаржы ұйымы тек осы банк. Ал
ипотекалық несиемен бүкіл әлемдік дағдарысқа дейін ынталана айналысқан
банктердің бәрі дерлік шығынға ұшырары даусыз. Сондықтан да Ұлттық банк те,
коммерциялық банк те тұрғын үй бағасының түспеуі үшін бар мүмкіндіктерін
жұмылдыруда. Бірақ олардың дегені болмайды. Тұрғын үй бағасы сөзсіз түседі.
Дәлелдейік.
Енді не болмақ?
Барлық банктер мен Қазақстанның ипотекалық компаниясы
Тұрғынүйқұрылысжинақбанкі тәжірибесін қабылдауға мәжбүр болады. Ең
бастысы, нақты ақша иелеріне ақшасының жоғалмауы қажет болса тек осылай
істейді. Сонда ипотека несиесі саласындағы ойын былайша өрбиді: Несие алушы
сатып алатын тұрғын үйіне қажетті соманың тең жартысын өз қалтасынан банкке
түсіруге тиіс. Ал қалған тең жартысын банк несие ретінде береді. Мұндай
жағдайда банк ұтылмайды. Кепілдіктегі тұрғын үй өз бағасына кез келген
уақытта өтеді. Бұл – бір.
Екіншіден, коммерциялық банктер ипотекалық несиеге бөлінетін қаржы көлемін
ықшамдамайды. Өйткені бұл кез келген мемлекетте нақты тауарлы өндірістен
кейінгі сенімді, солай бола тұра мол табысты несие түріне жатады. Сондықтан
да ипотекалық несиедегі пайыздық үстеменің азаюы, несие мерзімінің ұзартыла
түсуі әбден мүмкін. Пайыздық үстемені азайту арқылы банк несие алушыны
қызықтырады. Ал несие мерзімін ұзарту арқылы пайыздық үстемені азайту
салдарынан жоғалтқанын қайтарады. Себебі шаршы метрі 2 мың доллар болатын
тұрғын үйді сатып алу үшін 100 шаршы метрлігіне 100 мың доллар ғана ала
алатын жеке тұлға қалған 100 мың долларды өз қалтасынан шығаруға тиіс
болады. Ал қалтасынан 100 мың доллар шығара алатын қазақстандық кемде-кем.
Сондықтан несие қоржынында тұрған қаржы өтпей, өлі капиталға айналуы
мүмкін. Банктер үшін ең қауіптісі де – осы. Сондықтан да олар ипотекалық
несиенің пайыздық үстемесін түсіруге мәжбүр болады.
Үшіншіден, ипотекалық компания да, коммерциялық банктер де енді реалторлық
компания дейтіндерден іргені аулақ салады. Мұның өзі, түптеп келгенде,
ұсыныс пен сұраныстың ортасында делдал болуын жояды. Ақыр аяғында тұрғын үй
бағасының мөлшері мемлекеттегі орташа табыс мөлшерімен шендесіп,
қазақстандықтардың басым бөлігі (мұқтаждары) қолжетімді үй алуына жағдай
туғызылады. Өйткені құрылыс компанияларының өздері тауарының бағасын тым
өсіруге ынталы болмай қалады. Өйткені қымбат тауардың өтпей қалатыны
бесенеден белгілі.Жоғарыда айтқандардан шығатын қорытынды: елімізде тұрғын
үй бағасы таяу болашақтың өзінде түседі, ипотекалық несие жалғасады,
несиенің пайыздық үстемесі төмендейді.
Мемлекеттік реттеу мәселесі Біз жоғарыда ең дұрыс және қолайлы жолды
әңгімеледік. Бірақ жағдайдың дәл солай қалыптасуы мүмкін емес. Себебі
біздің қаржы әлемімізде қазірдің өзінде ақша жүздеген миллиард теңгемен
өлшенеді. Солай бола тұрса да, жекелеген тұлғалардан 100 мың доллар
шығатындары мүлде аз. Банкирлер ақшасын несиеге беріп пайда табуы керек. Ал
100 мың долларды қалтасынан шығарып, ипотекалық несие алатындардың көлемі
шағын. Мұндай жағдайда ақша пайда табуы керек дегенді ұстанатын банкирлер
алғашқы жарнаның мөлшерін азайтуы мүмкін. Бәлкім, ол екі есе азайып, 25
пайызды құрар. Сонда 200 мың доллар тұратын үй үшін жеке тұлға банкке
алғашқы жарна есебінде 50 мың доллар түсіруге тиіс болады. Сонда банктен150
мың доллар көлемінде несие алады. Мұндай жағдайда тұрғын үй бағасы тағы да
түсіп, ипотекалық дағдарыс басталған кезде банктің жоғалтатыны 200 мың
доллар емес, 50 мың доллар ғана болады. Өйткені 50 мыңды алған, ал кепіл
үйді 100 мың долларға, яғни негізгі бағасына сата алады.
Жағдай осылай болған күннің өзінде алда кездесуі әбден мүмкін ипотекалық
дағдарыстың елдің қаржы жүйесіне әсері мейлінше аз болуы үшін мемлекет өз
тарапынан реттеу шараларын өндіріске енгізуі керек:
1. Ең алдымен, шетелдік қаржы институттарынан алатын несие көлемі
коммерциялық банктердің ешқандай сырт көмегінсіз, өзі-ақ кез келген
шиеленісті жағдайда қайтарып бере алатындай мөлшерден көп болмауы тиіс
деген шарт қойылуы керек. Бұл бәлкім банктердің белсенді капиталының 50
пайызы мөлшерімен шектелер.
2. Шетелден коммерциялық банктер алған несиенің белгілі бір бөлігін Ұлттық
банк депозитариінде ұстап, жұмыс істеуге тиісті ақшаны өлі капиталға
айналдыру дәстүрінен бас тарту қажет. Бұл осы уақытқа дейінгі жағдайда
амалсыздан өндіріске енгізілген сақтық шарасы болатын. Сақтық шарасы Ұлттық
банктің есепшотында депозиттік салым ұстаушы банкке сыйақы төлеу міндетімен
астасып, мемлекетті бос шығынға ұшыратып жүрген жол еді. Пайдасынан зияны
көп мұндай жолды қалап алғанша, ұсынысымыздың бірінші тармағында
көрсетілген шектеуді өндіріске енгізген әлдеқайда пайдалы.
3. Жоғарыда айтқанымыздай, жеке тұлғаға немесе коммерциялық ұйымдарға
ипотекалық несиені екінші рыноктағы бағаның толық мөлшерінде беру үрдісін
жалғастырған банктерге несие қоржынын диверсификациялау, мұндағы ипотекалық
несие үлесі 25 пайыздан аспау шегін қою керек.
4. Бүкіл банктердің несие қоржыны диверсификацияланып, мұндағы
ипотекалық несиенің үлесі 40 пайыздан аспауы міндетті межеге айналуы тиіс.
5. Қосымша құнға салықтың үдемелі тәсілін өндіріске енгізу қажет. Егер осы
соңғы тармақ өндіріске енгізілмейтін болса жоғарыда аталған төрт тармақтың
нәтижесі жоққа шығуы әбден мүмкін. Жалпы алғанда, қосымша құнға салықтың
үдемелі тәсілі – рыноктық экономиканың индикаторы ретінде бүкіл қайшылықты
жеңетін жалғыз жол.[16]

1.3. Қазақстанның тұрғын үй туралы заңдары

1 БӨЛIМ 1-
тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1-бап. Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңдары 1.
Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңы азаматтардың, заңды тұлғалардың,
мемлекеттiк органдардың қатысуымен: 1) тұрғын үйлерге
меншiк құқығының және оларды пайдалану құқығының пайда болуы мен тоқтатылу
негiздерiне; 2) тұрғын үйлердi пайдалану
құқығының жүзеге асырылуына; 3) тұрғын үйлерге қойылатын
талаптарға; 4) тұрғын үй қорларының сақталуы мен
жөнделуiнiң қамтамасыз етiлуiне;
5) азаматтардың тұрғын үй саласындағы құқықтарының
сақталуын және тұрғын үй қорының пайдаланылуын мемлекеттiк органдардың
бақылауына байланысты қатынастарды реттейдi. 2.
Қазақстан Республикасында тұрғын үй қатынастары осы Заңмен, Азаматтық
кодекс нормаларымен және соларға сәйкес шығарылатын өзге де заңдармен
реттеледi. 3. Тұрғын үй
құрылысын қаржыландыруға, тұрғын үй қорының дамытылуы мен ұлғайтылуына
байланысты қатынастар осы Заңда белгiленген талаптарды ескере отырып,
тиiстi заңдармен реттеледi. 4. Мейманханаларда, пансионаттарда,
интернаттарда, қарттар үйлерiнде және осындай мақсаттағы басқа да үй-
жайларда тұру заңдарымен реттеледi.
2-бап. Негiзгi терминдер мен анықтамалар
Осы Заңда қолданылатын терминдер мен анықтамалар мыналарды бiлдiредi:
тұрғын үй қоры - Қазақстан Республикасы аумағындағы барлық меншiк
нысандарындағы тұрғын үйлер; тұрғын үй -
тұрақты тұруға арналған және соған пайдаланылатын, белгiленген техникалық,
санитариялық және басқа да мiндеттi талаптарға сай келетiн жеке тұрғын үй
(жеке-дара тұрғын үй, пәтер, жатақханадағы бөлме);
тұрғын үй (тұрғын жай) - негiзiнен тұрғын
үй-жайлардан, сондай-ақ тұрғын емес үй-жайлардан және жалпы мүлiк болып
табылатын өзге де бөлiктерден тұратын құрылыс;
қызметтiк тұрғын үй - азаматтардың еңбек қатынастарының сипатына
байланысты өз мiндеттерiн орындауы кезеңiнде оларды қоныстандыруға арналған
айрықша құқықтық режимдегiтұрғын үй; қызметтiк тұрғын үйлерге
теңестiрiлген тұрғын үйлер - мемлекеттiк тұрғын үй қорынан мемлекеттiк
қызметшiлерге, бюджеттiк ұйымдардың қызметкерлерiне, әскери қызметшiлерге
және мемлекеттiк сайланбалы қызмет атқаратын адамдарға берiлетiн тұрғын
үйлер; жатақхана - мерзiмдi еңбек шарты (келiсiм-шарт)
бойынша жұмыс iстейтiн адамдардың, оқу кезеңiнде студенттер (курсанттар,
аспиранттар) мен оқушылардың, сондай-ақ жатақхананың меншiк иесiмен немесе
қожайынымен мерзiмдi еңбек шарты (келiсiм-шарты) бар басқа да адамдардың
тұруы үшiн арнайы салынған немесе қайта жабдықталған тұрғын жай;
үй-жай – тұрғын үйдегi (тұрғын
жайдағы) жеке iшкi кеңiстiк. Үй-жай қабырғасының, еденiнiң және төбесiнiң
(қабатаралық жабынның) iшкi бөлiнбеген бетi, егер заңдарда немесе меншiк
иелерi арасындағы келiсiмде өзгеше көзделмесе, әрбiр үй-жайдың шекарасы
болып табылады; тұрғын үй-жай (пәтер) - тұрақты тұруға арналған және соған
пайдаланылатын, тұрғын үйдiң тұрғын алаңын да, тұрғын емес алаңын да
қамтитын жеке үй -жай; тұрғын
емес үй-жай – тұрғын үйдiң (тұрғын жайдың) ортақ мүлiк болып табылатын
бөлiгiн қоспағанда, тұрақты тұрудан өзге мақсаттарға пайдаланылатын жеке үй-
жай (дүкен, кафе, шеберхана, кеңсе және сол сияқтылар);
тұрғын алаң – тұрғын үйдегi (пәтердегi)
тұрғын бөлмелердiң (жатын бөлменiң, мейманжайдың, балалар бөлмесiнiң,
үйдегi кабинеттiң және сол сияқтылардың) шаршы метрмен есептелетiн алаңының
қосындысы; тұрғын үйдiң тұрғын емес алаңы – тұрғын үй -жайдағы iшкi
қосалқы бөлмелердiң (ас үйдiң, ванна бөлмесiнiң, дәретхананың,
кiреберiстiң, дәлiздiң, пәтер қоймасының және тағы басқаларының) шаршы
метрмен есептелетiн алаңы;
тұрғын үйдiң (пәтердiң) пайдалы алаңы – тұрғын үйдiң тұрғын алаңы мен
тұрғын емес алаңының қосындысы; тұрғын үйдiң
(тұрғын жайдың) жалпы алаңы – тұрғын үйдегi бүкiл тұрғын үй жайлардың
пайдалы алаңы мен бүкiл тұрғын емес үй-жайлар алаңының, сондай-ақ тұрғын
үйдiң ортақ мүлiк болып табылатын бөлiктерi алаңының қосындысы;
ортақ мүлiк – тұрғын үйдiң бөлек
меншiктегi үй-жайлардан басқа барлық бөлiктерi. Ортақ мүлiк құқығы заңдарда
көзделген жер учаскесiне құқықты да қамтиды;
шектеулi пайдаланылатын ортақ мүлiк - ортақ мүлiктiң жеке
меншiк иесiнiң (меншiк иелерiнiң) пайдалануына белгiленген ретпен берiлетiн
жекелеген бөлiктерi; жер
учаскесi – тұрғын үйге заңдарда белгiленген тәртiппен бекiтiлiп берiлген
жер аумағы; кондоминиум - үй-
жай жеке, заңды тұлғалардың, мемлекеттiң бөлек (жеке-дара) меншiгiнде
болатын, ал ортақ мүлiк оларға ортақ үлестi меншiк құқығымен тиесiлi
болатын жағдайда бiрыңғай мүлiктiк кешен ретiндегi (бұдан әрi - кондоминиум
объектiсi) жылжымайтын мүлiкке меншiктiң ерекше нысаны;
үй-жайлар иелерiнiң кооперативi - көп пәтерлi
тұрғын үйдегi (үйлердегi) үй-жайлар (пәтерлер) иелерiнiң кондоминиум
объектiсiн басқару мақсатындағы коммерциялық емес бiрлестiгi;
бөлек (өзiндiк) меншiк - қозғалмайтын мүлiкке меншiктiң ерекше нысаны
- кондоминиум құрылған тұрғын жай (тұрғын үй) құрамындағы үй-жайға
азаматтардың, заңды тұлғалардың немесе мемлекеттiң меншiгi; тұрғын үй
кооперативi (тұрғын үй-құрылыс кооперативi) - азаматтардың тұрғын үйдi
сатып алу (салу) және пайдалану мақсатындағы коммерциялық емес бiрлестiгi,
онда тұрғын үйдi меншiктену құқығы кооперативке тиесiлi болады, ал
кооперативке мүше азаматтар өздерiне бекiтiлiп берiлген үй-жайларды иелену
және пайдалану құқығына, ал жекелеген жағдайларда - белгiленген тәртiппен
билiк ету құқығына ие болады және тұрғын үйдi күтiп ұстау шығынына
қатысады; тұрғын үйдi жалдау (жалға беру) - жалдаушыға (жалға
алушыға) тұрғын үйдi немесе оның бiр бөлiгiн ақы төлеттiрiп тұрақты немесе
уақытша иеленуге және пайдалануға беру;
тұрғын үйдi жалдау (жалға беру) шарты - (жалға берушi) тұрғын үйдi не оның
бiр бөлiгiн жалдаушыға (жалға алушыға) тұрақты немесе уақытша иелену және
пайдалану құқығын осы шартқа сәйкес бередi; жалға берушi – тұрғын
үйдi жалдау шартындағы тұрғын үйдi меншiктенушi немесе меншiк иесi атынан
iс-қимыл жасаушы болып табылатын тарап;
жалдаушы (жалға алушы) – тұрғын үйдi жалдау шартындағы тұрғын
үйдi немесе оның бiр бөлiгiн тұрақты немесе уақытша пайдалануға алушы
тарап; табысы
аздар - мемлекеттiк тұрғын-үй қорынан тұрғын үй берудi сұрар алдындағы
соңғы он екi айда отбасының әрбiр мүшесiне шаққандағы жиынтық айлық табысы
заңдарда осы мақсаттар үшiн белгiленген ең төменгi күнкөрiс деңгейiне
жетпейтiн адамдар; толық емес отбасы - балаларды
(баланы) ата-ананың бiреуi, соның iшiнде ажырасқан, жесiр ата-ана
тәрбиелейтiн отбасы; көп балалы отбасы - бiрге тұратын
(соның iшiнде уақытша басқа жақта жүрген) кәмелетке толмаған төрт және одан
да көп балалары бар отбасы;
әскери қызметшiлер - офицерлер, прапорщиктер, мичмандар және
мерзiмнен тыс қызмет етушiлер, оның iшiнде жасы, ауыруы бойынша, сондай-ақ
штаттың (санның) қысқартылуы бойынша запасқа (отставкаға) шығарылғандар;
репатрианттар - Қазақстан
Республикасында тұрақты тұру үшiн басқа мемлекеттерден тарихи отанына
қайтып оралушы адамдар; тұрғын үйдi реквизициялау - төтенше
оқиғалар жағдайында мемлекеттiк органдардың шешiмi бойынша меншiк иесiнен
тұрғын үйдi заң актiлерiнде белгiленген тәртiппен мәжбүр етiп алып, алынған
тұрғын үйдiң құнын, не Қазақстан Республикасының заң актiлерiне қайшы
келмейтiн өзге де өтем түрлерiн төлеу;
тұрғын үйдi жекешелендiру - азаматтардың мемлекеттiк тұрғын үй қоры
үйлерiндегi өздерi тұратын үй-жайларды меншiгiне сатып алуы, ол заңдарға
сәйкес жүзеге асырылады; тұрғын үйдiң құны –
тұрғын үйдiң мәмiле жасалған күнi белгiленетiн нарықтық құны;
коммуналдық қызметтер – тұрғын үйде
(тұрғын жайда) көрсетiлетiн және сумен жабдықтауды, канализацияны, газбен,
электрмен, жылумен жабдықтауды, қоқысты әкету мен лифт қызметiн көрсетудi
қамтитын қызметтер;
уақытша тұрғындар - жалдаушы (тұрғын үйдiң меншiк иесi, тұрғын үй
кооперативiнiң мүшесi) тұрғын үйдi пайдаланғаны үшiн олардан ақы алмай,
тұрғын үйде уақытша тұру құқығын берген азаматтар; тұрғын
үйдi ұстауға жұмсалатын шығындар – тұрғын үйдi пайдалануға, оны ағымдағы
және күрделi жөндеуден өткiзуге, сондай-ақ жер учаскесiн ұстауға қажет
төлемдер қосындысы. Ескерту. 2-бапқа өзгерту енгiзiлдi -
Қазақстан Республикасының 1999.06.07. N 391 Заңымен.
3-бап. Қазақстан Республикасының тұрғын үй қоры
1. Қазақстан Республикасының тұрғын үй қоры мыналарды қамтиды:
1) жеке тұрғын үй қоры - азаматтар мен заңды тұлғаларға меншiк құқығымен
тиесiлi, мемлекеттiк емес меншiк нысанына негiзделген тұрғын үйлер;
2) мемлекеттiк
тұрғын үй қоры - меншiк құқығымен мемлекетке қарасты және жергiлiктi
атқарушы органдардың қарамағындағы (мемлекеттiк коммуналдық тұрғын үй қоры)
не мемлекеттiк кәсiпорын қарамағындағы (мемлекеттiк кәсiпорынның тұрғын үй
қоры) тұрғын үйлер. 2. Тұрғын үй қорына тұрғын үйлердегi тұрғын емес үй
-жайлар кiрмейдi.
3. Жеке тұрғын үй қорының және мемлекеттiк кәсiпорындардың тұрғын үй
қорының үйлерiндегi тұрғын үй-жайларды жергiлiктi өкiлдi және атқарушы
органдардың немесе өзге де ұйымдардың мәжбүр етiп алуына, осы Заңда және
басқа заң актiлерiнде көзделгендегiден басқа жағдайларда тыйым салынады.
4-бап. Тұрғын үйлердi пайдалану
1. Тұрғын үйдi (тұрғын үй -жайды) немесе оның
бiр бөлiгiн тұрғын емес мақсатқа пайдалануға осы Заңда көзделген
жағдайларда жол берiледi. 2. Тұрғын үйдi пайдалану оның бұзылуына немесе
бүлiнуiне әкелiп соқпауға, басқа тұрғындардың тұру жағдайларын бұзбауға,
қоршаған ортаға залал келтiрмеуге тиiс.
3. Тұрғын үйдегi тұрғын үй -жайлар мен тұрғын емес үй-жайларды қайта
жабдықтау мен қайта жоспарлауды үй-жай иесiнiң келiсiмiмен және жобаның
құрылыс нормалары мен ережелерiне сәйкес келуiне жауап беретiн заңды немесе
жеке тұлға орындаған жоба болған жағдайда жүзеге асыруға болады. Жобаның
мiндеттi талаптарға сәйкестiгiн Қазақстан Республикасының заңдарында
белгiленген тәртiппен сәулет, қала құрылысы және құрылыс iстерi жөнiндегi
уәкiлеттi мемлекеттiк орган растайды.
Үй-жайларды қайта жабдықтау және қайта жоспарлау
жөнiнде нақты атқарылатын жұмыстардың жобаға сәйкестiгi үшiн заңдарда
белгiленген тәртiппен меншiк иесi мен жұмысты атқарушы жауап бередi.
Үй-жайларды қайта жабдықтау және қайта жоспарлау басқа меншiк
иелерiнiң мүдделерiн қозғайтын жағдайда олардың алдын-ала жазбаша келiсiмi
талап етiледi. Ескерту.
4-бапқа өзгерту енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2004.12.20. N 13
(2005 жылғы 1 қаңтардан бастап күшiне енедi) Заңымен. 5-бап. Тұрғын үйдi
бiрлесiп пайдалану Үй-жайлардың иелерi
(азаматтар, заңды тұлғалар, мемлекет) тұрғын үйдi бiрлесiп пайдалану үшiн
заңдарда тыйым салынбаған кез келген бiрлестiкке бiрiгуге құқылы.
6-бап. Тұрғын үй қорын басқару
Тұрғын үй қорын басқаруды меншiк иесi тiкелей, не
өзi құратын (тағайындайтын, сайлайтын) органдар арқылы, сондай-ақ сенiм
бiлдiрiлген адамдар арқылы жүзеге асырады.
7-бап. Қазақстан Республикасының тұрғын үй қорын мемлекеттiк есепке
алу
Қазақстан Республикасының тұрғын үй қорын мемлекеттiк есепке алу, оның
кiмге тиесiлi екенiне қарамастан, Қазақстан Республикасының Үкiметi
белгiлейтiн тәртiппен Қазақстан Республикасы үшiн бiрыңғай жүйе бойынша
жүзеге асырылады. 8-бап. Тұрғын
үй дауларын шешу 1. Тұрғын үйге
құқықтық қатынастардан туындайтын дауларды сот шешедi.
2. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.