Алғашқы айдау өнімдері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
І. Технологиялық бөлім
1.1. Жобаланатын процеске қысқаша сипаттама және схеманы таңдау негізі
1.2. Шикізаттың, дайын өнімнің және қосымша материалдардың сипаттамасы
1.3. Дайын өнімнің қолданылуы
1.4. Процестің теориялық негізі
1.5. Технологиялық процестің жобалануы және толық сипаттамасы
1.6. Процесті аналитикалық бақылау
1.7. Технологиялық процестің автоматтандырылуы
1.8. Еңбекті қорғау
1.9. Қоршаған ортаны қорғау
ІІ. Есептеу бөлімі
2.1. Процестің материалдық балансы
2.2. Аппараттардың материалдық балансы
2.3. Аппараттардың жылулық балансы
2.4. Аппараттардың негізгі конструктивті өлшемдерін есептеу
2.5. Негізгі қондырғының таңдалуы және сипаттамасы
ІІІ. Экономикалық бөлім
3.1. Негізгі қорлардың қолданылуы
3.2 Жұмысшы санын және еңбек ақы қорын есептеу
3.3. Өзіндік құнын есептеу
3.4. Технико-экономикалық көрсеткіштерін және тиімділігін есептеу
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Мұнай және мұнай өнімдері көмірсутекі емес қосылыстардың қоспасын
құрайды, оларды жеке тәсілдермен бөлу мүмкін емес. Әдетте мұнайды және
мұнай өнімдерін айдау тәсілі көмегімен күрделілігі аздау бөліктерге бөледі.
Мұндай бөліктерді фракциялар немесе дистилляттар деп атайды. Мұнай
фракцияларының жеке қосылыстардан айырмашылығы, тұрақты қайнау
температурасы болмайды. Олар белгілі аралық температурада қайнайды, яғни,
олардың бастапқы қайнау (бқ) және соңғы қайнау (сқ) температурасы болады.
Бастапқы және соңғы қайнау температурасы фракцияның химиялық құрамына
байланысты.
Мұнайдың фракциялық құрамына қарап, одан қандай мұнай өнімдерін және
қандай мөлшерде алуға болатынын анықтайды.
Мұнай және мұнай өнімдерін фракцияға бөлу үшін айдауды біртіндеп
немесе бір рет буландыру арқылы іске асыруға болады. Біртіндеп буландырумен
айдаған түзілуші булар айдаушы аппараттан үздіксіз шығарылады, олар
конденсацияланады, конденсатор-тоңазытқышта суытылады және қабылдаушы
ыдыста дистиллят фракциялары есебінде жиналады. Бұған қарама-қарсы, егер
қыздыру процесінде түзілуші булар қажетті температураға жетпей тұрып,
қыздырушы аппараттан шығарылмаса, онда бу фазасын бір кезекте сұйық фазадан
бөледі де, процесті біртіндеп буландырумен айдау дейді.
Мұнайлар мен мұнай фракцияларының фракциялық құрамын анықтау үшін
лабораторияда айдаудың мынадай бес әдісі ең көп қолдану табуда:
- төменгі температурада жүргізілетін ректификация сұйытылған газдар және
200С төменгі температурада қайнайтын көмірсутектер фракциялары үшін;
- орта температурада жүргізілетін айдау – 3500С дейін қайнайтұғын мұнай
өнімдері үшін;
- 3500С жоғары температурада қайнайтын сұйықтарды вакуумда айдау;
- жоғары молекулалы заттарды (мысалы, шайырларды) – молекулалық
дистилляция;
- біртіндеп буландыру әдісімен айдау.
Жаңа мұнайларды зерттегенде фракциялық құрамды ректификациялық
колонналармен жабдықталған стандартты айдау аппараттарында анықтайды. Бұл
фракциялардың бір-бірінен анық бөлінуін жақсартады және осындай фракциялау
нәтижесіне сүйеніп температура құрамы (%) координатында салынатын шикі
қайнау температурасы (ШҚТ) деп аталатын сызығын шығаруға көмектеседі. 2000С
дейін қайнайтын фракцияларды алуды атмосфералық қысымда, ал басқа жоғары
температурада қайнайтұғын фракцияларды, термиялық ыдырауды болдырмау
мақсатында — әр түрлі вакуумда, яғни атмосфералық қысымнан анағұрлым
төменгі қысымда жүргізеді.
Мұнайды өндірістік жағдайда айдауда, оны әртүрлі фракцияларға бөлу
үшін лабораториялық аппараттардағы сияқты, біртіндеп буландыруды емес, ал
бір рет булану деп аталатын, одан әрі ректификациялаумен жүретін әдісті
пайдаланады. Әдетте мұндай жағдайда мынадай фракцияларды немесе
дистилляттарды бөліп алады: бензин – б.қ. +1800С фракциясын, керосин –180-
2400С фракциясын. Осы дистилляттардан мөлдір мұнай өнімдерін дайындайды:
ұшақ және автомобиль бензиндерін, еріткіш бензиндерді, ұшақ және жарық
беруші керосиндерді, дизель отының әртүрлі сорттарын. Барлық мұнай
өнімдеріне МЕСТ-ке сәйкес белгілі бір фракциялық құрам нормаланады.
Мөлдір дистиллияттарды бөліп алғаннан кейінгі қалдықты мазут дейді.
Мазутты ваккумда мынадай фракцияларға бөледі. 380-4200С – жеңіл дистиллятты
майлар алуға қажетті; 420-5100С ауыр дистиллиятты майлар алуға қажетті
немесе 350-5000С ваккум изойль фракциясына. Мазутты айдаудан қалған қалдық
тұтқырлығына байланысты гудрон немесе жарты гидрон деп аталынады. Гудрон
жоғарғы тұтқырлы майлағыш майлар, мұнай коксын және битумдар алуға шикізат
болып саналады.
Әртүрлі кеніштердің мұнайлары бір-бірінен фракциялық құрамы жөнінен
айырмашылығы өте күшті, сондықтан олардағы бензин, керосин, дизель және май
дистиллияттарының потенциалдық мөлшері басқа. Құрамында май фракцияларының
мөлшері аз жеңіл мұнайлар өте сирек кездеседі.
Барлық мұнайлардың құрамында көбінесе күкірт, оттегі және азот
қосылыстары кездеседі. Мұнайлардағы азот мөлшері әдетте аз ( 0,001-0,3%
мас), оттегінің мөлшері 0,1-1,5% масc. аралығында болады. Бірақ кейбір
шайыры көп мұнайларда, оның мөлшері одан да жоғары болуы мүмкін.

1. Технологиялық бөлім
1. . Жобаланатын процеске қысқаша сипаттама және
схеманы таңдау негізі

Мұнай өте күрделі парафиндер, ароматикалық және гибридті
көмірсутектерінің бір-бірінде еритін, молекулалық массасы және қайнау
температурасы әртүрлі қоспалардан тұрады. Оны бірегей жеке компоненттерге
бөлу мүмкін емес және ондай бөлу мұнай өнімдерін өндірісте пайдалануда
қажет емес те, іс жүзінде мұнайды көмірсутектерінің фракцияларына және
топтарына бөледі де, олардың химиялық құрамын өзгерту мақсатында өңдейді.
Мұнайды өңдеуді алғашқы (бірінші) және екіншілік процестеріне бөледі.
Алғашқы процестерге мұнайды, қайнау шектерімен бір бірінен айырмашылығы
болатын, фракцияларға бөлуді, ал екіншіге термиялық пен термокаталитикалық
өңдеу процестеріне, тағы да мұнай өнімдерін тазалауды жатқызады.
Мұнайды алғашқы өңдеудегі негізгі процесс алғашқы немесе тура
айдау болып саналады, оны дистилляция мен ректификацияны қолданып
жүргізеді.
Дистилляция немесе айдау деп сұйықтықтардың өзара еритін қоспасын
фракцияға, бір-бірінен және бастапқы қоспадан да қайнау температурасымен
айырмашылығы болатын, бөлу процесін атайды. Айдау процесінде қоспа
қайнағанға дейін қыздырылады, осының нәтижесінде ол аздан буланады. Пайда
болған бу бөлініп конденсацияланады. Айдау арқылы құрамы жағынан бастапқы
қоспадан айырмашылығы бар, дистиллят және қалдық алады. Айдауды бір қабат,
көп рет немесе біртіндеп буландырумен жүргізеді.
Үздіксіз жұмыс істейтін қондырғылардағы өндірістік процестердің
негізін мұнайды бір қабат және көп рет буландыру құрайды. Бір қабат
буландырумен айдауды мұнайды белгілі температураға дейін қыздырады да бу
фазасына өткен барлық фракцияны сұйық фазадан бір рет сеператорда бөледі.
Фазаны бөлу процесін көп рет жүргізуде бір қабат буландыруды
бірнеше рет қайталайды. Мысалы, мұнайды үш рет буландыруды алғашқысын одан
жеңіл бензин фракциясын алатындай тамператураға дейін қыздырады да, оны
сұйық фазадан бөліп алады. Екінші сатысында, қалған сұйық фазаны жоғарылау
температураға, мысалы, 350С дейін қыздырып, одан ауыр бензин,
реактивті және дизел отындарын бөледі. Бұның қалдығын гудрон дейді. Яғни
мұнайды біртіндеп үш рет қыздырып, буландырып әр кезде бу фазасын сұйықтан
айырады. Түзілген бу және сұйық фазаларды колонналарға ректификациялайды.
Сонымен мұнайды өндірістік процестері бір рет пен көп рет буландырумен
айдаудың жалғасуына және бу мен сұйық фазаны одан әрі ректификациялауға
негізделген.
Біртіндеп буландыруда қыздырудың нәтижесінде түзілген бу айдау
аппаратынан үздіксіз шығарылып тұрады. Біртіндеп буландыруды мұнайды
лабораторияда колбадан, кубтан айдау тәжірибесінде қолданады, ал өндірісте
мұнай айдауды ертеректе куб қондырғыларында қолданып келсе, қазір оларды
пайдаланбайды.
Бір рет буландыру процесінің біртіндеп буландырудан артықшылықтыры
бар. Бір рет буландыруда төменгі қайнаушы фракциялар буға айналып паппарат
ішінде қалады да, жоғары қайнаушы фракциялардың сыбағалы қысымын
төмендетеді. Бұл айдауды салыстырмалы төмен температурада жүргізуге
мүмкіндік береді.
Біртіндеп буландыруда керісінше жеңіл фракцияларды алдымен бөліп
алады, ал ауырларын – соңында бөледі. Сондықтан буға айналған және
аппараттан бөлінген жеңіл фракциялар ауыр фракциялардың қайнау
температурасына әсер етпейді. Жеңіл фракциялардың әсері арқасында бір рет
буландыруды пайдалана отырып, біртіндеп буландыруға қарағанда айдалатын
шикі заттың соңғы температурасын 50-100С төмендетуге болады.
Қазір мұнайды айдау қондырғыларында бір рет буландыруды көп
пайдаланады.
Мұнай құрамында атмосфералық қысымда 400-500С және одан да
жоғары температура аралығында қайнайтұғын көмірсутектерінің термиялық
тұрақтылығы тек 380-400С дейін-ақ сақталатыны белгілі. Одан жоғары
температурада олардың ыдырау процесі – көмірсутектердің крекингі басталады,
тағы да мұнайдың жоғары қайнаушы көмірсутектерінің термиялық жағынан
тұрақтылығы көп төмендігі белгілі. Көмірсутектердің ыдырауын болдырмау үшін
олардың қайнау температурасын төмендету қажет. Оған мұнайды вакуумда айдау
арқылы жетеді. 450-500С температура аралығында атмосфералық қысымда
қайнайтұғын мұнай фракцияларын вакуумда (қалдық қысым 3-5 кПа) 200-
250С айдан бөлуге болады. Мұнай өңдеу тәжірибесінде қайнау
температурасына төмендету үшін су буын да пайдаланады, мұнда оның әсерімен
көмірсутектердің сыбағалы қысымы төмендейді.
Сонымен мұнайды бір рет буландырумен айдауда түзілген бу
фазасы сұйық фазамен тепе - теңдікте болады және оларды белгілі бір
температурада бөледі. Мұнда бу фазасымен сұйық фазаны температурасы бірдей
болады. Бір рет айдаудағы мұнайдың фракцияға дәл бөлінуі көп рет және
біртіндеп буландыруға қарағанда көп төмен.
Көп рет буландыру екі немесе одан да көп мұнайдың фазалық қалпын
өзгертудің бір рет процестерінен тұрады, яғни бір реттік буландырулардан.
Әрбір осындай процестерде түзілген бу сұйық қалдықтан бөлінеді, соңғы одан
әрі қыздырылады да түзілген булар тағы да сұйық фазадан бөлінеді; сөйтіп
мұнай белгілі бір санды қыздырылады.
Егер мұнайды әрбір бір рет буландыруды оның базалық қалпы өте
аз иөзгерсе (яғни түзілген бу фазадан бөлінсе), ал бір рет буландыру саны
өте көп болса, онда мұндай айдауды біртіндеп айдау дейді.
Көп рет буландырумен айдауда алдымен қоспаны белгілі температураға
дейін қыздырады, осының нәтижесінде булар мен сұйықтықтың қоспасы түзіледі:

L=R-D
R=L (1-e)
Мұнда L- бастапқы қоспа мөлшері;
R және D- тиісінше сұйық және бу фазасының мөлшері;
е -температурада айдалу үлесі.
Егер будан сұйықтық бөліп, соңына t температураға дейін қыздырса, онда
жүйе I нүктемен сипатталады да сұйық фазаның мөлшері (R ) мынадай
болады:
R=L (1-e ) (1-
e )
Мұнда e сұйық қалдықты екінші қыздырғандағы айдалу үлесі.

Сонымен t температурада және бір рет буландыруда барлық қоспа бу
фазасына ауысады, ал екі рет буландыруда шикі заттың бір бөлігі R
мөлшерінде сұйық қалпында қалады. Мұнайды және оның фракцияларын айдағанда
осындай құбылыс орын алады. Егер мұнай фракциясына бір рет буландырумен
(ББ) және дәл ректификациялау мен (ШҚТ)айдаудың қисық сызықтарын салса,
онда ББ қисық сызығының бастапқы қайнау температурасы жоғары, ал соңғы
қайнау температурасы, ШҚТқисық сызығына қарағанда төмен екендігі байқалады.

Жоғарыдағы суреттен осы мұнайға, айдау үлесі е 0,30 болғанда, бір рет
буландыруда қыздыру температурасы, біртіндеп буландырумен салыстырғанда
(бірдей мөлшерде дистилляттар алу жағдайында ), төмен екендігі де көрініп
тұр. Сондықтан мұнайды бір рет айдауды шикі затты қыздыруға, біртіндеп
буландыруға қарағанда, жылу аз шығарылады. Бір рет буландырудың тағы бір
ерекшелігі, мұнайды мүмкін болған 350-370С температураға дейін
қыздырғанда (одан жоғары температурада ол ыдырай бастайды), көп рет немесе
біртіндеп буландырумен салыстырғанда, өнімдердің көбісі бу фазасына
ауысады. Мұнайдың 350-370С жоғары қайнайтұғын фракциялар алу үшін
вакуум, су буын немесе вакуум мен су бірге пайдаланады.
Өндірісте бір рет буландырумен айдауды бумен сұйық фазаны
ректификациялаумен жалғастырып жүргізу мұнайды фракцияларға бөлуде жоғары
нәтижеге жетуге, процестің үздіксіз жүруіне және шикі затты қыздыруға отын
шығынын үнемдеуге мүмкіндік туғызады.
Бір-бірінде жақсы еритін сұйықтықтарды бір рет буландыруда және
буларды одан кейін конденсациялағанда, құрамында төмен температурада
қайнайтынтұғын фракцияларды көп жеңіл және бастапқы шикі затқа қарағанда
құрамында тез қайнайтын фракциялары аз, ауыр екі фракция алады. Сондықтан,
айдау процесінде бір фаза төмен қайнаушы, ал басқа фаза жоғары қайнаушы
компоненттермен байиды.

1.3. Дайын өнімнің қолданылуы

Алғашқы айдау өнімдері. Мұнайды атмосфералық қысымда алғашқы айдау
нәтижесінде мынадай өнімдер алынады:
Негізінен пропан мен бутаннан тұратын сұйытылған көмірсутекті газ
(тұрақтандырушы басқы фракциясы). Өнім мөлшері мұнайдың кен орнындағы
қондырғыларға қаншалықты терең тұрақталғанына байланысты болады. Бұл өнімді
күкіртті қосылыстардан тазартылғаннан соң, шаруашылықта отын газдарды бөлу
қондырғыларына шикізат есебінде пайдалануға болады.
Бензин фракциясы. 30-1800С аралығында айдалады. Каталитикалық
риформинг қондырғыларында шикізат есебінде қолданады, кейбір кездерде
автобензин компоненті есебінде де пайдаланады.
Керосин фракциясы. 120-3150 С аралығында айдалады. Ауа реалтивті
қозғалтқыштарында, жарық алуда, тракторлардың карбюратор қозғалтқыштарында
отын есебінде пайдаланылады. Гидротазалау, сілтімен әрекеттеу немесе
меркаптансыздандыру қондырғыларында күкіртті қосылыстардан бөлу және
пайдалану сапасын жақсарту мақсатында қосымша әрекеттеуден өтеді.
Дизель фракциясы. 180-3500С аралығында айдалады. Бұрын дизель
фракциясын атмосфералық газойль, соляр майы деп атап келді. Бұл фракцияны
автомобильдерде, тракторларда, тепловоздарда, теңіз және өзен кемелерінде
орналасқан дизель қозғалтқыштардың отыны есебінде пайдаланды. Қажет болған
жағдайда, оны гидрогенизациялық әдіспен күкірттен тазалайды.
Мазут. Бұл мұнайды атмосфералық айдаудың қалдығы. Қазан отыны
есебінде пайдаланады, кейбір кездерде термиялық крекинг қондырғысының
шикізаты бола алады.
Мазутта вакуумда айдаудан алынатын өнімдер ассортименті, мұнайды
өңдеу вариантына байланысты. Мазутты өңдеудің екі жүйесі бар: май және отын
алу.
Май алу жүйесінде мазутты өңдеуден 2-3 дистиллятты фракциялар алады,
оның әрқайсысы одан әрі тазалаудан өткізеді; тазаланған өнімдерді әртүрлі
қатынастарда араластырып, базалық майлардың қажетті сорттарын дайындайды.
Отын алу жүйесі бойынша, әдетте бір фракцияны 350-5000С аралығында
қайнайтұғын бөледі, оны каталитикалық крекинг немесе гидрокрекинг
процестерінде шикізат есебінде пайдаланады. Бұл фракцияны кейбір кезде
вакуум газойлі деп те атайды.
Гудрон-мазутты вакуумда айдаудан қалған қалдық: термиялық крекинг,
висбрекинг, битум және майлар өндіру қондырғыларында пайдаланады.

1.4. Процестің теориялық негізі

Булар мен сұйықтықтардың жанасуы тік цилиндр тәрізді құралдарда –
арнайы жабдықтармен жарақталған ректификациялаушы табақшалары немесе
отырғыштары бар, колонна бойымен жоғары көтерілуші бу мен төмен ағушы
сұйықтық арасында өте тығыз жанасуды қамтамасыз өтетін – ректификациялық
колонналарда іске асырылады.
Колоннаның орта бөлігіне бу, сұйық немесе бу мен сұйық қоспасы күйінде
шикізатты береді, оны жоғары және төмен қайнаушы өнімге бөлу қажет.
Шикізатты беретін аймақты эвапорациялық аймақ дейді, себебі онда эвапорация
– пеште немесе жылу алмастырғышта қыздырылған қоспаның бу және сұйық
фазаларға бір рет буландыруы жүреді. Кейбір жағдайларда эвапорациялық аймақ
колоннадан бөлек болады да, эвапорация өз алдына тұрған аппаратта
жүргізіледі. Бірақ, көпшілік колонналарда, сонымен қатар, алғашқы айдау
қондырғыларында да бір рет буландыруды және ретификациялауды бірге
жүргізеді.
Істеп тұрған ректификациялау колоннасында әрбір табақшадан төрт ағым
өтеді: 1) жоғары табақшадан құйылатын сұйық-флегма;
2) төменгі табақшадан көтерілетін бу;
3) төменгі табақшаға түсетін сұйық флегма;
4) жоғарғы табақшаға көтерілетін бу.

Табақшаға түсетін бу мен сұйықтық тепе-теңдік жағдайда болмайды,
бірақ жанасу жағдайында осы қалыпқа жетуге тырысады. Жоғарғы табақшадан
сұйық ағым жоғарғы температура аумағында түскендіктен одан кейбір төмен
температурада қайнаушы компонент буға айналады, осының нәтижесінде
сұйықтықта оның концентрациясы азаяды. Екінші жағынан, төменгі табақшадан
көтерілетін бу ағымы температурасы төмендеу аумаққа түскендіктен одан
жоғары қайнаушы өнімнің бөлігі осы аумаққа конденсацияланып сұйылады.
Сонымен жоғары қайнаушы компоненттің булардағы концентрациясы төмендейді,
ал төмен қайнайтындардың көтеріледі. Булар мен сұйықтықтың фракциялық
құрамы колоннаның жоғарғы бойы бойынша үздіксіз өзгереді.
Ректификациялау колонкасының шикізатты беретін орнына жоғарғы жағын
концентрациялау, ал төменгі айдау бөлігі деп атайды. Колоннаның екі
бөлігінде де бірдей ректификациялау процессі жүреді. Концентрациялау
бөлігінің жоғарғы жағынан бу фазасында қажетті тазалықтағы мақсатты өнім-
ректификат, ал төменгі жағынан төмен температурада қайнайтұғын компонентпен
байыған- сұйық өнім алады. Айдау бөлігінде бұл сұйықтықтан төмен
температурада қайнаушы компонент буланады. Колоннаның бұл бөлігінің төменгі
жағынан сұйық күйінде екінші мақсатты өнім - қалдық алынады.
Колоннада ректификациялау процесін жүргізу үшін булар жоғарылаушы
ағымын және сұйықтықтың төмендеуші ағымын іске асыру қажет. Жоғарылаушы
ағым колоннаның айдау бөлігіне жылу беру арқылы, екінші- концентрациялау
бөлігіне берілетін ағымның көмегімен жасалады.
Ректификациялау колонналары жай ( толық және толық емес) және күрделі
болып бөлінеді.
Жай колоннаның толық жүйесі, концентрациялау мен айдау бөліктерінен
тұрады. Жоғарғы және төмен температураларда қайнайтын фракциялардың аз
мөлшерін бөліп алу үшін толық емес ректификациялау колоннасы –
концентрациялаушы колоннаға шикізаттағы бу фазасы күйінде төменгі
табақшаның астына, ал айдаушы бөлігіне жоғарғы табақшаға сұйық фаза ретінде
беріледі.
Егер көп компонентті қоспаны бірнеше жеке компоненттерге немесе
фракцияларға, бір-бірімен қайнау температураларының шегімен айырмашылық
көрсететін, бөлу қажет болған жағдайда көпколонналы жүйені қолданады, n
компонентер n-1 жай колонналар қажет. Көп колонналы ректификациялау жүйесі
бензинді екінші ректификациялау, газды фракцияға бөлу қондырғыларында және
тағыбасқа қолданады.
Егер өнімдердің тазалығына қойылатын талап аса жоғары болмаған
жағдайда күрделі колонналарды қолданады. Күрделі колонна ол бөлінуші затты
колоннаның бойымен бірнеше жерден беретін немесе өнімдерді бүйірден алатын
аппарат. Күрделі колоннаны бірнеше жай колонаның құрамасы деп қарауға
болады. Аппараттың конструкциясы қарапайымдау мақсатында, оның біреуіне
колоннаның концентрациялаушы бөлігін жинайды, ал айдаушы бөлігін (төменгі
колоннаның айдаушы бөлігінен бөлек) өз алдына секция етіп бөледі.
Дайын өнімдер айдаушы секциялардың төменгі жағынан алынады, ал
айдалған жеңіл фракциялар негізгі колоннаға жіберіледі, оның жоғарғы
жағынан жеңіл дистиллят шығады..

Құбырлы қондырғылардың ректификациялау колонналарындағы қысымға
байланысты, олар атмосфералы (АҚ), вакуумды (ВҚ) және атмосфералы –
вакуумды (АВҚ) болып бөлінеді. Булану дәрежесінің санына қарап,құбырлы
қондырғыларды бір, екі, үш және төрт рет буланушы деп бөледі.Құбырлы
қондырғылардың ректификациялау колонналарындағы қысымға байланысты олар
атмосфералы (АҚ), вакуумды (ВҚ) және атмосфералы-вакуумды (АВҚ) болып
бөлінеді. Булану дәрежесінің санына қарап құбырлы қондырғыларды бір, екі,
үш және төрт рет буланушы деп бөледі. Бір рет буландырумен айдау
қондырғыларында мұнайдан бір ректификациялаушы колоннада атмосфералық
қысымда барлық дистилляттарды — бензиннен бастап тұтқыр цилиндр майына
дейін алады.
Екі рет буландыру қондырғыларында гудронға дейін айдауды екі сатыда
жүргізеді: әуелі мұнайды атмосфералы қысымда мазутқа, одан кейін оны
вакуумда гудронға дейін айдайды. Бұл процестерді екі ректификациялаушы
колонналарда іске асырады: оның біріншісінде атмосфералық қысым,
екіншісінде — вакуум ұсталынады.
Мұнайларды мазутқа дейін буландыруды атмосфералық қысымда екі
ректификациялаушы колонналарда жүргізуге болады: біріншіде тек бензинді
ғана алады және бензинсізденген мұнай айдаудың жоғарылау температурада
мазутқа дейін айдалады. Мұндай екі колонкалы қондырғылар атмосфералық
құбырлы (АҚ) тобына жатады.
Үш рет буландыру қондырғыларында мұнайды айдауды үш колонналарда
жүргізеді: екі атмосфералық және бір вакуум колоннасында. Мұнайды үш рет
буландыру қондырғысының басқа түрі болып бір атмосфералық және екі вакуумды
колонналардан тұратын АВҚ саналады. Төрт рет буландыру қондырғысы, АВҚ-
ның бастапқы бөлігінде бензиндендіруші атмосфералық колоннасынан және соңғы
бөлігінде гудрон үшін буландыра түсетін вакуум колоннасынан тұрады.

1.5. Технологиялық процестің жобалануы және толық сипаттамасы

Қондырғыға түсетін мұнай 1 сораппен екі ағыммен шикізаттың жылу
алмастырғыштарынан өтеді. Мұнайдың бірінші ағымы 16 колоннаның қайта
айналып берілуші жоғарғы (2 жылу алмастырғышта) мен төменгі (3 жылу
алмастырғышта) ағынымен жылу алмасу нәтижесінде қызыдырылады. Екінші ағым 4
және 5 жылу алмастырғыштан өтіп, 30 вакуум колоннасының төменгі мен ортаңғы
жерінен шығатын қайта берілуші ағынымен қыздырылады. Одан кейін мұнайдың
екі ағымына қосылып, электрогидраторға түседі.
Электр тогының әсерінен кейін сусыздандырылған және тұзсыздандырылған
мұнай екі ағымға бөлініп жылу алмастырғыштарға түседі. Мұнайдың бірінші
ағымы 6 және 7 жылу алмастырғыштарда гудронмен, екіншісі 9 жылу
алмастырғышта 30 колоннаның төменгі қайта берілуші ағынымен және 10 жылу
алмастырғышта гудронмен қыздырылады. Одан кейін мұнай 8 бензинсіздендіру
колоннасына түседі.
16 атмосфера колоннасында бүйірден үш фракция - керосин (118-2300С
фракциясы), жеңіл дизель (230-2800С фракциясы), ауыр дизель (280-3500С
фракциясы) алынады. Осындай үш бүйірден бөлінетін фракциялардың болуы
қондырғыны икемді жасайды, алынатын дизель отынының ассортименті көбейеді.
Атмосфералық айдаудан қалған мазут 31 сораппен 32 құбырлы пешке
беріледі. Пеште 1100С дейін қызыдырылған мазут 30 вакуум колоннасына
түседі. Колоннадағы қалдық қысым 6,6 КПа құрайды. Колоннаның төменгі
бөлігіндегі температураны төмендету және гудроннан жеңіл компоненттердің
булануын жеңілдету үшін оның төменгі бөлігіне су буын береді.
30 колоннаның жоғарғы жағынан су буы, ыдырау газдары, ауа және аздап
дизель фракциясы шағын 33 конденсаторға түседі. Конденсацияланбаған газдар
34 көп сатылы эжекторлармен сорылады.
30 колоннада үш түрлі қайта айналып берілуші ағынды шығару
қарастырылған: жоғарғы ағын 15 табақшадан алынып, 35 химиялық жағынан
тазартылған су, жылу алмастырғышында суытылады да, 18 табақшаға ұайта
беріледі. Баланстық артық 3500С төменгі фракция 16 колонна немесе дизель
отынының желісіне жіберіледі. 9-шы табақшадан 350-5000С (вакуум газойлді)
тауарлы фракция және орта қайта берілуші ағын алынады. Ағын қайтадан 11
табақшаға қайта түседі, ал фракция 5 жылу алмастырғыш арқылы қондырғыдан
шығарылады. Төменгі қайта берілуші ағын 5 табақшадан алынып, 4 және 9 жылу
алмастырғыштарда суытылғаннан кейін 6 табақшаға қайта беріледі. Баланстық
4000С жоғары фракцияның артығын 16 колоннаға қайта беру көзделген.
Вакуумда айдау қалдығы – гудрон (5000С жоғары фракция) 6, 7, 10 жылу
алмастырғыштар арқылы қондырғыдан шығарылады.

АВҚ қондырғысының технологиялық режимі

Температура, 0С
- Мұнайдың электродегидраторға кіре берісінде
130-140
- Мұнайдың бензинсіздендіруші колоннасына кіре берісінде 210-230
- Бензинсізденген мұнайдың атмосфера колоннасының алдында340-360
- Мазуттың вакуум пешінен кейін
400-420
- Бензинсіздендіру колоннасының жоғарғы жағының 130-150
- Бензинсіздендіру колоннасының төменгі жағының 230-
240
- Атмосфера колоннасының жоғарғы жағы
120-140
- Атмосфера колоннасының төменгі жағы
330-340
- Буландырушы колоннада:
180-2300С фракцияның
180-200
230-2800С фракцияның
240-250
280-3500С фракцияның
290-300
- тұрақтандырушыда:
жоғарғы жағының
60-80
төменгі жағының
180-200
- вакуум колоннасында:
жоғарғы жағының
90-110
төменгі жағының
340-360
- пештердің түтіктерінің түтін газдарының қысым артық, м ПА 770-780
бензинсіздендіру колоннасында
0,4 –0,5
атмосфера колоннасында
0,15 – 0,20
тұрақтандырушыда
0,8 –1,4
вакуум колоннасындағы қалдық, кПа
5,3 – 8,0
- су буының шығыны
атмосфера колоннасының төменіне, % мазутқа есептегенде 1,5 – 2,0
вакуум колоннасының төменіне, % гудронға есептегенде 5,0 – 8,0

1.6. Процесті аналитикалық бақылау

Қондырғыларда жүргізілетін лабораториялық байқаудың нәтижесінде
техноогиялық процесті дұрыс жүргізуге қажетті мәліметтер алынады.
Лабороторияда қондырғыға айдауға түсетін мұнай сапасын және қондырғыдан
шығатын өнімдер сапасын зерттейді. Мұнайды анализдегенде оның тығыздығын,
ондағы тұздар, судың мөлдір фракциялар мөлшерін анықтайды. Бензин
фракцияларын анализдеуде оның октан санын, ондағы активті күкірт
қосылыстарының барлығын немесе жоқтығын (мыс пластикасының әсеріне қарап)
анықтайды. Сонымен қабат, бензинді фракцияға бөледі. Орта дистиллятттар
керосин және дизель фракциялары үшін фракциялық құрамын, тұтқырлығын,
тұтану, қатаю немесе лайлану температурасын анықтайды.
Лабораторияда орындалатын анықтауларға көп уақыт кетеді, анықтау
нәтижесі пробаны алғаннан кейін 1,5 –2,0 сағаттан кейін қондырғыға түседі,
яғни қондырғы операторы осы өткен уақытта шығарылған өнімнің сапасын
өзгерте алмайды. Одан бөлек лабораториялық анықтаумен көп адам шұғылданады.
Сондықтан техникалық прогрестің және алғашқы айдау қондырғылары
жетілдірудің негізгі бағыты автоматизациялау дәрежесін өсіру, өнімдердің
сапасын автоматикалық бақылауға көшіру болып саналады.
Соңғы кездердегі жасалған ағымдағы сапаны анықтайтын анализаторлар
шикізат пен өнімнің алынған пробаларын орталық лабораторияға жібермей-ақ,
қондырғының өзінде талдап, бірден нәтижесін алуға мүмкіндік береді.
Келешекте сапа жөніндегі анализаторларды технологиялық режим реттеушісімен
байланыстырып, технологиялық процесті толық автоматизациялауға болады.
Фракциялық құрамды, тұтану температурасын, өнім тығыздығын анықтайтын
сапа анализаторлары көптеген алғашқы айдау қондырғыларында жұмыс істей
бастайды.

1.7. Технологиялық процестің автоматтандырылуы

Технологиялық қондырғыларының жұмысын әр уақытта бақылап отыруды
өндіріс қызметкерлері, приборлар көмегімен, тағы да тікелей аппараттардың,
құрал-жабдықтардың, коммуникациялардың жағдайын байқауды, шикі заттың және
алынған өнімнің сапасын лабораториялық талдауды жүргізеді.
Алғашқы айдау қондырғысы аппараттардағы және құбырлар
желісіндегі шығынды, температураны, қысымды және өнім деңгейін өлшеу мен
автоматты реттеу үшін көптеген приборлармен жабдықталады. Қазіргі жаңа
қондырғыларда автоматты бақылау және реттеудің 2 мыңнан аса приборлары бар.

Алғашқы айдау қондырғысының нормалды жұмыс ырғағы көп жағдайда
пештердің технологиялық режиміне байланысты. Құбырлы пештің негізгі
реттелетін параметрі-қыздырылатын өнімнің пештен шығатын жердегі
температурасы. Бұл температура тұрақты болуға тиіс.
Қазіргі кезде МӨЗ құбырлы пештердің температура режимін реттеуге
байланысты жүйелер қолданылады. Систимада 2 және 3 екі реттеуші бар. Оның
біреуі 2 түтін газдарының пештің асу құбырғысының үстіндегі температураны
тұрақты ұстап тұрады. Температураның берілген мәннен ауытқуы байқалған
жағдайда 1 қақпақтың көмегімен пешке отынның берілуі өзгертіледі.
Ректификациялау колоннасының жұмысын реттеудің мақсаты —
аппараттардың мүмкін болғанша экономикалық тиімді істеуінен қоспаны таза
бөлуді қамтамасыз ету. Ректификациялау колонналары әр түрлі жағдайларда
пайдаланылатындықтан, оларды реттеудің жүйелері әр түрлі. Колонналарда көп
компоненттер қоспасын бөлуде, шығынмен берілетін зат құрамы, колоннаның
жоғарғы және төменгі жағының температурасы, қысымы колоннаның төменгі
жағындағы қалдық деңгейі механикалық немесе автоматикалық жолмен реттеледі.
Колоннаның жоғарғы жағының температурасын берілген деңгейде ағын
шығынын өзгертумен ұстайды. Төменгі жағының температурасын қайнатқышқа
берілетін жылу алмастырғыш мөлшерін өзгертумен немесе құбырлы пешке отын
беріп ыстық ағын жасаумен реттейді. Калонналардығы қысым былай реттеледі:
1. рефлюкс сыйымдылығынан конденсацияланбаған шығушы өнімнің
( газдың) мөлшерін өзгертумен;
2. өнімді суытуға берілетін су мөлшерін ( ваккум температурасында
қолданып) өзгертумен;
3. колонналардағы буларды шығаратын желісінде қақпақ реттеуші көмегімен.
Бірақ температура да, қысым да, процесте және алынатын өнімдердің
сапасына байланысты тек жанама параметрлер болып саналады. Дәл таза бөлуде,
тек соңғы кездерде қолдана бастаған сапа талдауларын іске қосқан жағдайда,
жетуге болады. Мысалы, бензинді тұрақтандыру колонналарына
тұрақты бензин буларының қысымын тұрақтандыру рибойлеріне жылу алмастырғыш
мөлшерін өзгертіп берумен тұрақты ұстау жүйесі қолданылады. АВҚ буландырушы
колонналар оардан шығатын өнімнің температурасын реттеу жүйесінде бу беруді
пайдаланады.
Бензинсіздендіру колоннаның қуаты тұрақты қамтамасыз ету және оның
жұмысын тұрақтандыру үшін колоннаның төменгі бөлігінде бензинсізденген
мұнайдың деңгейіне байланысты мұнай шығынын арнайы жабдықпен реттейді.
Колоннаның жоғарғы жағының температурасы оның жоғары жағынан алынатын
бензиннің соңғы қайнау температурасына байланысты. Оның мәнін тұрақты етіп
белгілі мөлшерде өткір ағын берумен ұстайды және соңғы қайнау
температурасын автоматика жолмен түзейді. Тұрақты жұмыс істеу жағдайында
бензиннің соңғы қайнау температурасында жоғарғы жақтыңтемпературасы да,
берілетін ағын мөлшері детұрақты болады. Егер бензин сапасы бір себептермен
өзгерсе, мысалы, шикізат құрамы өзгеруіне байланысты, онда соңғы қайнау
температурасын автоматикалық талдау көмегімен колоннаның жоғарғы жағының
температурасын өзгертеді. Осы жоғарыдағы жаңа температураны ұстап тұру үшін
колоннаға қажетті мөлшерде ағын беріледі.
Бензинсізденген мұнайдың және ыстық ағынның шығынын тұрақты
ұстайды, ал ыстық ағын температурасын және сондықтан да, колоннаның
төменгі жағының температурасын пешке отын беруді өзгертумен реттейді.

1.8. Еңбекті қорғау

Мұнай жанғыш газдар және мұнай өнімдері қауіпті және зиянды қасиетті
заттар.Өдірістерде мұнай мен газды өңдегенде технологиялық режимді бұзу,
қауіпсіздік ереджесін сақтамаудан авария және қатерлі жағдайлар болады,
жұмысшылардың кәсіби ауруы орын алады. авария және қатерлі жағдайлар
мынадай себептерден тұрады:
1. Мұнай және мұнай өнімдерін жанғыш заттар және одан бөлек белгілі бір
температурада өзінен өзі тұтанып кетеді. Алғашқы өңдеуде және кейбір
басқа процестерде шикізат кен өнімдер өзінен өзі тұтану
температурасына жақын, тіпті одан жоғары температураға дейін
қыздырылады. Одан бөлек қондырғыларда құбырлы пештерде ашық отын
көздері бар.
2. Мұнай мен газды өңдеу процестерінің технологиялық процестерінде көп
өнімдер қатысады, олардың булары ауамен қопарылғыш қоспа түзе алады.
Мұндай қоспалар жабық бөлмеде, аппараттар ішінде түзіледі. Тұтануға
себепші импульс болса қоспа жарылады. Тұтану импульс көзі болып бұзық
электр жабдығының ұшқыны, ашық от және тағы басқа саналады. Жарылыс
пен жану көздері екі диэлектриктің бір-біріне үйкелуіне немесе
диэлектриктің металмен үйкелуінен пайда болған статикалық электр
тогынан да болады. Сонымен қабат тұтану көзі, ауа электр тогының
разрядтануы- найзағай бола алады.
3. Мұнай мен газды өңдеуде технологиялық процестер көбінесе жоғарғы
қысымда жүргізіледі және сондықтан есепті қысымнан кенеттен асып
кеткен жағдайда аппараттар мен құбыр желісі жарылып кету қаупі
сақталады.
4. Мұнай, мұнай өнімдері және көптеген реагенттер зиянды заттар қатарына,
улы қасиеті барларға жатады.
5. Мұнай өңдеу зауыттарында электродегидраторлар, электроқозғалтқыштары,
жарық беруші приборлар және басқа электр жабдықтары бар. Электр
тогымен дұрыс пайдаланбағанда адмды электр тогының соғуы, күюі болуы
мүмкін.
Аварияны және қатерлі жағдайларды болдырмау үшін қауіпсіздіктің
нормалары мен техника ережелерін бұлжытпай орындау қажет. Жұмысқа түсуші
қауіпсіздік техникасынан, өрт және газ қауіпсіздігінен міндетті түрде
инструктаж өтеді.
Зауыттарда қауіпсіздік техникасынан және еңбекті қорғаудың мынадай
негізгі шаралары қолданылады:
1. Барлық жабық бөлмелерде ауаны өндіріп-шығарып тұратын вентилияция
орнатылады. Егер бөлмеде копарылыс мүмкіндігі немесе улы заттың
концентрациясы шектен тыс көп болғанда, онда мұндай жерлерге, осындай
қауіпті жағдайда сигнал беріп білдіретін арнайы приборлар қойылады.
2. Қопарылу жағынан қауіпті бөлмелерге қопарылуға қауіпсіз электр
қозғалтқыштарын қолда немесе бөлме қысымы жоғары болғанда ауасы ауыстырылып
тұрады.
3. Жөндеу кезінде қатерлі жағдайды болдырмау үшін тұрақты және
ауыспалы механизмдер орнатылады: сораптарды жөндеуге кран –
балкалар, колонна аппараттарына, жылу алмастырғыштардың құбыр
шоғырын шығаруға экстракторлар.
4. Технологиялық қондырғылар және жалпы зауыт шаруашылықтарына
тұрақты және ауыспалы өрт сөндіру құралдары орналастырылады.
Аварияларды болдырмау тәртібі өндіріс инструкцияларында, қауіпсіздік
техника және өрт қауіпсіздік инструкцияларында, аварияны болдырмау
жоспарында толық беріледі.
Алғашқы өңдеу қондырғыларының жұмысының тиімділігін қондырғының
қуаты, тоқтаусыз жұмыс істеу мерзімі, мақсатты өнімдерді алу тереңдігі
(мұнайдағы осы фракциялардың потенциялды мөлшеріне есептегендегі проценті),
алынатын өнім сапасы, бу, су, электр энергиясы, реагенттер шығынының
нормаларының сақталуымен бағалайды.
Жұмыс істеп тұрған қондырғыларды жаңарту және жаңа жабдықтау
нәтижесінде олардың техника- экономикалық көрсеткіштерін едәуір жақсартуға
болады. Жаңартудың негізгі бағыттары: аппараттардың жылу алмастыру беттерін
көбейту, сораптарға қуаты жоғары электр қозғалтқыштарын қою, пештерде
қосымша құбыр қою, кейбір ескірген жабдықтарды жаңалау.
Мұнайды алғашқы өңдеу қондырғылары жетілдірудің негізгі
бағыттары: мөлдір мұнай өнімдері мен май дистилляттарын, олардың бастапқы
потенциалына есептегенде, жоғары деңгейде алынуын қамтамасыз ету,
дистилляттар сапасын көтеру, шығушы ағымдардың жылуын толық пайдалану
есебінен энергия қорларын пайдалану коэффициентін көтеру, электр
энергияның, судың, ауаның, реагенттердің сыбағалы шығынын қысқарту, бақылау
мен автоматтандырудың жаңа жабдықтарын өндіру.

1.9. Қоршаған ортаны қорғау

Қоршаған ортаны мұнай және оның өнімдерінің ластануынан қорғау
қазіргі кездегі өзекті мәселе. Бұған біздің елімізде үлкен назар
аударылады.Табиғатта өнеркәсіптік қалдықтардан қорғаудың басты бағыттары
зиянды қалдықтар болмайтын және аз ғана мөлшерде болатын қалдықсыз
немесе аз қалдықты технологиялық процесстерді ұйымдастыру.Өндіріс
қалдықтары тазаланып, табиғатқа зиянды әсері болмауы керек. Табиғатқа
әсерді бағалауда ауаны және суды ластайтын заттардың шекті мүмкіндік
концентрациясы маңызды орын алады. Гигиеналық талаптарға сәйкес зиянды
қоспаларынан шекті мүмкіндік концентрация мөлшері паталогиялық
реакциялар тудырмау қажет.
Өнеркәсіптік қалдықтардың қоршаған ортаға тасталуы нормативті
құжаттарда регламенттеледі. Біздің елімізде табиғи ортанының ластану
деңгейін бақылау үшін жалпы мемлекеттік қызмет органы бар.
Мұнай өңдеу өнеркәсібі мекемелері атмосфераға көп мөлшерде газ бен
шаң бөледі. Оларды болдырмау үшін бақылау қорғау клапандары жүйесін
қолдануды технологиялық процестерді автоматты басқаруды дамыған факельді
жүйені пайдаланады. Сонымен қатар әртүрлі шараларды қолданады:
1.Механикалық тазалау қондырғысында шаң бөлшектері тартылыс күші
әсерінен тұнады.
2.Тазартылатын газды суландыру жолымен тазалайтын ылғалды әдіс
қондырғысы.
3.Мата және түйіршікті сүзгіш материалды сүзгілер.
Мұнай және оның өнімдерінде олардың қоршаған ортаға зиянды әсерін
болғызбас үшін шаралар қолданылады. Мұнай өңдеу мекемелеріне тән газ
қалдықтарын атмосфераға қайта тазаламай жіберуді жоюда жоспарланған
шаралардың маңызы зор. Бұл атмосферадағы физикалық және физико- химиялық
процестерді қолдана отырып ауаның өзіндік таралуын тиімді пайдалануға
мүмкіндік береді. Атмосфералық жауын-шашында газдарды ерітеді, қалдықтарды
шайып кетеді. Жасыл желектердің жапырақтары шаңды түтіп қалады және сонымен
қатар кейбір газдарды сорбциялайды. Бұл өзіндік тазару процестері баяу
жүреді және мүмкіндіктері шектеулі.
Мұнай өнімдерінің су қоймаларға әсері қауіпті, әрі зиянды олар су
қоймада әртүрлі ластану формасын құрады:
1) су бетінде жүзіп жүретін мұнай пленкасын жинап алады;
2) суда еріген немесе эмульсияланған мұнай өнімдерін;
3) түбіне тұнған ауыр фракцияларды;
4) су қойма жағалауларында адсорбцияланған өнімдерді;
Су қойма өзен және көлдерінің ластануына сақтаудың негізгі
шаралардың бірі тазарту болып табылады.
Мұнай мен газ өңдеу өнеркәсібінің мекемелері атмосфераға көп
мөлшерде улы қалдықтарды шығарады. Олар: факельде жағу нәтижесіндегі
40,0%- ке дейін қышқылды газ, күкірт ангидриді 20,0 %- тей, NO2 және
күкіртсутек күшті улар. Оксидтер атмосферадағы сумен әрекеттесіп,
қышқылдар түзеді. Ауаға көп мөлшерде шығарылатын қалдықтарға
көмірсутектерді (37,0%) де жатқызуға болады. Сонымен бірге майда
дисперсті күйе бөлінеді, яғни процесте қатты катализаторды қолданғанда
және шаңды заттарды тасығанда, шашқанда, уақтағанда т.б.
Жоғалыстың алдын алу үшін технологиялық құрал- жабдықтардың
герметизация деңгейін анықтауды, бақылау – қорғау клапандары жүйесін
қолдануды, қалдықтардың концентрациясын белгіленген шекті мүмкіндік
концентрацияға дейін төмендету, әртүрлі санитарлық нормаларға сәйкес
технологиялық мекемелер ұйымдастыру, технологиялық процестерді
автаматты басқаруды, дамыған факельді жүйені пайдалану керек.
Өндірітік шаңнан тазалау қондырғылары да алдын алу шараларына жатады.
Қалдықтардың қоршаған ортаға зиянды әсерін болғызбас үшін
шаралар қолданады.Газ бен мұнай қалдықтарын атмосфераға қайта тазаламай
жіберуді жоюда жоспарланған шаралардың маңызы зор. Бұл атмосферадағы
физикалық және физ- химиялық процестерді қолдана отырып ауаның
өзіндік тарауын тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.
Көпшілік зауыттарда күкіртті мұнайларды өңдейді; терең өңдеуде, қайта
өңдеу процестерімен бірге мұнайдың 8 – 10%- ы газ түріндегі көмірсутектерге
айналады, оларды күкірт өндіруде пайдаланады, бірақ оларды Клаус
қондырғыларында жаққанда біраз бөлігі қос оксид SO2 түрінде атмосфераға
кетеді. Дистиллятты өнімдер құрамында гидротазалау мен тұрақтандырудан
кейін іс жүзінде күкірт болмайды. Ал мұнай қалдықтарының құрамында күкірт
мөлшері жеткілікті, сондықтан оларды қазан отыны есебінде қолдануда
қоршаған ортаға көп мөлшері де түтін газында SO2 болады. Көпшілік қайта
өндеу процестерінің өнімдеріндігі күкірт мөлшері (әсіресе күкіртті
мұнайлардан алынған) алғашқы өндеу өнімдеріндегіге қарағанда көп жоғары,
себебі мұнайдағы күкірттің 40 – тан 70% дейін мөлшері каталитикалық пен
термиялық крекинг және кокстеудің дистилляты немесе қалдық шикі заттарында
жиналады.
Күкірттің қос тотығының түтін газдарындағы мөлшерін төмендетуды екі
жолмен іске асыруға болады: 1) қазан отынын күкірттен тазалау
(гидрокүкіртсіздендіру); 2) түтін газдарын тазалау.
Түтін газдарын тазалауға әртүрлі әдістер жасалған - әртүрлі оксидтер
мен тұздар (аммиакты –дисульфидті, магнизитті және басқа әдістер)
ерітінділерімен ылғалды тазалау және адсорбенттермен құрғақ тазалау
(активтелген көмірмен, мыс оксидімен және т.б.). Бірақ тазалауға түсетін
газдардың көлемінің үлкендігі, тағыда олардағы компоненттердің (азот
оксиді, көміртегі оксиді, су буы, азот) әртүрлілігі экономикалық жағынан
тиімді тазалау әдістерін жасауды қиындатады. Жану өнімдеріндегі азот
оксидінің концентрациясын артық ауа коэффициентін, яғни жану аумағындағы
оттегі мөлшерін азайтумен кемітеді.
Қоршаған ортаның көмірсутектер буларымен ластаудың негізі резервуар
паркі болады; булану резервуарды толтыруда және босатуда (үлкен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.