Аяққа арналған жаттығулар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3

1 ТАҢЕРТЕҢГІ ЖАТТЫҒУ МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ МІНДЕТТЕРІ 5
1.1 Таңертеңгі жаттығудың түрлері және оларды өткізу 5
1.2 Кішкене доппен жасалатын жаттығулар 10

2 САБАҚҚА ДЕЙІНГІ ГИМНАСТИКА МЕН САБАҚ ҮСТІНДЕГІ ЖАТТЫҒУЛАРЫН
ӨТКІЗУ ӘДІСТЕМЕСІ 14
2.1 Акробатикалық жаттығулар 14
2.2 Акробатикалық элементтері бар эстафеталар мен ойындары 17
2.3 Гимнастикалық жабдықтарда орындалатын жаттығулар 19

ҚОРЫТЫНДЫ 21

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 22

КІРІСПЕ

Қазіргі таңда қоғамның салауаттылығы маңызды сипатқа ие. Бүгінгі
болашақ мұғалімді дайындауда олардың салауатты өмір сүру мен денсаулық,
дене мәдениеттерін өздері игермей тұрып, оларды білімді, білікті маман
ретінде қалыптастыру мүмкін емес. Себебі әр болашақ маманның денсаулығы
жеке байлық қана емес, ол сондай-ақ халқымыздың білім және экономикалық
қуатының өсуі үшін де қажетті шарттарының бірі. Соның ішінде денсаулықтың
басты шарты-мәдени орта, салауатты өмір салты.
Президентіміз Н.Ә. Назарбаев Қазақстан - 2050 стратегиялық
бағдарламасында Салауатты әрі гүлденген экономика құрмайынша, біз қуатты
мемлекет пен қарулы күштер құра алмаймыз, демографиялық, экономикалық және
әлеуметтік міндеттерді шеше алмаймыз, әрбір адамның жеке басының қадір-
қасиеті мен әл-ауқатын арттыра алмаймыз,- деген болатын.
Білім беру жүйесінің маңызды міндеттерінің бірі – дене тәрбиесі арқылы
салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселесі. Соған байланысты көптеген
құжаттар бар, мәселен: Қазақстан Республикасы Президентінің 1998 ж 18
мамырдағы Халық денсаулығы атты мемлекеттік бағдарламасы, Қазақстан
Республикасының үздіксіз білім беру жүйесінде Салауаттану-денсаулықты
сақтау бағдарламалары. Бұл құжаттардағы негізгі мәселенің бірі –дене
тәрбиесі арқылы салауатты өмір салтын қалыптастыру, жастар тәрбиесі.
Сондықтан да болашақ мұғалімдерге қойылатын жаңаша талаптар мен өзгерістер
туындап отыр. Бұған себеп қазіргі кезде жеке тұлғаның қоғамдық және
әлеуметтік мәні дене тәрбиесі мұғалімінің назарынан тыс қалмауы қажет. Дене
тәрбиесі сабағындағы сауықтыру, білімдік, тәрбиелік міндеттерімен қатар,
педагог кәсіби жұмысын атқарып қоймай, оқушылардың рухани жеке тұлғасын
қалыптастыруды жүзеге асыруы керек.
Кейінгі жылдары жастардың тәрбиесіне байланысты бірқатар құжаттар,
заңдар, тұжырымдамалар жарық көрді. Оларда тәрбиенің мазмұны, ұстанымдары,
мақсаты мен міндеттері қайта қарастырылып, оларды түбегейлі жаңалау
қажеттілігі атап өтілген. Мұндағы мақсат – ұрпақты қазақ халқының
жауынгерлік тарихымен, ерліктің өшпес үлгісін қалдырған қас батырлардың
өмір өнегесімен таныстыру, өз жерін, елін қорғай алатын елжанды ұлттық
намысы бар жігерлі азаматтарды тәрбиелеу, басқа ұлттардың өкілдерімен
жастардың өзара сыйластық, достық негізінде өмір сүруіне ықпал жасау,
ұлтаралық қатынастың жақсы негіздерін бойына сіңіру. Бұл қағидалар қазіргі
таңда қазақ педагогикасында тәрбиенің негізгі ережелерінің бірі болып
саналады.
Соңғы уақытта жеке тұлғаның дене тәрбиесі үздіксіз білім беру
жүйесінде дене тәрбиесінің мақсаты түрінде қарастырылып жүр. Бұл мақсат
үздіксіз білім беру мен жеке тұлғаны қалыптастыру жүйелерінің қазіргі даму
талаптарына жауап бере алады. Бұдан басқа, жеке тұлға үздіксіз білім беру
жүйесінің жекелеген бөліктерінің сабақтастық принципін бейнелейді; сонымен
қатар субъекттің жеке өмірінің мәдениет сапасын анықтауға бағытталған
болашақ жоспары туралы идея да бар. Айтылған мақсат және міндеттер оқу-
тәрбие үдерісінің тиімділік талап өлшемдерімен нақтыланады.
Балабақшада таңертеңгілік жаттығудың маңызы өте зор және күн
тәртібінің маңызды бөлігі болып табылады.Осы маңызды себептермен мектепке
дейінгі мекемелерде таңертеңгілік жаттығудың өткізілуі маңызды.
Таңертеңгілік жаттығулар арнайы бір уақытта таңғы асқа дейін жүргізіледі,
жаттығуға қатысу үшін, балаларыңызды балабақшаға кешіктірмей алып келуіңіз
абзал.
Таңертеңгілік жаттығуды балабақшаның тәрбиешісі немесе дене шынықтыру
мұғалімі жүргізеді. Таңертеңгілік жаттығулар өткізілетін
бөлмелерді балалар келер алдын, алдын ала бінеше минут бұрын желдетіп
алуыңыз абзал. Жаттығу кешендерін таңдап алу кезінде, көп балалы
топтарының қызуғушылығы туралы ұмытпаңыз. Күнделікті 2 апта бойы бір
жаттығуды орындағаннан балалардың жаттығуға деген қызуғышылығын
төмендетуі мүмкін. Таңдалған жаттығу кешендерін жаңа жаттығулармен
алмастырып отыру керек. Жаттығуларды қысқа және түсінікті етіп
түсіндіріңіз. Жаттығуларды көрсету және оны түсіндіруді алдын ала
ойластыру керек. Балалрды мектепке дайындығын арттыру үшін, даярлық
топқа баратын балалар болса, онда оларға түсіндіру бойынша тапсырмаларды
беру керек. Жаттығулар балалармен дұрыс орындалуын қадағалаңыздар.

Балабақшада таңертеңгілік жаттығулар балалардың сапқа тұруымен
басталады. Бұл сапқа тұрғызу тез өтеді, балаларды топтың ауданына
бірдей орналастыру үшін маңызы өте зор. Содан балалардың зейінін
аударып, журуден және жеңіл жүгіруден бастауыңызға болады. Бұл уақытта
реакциалық жаттығуларды өткізудің маңызы зор; мысалыға тәрбиешінің
шапалағына, балалар жүруді тоқтатпай қол шапалағымен жауап береді.
Балабақшаларға таңертеңгілік жаттығуларды таңдаған уақытта барлық
бұлшықет топтарын шынықтыратын; иық буыны, аяқ, табан, кеуденің көлденең
орналасқан және арқа бұлшық еттеріне, іш бұлшық еттерін шынықтыратын
жаттығуларға назар аудару керек. Әрине, жаттығудың түрлілігі
бөлменің ауданына тәуелді. Егер бөлменің ауданы үлкен болса, онда жүгіру
және секіру жаттығуларын қосуға болады.
Даярлық топтың таңертеңгілік жаттығуының ұзақтығы 10-12 минут
жүргізіледі. Курстық жұмыстың мақсаты – сабаққа дейінгі гимнастика мен
сабақ үстіндегі жаттығуларын өткізу әдістемесіне талдау жасау. Осыған
байланысты мынадай міндеттерді алдыма қойдым:
- сабаққа дейінгі гимнастика мен сабақ үстіндегі жаттығуларын өткізу
әдістемесіның алғышарттарын қарастыру;
- гимнастикалық таяқпен жасалатын жаттығуларға сипаттама беру;
- сапқа тұру, жалпы дамытатын жаттығулар, акробатика жаттығуларымен
таныстыру.
Курстық жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспе, екі негізгі бқлім,
қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 ТАҢЕРТЕҢГІ ЖАТТЫҒУ МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ МІНДЕТТЕРІ
1.1 Таңертеңгі жаттығудың түрлері және оларды өткізу

Мектеп жасына дейінгі баланы дене жағынан тәрбиелеу ерекше орын алады.
Мықты денсаулықтың, дененің дұрыс жетілуінің, жоғары жұмыс қабілетінің
негізі нақ осы мектеп жасына дейінгі балалық шақта каланады. Балабақшада
дене жаттығулары мынандай түрлерге бөлінеді: таңертеңгі жаттығу, қимылды
ойындар, спорттық жаттығулар, қарапайым туризм. Таңертеңгілік жаттығу
балаларды ақыл – ой адамгершілік, еңбек және эстетикалық жағынан тәрбиелеу
жұмысын жүзеге асыруға, олардың сергек, шат көңілді және күні бойы белсенді
болуларына ықпал етуі тиіс. Таңертеңгі жаттығу балаларды сауықтыру мен
тәрбиелеудегі бағалы құрал болып табылады.
Таңертеңгі жаттығумен жүйелі айналысушыларда ұйқышылдық жоғалады,
эмоционалдық өрлеу басталады, ең қабілеттілігі артады, балаларды
тәртіптендіреді. Сөйтіп таңертеңгі жаттығу жасау алдында мүлде ерекше
міндеттер қойылмайды, атап айтқанда: бала организмін ояту, оны әрекетшіл
қалыпқа келтіру, жан-жақтылыққа, бірақ бұлшық ет жүйесіне жайлап ықпал
ететіндей, организмнің жүрек, тынысы және басқа функцияларының қызметін
белсендіру, ішкі органдар мен сезім органдарының жұмысын стимулдау,
тұлғаның дұрыс, жүрістің жақсы қалыптасуына ықпал ету, табанның қисайып
кетпеуін болдырмау. Егер балалар күн сайын таңертең дене жаттығуын жасауға
дағдыланса және мүдделі болса, ертеңгілік жаттығу сонысымен құнды. Осындай
пайдалы әдет адамда өмір бойында сақталады.
Таңертеңгі жаттығу балалар бақшасында күнді ұйымдасқан түрде бастауға
мүмкіндік береді, күн кестесін дәл орындауға ықпал етеді. Бір уақыттың
ішінде бірге жүргізілген бірқалыпты қимыл қызметінде жүгіріп, секіріп,
үлгеріп, алып ұшқан балалар тынышталады, ал белсенділігі төмендері
белсенділенеді. Мұның бәрі балалардың барлығының да көңіл күйін бірдей
етеді, сергітеді, оларды келесі сабаққа даярлайды. Сөйтіп таңертеңгілік
жаттығуды біден ұйқыдан кейін емес, біршама уақыт өткен соң жасағанда оның
тәрбиелік маңызы кеңейеді. Ол күн кестесінің бөлінбес ұйымдастырушы сәті
болады, балаларды белгілі бір тәртіпке, жинақылыққа үйретеді. Таңертеңгі
жаттығу жылдың жылы мезгілдерінде алаңда, ал суық кездерде залда
өткізіледі.
Белгілі бір тәртіппен іріктелінген дене жаттығуларының үйлесуі
комплекс деп аталады. Бір ғана комплекстің өзі 2 апта бойы қайталанады.
Егер комплекстің жекелеген жаттығулары тым қарапайым болса, балаларды
қызықтырмаса немесе жалықтырса онда ол тәрбиешінің қалауына қарай
күрделеніңкіруі мүмкін. Ұлттық тәлім – тәрбие беруде түрлі жаңашыл
әдістерді қолдануға болады. Соның бір түрі – ұлттық сипаттағы, сондай – ақ
салт – дәстүр элементтерін жаттығуға кірістіруге болады. Ұршық иіру, жүн
сабау, киіз басу жаттығуларын жасауға болады. Мектепке дейінгі жастағы
таңертеңгілік жаттығуды сезім, зейін, ерік, сұлулық, мәдениеті мінез –
құлықтың бүкіл мәдениеті деп есептеуімізге болады. Қорыта айтқанда балалар
бақшасындағы таңертеңгілік жаттығулардың ерекшелігі – балаларды дұрыс
қимылдауға үйрету. Бұл жағдайда балаларда кеңістіктегі орнын бағдарлай
білуі, қимылды айқын, дәл, тәрбиеші ұсынған екпінде, ырғақта, бағытта
орындауы, әр баланың, қимылы бүкіл ұжымның қозғалысымен үйлесуі пісіп –
жетіледі. Таңертеңгілік жаттығудың ұйымдастырушылық және тәртіптеушілік
үлкен маңызы бар.
Мектеп жасындағы балалардың қозғалыс сапаларын жетілдіру, олардың өсуі
мен даму ерекшелігіне байланысты жүргізіледі. Себебі сапалық қасиетті
дамыту екінші бір сапаның дамуына әсерін тигізеді. Оқушылар организімінің
өсу жолында дененің кейбір сапалық қасиеттерін жетілдіру жоғары қарқында
тәрбиеленеді. Әсіресе 8-жастан 12 жас аралығында қозғалыс сапалары мен
іскерлік дағдысын қалыптастыру өте жеңіл игертіледі. Іс жүзінде қолданылып
жүрген дене дамыту жаттығуларының бірнеше түрлері бар. Олар көлемі мен
мазмұны жағынан әр түрлі болуына байланысты бір біріне ұқсамайды.
Керілу жаттығулары . Аяқты бірге немесе иық ендігіне сай қояды. Әуелі
екі қолды желнеге қойып, содан кейін бір қолды жоғары көтеріп, екіншісін
жайға қарай созады, одан соң керісінше осы ретпен кезек-кезек қайталайды.
Бұл жаттығу тыныс алу органының жұмысына жақсы әсер етеді. Жаттығу кезінде
екі иық пен басты артқа қарай шалқайта тұрып, дененің барлық бұлшық еттерін
қозғалысқа келтіру қажет. Жаттығу барысында қолды жоғары көтерген сәтте
саусақ ұшына қарап тұрған жөн. Керілу кезінде аяқтың ұшымен тұру арқылы
жаттығуды күрделілендіруге болады. Жаттығу баяу, ақырын жасалуға тиіс.
Ырғақ: 1—2 — керілу — тыныс алу; 3—4 —бастапқы қалыпқа оралу дем шығару.
Қол және иыққа арналған жаттығулар :
жайға созылған екі қолды жұдырық түйілген күйі ию және қайтадан жазу;
осы қалыпта тұрып иықты айналдыра қозғау;
қолды иыққа қарай иген күйде айналдыра қозғау;
түзу тұрған қолды айналдыру;
қолды бір иіп, бір жазып, серпінді қимыл жасау; #бір қолды жоғары
көтеріп, екіншісін кейін серпиді де, осы қимылдар бірнеше қайталанады; #екі
қолды алма-кезек алға қарай сілтейді (бокс);
қолды жоғары көтеріп тұрып төмен түсіру, керісінше қайталау; қолды
түзу ұстап, алға, жоғары, төмен т. б. түрлі бағыттарға созу. Мұндай
қозғалыстарды барлық бағытта істеген жөн.
Дене тұлғасына арналған жаттығулар . Гимнастика бастарда аяқтың арасын
алшақтау ұстап, қолды мықынға немесе иыққа қояды;
денені екі жаққа кезек бұру;
оң мен солға кезек иілу;
алға иілу (қолды еденге жеткізу керек);
екі аяққа кезек иілу;
денені мықын арқылы ырғай қозғау.
Іштің бұлшық еттеріне арналған жаттығулар . Бастапқы қалып —
орындықтын шетіне отырып, жиегінен ұстанды;
тізекі бүгіл, аяқты тік көтереді, одан кейін жазады (жоғарырақ) да,
біртіндеп төмен түсіреді; #аяқты тік созған қалпы жоғары көтеріп, қайтадан
төмен түсіреді. Осы жаттығуды жерде (кілемде) жатып та жасауға болады;
аяқты алма-кезек тізекі бүкпей жоғары көтеріп, қайшылай қозғайды.
Аяққа арналған жаттығулар . Аяқты қосып ұстап түрегеліп тұрып:
аяқтың ұшымен көтеріліп, қайтадан біртіндеп өкшемен төмен түседі;
аяқтың ұшымен көтеріліп, содан кейін төмен түсерде жартылай иіледі;
бір нәрсеге қолмен таянып тұрып, екі аяқпен алма-кезек доп тепкенге
ұқсас қимыл жасайды;
бастапқы қалыптағыдай қолды белге таяныш, одан кейін оны екі жайға
қарай созып бір тұрып, бір отырады;
қолмен таянып тұрып, аяқты алма — кезек жан-жаққа сілтей қозғалды.
Аяқты алшақтау ұстап, екі аяққа алма — кезек иіледі (тізеден қолмен ұстауға
болады).
Бүкіл дененің бұлшық еттеріне арналған жаттығулар . Бұл жаттығуларды
әртүрлі қалыпта орындайды:
аяқты созыл жіберіп, екі қолмен жер тірей жатады (бұл кезде дене жерге
тимеуі тиіс), одан кейін бастапқыға қайта ораладЫ;
аяқты алшақтау ұстап, (екі қол белде) оң қолды жоғары көтеріп сол
жаққа иіледі, одан кейін бастапқы қалыпқа оралып, осы қозғалысты екінші
жаққа қайталайды;
әуелі түрегеп тұрып, содан соң отырады, одан кейін аяқты артқа жіберіп
қолмен жер тірейді, қайтадан бастапқы қалыпқа келеді;
денені оңға қарай бұрып және сол аяқты иіңкірей, оң аяққа сол қолдың
саусақтары жеткенше еңкейеді (ал екінші қол артта қалады), сосын бастапқы
қалыпқа қайта оралады (екінші бағытқа да осылай жасалады);
бастапқы қалып — тізені бүгіл еденге отырады да, екі қолды артқа
жібере жер тірейді, одан кейін оң аяқты жоғары көтеріп, сол қолды осы
аяқтың ұшына дейін жеткізуге тырысу керек, бұл кезде оң қол мен сол аяқты
бірқалыпты жағдайда ұстаған жөн. Бұл жаттығушы орындауға қиналатындар бір
қолды ғана тік ұстап тұрып, денені жер тірел отырған қол жағына қарай
бұрғаны жөн (осыны екінші жаққа қарай қайталайды);
бастапқы қалып — табан тірел жүрелей отырып, денені алға қарай
жіберіп, қолмен жер тірейді, сосын дене мен аяқты жаза келе, жерді тірел
жатады. Бұл кезде екі аяқты алма-кезек артқа созыл отырады.
Секірулер . Өз бетімен гимнастикамен айналысушылар үшін секірудің
түрлерін мынадай екі негізгі топқа бөлуге болады: екі немесе бір аяқтан
секіру (яки екі аяқпен кезектесе секіру). Аздаған өзгерістерді қолдың,
аяқтың қозғалыстары арқылы реттеуге болады. Секірудің мынадай варианттары
бар:
аяқ бірге, қол белде;
сол қалыпта оңға және солға бұрылып секіру (2—4 рет бір жаққа қарай,
осынша рет екінші жаққа қарай секіреді);
аяқты бірде қосып, бірде алшақтап секіру;
секірген кезде қолды екі иыққа алма-кезек ауыстырыл қою, бастан жоғары
көтеріп шапалақтау және қайтадан төмен түсіру, артқа және алға шапалақтау;
әр аяқпен алма-кезек 2—4 реттен секіру;
әуелі екі аяқпен, содан кейін бір аяқпен секіру, одан соң қайта екі
аяқпен, тағы сол сияқты. Секіргенде аяқтың ұшымен секіру керек. Бұл,
әсіресе, егде адамдар үшін өте пайдалы. Олар денелері зіркілдемес үшін екі
аяқпен алма-кезек секіргендері жөн. Секіру — денені неғұрлым көбірек
қозғалысқа түсіретін жаттығу. Мұнда организмнің барлық бұлшық еттеріне күш
түседі. Бұл — күш түсірудің ең шарықтау шегі, одан кейін оны біртіндеп,
төмендету керек, сонда тыныс алу бір қалыпқа келіп, жүрек соғысының жиілеуі
де бірте-бірте реттеледі.
1—2 минут аяңдау. Аянды тоқтатар кезде қолды бірнеше рет жоғары
көтеріп, терең тыныс алу керек те, одан кейін ақырын ғана төмен түсірген
жөн.
Жоғарыдағы келтірілген схема бойынша жаттығулар комплексін таңдап
алуға болады. Әрбір жаттығуды бір минут мөлшерінде, орташа қимылмен
жасайды. Тынысты емін-еркін алу керек: еңкейгенде, денені бұрғанда
отырғанда, қолды созғанда дем шығарылып, қолды көтергенде, түрегелгенде,
денені көтергенде, иілгенде терең тыныстаған жөн (тыныс алу және дем шығару
кеуденің сығылу және ұлғаю қозғалысына сәйкес болғаны дұрыс). Егер
жаттығуды орындау кеудеге еш әсер етпесе, онда ыңғайға қарай тыныс алу
керек. Белгілі бір уақыттан кейін жаттығуларды ауыстырыл отыруға болады.
Егер кейбір жаттығуларды орындау қиын тисе, оны одан әрі жалғастырудың
қажеті жоқ. Жаттығу таңдағанда әр адам өз организмінің ерекшеліктерін
ескергені жөн, өйткені дене тынықтыру организмге таза физиологиялық әсер
етумен қатар, адамның көңіл күйіне де ықпал жасайды. Сондықтан кейбір
жаттығуларды орындау ұнайтын болса, оларды тұрақты түрде істеуге болады.
Сонда оның тиімділігі артады. Ертеңгілік гигиеналық гимнастиканы дене
дайындығымен шатастыруға болмайды. Дене дайындығының мақсаты — белгілі
дәрежеде күш жұмсау арқылы адамға қажетті күш-қуатты қалыптастыру. Мұнда
жаттығуларды ауыстырыл отыру — табысқа жетудің негізгі шарттарының бірі.
Ертеңгілік гигиеналық гимнастиканың ұсынылып отырған методикасы кез келген
дені сау адамға жарайды. Адамға жетіспей жүрген қозғалыс қимылдарын
толықтыру үшін сан алуан жаттығулардан құралған дене шынықтыру сабақтарымен
тұрақты түрде шұғылдану керек. Әрине, мұнда адамның жынысы, жасы денсаулық
деңгейі ескерілуі тиіс.Дене шынықтырумен айналысудың ең қолайлы тәртібі
мынадай: таңертең гимнастика, күндіз немесе кешке (күн сайын немесе кейбір
қолайлы күндері)— негізгі дене дайындығы. Әдетте, күндіз көп адамдардың
уақыты бола бермейтіндіктен, дене шынықтырумен шұғылданудың басым көпшілігі
таңертеңгі сағаттарға арналған. Бұларды гимнастикалық жаттығу деп айтуға
болады.
Жаттығудың ең басты шарты — кез келген таңертеңгілік гимнастикадан
кейін адам шаршамауы тиіс, әйтпесе оның жұмыс істеу қабілеті тиісті
дәрежеде болмайды. Сондықтан бұл жаттығуларды орындау кезінде түсетін күш
сол адамның денсаулығына және басқа шарттарға сәйкес болғаны дұрыс. Кез
келген дені сау адам секірулердің орнына, оның ұзақтығын бірте-бірте
ұлғайта отырып, жеңіл жүгірісті қоса алады. Жүйелі жаттығулардың санын
әрбір тараудан екі жаттығудан орындау арқылы, біртіндеп көбейтуге болады.
Алғашқы жаттығулар жеңілірек болғаны жөн. Ерлер кейбір жаттығуларды гантель
көтеріп жасауларына болады. Бұған қол бос болатын жаттығулар сәйкес келеді.
Әйелдер жота бұлшық еттерін дамытатын жаттығуларға ерекше көңіл
аударғандары дұрыс. Өйткені олардың бұлшық еттерінің бұл бөлігі көбіне
нашар дамыған, ал мұның өзі кеуде клеткасының жылжымалылығын және іш бұлшық
еттерінің нашарлауын тудырады, сондай-ақ тұлғасының сиықсыздануына әкеліп
соғады. Сондықтан дене тынықтыру жүйесіне қосымша ретінде мынадай
жаттығуларды енгізуге болады.
Бірінші жаттығу:
екі қолды барынша артқа жіберіп бір-бірімен ұстастырады да, жауырынмен
бірге қимылдатады. Бұл кезде басты шалқайтқан жөн;
екі қолды желкеге тарақтал қосып, шынтақтарды және басты мүмкіндігінше
шалқайтады.
Екінші жаттығу:
жерге етпеттеп жатып, екі қолды желкеге қойып, шынтақ пен басты жоғары
шалқайтып, кеудені қайқайып көтеруге әрекет жасайды:
етпеттеп жатып, екі қолға гантель алып, қос құлашын созады, осы
қалыпта басты шалқайту арқылы кеудені аздап көтеру керек.
Жаттығу кезінде гантельді мүмкін болғанынша жоғарырақ көтереді. 0,5—1
кг-дық гантельден бастап, бірте-бірте оның салмағын 2 кг-ға дейін
ұлғайтады. Пенсия жағасындағы адамға денені қозғалысқа келтіретін
жаттығулардың барлық түрлерін күн сайын жасаған жөн: саусақ, шынтақ буыны,
иық буыны, бас және жауырынды қозғалысқа келтіретін жаттығулар пайдалы.
Денені бұру, аяқты жан-жаққа сілтеу, иілу, етпеттеп жатып қайқаю сияқты
және тағы басқа қозғалыстарды қолданған жақсы. Егер таңертеңгілік
гимнастиканың жаттығулар жүйесіне бұл қозғалыстардың ешқайсысы енгізілмеген
болса, оларды қосымша кіргізген жөн. Алғашында қосымша жаттығулар негізгі
жаттығуларды орындауға кететін уақыттың есебінен алынады, өйткені
гимнастиканың жалпы мөлшері 10 минуттай аспауға тиіс.
Дене жаттыққан сайын әрбір жаттығуды қайталау саны көбейтіліп, жалпы
уақыт 15—20 минутқа дейін жеткізіледі. Мектеп оқушылары мен мектеп жасына
дейінгі бүлдіршіндер үшін дене тәрбиесінің негізгі мақсаты олардың
қозғалыстарының бағыттарын анықтау, қозғалысқа икемділіктерін арттыру
болғандықтан, оларға арналған жаттығулардың жиі ауыстырылып тұрғаны жөн.
Мектепке бармаған бүлдіршіндер үшін мұндағы ұсынылып отырған
жаттығулардың кейбіреулері тым күрделі, сондықтан ең қарапайым, көп
қайталанбайтын жаттығулар таңдап алып, олардың орындалуын тұрақты қадағалан
отыруға болады. Балалардың қозғалыс қабілеттерін жетілдіру үшін мынадай
жаттығулар өте пайдалы допты лақтырып жіберіп, қайтадан ұстап алу; допты
бір қолдан екінші қолға лақтырып ойнау; 180 және 360 градусқа айналып
барып, екі жаққа кезек секіру, екі аяққа алма-кезек салмақ сала еңкею
қимылдарын жасау, жатқан күйде қолды желкеге қарай жіберу, шалқадан жатып
бір қырымен етпеттеп (қолдың көмегінсіз) аунап түсу. Осындай екі-үш жаттығу
таңертеңгі гимнастикада міндетті түрде орындалуға тиіс. Гимнастикамен ауасы
тазартылған бөлмеле, ал жаз айларында таза ау ада, далада шұғылданған жөн.
Киім жеңіл болғаны дұрыс.

1.2 Кішкене доппен жасалатын жаттығулар

1. Аяқты алшақ қойып доп ұстап тұрып: допты екі аяқтың арасынан екі
қолмен алға әрі жоғары қарай ұшатындай етіп лақтырып, оны бір қолмен қағып
алу.
2. Қолды жерге тірей жүрелеп отырып: допты жоғары лақтырған бетте алға
қарай домалап түсіп барып қағып алу.
3. Бұл да сондай, бірақ бір жағына қарай аунап түседі.
4. Қолды жерге тіреп етпетінен жатып: допты бір қолмен жоғары
лақтырып, толық бір аунап барып отыра қалып, допты қағып алу.
5. Жерде отырып: допты жоғары лақтырып, жата қалып, допты бір қолмен
қағып алу; допты қайта жоғары лақтырып, отыра қалып, екінші қолмен қағып
алу.
6. Сол қолды алдыға созып ұстап тұрып: допты оң қолмен жоғары әрі сол
қолға бағыттай лақтырып, жүрелеп отыра қалып, оң қолмен қағып алу.
7. Бұл да сондай, бірак допты сол қолмен лақтыру керек.
8. Екі допты жоғары лақтырып, оларды бір-бірлеп қағып алу.
9. Сол қолмен бір допты жоғары лақтырғанда, оң қолмен екінші допты
еденге ұрып ыршытып, оларды бір мезетте қағып алу.
10. Екі допты бір қолға ұстап, оларды жоғары лақтырып, қағып алу.
11. Шалқасынан немесе етпетінен жатып, допты жоғары лақтырып, тез
тұрып барып қағып алу.
Іші нығыздап толтырылған доппен жасалатын жаттығулар
1. Негізгі тұрыста допты алда төмен ұстап тұрып: алға қарай доға
жасау; допты жоғары көтеру; бір аяқты жанға қарай жіберіп, допты ұшына қою;
белді қайқайтып, жоғарыда ұстаған допқа қарау; допты жоғарыда ұстап, бір
жағына қисаю.
2. Аяқты алшақ соза допты жоғары көтеріп отырып: алға қарай еңкейіп,
қайтадан жазылу.
3. Допты артына ұстап тұрған қалыптан еңкейе беріп алға әрі жоғары
қарай лақтырып, бойын жаза беріп екі қолмен қағып алу.
4. Бір аяқ түзу, екінші аяқты алға қарай тізеден бүгіп тұрып: допты оң
қолмен аяқтың астынан сол қолға және сол қолмен арт жағынан оң қолға беру.
5. Жерге отырып: бүгілген аяқты сәл жоғары көтере әрі тепе-теңдікті
сактай отырып допты жоғары лақтырып, екі қолмен қағып алу.
6. Аяқты алшақ қойып тұрып: допты оң қолмен арт жақтан алдыға қарай
сол иықтан аса ұшатындай етіп лақтырып, алдан екі қолмен қағып алу.
7. Допты еденге қойып, бір аяқпен секіре жүріп допты белгілі бір
қашықтыққа теуіп домалату.
8. Екі бала бір-біріне қарап, допты екеуі де сол не оң иығына қойып
тұрып: бір-біріне сілтей лақтырып, қағып алу.
9. Екі бала бір-біріне қарама-қарсы 6-8 м қашықтықта отырып: допты
кеудеден және төменнен бір-біріне лақтырып, қағып алу.
10. Екі бала допты бір-біріне бір мезгілде лақтырып, қағып алу. Доптар
соқтығысып қалмау үшін, біреуі допты жоғарыдан, екіншісі төменнен
лақтырады.
11. Етпетінен жатып: допты алға әрі жоғары көтеру және белді шалқайта,
аяқты көтеру.
Секіртпемен және секіртпесіз секіру жаттығулары
Секіртпемен секіру.
1. Секіртпенің екі ұшын бір қолмен қосып ұстап, көлденең бағытта
бастың үстінде айналдырып тұрып, тізерлеп отырып, тұру және осыны екінші
қолмен қайталау.
2. Төртке бүктелген секіртпенің ұштарын қосып ұстап, жерге отырып,
аяқты түзу етіп ұстап, жоғары көтере аяқтан асыра секіртпені өткізу, сол
мезетте қайтадан шығару.
3. Бір аяқты артқа қарай бүгіп түрегеп тұрған қалыпта секіртпені
аяқтың ұшына іліп тұрып, оны қолымен керу арқылы аяқты неғұрлым жоғары
көтеру.
4. Екі аяқты бірге ұстап, секіртпені аяқтың астынан өткізе отырып
секіру.
5. Оң аяқты алға қарай көтеріп тұрып, секіртпені сол аяқтың астынан
өткізіп екі рет секіру; содан соң оң аяқпен секіру.
6. Бір аяқты алға қарай көтеріп ұстап, екінші аяқпен әрбір екінші рет
секірген кезде секіртпені аяқтың астынан өткізіп тұру.
7. Бұл да сондай, бірақ бір аяқты артқа қарай бүгіп ұстау арқылы
орындалады.
Гимнастикалық орындықта жасалатын жаттығулар
1. Қолды орындыққа тіреп етпеттен жатып, аяқты кезекпен артқа қарай
көтеру.
2. Орындықтың үстіне аяқты созып әрі қатты ұстап отырып: қолды
мықынға, иыққа және желкеге қойып, еңкею және шалқаю.
3. Орындықтың үстіне алақанды тірей ұзыннан жатып: қолды қозғамай,
аяқтың көмегімен денені жиырып отыру қалпына келу және бастапқы қалпына
қайта келу.
4. Қолды тірей етпетінен жатып: қолды бүгіп, жазу (ер балалар қолын
еденге, ал аяқтың ұшын орындыққа тірейді; қыз балалар аяғын еденге, қолын
орындыққа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.