Қытайдың Жібек жолы бойындағы экономикалық белдеуді құруға күш салуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

А А. Д.,

«» мамандығының

1-ші курс студенті

АТЭЫ САММИТІНІҢ ҚОРЫТЫНДЫЛАРЫ:

ҚАЗАҚСТАН ҮШІН МАҢЫЗЫ

Қараша айында Бейжіңде Азия-Тынық мұхит экономикалық ынтымақтастығының (АТЭЫ) апталығы болып өтті. Бұл форум, мамыр айында Шанхайда өткен Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңес (АӨСШК) саммитімен қатар, Қытайда осы жылы өткен басты халықаралық оқиғалардың біріне айналды.

АТЭЫ-2014 саммитінің басты тақырыбы «Азия-Тынық мұхит елдерінің болашаққа бағдарланған әріптестік қатынастарын бірлесіп құру» болды. Форум міндеттерінің арасында өңірлік экономикалық интеграцияны дамыту, экономика реформасын ілгерілету, сондай-ақ инновациялық даму және өсу мәселелері тұрды.

Қазақстан АТЭЫ қатысушы елдерінің қатарына енбейтіндігіне қарамастан, оның жұмысы барысында жарияланған бастамалар мен қабылданған қорытынды шешімдер біздің елімізге де тікелей әсерін тигізеді. Бұл ретте АТЭЫ-ң 21 экономикасы, соның ішінде ҚР аса ірі әріптестері - ҚХР, РФ және АҚШ көшбасшылары көтеріп отырған өңірлік және жаһандық даму мәселелері (инфрақұрылымдық құрылысты және бірінші кезекте көлік қатынастарын жандандыру, бизнес жүргізу жағдайларын жақсарту қажеттігі және т. б. ) іс жүзінде ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына «Нұрлы жол - болашаққа бастар жол» атты Жолдауында мазмұндалған идеялармен және бағдарлармен өзара сабақтасады [1] .

Жібек жолы қоры: инфрақұрылымдық құрылыс

ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин үстіміздегі жылдың 8 қарашасында АТЭЫ апталығының аясында өткен «Өзара байланысқан әріптестікті нығайту мәселелері бойынша үнқатысу» тақырыбындағы дөңгелек үстел барысында Жібек жолы қорына 40 млрд. доллар бөлуге және бес жыл ішінде 20 мың маманды даярлау үшін көршілес елдерге көмек көрсетуге ниетті екендіктерін жариялады.

Қытай басшысы Қытайдың «Жібек жолының экономикалық белдеуі» (Сиань - Үрімші - Қазақстан және Орта Азия елдері - Таяу Шығыс және Еуропа) және «ХХІ ғасырдың Теңіз Жібек жолы» (Қытайдың оңтүстік-шығыс провинциялары - Малакк бұғазы, Африка Мүйізі - Қызыл және Жерорта теңіздері) бойында орналасқан елдерге инфрақұрылымдық құрылыста (көлік, электр, телекоммуникациялық желілер және т. с. с. ) көмек көрсететіндігін атап көрсетті.

Оның айтуынша, осы жобаларды қаржыландыруда сондай-ақ Азия инфрақұрылымдық инвестициялар банкінің (АИИБ) құрылуы маңызды рөл атқаруы тиіс. Еске сала кетейік, осы жылдың 24 қазанында ҚР Ұлттық экономика министрі Ерболат Досаев өзге азиялық мемлекеттер өкілдерінің қатарында Қытай астанасында болжалды жарғылық капиталы 100 млрд. АҚШ доллары болатын аталмыш банкті құру туралы Өзара түсіністік меморандумына қол қою рәсіміне қатысты.

Жаңа қаржылық институттың штаб-пәтері Бейжіңде орналасады. Іс жүзінде 10 млрд. доллар көлемінде толтырыла отырып, АИИБ бастапқы капиталы 50 млрд. долларды құрайды. АИИБ ресми ашылуы мен жұмыс істей бастауы 2015 жылдың соңына жоспарланған.

Қытайдың «Жібек жолы бойындағы экономикалық белдеуді» құруға күш салуы Қазақстанның өз транзиттік-көліктік әлеуетін кеңейту тұрғысындағы мүдделеріне сай келетіндігін атап өткен жөн. Мемлекет басшымыз, Президент Нұрсұлтан Назарбаев Азия даму банкінің 47-ші жыл сайынғы отырысында (Астана, 2014 жылдың мамыр айы) атап өткендей, бұл мегажоба 2050 жылға қарай еліміздің аумағындағы транзиттік тасымалдарды он есе арттыруға бағытталған. Ол Қазақстан аумағы арқылы кез келген жүкті кез келген көлік түрімен тиісті жерге жеткізудің тиімді каналдарын қалыптастыруға мүмкіндік беретін заманауи көлік-логистикалық жүйе құруды көздейді [2] .

Қытай сарапшыларының пікірінше, Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына «Нұрлы жол - болашаққа бастар жол» атты Жолдауының негізгі арқауы іс жүзінде инфрақұрылымдық құрылыс және елді Еуразияның аса ірі транзиттік-көліктік хабына айналдыру міндетін шешуді көздеу болып табылатындығы қызықты жәйт.

Атап айтқанда, Қытай халықаралық зерттеулер институтының ШЫҰ-ны, Еуропа мен Орталық Азияны зерттеу орталығы директорының орынбасары Ли Цзыго Еуразия құрлығының қақ ортасында орналасқан Қазақстан трансқұрлықтық тасымалдар саласында артықшылыққа ие және, сонымен қатар, оның елеулі кемшілігі де бар, ол - оның теңізге шығу жолының болмауы деп пайымдайды. Және Нұрсұлтан Назарбаев ұсынып отырған жоспардың ҚР транзиттік-көліктік әлеуетін дамытуға бағытталғандығын атап өтті.

Бұл тұрғыдан Ли Цзыго Мемлекет басшымыздың Үкіметке берген «құрғақ порттың» алғашқы кешенінің, «Қорғас - Шығыс қақпасы» арнайы экономикалық аймақтары инфрақұрылымының құрылысын аяқтауға 2015 жылы ірі көлемді қаржы (81 млрд. теңге) жұмсау, сондай-ақ Қытайдың, Иранның, Ресейдің және ЕО елдерінің «құрғақ» және теңіз порттарында терминал қуаттылықтарын салу немесе жалға алу мәселесін пысықтау жөніндегі тапсырмаларына ерекше назар аударды.

«Маған Президент Назарбаев қытай тіліндегі «дағдарыс» сөзін жақсы түсінетін сияқты. Ол үнемі қатар жүретін қауіп және мүмкіндік деген екі сөзден тұрады. Шын мәнінде, тек дана адам ғана дағдарысты құбылыстардан мүмкіндікті көре алады», - деп түйіндеді Қытай сарапшысы.

АТЭЫ-ның Бейжің декларациясы

Қытайдың Ляньюньган тынықмұхиттық портында қазақстандық логистикалық терминалдың салынуын және осылайша Азия-Тынық мұхит өңірінің (АТӨ) көліктік инфрақұрылымы мен нарықтарына тікелей шығу мүмкіндігіне қол жеткізілуін есепке алатын болсақ, АТЭЫ экономикалары көшбасшыларының самммитіндегі қорытынды шешімдер Қазақстан үшін практикалық қызығушылық тудырады [3, 65] .

Ең алдымен, АТӨ елдеріне әлем аумағының 31%-ы, халқының 40%-ы, жаһандық ЖІӨ 50%-ы, әлемдік сауданың 50%-дан астамы тиесілі екендігін еске сала кетейік. Әлемдегі 12 теңіз портының 9-ы осы өңірде. Н. Назарбаев егеменді мемлекет ретіндегі Қазақстанның қалыптасу және даму стратегиясында Астананың сыртқы саяси қызметінің азиялық векторын, соның ішінде АТӨ-мен жақындасуға бағыт ұстауын белгіледі. Ол: «Қазақстан Еуропа, бұрынғы КСРО-ның ортаазиялық бөлігі, жылдам дамып келе жатқан Азия-Тынық мұхит өңірі және Азия құрлығының оңтүстігі арасындағы байланыстырушы буын ретінде стратегиялық тұрғыдан маңызды роль атқара алады», - деп атап көрсетті.

Соңғы жылдары еліміз АТӨ-де қалыптасып келе жатқан құрылымдар жүйесіне сауда-экономикалық байланыстарды тарту бойынша белсенді күш-жігер жұмсауда. Бұны, атап айтқанда, «ескі әріптестер» - Корея Республикасы мен Жапония, сондай-ақ стратегиялық әріптестер - РФ, ҚХР және АҚШ туралы айтпағанның өзінде, Вьетнам, Малайзия, Индонезия өкілдерімен жоғары және аса жоғары деңгейлердегі қарқынды қарым-қатынас айғақтайды.

АТӨ-дегі интеграциялық үдерістер мен өңірлік экономиканың даму үрдістері Қазақстан үшін Еуразиялық экономикалық одақтың (ЕАЭО) құрылуы, оның мүше мемлекеттерінің Вьетнаммен Еркін сауда аймағы туралы келісім бойынша келіссөздер жүргізуі тұрғысынан да қызығушылық тудырады. Ресей Президенті Владимир Путин АТЭЫ форумы экономикалары көшбасшыларының жұмыс отырысында атап өткендей, 2013 жылы ЕАЭО-на қатысушы елдерінің Азия-Тынық мұхит өңірі мемлекеттерімен сауда көлемі олардың жиынтық сауда айналымының 26%-нан асқан.

Форум қорытындысы бойынша Бейжің декларациясы қабылданды, оның 4 қосымшасы бар: Азия-Тынық мұхит өңірінің еркін сауда аумағына қарай жылжуға жәрдемдесетін АТЭЫ жол картасы, жаһандық құн тізбектерін дамытуға жәрдемдесу және осы саладағы ынтымақтастық бойынша іс-әрекеттердің стратегиялық жоспары, инновациялық прогресс, құрылымдық реформалар және экономиканың дамуы мәселелері бойынша АТЭЫ келісілген қағидаттары, сондай-ақ 2015-2025 жылдар кезеңіне өзара ынтымақтастықты қамтамасыз ету бойынша іс-әрекеттер жоспары.

«Біз протекционизмнің кез келген нысандарынан бас тартуға ұмтылып отырғанымызды растаймыз (…) тиісті міндеттеменің әрекетін 2018 жылдың соңына дейін ұзартамыз және саудаға қатысты протекционистік және басқа да шектеу шараларын тоқтатуға даяр екендігімізді тағы да растаймыз», - деп атап көрсетіледі декларация мәтінінде.

Құжатта сондай-ақ қатысушы елдердің күш-жігерлері инвестициялық ахуалды жақсартуға, мемлекеттік-жеке меншік әріптестікті ұлғайту есебінен инфрақұрылымдық құрылыстың қаржыландырылуын арттыруға, сауда мен бизнес жүргізу, адамдардың трансшекаралық жүріп-тұрулары, жаңашылдық идеялармен алмасу, құрылымдық және реттеуші реформалар жүргізу, көлік және логистика саласындағы әкімшілік кедергілерді азайту шарттарын жеңілдетуде ілгерілеуге қол жеткізу ісіне жұмылдырылатындығы атап көрсетіледі.

Саммит қатысушылары өздерінің «интернет-экономиканы» қолдауға, кәсіпкерліктің дамуын ынталандыруға, сондай-ақ «орташа табыс тұзағын» еңсеру мәселесін (белгілі бір табысқа қол жеткізген елдің осы деңгейден аса алмай, бір орында тұруы) АТЭЫ жұмысының бағдарламасына енгізуге ниетті екендіктерін мәлімдеді.

Уақытша шығындар, құндық шығындар және өңірде тауарлармен және қызмет көрсетулермен алмасудың сенімділігі параметрлері бойынша 2015 жылға қарай тауарлар жеткізілімдері тізбектерінің тиімділігін 10%-ға арттыру ниеті расталды.

Бұдан басқа, декларацияда «осы ауруды түпкілікті жеңгенге дейін» деп, Эбола безгегімен күресті жандандыру ниеті атап көрсетіледі.

Келесі жылы АТЭЫ саммитін Филиппинде өткізу туралы шешім қабылданды.

Аталмыш форумнан және ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің Австралияға жасаған мемлекеттік сапары аясында Австралияның Брисбен қаласында өткен G20 саммитінен кейін Қытай-Австралия еркін сауда аймағын құру ниеті, сондай-ақ юаньмен өзара есеп айырысулардың басталуы туралы меморандумдарға қол қойылғаны қызықты жәйт. Алдағы уақытта Сиднейде юаньмен есеп айырысулар жүргізетін клирингтік банк ашу жоспарланып отыр. Бұған дейін юаньмен есеп айырысатын мұндай орталықтар Сянганда, Аомэнде, Тайваньда, Сингапурда, Лондонда, Франкфуртта, Сеулде, Парижде, Люксембургте, Дохада және Торонтода құрылған болатын [6] .

Осылайша, АТЭЫ-ның Бейжің декларациясында жарияланған мақсаттар мен міндеттердің жүзеге асырылуы көп күттірмеді, ал Азия-Тынық мұхит өңірінде және, бәлкім, әлемдік экономикаға тартылған елдерде еркін сауда аймақтарының құрылуы трендке айналып келеді.

Қорыта келе айтарым, Еуразиядағы интеграциялық үдерістерге белсенді тартылып отырған Қазақстанның да АТӨ елдерімен және мемлекетаралық бірлестіктерімен қатынастарды және, ең алдымен, сауда-экономикалық қатынастарды құру кезінде аталмыш жағдайларды есепке алғаны абзал.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.