Статистикалық бақылау зерзаты

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 115 бет
Таңдаулыға:

Д. ҒАЛИ

СТАТИСТИКАНЫҢ ЖАЛПЫ ТЕОРИЯСЫ

Оқу құралы

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

«Тұран-Астана» университеті

Д. ҒАЛИ

СТАТИСТИКАНЫҢ ЖАЛПЫ ТЕОРИЯСЫ

Оқу құралы

Астана, 2010

УДК 311

ББК 60. 6

М 18

Пікір берушелір:

Үсіпбеков Т. Н. - э. ғ. к., доцент

Нұрғазина Ж. Қ. - э. ғ. к., доцент

Аманова Г. Д. - э. ғ. к., доцент

Д. Ғали

Ғ 18 Статистиканың жалпы теориясы: Оқұ құралы. Астана, 2009 - 120 б .

ISBN 978-601-214-050-7

Оқу құралында статистиканың жалпы теориясы бойынша дәрістер беріледі. Оның ішінде cтатистикалық мәліметтерді жинақтау және топтау, статистикалық кестелер, сызбалар және диаграммалар, нақты және қатысты шамалар, ішiнара бақылау, корреляциялық байланыс, өсiңкiлiк (динамикалық) атты тарауларға орын берілген. Есептерді шығару үшін әдістемелік нұсқаулар және өзіндік жұмыстар бойынша тәжірибелік тапсырмалар, тест сұрақтары берілді.

Студенттер мен оқытушыларға, сол сияқты статистика мәселелірмен айналысатын жалпы оқырман қауымға арналған.

Баспаға «Туран-Астана» университетінің Ғылыми кеңесі ұсынған

УДК 311

ББК 60. 6

ISBN 978-601-214-050-7

Мазмұны

Кіріспе . . .

I Тарау. Статистика ғылымы

1. 1 Статистика ғылымы, оның дамуы . . .

1. 2 Статистикалық зерттеу кезеңдері . . .

1. 3 Статистикалық органдарының ұйымдастырылуы . . .

1. 4 Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар . . .

1. 5 Оқылған материалдарды бекітуге арналған тест сұрақтары . . .

II Тарау. Статистикалық бақылау

2. 1 Статистикалық бақылау . . .

2. 2 Статистикалық бақылау түрлері . . .

2. 3 Статистикалық бақылауда жіберілетін қателер . . .

2. 4 Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар . . .

2. 5 Оқылған материалдарды бекітуге арналған тест сұрақтары . . .

III Тарау. Статистикалық мәліметтерді жинақтау және топтау

3. 1 Статистикалық мәліметтерді жинақтау және топтау . . .

3. 2 Статистикалық мәліметтерді топтаудың негізгі мақсаты мен маңызы және оның түрлері . . .

3. 3 Топтау белгілері және топқа бөлу принциптері (негіздері) . . .

3. 4 Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар . . .

3. 5 Есептерді шығару үшін әдістемелік нұсқаулар . . .

3. 6 Өзіндік жұмыстар бойынша тәжірибелік тапсырмалар . . .

3. 7 Оқылған материалдарды бекітуге арналған тест сұрақтары . . .

IV Тарау. Статистикалық кестелер, графиктер және диаграммалар

4. 1 Статистикалық кесте құрастыру ережелері, түрлері . . .

4. 2 Графиктік әдіс және оның түрлері, мәні, маңызы, бөлшектері . . .

4. 3 Диаграмма, оның түрлері, қолдану тәсілдері . . .

4. 4 Картограмма, картодиаграмма және оны қолдану тәсілдері . . .

4. 5 Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар . . .

4. 6 Есептерді шығару үшін әдістемелік нұсқаулар . . .

4. 7 Өзіндік жұмыстар бойынша тәжірибелік тапсырмалар . . .

4. 8 Оқылған материалдарды бекітуге арналған тест сұрақтары . . .

V Тарау. Нақты және қатысты шамалар

5. 1 Нақты шама оның өлшем бірліктері . . .

5. 2 Қатысты шама, оның түрлері . . .

5. 3 Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар . . .

5. 4 Есептерді шығару үшін әдістемелік нұсқаулар . . .

5. 5 Өзіндік жұмыстар бойынша тәжірибелік тапсырмалар . . .

5. 6 Оқылған материалдарды бекітуге арналған тест сұрақтары . . .

VI Тарау. Орташа шамалар және өзгерменің көрсеткіштері

6. 1 Орташа шаманың мәні және қолданылу шарттары . . .

6. 2 Арифметикалық және үйлесімдік орташа шамалар . . .

6. 3 Мода және медиана . . .

6. 4 Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар . . .

6. 5 Есептерді шығару үшін әдістемелік нұсқаулар . . .

6. 6 Өзіндік жұмыстар бойынша тәжірибелік тапсырмалар . . .

6. 7 Оқылған материалдарды бекітуге арналған тест сұрақтары . . .

VII Тарау. Iшінара бақылау

7. 1 Iшінара бақылаудың мәні . . .

7. 2 Iріктеу әдістері . . .

7. 3 Өзіндік жұмыстар бойынша тәжірибелік тапсырмалар . . .

7. 4 Есептерді шығару үшін әдістемелік нұсқаулар . . .

7. 5 Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар . . .

VIII Тарау. Корреляциялық байланыс

8. 1 Корреляция қатынасы . . .

8. 2 Көптік және жеке корреляция . . .

8. 3 Семинар сабақтарында талқылауға арналған сұрақтар . . .

8. 4 Есептерді шығару үшін әдістемелік нұсқаулар . . .

IX Тарау. Өсіңкілік (динамикалық) қатарлар

9. 1 Өсіңкілік қатарлар, оның түрлері . . .

9. 2 Өсіңкілік қатарларды талдау көрсеткіштері . . .

9. 3 Өсіңкілік қатарлардың орташа көрсеткіштерін есептеу . . .

9. 4 Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар . . .

9. 5 Есептерді шығару үшін әдістемелік нұсқаулар . . .

9. 6 Өзіндік жұмыстар бойынша тәжірибелік тапсырмалар . . .

9. 7 Оқылған материалдарды бекітуге арналған тест сұрақтары . . .

X Тарау. Индекстер

10. 1 Индекстер, оның түрлері . . .

10. 2 Индекстердің өзара байланысы . . .

10. 3 Орташа индекстер . . .

10. 4. Тұрақты және өзгермелі құрамды индекстер . . .

10. 5 Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар . . .

10. 6 Есептерді шығару үшін әдістемелік нұсқаулар . . .

10. 7 Өзіндік жұмыстар бойынша тәжірибелік тапсырмалар . . .

10. 8 Оқылған материалдарды бекітуге арналған тест сұрақтары . . .

XI Тарау. Әлеуметтік-экономикалық статистика пәні, маңызы және басқа ғылымдармен байланыстылығы

11. 1 Әлеуметтік-экономикалық статистика пәні, зерзатты және әдістері . . .

11. 2 Әлеуметтік-экономикалық статистиканың көрсеткіштер жүйесі, оның маңызы . . .

11. 3 Әлеуметтік-экономикалық статистика көрсеткіштерін есептеу . . .

11. 4 Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар . . .

11. 5 Есептерді шығару үшін әдістемелік нұсқаулар . . .

11. 6 Оқылған материалдарды бекітуге арналған тест сұрақтары . . .

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . .

Қосымшалар . . .

100

102

104

105

107

108

111

114

116

117

Кіріспе

Статистика - бұл жан-жақты да, күрделі қоғамдық ғылым. Оның өзі бірнеше бөлімдерге бөлінеді. Оған жататындар мыналар: статистиканың жалпы теориясы, ол статистиканың жалпы принциптері мен әдістерін қарастырады; әлеуметтік экономикалық статистика халық шаруашылығы көрсеткіштерінің жүйесін, оның құрылымы мен пропорциясын, қоғамдық өндіріс салалары мен элементтерінің өзара байланысын зерттейді; салалық статистикалар - өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс, көлік, байланыс, сауда, қаржы, еңбек, демография, және т. б. болып бөлінеді.

Соңғы кезде өмір салтын, әлеуметтік қарым-қатынастың әр алуан саласын сипаттайтын және оның көрсеткіштер жүйесін зерттейтін әлеуметтік статистика қалыптасты. Осы аталғандардың ішіндегі негізгі бір бөлігі болып саналатыны - статистиканың жалпы теориясы.

Статистиканың жалпы теориясы - статистика пәнінің бастапқы бөлімі ретінде экономика мамандарын даярлайтын жоғары және арнаулы орта оқу орындарының барлығында жүргізіледі. Бұл пәнді оқытудың негізгі мақсаты - студенттерді, ғылыми ұйымдастырылған жүйе бойынша статистикалық әдістерді қолдану арқылы, орталықтандырылған жоспарлы экономикадан нарықтық экономикаға өту кезеңіндегі әлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен процестердің сандық өзгерістерін сапалық жағымен байланыстыра отырып, зерттеу жұмыстарын қалай жүргізу керек екендігін үйрету. Сондықтан, осы ұсынылып отырған аталмыш оқу құралында, пәннің мәні мен мазмұны, теориялық анықтамалары, алғашқы мәліметтерді жинаудың, топтаудың, талдаудың әр түрлі әдістері және есептеу тәсілдері толығымен қамтылған. Сонымен бірге, осы оқу құралы статистиканың жалпы теориясының курсы бойынша тиісті тараулардан жасақталды. Әр тарау бойынша типті статистикалық есептерді шығару үшін, қажетті статистикалық тәсілдерді пайдаланып шығару үшін әдістемелік нұсқаулар берілген. Соған қоса өзіндік жұмыс кезінде орындау үшін статистикалық есептер берілген.

Статистиканың практикалық жағын оқып-үйренбес бұрын, оның теориялық жағын жете меңгеру қажет. Сондықтан, оқу құралының әр тақырыбы бойынша жұмыс істеу барысында негізгі анықтамаларға баса назар аудару қажет. Ол үшін берілген әдебиеттерді мұқият оқып, тест және бақылау сұрақтары бойынша теориялық білімді тексеруге болады.

I ТАРАУ. СТАТИСТИКА ҒЫЛЫМЫ

Тараудың мақсаты: Статистика туралы жалпы түсінік, оның дамуы және әдістері мен зерттеу кезеңдері туралы жалпы мәліметтер беру

Тарау бойынша негізгі түсініктер: статистика, жиынтық бірлік, сандық белгі, сапалық белгі, статистикалық бақылау, статистикалық топтау, жинақтау, өңдеу, статистикалық қорытынды, талдау.

1. 1 Статистика ғылымы

Қазіргі кезде «статистика деген сөзді естімедім, білмедім дейтін адам сирек болар. Солай дей тұрсақта, кейбіреулер, «статистиканың ешқандай маңызы жоқ, қаз-қатар сандар тізбегі деп түсінеді. Шын мәнінде статистика бұл сандық көрсеткіштердің жиынтығы. Ол уақыт өткен сайын өзара байланыста әрқашан дамып, жетіліп, толығып отырады.

Олай болса, оқыған, білімді адамдар сол көрсетілген сандық көрсеткіштерді оқи және түсіне білулері керек. Себебі, ондағы білімді адамдар сол көрсетілген сандық көрсеткіштерді оқи және түсіне білулері керек. Себебі, ондағы көрсетілген сандық көрсеткіштер арқылы мемлекетіміздің саяси және әлеуметтік экономикалық даму немесе кему процестерін толығымен көруге болады.

«Статистика - латынның статус (status) деген сөзі қазақшаға аударғанда заттың, нәрсенің, құбылыстың жай күйі деген мағынаны білдіреді. Осы сөздің, негізінен итальяның «statoң- мемлекет, «statіstoң-мемлекеттің жағдайын жетік білу деген сөзі шығады.

Қазіргі кезеңде «статистика термині төмендегідей әр түрлі мағынада қолданылып жұр. Статистикалық органдар арқылы көптеген қоғамдық құбылыстардың өзгерістерін жүйелі түрде есепке алу. Статистика-статистикалық жинақтарды анықтамаларда, мерзімді баспасөздерде жарияланатын сандық көрсеткіштер. Статистика-қоғамдық ғылымның бір саласы және оның өзіне тән жеке пәні мен зерттеу әдістері бар.

Статистика ғылымны бастамасын 17 ғасырдың аяғында ағылшын ғалымдары Д. Граунд пен В. Петти «Саяси арихметика» деген еңбегінде қалады. Немістің галымы Ахенваль, Белгия галымы А. Кетле т. б. үлестері бар. Белгия ғалымы Кетле және оның шәкерттері статистикалық қатарда бірімен-бірі байланысты заңдылықтардың бар екендігін дәлелдеді. Кетле Белгияда дүние жүзінде бірінші болып мемлекеттік орталық статистикалық мекемесін құрады және бірінші халықаралық статистикалық конгрестің ұйымдастырушысы болып саналады.

Статистика ғылымының құрылымы екі бөліктен тұрады:

1. Статистиканың жалпы теориясы. Ол статистиканың жалпы принциптерімен әдістерін қарастырады.

2. Әлеуметтік - экономикалық статистика халық шаруашылығы жүйесін оның құрылымы мен пропорциясын қоғамдық ұдайы өндіріс салалары мен элементтердің өзара байланысын зерттейді.

Статистика - қоғамдық құбылыстардың құрамы мен өзгеру процестерін, ондағы сандық қарым-қатынастар мен заңдылықтарды салалық тұрғыда байланыстыра отырып, оның белгілі бір уақытта және қай жерде болғанын зерттейтін қоғамдық ғылым. Статистиканың сандық жағы деп, зерттелген әлеуметтік экономикалық құбылыстың, процестің көлемі және мөлшерін сандық көрсеткіштер түрінде сипаттауды айтады. Статистиканың негізгі қасиеті - қоғамдық құбылыстар мен процестердің өзгеруін сандық тұрғысынан қарастыра отырып, оның сапалық мәнінде анықта йды. Сандық пен сапалық көрсеткіштер бірімен - бірі өзара тығыз байланыста болады. Сапа деп әрбір сандық көрсеткіштің өзіне тән ұғым түрінде берілуін айтады.

1. 2 Статистикалық зерттеу кезеңдері

Статистика мемлекетіміздің әлеуметтік - экономикалық дамуы мен үрдісін сипаттайтын мәліметтерді жан жақты зерттейді.

Өзінің бірінен соң бірі жалғасып келуіне қарай үш сатыға бөлінеді:

1. Статистикалық бақылау жүргізу арқылы алғашқы мәліметті жинау.

2. Жиналған мәліметтерді өздеріне тән ерекшеліктеріне қарай топтау, жинақтау.

3. Жинақталған мәліметтерге талдау, қорытынды жасау.

Статистикалық бақылау статистикалық зерттеудің бастапқы сатысы мұнда әлеуметтік экономикалық құбылыстар мен процестер туралы жаппай мәліметтер алдын ала жасалған бағдарлама бойынша жиналады.

Қазіргі егемен республикамыздағы статистиканың дамуы еліміздегі статистика тарихының жаңа кезеңінің басы болып саналады. Сонымен қатар нарықтық экономикаға өту кезеңінде статистика туралы 1996 жылы заң мен ереже қабалданды. Оның негізгі міндеттері мен функциялары анықталды.

1. 3 Статистика органының үйымдастырылуы

Қазақстанда статистика органы тұңғыш рет 1919 жылы Далалық өлке статистика басқармасы ретінде құрылып, оның міндеті мен қызметі туралы ереже бекітілді. Содан кейін статистика органын ұйымдастыру жүйесінде бірнеше рет өзгерістер болды. Орталық статистика басқармасы басқару және жоспарлау органдарымен тығыз жұмыс атқарады. Сонымен қатар халық шаруашылығы салаларына қарай деректі мәліметтерді жинап, топтап және талдап оны дер кезінде басшы орындарға беріп отырды.

1987 жылғы тамыз айында статистика органын ұйымдастыру жүйесінде үлкен өзгеріс болды. Мұнда орталық статистика басқармасы Қазақстан Республикасының статистика жөніндегі мемлекеттік комитеті болып өзгерілді. Ал 1995 жылы статистика органы республикада болып жатқан қоғамның құбылыстарымен процестерге талдау жасау жұмыстарының жүктелуіне байланысты «талдауң сөз қосылып жазылатын болды. Сонымен, Қазақстан Республикасының статистика және талдау жөніндегі мемлекеттік комитеті болып қайта құрылады. Оның құқықтығы мен міндеттері Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996 жылғы 18 қантардағы қаулысы бойынша бекітілген Ережеде анықталған және оны басшылыққа ала отырады. 1996 жылы 29 қазанда Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығымен Қазақстан Республикасының Статистика және талдау жөніндегі мемлекеттік комитеті Қазақстан Республикасының ұлттық статистика агенті болып қайта ұйымдастырылды және статистикалық мәліметтерді жинау, өндеу, талдау жұмыстары бірыңғай принципке сай ортақ бағдарламамен әдістеме бойынша жоғарыда келтірілген ережеге сүйене отырып жүзеге асырылады.

Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының ұлттық статистика агенттігі елдің мемлекеттік статистикасына басшылық ететін, оның бүкіл аумағында статистикалық қызметін мазмұны мен сипатын айқындайтын, мемлекеттік органдардың, заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуының жайымен үрдісін сипаттайтын қажетті статистикалық және экономикалық деректерге деген мұқтажын қанағаттандыратын және халықаралық деңгейде статистикалық деректердің ақиқаттылығымен әдістемелік салыстырмалығын қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасы атқарушы өкіметінің орталық органы болып табылады. Қазақстан Республикасының ұлттық статистикасы агенттігі өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясының, Қазақстан Республикасының, Заңдарын, Қазақстан Республикасының мемлекет аралық шарттары мен келісімдерін, Қазақстан Республикасының жарлықтары мен әкімдерін, Қазақстан Республикасының Премьер министірінің өкімдерін басшылыққа алады.

Қазақстан Республикасының ұлттық статистика агентігі ұйымдық жағынан орталық аппараттан, оған тікелей бағынышты статистика агентігі жөніндегі облыстық, Алматы қалалық басқармаларынан, Статистикалық зерттеулер институтынан және Қазақстан Республикасының ұлттық статистика агенттігі мен еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министірлігі жанындағы. Есеп алу, статистика, еңбек және жұмыспен қамту кадрларын даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру жөніндегі республикалық салааралық институттын құрмады.

Орталық аппарат макроэкономика, өнеркәсіп және күрделі құрылыс, ауыл және орман шаруашылығы, сауда және қызмет көрсету, әлеуметтік және демография, баға, төлем балансы статистикасы және т. б. Бас басқармаларына халық санағы бөліміне бөлінеді.

Ал, олардың өзі бірнеше бөлімдер мен бөлімшелерден тұрады. Облыстық және Алматы қалалық ұлттық статистика агенттігі өздеріне қарайтын қалалар мен аудандарда статистика инспектурасына немесе есептеу орталығына бөлінеді және олардың жұмысына тікелей басшылық етеді. Қазіргі кезеңдегі мемлекеттік статистика жүйесінің құрылымы төменде берілген 1 суретте бейнеленген.

Мемлекет ұлттық статистика агентігіне қарайтын облыстық, калалық, аудандық статистика органдары өз жұмыстарын жергілікті атқарушы органдармен үйлестіреді. Атқарылып жатқан жұмыстардың нәтижесі жайында оларды дүркін -дүркін хабардар етіп отырады. Статистикалық есеп жұмыстарында жіберілген кемшіліктерді жоюға, оны болғызбауға бағытталған ұсыныстар беріп, дер кезінде көмек көрсетіп тұрады.

Қазақстан Республикасының ұлттық статистика агентігі және оған қарасты ұйымдарды қайта ұйымдастыру мен тарату Қазақстан Республикасының Заңдарында берілген тәртіппен жүзеге асырылады.

1 -сурет. Қазақстан Республикасының ұлттық статистика жүйесінің құрылымы

Ұлттық статистика агентігінің ұйымдастырылуы және оның міндеттері

Біртұтас есеп жүйесі және статистика. Мәліметтер кәсіпорындардың, ұйымдар мен мекемелердің, шаруашылықтардың, және т. б. әр - түрлі есептеу жолдары арқылы, яғни оперативтік жедел, бухгалтерлік және статистикалық есеп беру жүйелері арқылы жинақталады, өңделеді және оған талдау жасалады. Бірақ, осы аталған есеп түрлерінің әрқайсысының алдарына қойған мақсаты мен есептеу әдістемелеріне қарай өздеріне тән ерекшелітері болады. Төменде осы есептердің ерекшеліктерін жеке-жеке қарастырайық.

Оперативті жедел немесе оперативті - техникалық есеп. Оның негізгі мақсаты сол кәсіпорындардың, шаруашылықтардың, бірлестіктер мен ұйымдардың бөліктері мен цехтарында болған жұмыс көрсеткіштеріне, яғни өндірілген дайын өнімдер мен оның сапасына; жартылай даярланған фабрикаттар мен тетіктердің дайындалуына, шикізаттар мен материалдың жұмсалуына; еңбек құралдарының қолданылуына және т. б. операциялардың жүргізілуіне күнделікті бақылау жасау үшін жүргізіледі.

Оперативті есептің көрсеткіштері бастапқы құжаттар бойынша немесе телеграф, телефон арқылы жинақталады және онда бухгалтерлік есеп беру формасында ашық көрсетілмейтін негізгі мәліметтер қамтылады. Бухгалтерлік есеп арқылы әрбір кәсіпорындар, мекемелер және т. б. бойынша ақша қаржыларының қозғалысын, өндірілген өнімнің өзіндік құнын, материалдық шығындар мен оның пайдалануын, еңбекақы мөлшерін, кіріс пен шығыс және т. с. с. көрсеткіштердің нақты есебі жүргізіледі. Оның ерекшелігі құжаттылығында және ондағы көрсеткіштердің барлығы ақшалай өлшем бірлігіне айналдыру арқылы көрсетілгендігінде. Есептің бұл түрінің негізгі әдістері мыналар: бухгалтерлік баланс, тіркеу, бағалау, калькуляциялау.

Статистикалық есеп. Бұл есепте қоғам өмірінде болып жатқан әлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен процестердің барлық сандық көрсеткіштері мен сапалық жақтары есепке алынады, жинақталады, өздеріне тән белгілеріне қарай әр түрлі топқа бөлінеді және оған талдау жасалынады. Бұл есептің негізгі мақсаты халық шаруашылығы салаларын дұрыс басқарып, материалдық игіліктерді өндіру және бөлуге бақылау жасау үшін қажетті мәліметтерді жинақтап, оңдеп, дер кезінде Үкімет қарауына беріп отыру.

Статистикалық есептің басқа есептермен салыстырғанда өзіне тән ерекшеліктері мен есептеу әдістері бар. Олар: мәліметтерді жинау, топтау, өндеу, талдау және нақты, қатысты, орташа шамалармен бірге индекстік, графикалық, баланстык корреляциялық әдістерді қолданатындығында.

Есеп пен статистиканың біртұтастығын төменде берілген заңдылықтардан көруге болады:

1) барлық кәсіпорындарда жүргізілетін есеп жұмыстары мен оны толтыру әдістемелерінің бірегей болуы. Мысалы, барлық кәсіпорындарда өндірілген өнімнің көлемін есепке алу бір әдіспен, бір бағдарлама бойынша жүргізілетіндігі. Егер, осы көрсеткіштерді әр түрлі тәсілдермен есептейтін болсақ, онда оларды бір-бірімен салыстыруға болмайды;

2) есептің бұл үш түрі әрқашанда бірін-бірі толықтырып отырады және олардың арасында алалық, қайшылық, паралелизм (жарыспалық) жоқ, олардың арасында көрсетілген көрсеткіштер бірімен-бірі тығыз байланыста болады;

3) бастапқы есеп құжаттарының біркелкілігі және оның негізгі ретінде барлық есептер үшін бастапқы құжаттар арқылы көрсеткіштер есепке алынады.

Демек, біртұтас есеп жүйелерінің жоғарыда көрсетілген заңдылықтарын толығымен сақтаған кездерде ғана есеп жұмыстары дұрыс жүргізіледі. Статистика органының ұйымдастырылуы. Қазақстанда статистика органы тұңғыш рет 1919-жылы далалық өлке статистика басқармасы ретінде құрылып, оның міндеті мен қызметі туралы ереже бекітілді. Содан кейін статистика органын ұйымдастыру жүйесінде бірнеше рет өзгерістер болды. Мысалы, 1930 жылы статистика басқармасы Жоспарлау комитетімен біріктірілді және онда ол халық шаруашылық есеп бөлімі болып, ал 1931 жылы желтоқсан айында Жоспарлау комитеті жанындағы Орталық халық шаруашылық есеп басқармасы болып қайта құрылды. 1941 жылы ол Жоспарлау комитетінің Орталық статистика басқармасы болып өзгерілсе, 1948 жылы Қазақстан Республикасы Министрлер Советі жанындағы Орталық статистика басқармасы болып қайта құрылады.

1996 жылы 29 қазанда Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығы - мен Қазақстан Республикасы Статистика және талдау жөніндегі мемлекеттік комитеті Қазақстан Республикасының ұлттық статистика агенттігі болып қайта ұйымдастырылды және статистикалық мәліметтерді жинау, өңдеу, талдау жұмыстары бірыңғай принципке сай ортақ бағдарлама мен әдістеме бойынша жоғарыда көрсетілген ережеге сүйене отырып жүзеге асырылуда.

Қазақстан Республикасының ұлттық статистика агенттігі өз қызметіне Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының Заңдарын, Қазақстан Республикасының мемлекет аралық шарттары мен келісімдерін, Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлықтары мен окімдерін, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қалауларын және Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің өкімдерін басшылыққа алады.

Қазақстан Республикасының ұлттық статистика агенттігі және оған қарасты ұйымдарды қайта ұйымдастыру мен тарату Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

Мемлекеттік ұлттық статистика агенттігінің міндеттері мен атқаратын қызметтері. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1996-жылғы 18 қантардағы қаулысы бойынша Қазақстан Республикасының статистика және талдау жөніндегі мемлекеттік комитеті (бұдан әрі Қазақстан Республикасының ұлттық статистика агенттігі болып оқылады) туралы Ереже бекітілген.

Ұлттық статистика агентінің міндеттері. Қазақстан Республикасының ұлттық статистика агентігінің негізгі міндеттері мыналар: статистика мәліметтерге сүйене отырып республикада болып жатқан экономикалық және әлеуметтік процестер мен олардың даму үрдісін жан-жақты зерделеу, қорыту мен талдау; статистика саласындағы жалпы мәліметтік саясаттың жүргізілуі мен орындалуын қамтамасыз ету:

- Қазақстан Республикасын егемен мемлекет ретінде сипаттайтын статистикалық көрсеткіштердің тұтастығы, объективтілігі мен жеткіліктілігін қамтамасыз ету:

- халықаралық ережелер мен стандарттарға сай статистикалық деректердің әдістемелік салыстырмалылығын қамтамасыз ету жөніндегі шараларды жүзеге асыру:

- мемлекеттік өкімет пен басқару органдарын, қоғамда жүйелі түрде республикада болып жатқан әлеуметтік-экономикалық процестер мен құбылыстар туралы мәліметтер, статистикалық ақпаратты тарату, халықаралық статистикалық ынтымақтастықты орнықтыру және өзара статистикалық ақпарат алмасып отыру.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.