Сот сараптамасының принциптері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР:

І. Кіріспе.

ІІ. Негізгі бөлім.
2.1. Сот сараптамасының принциптері.
2.2. Сот сараптамасының объектілері мен түрлері.
2.3. Сараптамалық зерттеу үшін үлгілер алу.
2.4. Сот сараптама қызметін ғылыми - әдістемелік және оқумен

қамтамасыз ету
2.5. Сот сараптамасы саласындағы халықаралық ынтымақтастық

ІІІ. Қорытынды.

IV Пайдаланған әдебиеттер

КІРІСПЕ

Сараптама (экспертиза) латынның expertus – тәжірибелік деген
сөзінен шыққан, дәлелді қорытынды жасайтын арнаулы білімді талап ететін
белгілі бір мәселені зерттеуді білдіреді. Энциклопедиялық тұрғыдан алғанда,
сот сараптамасы қылмыстық немесе азаматтық істің материалдары бойынша нақты
деректер мен мән жайларды анықтау үшін сарапшының іс жүргізу заңнамасында
көзделген тәртіппен жүргізілетін зерттеуі ретінде түсініледі. Сот
сараптамасының барысында қылмыстық немесе азаматтық істің материалдарына
сараптама жасау үшін қажет болатын арнаулы ғылыми таным мен зерттеулердің
негізінде фактілер мен мән жайлар анықталады. Сараптаманың мәні тергеуші
немесе сот қойған мәселелер арқылы алдын ала анықталады.
Сот сараптамасы ұғымын теориялық тұрғыдан түсіндіру оның заңнамалық
анықтамасына сәйкес келеді. Мәселен, ҚР-ның Сот сараптамасы туралы
Заңының 1 – бабында былай деп баянды етілген: Сот сараптамасы – шешілуі
үшін маңызы бар жағдаяттарды белгілеу мақсатында, арнаулы ғылыми білім
негізінде жүргізілетін қылмыстық азаматтық немесе әкімшілік істердің
материалдарын зерттеу.
Ал Р.Х. Якупов мынадай анықтама берген: Сараптама бұл іс үшін маңызы
бар мән жайларды анықтау үшін адамның кәсіби қызметінің әр түрлі
салаларындағы арнаулы танымды қатыстыра отырып, белгілі бір адамдарға және
басқа нысандарға зерттеу жүргізуді белгілеуден тұратын тергеу іс әрекеті.
Мұндай зерттеулер тексерілген адамдардың бостандығы мен жеке басына қол
сұғылмауын немесе жеке адамның мүліктік және басқа құқықтарын шектеуге
ұласады.
Сараптаманы мыналарды анықтау үшін тағайындау міндеттілігі:
1). адам өлімінің болу себептерін, құқыққа қайшы әрекет арқылы
денсаулыққа келтірген зиянның сипаты мен дәрежесін;
2). іс үшін маңызы болғанымен, жасы туралы құжаты жоқ немесе ол күмән
туғызатын жағдайларда сезіктінің, айыпталушының, жәбірленушінің жасын; 3).
егер сезіктінің айыпталушының есі дұрыстығына немесе қылмыстық процесте
өздерінің құқықтары мен заңды мүдделерін өз бетінше қорғау қабілетіне күмән
туса, олардың психикалық және денесінің жай-күйін;
4). ондай қылмыс жасағаны үшін Қазақстан Республикасының Қылмыстық
Кодексіндеөлім жазасын беру көзделген қылмыс жасаған айыпталушының
психикалық күй жайын;
5). жәбірленушінің, куәгердің іс үшін маңызы бар мән жайларды дұрыс
қабылдаужәне олар туралы айғақтар беру қабілетіне күмән тудырған
жағдайлардағы олардың психикалық және денесінің жай-күйін;
6). істің өзге де дәлелдер арқылы дұрыс анықтай алмайтын мән жайларын
анықтауды көздейді.
Сараптама тағайындау үшін мынадай бірқатар шарттарды сақтау қажет:
- сараптама, әдетте, қозғалған қылмыстық іс бойынша тағайындалады;
- сарапшының алдына қойылған мәселелер және оның бреген қорытындысы
сарапшының арнаулы білімі шеңберінен шығып кетпеуі тиіс;
- сарапшының алына қойылған мәселелер айқын, дәйекті болып, заңдық
ауыртпалық келтірмеуі тиіс.
Тергеуші сараптама тағайындау туралы шешім қабылдау үшін сараптаманың
нақты түрін сараптама жүргізу процесінде шешуді қажет ететін мәселелер
ауқымын анықтауы, ғылыми зерттеу жүргізілетін объектілер мен үлгілерді
іріктеуі сараптамалық мекемені анықтау немесе сараптама жүргізу
тапсырылатын сарапшыны таңдауы тиіс.
Тергеуші Қылмыстық іс жүргізу Кодексініің 242 бабының талаптарына сәйкес
сараптама тағайындау туралы қаулы шығарады, ол төмендегідей 3 бөліктен
тұрады:
1). кіріспе; 2). сипаттама; 3). қорытынды.
- Кіріспе бөлікте:
а). белгіленген сараптаманың аты; ә). қаулының шығарылған уақыты мен орны;
б). қаулыны кімнің және қандай қылмыстық іс бойынша жасағаны көрсетіледі.
- Сипаттама бөлікте: а). іс бойынша арнаулы ғылыми білімді талап ететін
мән жайлар; ә). сараптама тағайындаудың негіздер мазмұндалады.
- Қорытынды бөлікте:
а). сараптама жүргізудің кімге тапсырылатын; ә). сарапшы шешітн мәселелер;
б). табылған және алынған орны, уақыты және мән жайлары көрсетіліп,
сарапшының қарауына берілетін объектілер мен материалдың тізбесі; в).
істегі сарапшылар
негізге алатын деректер.
Тергеушінің сараптама тағайындау туралы қаулысын ол жолданатын және
олардың құзіретіне кіретін органдар немесе адамдар орындауға міндетті.
Істе ведомстволық инспекциялардың тексеру, қортынды актілерінің, сондай
– ақ, істі қарау барысында мамандар жүргізген зерттеулердің нәтижелері
бойынша жасалған ресми құжаттардың болуы сол мәселелер бойынша сараптама
тағайындауға кедергі жасай алмайды.
Сот сараптамасы-шешілуі үшін маңызы бар жағдаяттарды белгілеу мақсатында,
арнаулы ғылыми білім - білік негізінде жүргізілетін қылмыстық, азаматтық
немесе әкімшілік істердің материалдарын зерттеу;
Сот - сараптама қызметі арнаулы ғылыми білім - білік негізінде
қылмыстық, азаматтық және әкімшілік процестің қатысушысы болып табылатын
адамдардың қүқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету мақсатында сот
сараптамасын үйымдастыру мен жүргізу жөніндегі қызмет;
Сот сарапшысы — сот, тергеуші, жауап алушы сот сараптамасын жүргізуді
тапсырған істің нәтижесіне мүдделі емес, арнаулы ғылыми білім -білігі бар
адам;
Сот сараптамасы органдары-Қазақстан Республикасының заңдарында
белгіленген тәртіппен сараптама қызметін жүзеге асыру жөніндегі функциялар
жүктелген мемлекеттік органдар; Сот - сараптама қызметін лицензиялау-
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен сот сараптамасын
жүргізу құқығына арнайы рұқсат береді.
Сот сараптамасы туралы зандарға келетін болсақ, олар:
Қазақстан Республикасының сот сараптамасы туралы заңдары Конституцияға
негізделеді және Қазақстан Республикасының осы Заңынан, өзге де нормативтік
құқықтық актілерінен , сондай -ақ Қазақстан Республикасы бекіткен тиісті
халықаралық шарттардан тұрады.

2.1. СОТ САРАПТАМАСЫНЫҢ ПРИНЦИПТЕРІ.

Сот сараптамасы белгілі бір істің жүргізілу барысында мынадай
принциптерге:
1) заңдылыққа;
2) сот сарапшысының іс жүргізу тәуелсіздігіне;
3) сот сараптамасы органдарының тәуелсіздігіне;
4) зерттеулерді жүргізу құралдары мен әдістерінің ғылыми негізділігіне;
5) құзыреттілікке, жан - жақтылыққа, толықтыққа және объективтілікке;
6) кәсіби этиканы сақтауға негізделеді.
Сот сараптамасы органдарына:
1) Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Сот сараптамасы орталығы
мен оның аумақтық бөлімшелері;
2)Қазақстан Республикасы білім, мәдениет және денсаулық сақтау
министрлігінің Сот медицинасы орталығы мен аумақтық бөлімшелері;
3)Қазақстан Республикасының заңдарымен қылмыстық қудалау функциясы
жүктелген мемлекеттік органдардың бөлімшелерінен басқа функциясына
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес сот сараптамасын жүргізу
жатқызылған мемлекеттік органдардың мамандандырылған бөлімшелері
енетін сот сараптамасы мемлекеттік органдарының жүйесі жүзеге асырады.
Сот сараптамасы қызметінің мазмұны мыналарды:
1) сот сараптамасы органдарының қызметін үйымдастыруды;
2) қылмыстық, азаматтық не әкімшілік істер бойынша сот сараптамасын
жүргізуді;
3) сот сараптамасы саласындағы ғылыми зерттеулерді;
4) сот сараптамасын ғылыми - әдістемелік қамтамасыз етуді;
5) сот сарапшыларын іріктеуді, кәсіби даярлау мен олардың біліктілігін
арттыруды қамтиды.
Сот сараптамасын жүргізу тәртібі:
1.Сот сараптамасын Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген
тәртіппен арнайы уәкілеттік берілген субъект - сот сарапшысы жүргізеді.
2.Сараптамалық зерттеудің нәтижелері бойынша сарапшының қорытындысы
ресімделеді.
Сот сарапшысьшың қорытындысы
1.Қажетті зерттеулер аяқталған соң алынған нәтижелерді ескере отырып, сот
сарапшысы (сарапшылары) өз атынан дәлелдемелі жазбаша қорытынды жазады, оны
өзінің қолымен, жеке мөрімен куәландырады және сот сараптамасын
тағайындаған органға (адамға) жолдайды. Сот сараптамасын сот сараптамасы
органдарының қызметкері болып табылатын сот сарапшысы жүргізген жағдайда,
сот сарапшысының қолы көрсетілген органның мөрімен расталады.
2.Сот сарапшысы қорытындысын ресімдеу тәртібі мен оның құрылымы Қазақстан
Республикасының заңдарымен айқындалады.
Көзі тірі адамдарга сот сараптамасы:
1.Көзі тірі адамдарға сот сараптамасы тиісті сарапшылық зерттеулер
жүргізу үшін қажетті жағдайлар болған кезде, сондай -ақ сарапшылық зерттеу
жүргізілетін адамдардың қүқықтары мен заңды мүдделерін сақтауды
қамтамасыз ету шартымен жүзеге асырылады.
2.Көзі тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.
1. Сот сараптамасьн жүргізу тапсырылуы мүмкін адамдарға мыналар:
1) сот сараптамасы органдарының қызметкерлеріне;
2) лицензияның негізінде сот сараптама қызметін жүзеге асыратын
адамдарға;
3) сот сараптамасын жүргізу Қазақстан Республикасының заңдарында
белгіленген тәртіпнен берілетін бір жолғы рұқсат бойынша тапсырылуы
мүмкін өзге де адамдарға сот сараптамасын жүргізу тапсырылуы
мүмкін.
2. Сот сарапшысының жоғары білімі және сот сараптамасынын белгілі бір
түрі саласында арнаулы ғылыми білігі болуы тиіс.
Осы бапта көрсетілген адамдардың белгілі бір түрдегі сот сараптамасын
жүргізу құқығына арналған біліктілік куәлік болуы және Қазақстан
Республикасы Әділет министрлігінің комиссиясында аттестациядан өтуі тиіс.
Бұл адамдардың сот -сараптама қызметін жүргізу құқығына лицензиясы болуға
тиіс.
3. Мына адамдарға:
1) заңмен белгіленген тәртіпте іс -әрекет қабілеті шектелуі және іс
-әрекетке қабілетсіз деп танылған;
2) бұрын сотталған;
3) сот -сараптама қызметін жүзеге асыруға байланысты лауазымнан
келеңсіз себептер бойынша босатылған адамдарға сот сараптамасын тапсыруға
болмайды.
Адамға сот сараптамасын жүргізуді тапсыру мүмкіндік болдырмайтын өзге де
жағдаяттар Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс
жүргізу заңдарында не әкімшілік құқық бүзушылықтар туралы заңдарында
көзделген.
4. Адамды сот сарапшысы егіп тағайьндау рәсімі Қазақстан Республикасының
заңдарымен айқындалады.
Сот сарапшысы: 1)Қазақстан Республикасының заңдарымен уәкілеттік
берілген орган (адам) өзінің алдына қойған мәселелер бойынша ғылыми
негізделген және объективті қорытынды беруге;
2) егер қойылған мәселелер онын арнаулы білімінің шегінен шығатын немесе
үсынылған материалдар қорытынды беру үшін жеткіліксіз болған жағдайларда
қорытынды беруден бас тартуға;
3) зерттеу әдістерін таңдау кезінде сараптама объектілерінің барынша
сақталу талабын ескеруге;
4) оны шақырушы қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесс жургізуші
органға немесе адамға, сондай -ақ қылмыстық немесе азаматтық процестің
тарабына келтірілген шығыстар туралы есеп ұсынуға;
5.Қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процестерді жүргізуші органның
шақыруы бойынша процеске қатысушыларға қорытынды табыс ету үшін келуге,
олардың сұрақтарына жауап беруге, сондай -ақ қорытындының мазмұнын
түсіндіруге;
6) қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізуші органға оның
біліктілігін растайтын құжаттарды ұсынуға;
7) қылмыстық, азаматтық немесе әкімшілік процестерді жүргізуші органның
сондай -ақ тараптардың талап етуі бойынша соттың отырысында өзінің кәсіптік
тәжірибесі мен іс бойынша іс жүргізуге қатысушы адамдармен қарым -қатынасы
туралы хабарлауға; егер ол көрсетілген адамдармен әлдеқандай қарым
-қатынаста болған жағдайда қорытынды беруден бас тартуға;
8) оның қатысуымен жүргізілген тергеу қызметі және осы ретте анықталған
жағдаяттар туралы мәліметтерді, сондай -ақ жабық отырысының деректерін,
сондай -ақ мемлекеттік коммерциялық немесе өзге де заңмен қорғалатын
құпияны құрайтын, жеке өмірге қол сұғылмаушылықты қозғайтын жағдаяттар
туралы өзіне мәлім болған деректерді жария етпеуге міндетті.
. Сот сарапшысының құқықтары мынадай болады:
1) қорытынды беру үшін қажетті объектілер, оның ішінде салыстырмалы
зерттеу үшін үлгілер алуға;
2) қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізуші органның,
адамның рұқсатымен сараптаманың мәніне қатысты істің материалдарымен
танысуға және қорытынды беру үшін қажетті мәліметтерді көшіріп алуға;
3) қылмыстық, азаматтық не әкімшілік процесті жүргізуші органның,
адамның рұқсатымен іс жүргізу әрекетіне қатысуға және оған қатысушыларға
сот сараптамасының мәніне қатысты сұрақтар қоюға;
4) сараптаманы тағайындалған органның, адамның келісімі бойынша оның
алдына қойылған мәселелер жөнінде ғана емес, өз құзыретінің шегінде сот
сарапшысының бастамашылығы бойынша белгіленген өзге жағдаяттар бойынша да
қорытынды беруге;
5) сот пен процесске қатысушылардың назарын сараптаманың
мәніне, соның ішінде сарапшыға сұрауларды тұжырымдауға байланысты
жағдаяттарға аударуға; . .
6) өзі қатысқан іс жүргізу әрекетінің хаттамасымен, сондай -ақ сот
отырысы хаттамасының тиісті бөлігімен танысуға және оның қызметінің
толықтығы мен дұрыстығына қатысты хаттамаға енгізілуге тиіс ескертпелер
жасауға;
7) іс жүргізу кезінде қылмыстық, азаматтық және әкімшілік процесті
жүргізуші органның ,адамның заңсыз іс -әрекетінен келтірілген залалға өтем
алуға;
8) егер өзінің қызметтік міндеті болып табылмайтын болса, орындаған
жұмысы үшін сыйақы алуға құқығы бар.
Сот сарапшысынъщ жауапкершілігі:
Сот сарапшысы өз міндеттерін орындамаған немесе тиісінше орындамаған
жағдайда, Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртіптік,
материалдық, әкімшілік немесе қылмыстық жауапкершілікке тартылуы мүмкін.
Сот сарапшысы тәуелсіздігіні және оның қорытындысының дұрыстығының
кепілдіктері
1. Сот сарапшысының тәуелсіздігіне:
1) Қазақстан Республикасының қылмыстық іс жүргізу, азаматтық іс жүргізу
заңдарында және әкімшілік тәртіп бұзушылықтар туралы заңдарында
көзделген сот сараптамасын тағайындау тәртібімен;
2)сараптамалық зерттеу жүргізуге және сарапшының-қорытындысын дайындауға
араласуға тыйым салумен кепілдік беріледі.
2. Сот сарапшысы қорытындысының дұрыстығына:
1)комиссия кешеі, қосымша және қайталама сот сараптамасын тағайындау
мүмкіндігімен;
2) сот сарапшысын іріктеу, оларды кәсіптік даярлау және біліктілігін
арттыру жүйесін құрумен;
3) сот сарапшыларын аттестациялау және лицензиялау жүйесімен;
4) сот сараптамасы ісін жүргізуді тиісті материалдық -техникалық
қамтамасыз етумен;
5) сарапшының көрінеу жалған қорытынды бергені үшін қылмыстық
жауапкершілікке тартылатындығымен кепілдік беріледі.
. Сот сарапшіысың біліктілік куәлігі
1.Сараптаманың белгілі бір түрін жүргізу құқығына арналған сот
сарапшысының біліктілік куәлігі біліктілік емтиханын тапсырған адамдарға
беріледі.
2.Біліктілік куәлігін Қазақстан Республикасының зандарында
белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Сот
сараптамасы орталығы жанындағы және Қазақстан Республикасы білім, мәдениет
және денсаулық сақтау министрлігінің сот медицинасы орталығы жанындағы
ведомствоаралық біліктілік комиссиясы береді. Сот сарапшысын
аттестациялауды Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен
Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің
Аттестациялық комиссиясы жүзеге асырады.
. Сот - сараптама кызметін лииензиялау:
1.Сот - сараптама қызметін лицензиялау Қазақстан Республикасы Үкіметі
бекітетін ережеге сәйкес жүзеге асырылады.
2.Нақты тұлғалардың ғана сот - сараптама қызметі лицензиялануға тиіс.
Сот сарапшыларынын мемлекеттік тізілімі
1.Сот сараптамасы органдарының қызметкерлері болып табылатын, сот
-сараптама қызметін жүзеге асыратын, сондай -ақ сот -сараптама қызметін
жүзеге асыру құқығына лицензия алған адамдар қалыптастыру мен пайдалану
мақсаттары тәртібін Қазақстан Республикасы Үкіметі бекіткен тиісті
ережемен айқындалатын сот сарапшыларының мемлекеттік тізіліміне енгізіледі.
2.Анықтау, алдын ала тергеу органдары мен соттар сараптама жүргізуді,
осы заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, сот сарапшыларының мемлекеттік
тізіліміне енгізілген мамандарға тапсыруы тиіс.

Қ.Р. Қылмыстық іс жүргізу құқығы. Ерекше бөлім. Автор: Б.Қ.
Төлеубекова, Қ.Ж. Қапсалемо в, Б. Қ.Шынарбаев, Д.Қ. Бекішев. Алматы
ҚазГЗУ 2002 жыл

2.2. СОТ САРАПТАМАСЫНЫҢ ОБЪЕКТІЛЕРІ МЕН ТҮРЛЕРІ.

Тергеуші объектілерді анықтап, оларды сараптамалық зерттеуге
дайындайды. Қылмыстық іс бойынша объектілерге мыналар жатады.
- тергеу іс әрекетін жүргізу барысында табылған немесе процеске
қатысушылар көрсеткен, қылмыстың іздері сақталған материалдық объектілер;
- мәйіттер немесе олардың бөліктері;
- жануарлар, құстар және басқа тірі мақұлықтар;
-әр түрлі құжаттар;
- қорытынды беру үшін сарапшыларға қажет болатын қылмыстық істің
материалдары;
- адам денесінің және психикасының жай күйі, оның ішінде жәбірленушіге
келтірілген дене жарақаттары немесе сезіктінің, айыпталушының,
жәбірленушінің және куәгердің психикалық және ауруы туралы деректер;
- ұқсастырып зерттеуге арналған үлгілер;
- ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.