Бухгалтерлік есептің типтік есептеры

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе
Негізгі бөлім

І Тарау.
1.1. Бухгалтерлік есеп туралы жалпы түсінік
1.2. Кәсіпорынның есеп саясаты
ІІ Тарау.
2.1. Сатылған өнім және көрсетілген қызметтердің өзіндік құнының есебі
2.2. Сатылған өнім және көрсетілген қызметтердің өзіндік құнының есебінің
негізгі ерекшеліктері

Қорытындылау.
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымша деректер

І. Кіріспе
Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру жұмыстарының негізгі
принциптері мен жалпы ережелерін және ішкі бақылау мен сыртқы аудиторлық
тексеруді жүргізілудің әдістерін негізгі ережелерін тағайындайтын өкілетті
орган Қаржы Министрлігінің қарамағындағы бухгалтерлік есеп және аудит
методологиясынның департаменті. Ол департамент қаржы министрлігінің
құрамына кіреді, заңды тұлға статусы бар. Бұл департамент бухгалтерлік есеп
және аудит стандартарын бекітіп өзгертіп немесе жойып жаңа түрлерін
тағайындап отырады. Республиканың барлық экономика саласының есеп және
аудит жүргізу әдістерін дайындайды және аудиторлық қызметтерді жүргізуге
профессионалды бухгалтерге лицензиялық тесеру жүргізіп сертификат береді.
Бухгалтерлік есептің негізгі нормативтік құқықтық базасына мыналар жатады.
1) Бухгалтерлік есеп заңы
2) Бухгалетрлік стандарттар
3) Әдістемелік нұсқаулар ережелер
4) Бухгалтерлік есептің типтік есептеры
5) Есеп саясаты.
Республиканың Азамат кодексі қаржылары бойынша заңды тұлғаларға
мыналар жатады:
- Шаруашылық серіктестігі
- Өндірістік коперативтер.
- Акционерлік қоғамдар.
- Мемлекеттік мекемелер
- Комерциялық емес кәсіпорындар.
Бұл заңды тұлғалар және жеке тұлғалар кәсіпкерлікпен айналысатын
Қазақстан резиденттер және резидент емес (заңды түрде Республикада
кәсіпкерлік жасайтын шетел компаниялары мекемелер, фирмалар) міндетті түрде
бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп жүргізуге тиісті.
1.1. Бухгалтерлік есеп туралы жалпы түсінік

Бухгалтерлік заң негізінде бухгалтерлік есеп принциптерін оның
сапасын және жалпы ережелерін белгілейді және нығайтады. Бухгалетрлік есеп
заңы негізінде ҚР-ның Конститутциясына сүйене отырып есеп заңдарын
шығарады. Бұл заң бойынша бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп жүйелерін
мемлекеттік басқару ретінде жүргізеді. Мемлекеттік басқару ретінде
жүргізіледі. Мемлекеттік басқару органдарынан басқа нормативтік құқықтық
актілерді Республиканың Ұлттық банкісінде шығарады және бекітеді.
Бухгалтерлік стандарттар негізінде есептің жеке-жеке объектілерінде есеп
жүргізудің ережелерін және қағидаларын анықтайды. Бухгалтерлік есептің
типтік жоспары шаруашылық операцияларының бухгалтерлік есептерында көрсету
үшін пайдаланылатын құрал жалпы типтік бухгалтерлік есептер бойынша әрбір
шаруашылық субъектілері өздерінің шаруашылығының көлемі орындайтын
жұмыстары және оларда болатын шаруашылық операцияларына байланысты жұмыстық
есептер жоспарын жасайды. Әр шаруашылықтың өзінің бухгалтерлік есебін
жүргізу үшін сол шаруашылықтың бас бухгалтері есеп саясатын жасайды.
Шаруашылықтың есеп саясатын бухгалтерлік есеп заңына, бухгалтерлік
стандарттарға типтік бухгалтерлік есептерде және де басқа Үкіметтің және
Ұлттық Банктің шығарған ережелерін басшылыққа ала отырып солардың негізінде
жасалады.
Бухгалтер есеп ұйымының қаржылық ақпеаратын бір (белгіленген)
әдістері мен тәсілдері бойынша есептейтін, өлшейтін және оны оны өңдеп
тасымалдайтын жүйе. Ол кәсіпорынның жұмысын толығымен бақылап оны басқару
үшін бағыт бағдар беріп алдағы уақытта істелетін жұмысын жоспарлап және
сонымен қатар ол ұйымның болашаққа атқаратын жұмысын экономикалық талдау
жасауға өте қажетті ғылым болып табылады. Сондықтан бухгалтерлік есеп
бүтіндей халық шаруашылығы есебінің ең басты негізгісі болып саналады.
Бухгалтерлік есеп көптеген жүзжылдықтар бұрын пайда болып, бүгінгі күнге
дейін дамып келеді. Тайпалардың арасындағы шаруашылық операцияларына
байланысты табылған жазулардан бухгалтерлік есеп біздің заманымызға дейінгі
V ғасырда жүргізілді деген деректер бар. Ал біздің заманымызға дейінгі ІІ
ғасырда Грекияда салынған құрылысқа кеткен шығындар есептеліп салынған
үйдің (ғимараттың) қабырғасына жазылатын болған. Рим империясының
квесторлары мемлекеттік бухгалтерлерді бақылап оның қорытындысын емтихан
қабылдаушы таңдаған. Осыдан аудитордеген термин пайда болған. Міне, осы
жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып бухгалтерлік есептің тек қана
кәсіпорын жұмысының бір бөлігін атқарып қана қоймай тұтас мемлекетті
басқаруға қатысы бар екендігін дәлелдеуімізге болады. Сондықтан да бұлар
көрнекті ғылым. Б.Де.Солозонның Бухгалтерлік есеп болмаса әлемді басқару
мүмкін емес және онсыз адамдар бірін-бірі түсінбес еді- деген. ҚР-ның
бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп берутуралы заңы еліміздегі
бухгалтерлік есепті жүргізу жүйесін анықтайды. Қаржылық есеп беру мен оның
пайдалануын жіне есепке алудың негізгі принциптері мен жалпы тәртібін ішкі
бақылау және сыртқы аудит жөніндегі талаптарды сондай-ақ ұйымдардың
құқықтары мен міндеттерін белгілейді.
1) ҚР-ның аумағында жұмыс істейтін барлық кәсіпорын бухгалтерлік
есептеу мен қаржылық есеп беруді осы заманға сәйкес жүргізуге
міндетті кез-келген ұйымда бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуге
экономикалық мәселелердің негізгі және басты қажеттілігі болып
табылады. Бухгалтерлік есеп арқылы өндірілген өнім де есепке алуға
сатып - өткізуге, айырбастауға және одан түскен қаржыны тиімді
уақытты етіп бөліп жұмсауға яғни кәсіпорындағы шаруашылық үлестердің
барлығын басынан соңына дейін есептеуге болады. Осы айтылғандарға
сәйкес ұйымдағы экономикалық және техникалық үлестердің сондай-ақ
шаруашылық операцияларының барлығын да есепке алынуы экономикалық
талапқа сай бухгалтерлік есептің негізі болып табылады. Жалпы
бухгалтерлік есеп кәсіпорында мынадай қызмет атқарады- болашақта
(алдағы уақытта) пайдалану үшін ұйымда болып жатқан операцияларды
ұйымның қаржылық ақпараттық мәліметін өңдейді сондай-ақ оны керек
уақытына дейін сақтайды – қаржылық ақпараттың мәліметі
пайдаланушыларға уақытылы беріп отырады, ал бұл ақпаратты
пайдаланушылар осы деректер арқылы ұйымды басқару барысында түрлі
шешім қабылдайды. Көп барысында жағдайда бухгалтер мен есепшінің
арасындағы айырмашылықты білмегеннің салдарынан бұл екеуін шатастырып
алатындар да жиі кездеседі. Бұлар іс-тәжірибеде өз қызметтері
барысында бірін-бірі ауыстырып отыратындығы әрине рас. Бірақ
есепшінің негізгі міндеті шаруашылық операцияларын тіркеу,
бухгалтерлік ақпараттық құжаттарды сақтау ғана болса, ол бұл
мәліметтерді өңдеп оған экономикалық талдау жасап және оны
тпайдаланушыға тиімді етіп жеткізу бухгалтердің міндеті. Жалпы
кәсіпорында бухгалтерлік есеп жұмысын атқарушы жаман іс-тәжірибеде
мынадай үш түрлі қиындыққа тап болмауы мүмкін. Әрбір жаңа келісімді
жүргізу барысында шешім қабылдаушы тұлғаға керекті есеп атқаратын
табыс ету үшін тиісті стандарттар мен ережелерін сүйенуге тура
келеді, яғни оларға деген қажеттілік туындайды. Ал кәсіпкер ешқашан
капитал жинауда және бизнес жүргізуде шығармашылық ойдың
жетіспеушілігін сезінбейді кәсіпорынның бухгалтерлік ақпарат
мәліметтерін бірдей-мақсатқа тең дәрежеде пайдаланатын екі тұлға
болмайды, себебі мұндай ақпаратты әртүрлі тәсілменен әртүрлі болып
келеді бухгалтерлік есеп табиғат заңы емес ол әр түрлі ойлар мен
шешімдердің үйлесімі болуы мүмкін.

1.2. Кәсіпорынның есеп саясаты
Шаруашылық есеп саясаты сол шаруалардың бухгалтерлік немесе қаржылық
есебін жүргізу тәртібін жүргізу үшін қолдану әдістерін және негізгі есеп
қағидаларын анықтайды. Барлық шаруа бухгалтерлік есеп қаржылық есеп сол
шаруалардың есеп сол шаруалардың есеп саясатына сәйкес жүргізілуге тиіс.
Шаруашылық есеп саясатына бухгалтерлік шоттың жұмыс жоспары сол
шаруашылықтың есеп саясаты мынадай негізгі 3 аспектіні қамтиды.
1.Бухгалтерлік есепті әдіснамалық жағынан қамтамасыз ету
2.Бухгалтерлік есепті ұйымдастыру
3.Бухгалтерлік ескепті технологиялық жағынан қамтамасыз ету.
Негізінде әдіснамалық басқару 4 деңгейлі нормативтік құқықтық
базадан тұрады.
1.Есеп заңы
2.Бухгалтерлік есеп және аудит ұлттарының шығарған стандарттары. Стандарт
негізінде меншіктік бағдарламаларын орындау үшін қолданатын халықаралық
бухгалтерлік есеп тәжірибесінде қолданатын принциптерді қолдану арқылы
жүргізу
3.Бухгалтерлік стандартты қолданыстағы методикалық рекомендациялар мен
инструкциялар.
4.Есеп саясатын құрастырудағы қабылдайтын негізгі нормативтік құжаттар.
Методиканы қамтамасыз етуге мыналар анықталады:
1.Типтік план бойынша бухгалтерлер жұмыстар жоспарын жасау, сол жұмыс
шоттары бойынша шаруашылықты басқарып ұйымдастыру үшін және шаруашылық
мәліметтерін сыртқы пайдаланушылар үшін аналитикалық және синтетикалық
субъесептер анықтау.
2.Шаруашылықта қолданатын арнайы және әр салымдарды қамтитын бастапқы
құжаттарды белгілейді.
3. Шаруашылықты күнделікті ағымдағы бақылау жұмыстар жүргізу моделін жасау.
4. Шаруашылықтың міндеттемелері мен бағалау және инвентаризация жүргізудің
технологиясын жасау.
5. Құжат айналымнық ережесін мәліметтерін қорыту және мәлімет жинау
жолдарын анықтау.
Шаруашылықта бухгалтерлік есепті аспекті ұйымдастыру негізінде сол
шаруашылықтың бухгалтерлік есептің қай формада жүргізуді анықтайды.
Бухгалтерлік құрылымын қандай бөлімнен тұратындығын және бухгалтерлік
персонал орындайтын міндеттемелерін анықтау. Бухгалтерлік есеп негізінде
басқару және қаржылық есепті ұйымдастыру бөлімінде мына обьектілер есепке
алынады.
- Негізгі құралдар
- Материалдық емес активтер
- Тауарлы-материалдық запастар
- Ақша қаражаттары
- Есеп айрысу жұмыстары
- Уставтық капиталды есептеу
- Басқа да активтер мен пассивінде есепте жүргізіледі.
Бұл бөлімінде бас кітап толтыру, баланс жасау, қаржылық есеп жасау,
салық есебін жүргізу, бюджетпен есеп айрысу жұмыстары жүргізеді. Қаржылық
бухгалтерия басқару бухгалтериясына өнім өндіру мен байланысты шығындарды
қорытындылап береді. Басқару есеп бөлімінде сол шаруашылықты басқару үшін
керекті мәліметтер дайындап өндіріс немесе өндірістік есеп жүргізеді,
өндірістік есеп негізінде шаруашылықта өндірістік өнімдермен орындайтын
қызметтері мен жұмыстарына кеткен шығындарды бухгалтерлік есепті дұрыс
ұйымдастыру үшін әр бухгалтердің орындайтын есеп қызметтерінің орындайтын
міндеттерін тағайындау мынадай 3 түрге бөлінеді.
1. Міндеттемелер әрбір есеп бөлімдеріне қарай бөлінеді:
А) есеп айрысу
Б) өндірістік бөлім
В) сату бөлімі
Г) жалпы білім
2. Функционалды есеп персоналдардың бөлуі бұл әдісте бір-бір есеп топтары
бірыңғай есеп жұмыстарының бірге жүргізеді. Бухгалтер персоналдарын
орындайтын міндеттемелерін тағайындау үшін олардың орындайтын қызметінің
инвенторизациясын жасау керек. Бухгалтерия жұмыстарын ұйымдастыру түрлері
және онда істелген есеп қызметін сол шаруашылықтың көлеміне және
техникалық құралдармен қамтамасыз етуіне байланысты.
3. Техникалық қамтамасыз ету. Бухгалтерлік техникалық қамтамасыз ету
дегеніміз – есеп саясатын методикалық және ұйымдастыру аспектілерінің
орындау үшін қолданатын процедураның қорытындысы, ол процедураға
жататындар:
а) Шаруашылықта жасалқан бухгалтерлік есеп шотын жұмыс жоспарын пайдалану
үшін жасалған инвестициялар.
Бухгалтерияның әрбір бөлімінде толтыратын бастапқы құжаттарының
формасы мен альбомы есеп жұмысында қолданатын техникалық құралдар.
Шаруашылықта тағайындалған синтетикалық және аналитикалық есептің
бухгалтерияның профессионалдық деңгейлері, класификациясы есеп процестің
оптилизациялаудағы әр түрлі техникалық ұйымдастыру және санитарлық
гигиеналық қорлар.
Б) Шаруашылық күйінде қолданатын бақылау әдістері
В) Бухгалтердің ұжымдағы өндірістік қарым-қатынасының мәдени деңгейі.

2.1. Сатылған өнім және көрсетілген қызметтердің өзіндік құнының
есебі

Сатылған тауарлардың, жұмыстардың және қызметтердің өзіндік құнын
есепке алуға 7000- Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік
құны деп аталатын бір топ шоттары арналған, оған мынадай синтетикалық
шоттар жатады.
7000-Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны
шоты. Бұл шот өнім өндіретін, жұмыстар істейтін және қызметтер көрсететін
материалдық өндіріс салаларында қолданылады және босатылған (жөнелтілген)
өнімнің, орындалған жұмыстың, көрсетілген қызметтердің нақты өзіндік құнын
есепке алуға арналған.
7000-Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны
шотқа сатылған дайын өнім түрі бойынша субшоттар ашылуы мүмкін, бірақ
мұндай шешімдер есеп саясатында көрініс табуы тиіс.
Төменде 7000-Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік
құны шоты бойынша жасалатын шоттардың корреспонденциясы келтіріліп отыр.
Қатар Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, Шоттар
№ теңге корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Бұйрық- накладнойларының негізінде,300000 7010 1320
қоймадан нақты өзіндік құны бойынша
босатылған дайын өнім сомасына
2 Тапсырыс берушілерге орындалған 120000 7010 8010 8030
жұмыстармен қызметтер актысы
бойынша өткізілді
3 Босатылған тауарларға, орындалған 600000 1210 6010
жұмыстарға жэне көрсетілген
қызметтерге толтырылған салықтық
шот-фактуралар жэне есеп айырылысу
төлеу құжаттары сатып алушыларға
ұсынылды: - келісімді бағалар
бойынша
4 -ҚҚСсомасын 13% 96000 1210 3130

7000 - Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны
шотының дебетінде сатылған тауарлардың, жұмыстардың және қызметтердің
өзіндік құны еспке алынады да, ал есепті кезеңі аяғында осы шоттың
кредитінен 5400 - Бөлінбеген табыс шотының дебетіне жазылады. Осы жазудан
кейін 7000 - Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны
шоты жабылады.
7000-Сатылған өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны
шоты. Бұл шот негізінен сауда, жабдықтау-сату, делдалдық және сауда
кәсіпорындарында қолданылады. Сатып алынган тауарларды сатуды жүзеге
асыратын экономиканың басқа салаларындағы кәсіпорында да пайдаланылуы
мүмкін.
Сатылған тауарлардың өзіндік құнына 7000 - Сатылған өнімнің және
көрсетілген қызметтердің өзіндік құны - шоты дебеттелініп 1330 -
Тауарлар шоты кредиттелінеді. Есепті кезеңнің аяғында 7000 - Сатылған
өнімнің және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны дебетінде есепке
алынған сома, осы шоттың кредитінен 5400 Бөлінбеген кіріс - шотының
дебетіне жазылады, 7000-шоты есепті кезеңнің аяғында жабылады.
2400 - Негізгі өндіріс, 8030 - Қосалқы өндірістер шоттарында
орындалған жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны есепке
алынып, сол жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің өзіндік құны есепке
алынып, сол жұмыстармен қызметтердің сатылуына қарай 7010 шоттардың
дебетіне жазылып отырады. Есепті кезеңнің аяғында орындалған жұмыстар мен
қызметтердің сатылуы бойынша жұмсалған нақты шығындардың сомасы 7010-
шоттардың бұл бөлімшенің шоттары өткізілген активтердің барлық түрлерінің
өзіндік құны, сондай-ақ бағам айырмашылықтарынан алынған сомалар туралы
ақпаратты жинауға арналған.
7410 - Активтердің шығуынан алынатын шығыстар шоты сатылған
материалдық емес активтердің құны туралы ақпаратты жинақтауға арналған.
7410 - шоты бойынша жасалған шоттардың корреспонденциясы төменде
келтірілген.
Шоттар
Қатар Шаруашылық операциялардың мазмұны Сомасы, корреспондентциясы
№ тенге
дебет кредит
1 2 3 4 5
Сатылған материалдық емес активтер 30000 2740 2730
өзінің белгіленген
тәртібінде есептен шығарылады:
материалдық емес активтердің өз
сатушысында болған кезінде оны
пайдаланғаны үшін, есептелген тозу
сомасына
- сатылған материалдық емес
активтердің қалдық құнына (тозу
сомасы бастапқы
құнынан алып тасталады) 27000 7410 2730
Материалдық емес активтерді
сатуға
2 байланысты шыққан шығыны жыл
аяғында
жиынтық табыс шотында 270000 5410 7410
көрсетіліп жазылады

7411-Активтердің шығуынан алынатын шығыстар шоты – бұл шот сатылған
негізгі құралдардың құны туралы ақпараттарды жинақтау үшін пайдаланады.
7015-Жалға байланысты қызметтің өзіндік құны шоты. Бұл шот
экономиканың барлық салаларындағы кәсіпорындарда қолданылады. Бұл шоттың
дебетінде жалға байланысты келісім-шарт талаптары бойынша жалға берушінің
есебіне жатқызылатын басқа да шығындар (объектілерді бұзып, тасымалдау
шығындары, объектілерді құрастыру және іске қосыу шығындары,
қызметкерлердің іс сапарларының шығындары т.б.) есепке алынады.
Есепті кезеңнің аяғында 7015- шотта есепке алынған шығындар 6200-
шоттың дебетіне көшіріліп жазылады да, 7015 шоты жабылады.
7017-шот- Сатылған ұйымның көрсететін қызыметтің өзіндік құны. Бұл
шот сақтандыру төлемінің синтетикалық есебіне арналған, оның дебетінде
сақтандыру жағдайының болуы мен төлем ақының төленетін сомасы, сондай-ақ
сақтандыру келісімшарт мерзімінен бұрын бұзылған жағдайда сақтандырушыға
төленетін сомасыда көрніс табады. Жоғарыда аталған, яғни төлемге арналған
сомасын есептеу бухгалтерлік есепте 7010 шотының дебетінде және 4430
шотының кредитінде көрініс табады, одан әрі қарай сақтандыру төлемі
төленген кезде қаражаттарының шоттары кредиттеліп. Сонымен 4430 шоты
дебеттеледі. Есептік кезеңнің соңында 7010 шотта ескерілген сома 5410
шоттың дебетінде есептен шығарылады да, 7017 шотта жабылады.
7010 шоты бойынша жасалынатын талдау есебі сатылған ұйымдардың,
жұмыстардың, қызметтердің атаулары, не түрі бойынша ұйымдастырылады, ал бұл
сату нәтижелерін талдау үшін қажетті. Талдау есебі үшін тізімдемелер
пайдаланады, оларды ай ішіндегі және де жыл басынан бері сатылған өнімнің,
жұмыстардың және қызметтердің санымен өзіндік құны көрсетілуі тиіс.
Негізгі емес қызметтер бойынша шығыстардың есебі. Негізгі емес
қызметтердің шығыстарын есептеу үшін 7400 Басқа да шығыстар деп аталатын
бөлімше шоттары арналған.
Қатар Шаруашылық операциалардың мазмұны Сомасы, Шоттар
тенге корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Сатылған негізгі құралдар белгіленген 200000 2420 2412
тәртіпте есептен шыгарылады:
- негізгі құралдар өзінің сатушысында
болған кезде, оны пайдаланганы үшін,
есептелінген тозу сомасына
- баланстық құнына (тозу сомасы 800000 7111 2412
бастапқы құнынан алынып тасталынады)
2 Негізгі құралдарды сатуға байланысты 800000 5410 7411
шыққан шығыны жыл аяғында жиынтық
табыс шотына көшіріліп жазылады

7411- шоты есепті жылдың соңында жазылады.
7412-Активтердің шығуынан алынатын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.