Двигательдің экологиялық тазалығын есепке алатын сараланған салықтар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

САЛЫҚТЫҚ РЕТТЕУ

Салықтар - экономиканы мемлекеттік реттеудің бірден-бір элементі

Қазыналық (фискалдың) қызметінен басқа, салықтар мен алымдар жүйесі қоғамдың өндіріске, оның құрылымына және ғылыми-техникалық прогрестің өсу қарқынына экономикалық әсер ету тетігі болып қызмет атқарады. Салықтар арқылы іскерлік белсенділікті ынталандыруға немесе керісінше, шектеуге болады, демек кәсіпкерлік қызметтің біреуінің немесе басқасының дамуы, өндіріс шығындарының төмендеуіне жағдай туғызады және әлемдік нарықта ұлттық кәсіпорындардың бәсекелестік қабілеттілігін арттыру үшін жеке меншік кәсіпорындардың айналысын қамтамасыз етеді. Салықтың көмегі арқылы қолдаушылың экономикалық саясат жүргізуге болады және тауарлар нарығының еркіндігін қамтамасыздандыруға болады.

Салықтар шығыстық бөлім арқылы экономикаға қаржылық әсер ету мүмкіндігін қамтамасыз ете отырып, мемлекеттік, аймақтық және жергілікті бюджеттердің негізгі кіріс бөлігін қалыптастырады.

Ұлғайтылған қайта өндіріс процесіне мемлекеттік қаржы-бюджеттік тетігінің ықпал ету бағыты төмендегідей: бюджеттік субсидия, мысалы, бөлшек сауда бағасын сүйемелдеу үшін жылдық (артық) ауылшаруашылың өнімдерін сатып алу, экономикаға мемлекеттік инвестиция жасау; дотация немесе көмек қарыз түрінде кәсіпорындарга тікелей субсидия беру, несиелік саясат. Мемлекеттен несие алу компанияның меншікті қаржыларының босауына және қауіптен (банкрот болу қаупінен) құтылуына, қажеттілігіне қарай ақша-несиелік шектеулікті енгізуіне ықпал жасайды. Бұған бағаны, тұтынушы несиесінің шарттарын, несиені шектеуді, валюталық бақылауды, лицензиялауды реттеу жатады.

АҚШ үкіметі соғыс уақытында болат, мыс, алюминийге лицензия беруді, жеке меншік сауда туралы заңдарды, өнімді стандарттауды, мемлекеттік арбитражды, тресттерге қарсы заңдарды қабылдауды, ғылыми-зертеулік және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды қаржыландыруды және салық саясатын жүзеге асырды.

Бұдан басқа, мемлекет, артық өндірілу дағдарысы кезінде тауар өндірісіне шектеу қою арқылы реттеушілік саясат жүргізеді. Сонымен қатар мемлекет қоғамдың жұмыстарды ұйымдастыруды өзіне алып, субсидия мен арзан несиенің берілуіне көңіл бөледі.

Қазіргі кезде экономикалық бағдарламалау дамып келеді. Ол шаруашылық міндеттердің қойылуын болжайды және оларды шешу жүйесін тағайындайды. Негізгі мақсаты - мемлекеттік іс-шаралардың үйлесімділігі, инвестицияларды реттеу, несиені бөлу, бюджеттің бағытталуын анықтау, мөлшерлеме пайызы мен несие ережелерін өзгерту арқылы ақша нарығын басқару, жалақы және әлеуметтік мұқтаждың саласындағы саясат және т. б. Экономикалық бағдарламалау мемлекет рөлінің одан әрі жоғарылауына әкеледі. Ұлттық экономиканың белгілі бағытының қандай да бір өзгерісі - инвестициялық саясаттың мемлекеттің араласуынсыз болуы мүмкін емес. Үкімет тағайындайтын қаржылық жеңілдіктердің шарттары бірінші кезектегі міндеттерді шешу қажеттілігіне сәйкес жеке шаруашылық салаларының дамуына жол ашады.

Болжау жасау экономикалық бағдарламалаудың бірінші кезеңі болып табылады, яғни ол - экономиканың болашақ дамуына объективті түрде баға беру.

Экономиканы реттеуге жергілікті басқару органдары белсенді қатыстырылады, олардың басымдылығы шамамен мынадай: қалалардың кірістік базасының өсуі (салық базасының нығайтылуы), жұмыс істейтін кәсіпорындар мен жұмыс орындарының сақталуы, балансталған экономиканың сапалы өсуі, индустриалдық және коммерциялық базасының дамуы, жағдайы нашар шалғай аудандарға көмек көрсетуі.

Бірқатар елдерде белгілі аймақтарға, мысалы, қаланың шалғай (шеткері) аумағына жұмсалатын инвестицияны ынталандыру қолданылады. Экономикасы нашар дамыған аудандарда өндірісті жаңарту мен қайта құруға капитал салу ынталандырылады.

Кейбір жағдайларда инвестицияға салық салынбайтын үстеме төленеді. Бұл үстеме жалпы капиталдың салым көлемінің 10%-дайы болуы мүмкін. Үстемеге байланыссыз немесе оған қосымша бюджеттен капиталдық салымдарға тікелей субсидия төленуі мүмкін. Бірақ субсидияға салық салынады. Бұл, мысалы, Германияда кеңінен қолданылады.

80-жылдардың екінші жартысынан бастап, көптеген елдерге жаңа жоғары технологиялық өндірісті құруды ынталандыру әдістері қолданылды. Ескі өндірістік аудандардың көбінде ескірген индустралдық құрылымдық шаруашылық болды. Өткен жылдарда олар жоғары дамығандар қатарына жатты, бірақ ғылыми-техникалық революцияның әсерінен бұрынғы алдыңғы қатарлы салалар құлдырауға ұшырап, одан әрі аймақтың экономикалық өсуін анықтай алмады.

Мысалы, Ұлыбританияда осындай аймақтарға: Уэльс, Шотландия, Англияның солтүстік ауданы, солтүстік Ирландия, Корнуэлл, Мерсисайд жатады, Бельгияда - бұл таскөмір және металлургия өндіру аудандары; АҚШ-та - солтүстік шығыстағы тоқыма өндірісі дамыған жаңа Англияның кейбір штаттары. XX ғасырдың екінші жартысында осы аудандарда өндірістің бағытын өзгертіп, инфрақұрылымы жаңартылған және жұмыс күні қайта маманданған жаңа алдыңғы қатарлы өндірісті дамыту міндеті тұрды. Осының бәрін жүзеге асыру, тек салықтық жеңілдіктер және басқа да қаржылық әсер ету әдістерін кеңінен қолданатын мемлекеттік реттеу арқылы мүмкін болды.

Сонымен, Ұлыбритания, Франция, Италия, Нидерланды, Норвегия мемлекеттік инвестициялары дамытылуға жататын аудандарға қолданған, мысалы, субсидиялар мен арнаулы мақсаттағы қаражаттар мемлекет меншігіне айналдырылған салалардың кәсіпорнын орналастыруға, кәсіпкерлерге арендаға (жалға) немесе қолайлы қаржылық шарттар негізінде уақытша меншіктену салығынан босатылып сатылатын кең мақсатта қолданылатын өндірістік ғимараттардың құрылысына.

Германияда шығыстағы жерлерге капиталды инвестициялаушы фирмалар ірі салық жеңілдіктерін алады. Болат балқыту өндірісі орналасқан Рур облысы салықтық жеңілдіктерге сүйенеді. Ауылдың жерлерде заман талабына сай өндірістің дамуы ынталандырылады. Люьек қаласының ескі кварталдарының сақталуы оларды қалпына келтірумен айналысқан фирмаларға ірі салық жеңілдіктерінің берілуімен байланысты.

Грецияда Фракия облысы мен аралдарға берілетін инвестициялар салық жеңілдіктерімен ынталандырылады. Экономикалық қызметті жандандыру үшін мынадай қаржылық әсер ету нысандары қолданылады: өндірістегі капиталдық салымдарды субсидиялау, жеке аудандар үшін электроэнергия мен суға жеңілдетілген тариф тағайындау арқылы бағаларды субсидиялау, жеңілдік шарттары бар несие - пайызы төмен қарыз, ұзақ мерзімді қарыз, несие бойынша дотация.

Кейбір елдерде, мысалы, Германияда, Францияда бірқатар муниципалитет аумақтарында әрбір қайта құрылған жұмыс орнына салық жеңілдіктерін қолдана отырып, арнаулы бюджеттік үстеме енгізілген. Жергілікті басқару органдары жаңа шаруашылық саласына жұмыс күшін дайындауда шығынның біршама үлесін көтереді. Бұдан басқа, өзінің жұмысшыларын, қызметкерлері мен мамандарын дайындау мен қайта дайындауды өздігінен ұйымдастырған кәсіпорындар салық жеңілдіктерін алады.

Экономиканың дамуына қаржылық әсер ету ынталандырушы болып қоймай, сонымен қатар тежегіш те болады. Мұндай қажеттілік алдымен халық пен өндірістің шоғырлануы жоғары аудандардың дамуын реттеу үшін туындайды. Халықтың және шаруашылық объектілерінің шектен тыс шоғырлануы қоршаған табиғи ортаның, халық қоныстануының, ресурстармен қамтамасыз етілудің және басқа мәселелердің асқынуына әкеліп соқтырады. Жаңа шаруашылық қызмет түрлерінің дамуына мүмкіндік беретін арнаулы өндірістік ғимараттардың құрылысын салу қажет. Әрине, ыңпал ету шараларына тұрақты және уақытша жергілікті салықтардан босату да жатады.

Мемлекеттік және жергілікті органдар экономикалық инфрақұрылымға капиталдың салымдардың айтарлықтай бөлігін жұмсайды. Бұл салымдар пайда табуға бағытталған, бірақ жанама жолдармен жеке капиталдың пайдасын көтеруді қамтамасыз етеді. Ең алдымен бұл, көлік коммуникацияларының құрылысы мен олардың қызметін сүйемелдеуге, байланыс желісіне, сумен қамтамасыз етудің өндірістік жүйесіне, тазалаушы құрылғыларға, жер төлімдеріне өндірістік құрылыс салуға, дайындауға жұмсалатын шығындар.

Қосымша салық салу немесе кәсіпкерлік қызметті лицензиялау мемлекет пен жергілікті басқару органдарының тарапынан атқарылатын негізгі тежеуші шаралар болып табылады. Осындай жағдайларда қосымша салық салу Нидерландыда, Жапонияда қолданылады.

Германияда тұрақтандыру салығын енгізу қолданылады. Ұлыбритания, Франция, Италия лицензиялауға аса көп көңіл бөледі. Бұл ретте лицензиялауды қосымша жергілікті салық -лицензиялық алым түрінде қарастыру керек. Жапонияда мәселе жер салығы мөлшерлемесін манипуляция жасау арқылы шешіледі. Салықтарды көтеру тежеудің тиімді және баянды құралы болып табылады. Тағы бір әдіс - ол салық жеңілдіктерін алып тастау.

Кейде жаңа салықтарды енгізу тек реттеушілік мақсатты көздейді. Мысал ретінде, Германияда ғасыр басында енгізілген және әлі күнге дейін сақталған сірке қышқылына салынатын салық. Оны жасанды сірке қышқылын жасау және осы мақсатта шарапты шығындауды тыю қажеттілігі тудырған болатын. Аталған салықтан түскен ақшалай қаражаттар оны алуға кеткен шығынды әрең-әрең жапты. Бірақ техникалық міндет шешілді және реттеушілік экономикалық мақсатңа қол жеткізілді. Салық бүгінде Германия бюджетіне бар-жоғы бірнеше миллион марка ғана әкеліп, тек тарихи мұра ретінде сақталып отыр.

Ал қазіргі заман талабына сай мысал, тағы да сол Германияда салықты өсірудің көмегімен тек экономикалық қана емес, сондай-ақ әлеуметтік міндеттер шешіледі. Темекі акцизінің күрт өсуі темекі шекпейтіндердің қатарының өскенін көрсетті.

Батыс елдерінде салың арқылы экология мәселесі де шешімін табады. Өз уақытында Германия өнеркәсібі автомобильдердің катализаторлармен жарақталу шешіміне қарсылық көрсетті. Сол кезде катализатормен жарақталған автомобильдерге салынатын салық күрт төмендетілді. Катализаторы бар автомашиналар қолданатын жанармай түрлеріне акциздік алымдар төмендетіліп, сонымен қатар ескі двигательдерде қолданылатын, құрамында қорғасын және басқа да қоспалары бар жанармай түрлерінің акциздері көтерілді. Осылай катализаторларға жұмсалатын қосымша шығындар "өтелді".

Қазір Германияда автомобильдерге салынатын салық екі факторға байланысты: цилиндр көлеміне, яғни двигательдің қуатына және катализатордың барлығына (немесе жоқтығына) . Сонымен, двигатель цилиндрінің көлемі 100 текше дециметр (дм ³ ) болса, катализаторы бар автомобиль иесі - 13 марка 20 пфенниг, ал катализаторсыз - 30 марка төлейді, қуаты аздау, катализатормен жабдықталған машиналар иелері салықтан босатылады.

Двигательдің экологиялық тазалығын есепке алатын сараланған салықтар АҚШ-та 70-жылдардан бастап, ал қазір барлық жерлерде қолданылады.

Мемлекет экономиканың дамуына ңаржылық әсер етуді бағаның құрылуы арқылы да жүзеге асырады. Мысалы, Еуропалық Одаққа кіретін елдерде ауылшаруашылық өнімдерінің сатып алу бағасы нарықтық өдістермен ғана емес, көбіне Брюссельде орналасқан ЕО-ның басшылық органдарының нұсқауы бойынша тағайындалады. Айта кететін жағдай: ол өнім өндірудің нақты өзіндік құнынан едәуір асатын бағаның жеткілікті жоғары деңгейінің белгіленуі. Мұнымен 2 мақсатқа қол жеткізуге болады: фермерлерді сүйемелдеу және азық-түлік өнімдерін тиімді қолдану.

Жасанды түрде белгіленген жоғары бағалардың арқасында өнім тиімді жұмсалады, сұраныс шын мәніндегі тұтынудан аспайды, тіпті кейбір артықшылық дефицитті (тапшылықты) болдырмайды.

Тағы бір жағдайды еске сала кетуіміз керек: дамыған елдердің экономикасы кәсіпкерлік қызметтің еркіндігіне негізделген.

Бәсекелестік - нарыңтық тетік ресурстардың бөлінуін реттейді жөне тауарларды өндіруге жұмсалған шығындарды көрсетеді және орташа пайда шамасын есептегенде бағалардың тепе-теңдік деңгейде тағайындалуын қамтамасыз етеді. Бұл қалай жүзеге асады?

Бәсеке жағдайында компаниялар өз тауарлары мен көрсететін қызметтеріне еркін баға белгілей алмайды. Олар осындай тауарлар мен ңызмет көрсетулерді ұсынатын басқа фирмалар мен кәсіпорындар белгілеген бағаларды ескеруі тиіс. Бәсекелестік нарық тұтынушыға таңдау мүмкіндігін береді және бұл оның басты қасиеті. Сатып алушы үшін күрес барысында бағалар өндірістік шығындарға жақын деңгейге дейін төмендейді.

Дегенмен, монополия пайда болғанда нарықтық тетік (механизм) жұмыс істемейді, бұл ресурстардың тиімді бөлінбеуіне, қолданбауына және бағаның өсуіне әкеп соқтырады. Мысалы, Германия Екінші дүниежүзілік соғыстың аяғына дейін үлкен экономикалық және саяси қуаты бар ірі картельдердің елі болды. АҚШ-тың шаруашылық өмірінде де монополиялар рөлі сезілді.

Монополия теория бойынша нарықта тауар жабдықтаушы жалғыз болған жағдайда қалыптасады. Мұндай нарықта бәсеке болмайды, себебі бәсекелестер жоқ. Монополистер нарықты толығымен қамтамасыз етеді, ол өз тауары үшін кез келген бағаны белгілей алады немесе оны кез келген мөлшерге жеткізе алады. Бұл екі шараны бір уақытта атқару мүмкін емес, себебі бағаны көтергенде сұраныстың шектеушілік қызметі іске кіріседі. Монополиялардың құрылуы әр түрлі себептерге байланысты болуы мүмкін.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.