Өлім жазасы өте ауыр жаза

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ӨЛІМ ЖАЗАСЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ

Бұл тақырыптың өзектілігі қазіргі кездегі өлім жазасын қолдану не
қолданбау көкейкесті мәселелердің бірі болып отыр. Себебі өлім жазасын
қолдаушылардың көптігі және бұл жазаның түрі әлі күнге дейін аса қауыпті
қылмыскерлерге тиімді әдіс ретінде қолдану болып отыр. Сол себепті бұл
саясаттың әлі күнге дейін тиімді шешімін таба алмай отырғандығымен
анықталады. Өлім жазасын қолдануға қатысты көзқарас қандай екен деген
сұрақтың тууы заңды құбылыс. Бұл сұраққа мәселенің күрделілігіне байланысты
бірден жауап беру оңай емес және объективті болу үшін өлім жазасының
жағдайына салыстырмалы талдау жүргізе отырып, олардың қылмыскерлер
тұлғасына әсер ету салдарын бағалай білген жөн.
Өлім жазасы – заңмен рұқсат етілген адамды өмірінен жасаған қылмысы
үшін жазалау.
Өлім жазасы бар дамыған мемлекеттерде алдымен сот болады. Жазалауды тек
мемлекеттің уәкілетті тұлғасы ғана жүзеге асыра алады, өйткені бұл әрекет
өлтіру болып табылады және заңмен қудаланады.
Қазіргі уақытта өлім жазасының келесі түрлері қолданылады: ату, таспен
атқылау, асу, өлім инъекциясы, электр орындығы.
Өлім жазасының көне түрлері: газ камерасы, бас кесу(гильотина),
төрттеу(четвертование), дөңгелету(колесоваеие), батыру(утопление), тірідей
өрттеу, тірідей көму, қабырғаға асу, қазыққа отырғызу, темір бикеш.
Бірақ біз негізінен қазіргі кездегі қолданылатын өлім жазаларына
тоқталайық.
Ату жазасы – өлім жазасының кең таралған түрі. Кеңес дәуірінде
жазалаудың бірі ретінде, және соттан тыс күш қолдану болып табылған(30-шы
жылдардың басы 50-ші жылдары). Ату – бұл өлім жазасының түрі, оны атыс
қаруы арқылы өлімге кесіледі. Көп жағдайларда өлімге үкім шығарылғанды
қабырғаға тұрғызады немесе бағанаға байлайды. Көбінесе оған көздерін байлау
бойынша таңдау беріледі. Ресми ату жазасы бірнеше мергендердің қатысуы
арқылы жүргізіледі де, олар бұл әрекетке өз еріктері бойынша емес,
керісінше бұйрық бойынша жүзеге асырылады. Сонымен қатар кейде ар –
ұждандарын жеңілдету үшін атыс оқтарын бос оқтармен ауыстырып қояды.
Сондай кезде мергендердің қайсысы өлім жазасын орындап, атқандарын білмей
қалады (көне түрі – тас атқылау). Атудың бірден – бір түрі бұл желкеге ату.

ГДР-да ату 1987 жылға дейін өлім жазасының ресми тәсілі ретінде болды.
Кеңес Одағында ату жазасының ең ауыр түрі ретінде қолданылды. АҚШ-та ату
қордағы тәсіл ретінде 2 штатта – Айдахо мен Оклахомада қолданылады.
Таспен атқылау(тас лақтыру) – шариғат қолданылатын кейбір мұсылман
елдерінде жазалаудың дәстүрлі түрі, ең ауыры бұл өлім жазасын орындау.
Мысалы, Суданда 1983 жылы олар жаңа Қылмыстық Кодекс қабылдады, ол
толық шариғат заңдарына негізделген. Таспен атқылау(лат. lapidatio) – өлім
жазасының көне түрі, ол көне парсыларға, иудейлерге, гректерге белгілі.
Тиісті уәкілетті заңды тұлғаның шешімі бойынша(хан(патша) немесе сот),
азаматтар жиналып, кінәліге ауыр тастар лақтырып оны өлтірген.
Қазіргі уақытта таспен атқылау кейбір мұсылман мемлекеттерінде
қолданылады.
Тиісінше өлім жазасына үкім шығарылғанды тізесіне дейін жерге көмеді
де, оны ақ матаға орайды. Тастар жұдырықтан үлкен болмау керек, себебі
құрбан өте тез өліп қалмау керек.
Асу – өлім жазасының белгілі бір сатыдағы тәсілі болып табылады.
Ресейде тұңғыш рет 1649 жылы Собор жинағында заңды түрде болды. Бұлай
жазалау ең масқара түрі болып есептелетін. Асу жаппай қорқыныш тудыратын
әдіс ретінде қолданылатын, себебі асылғандардың денелері көбінесе аспаларда
халыққа көрінетін жерлерде бірнеше күндерге дейін қалатын.
Ресейде XIX ғасырдың басы мен XX ғасырларда асу саяси қылмыскерлерді
жазалаудың түрі ретінде қолданыста болды.
Кеңес дәуірінде асу Ұлы Отан Соғысының аяғында отан сатқындары мен
халық жаулары деп атанғандарына қайта жаңғыртылып, бірақ ол Қылмыстық
Кодекске енгізілмеді.
Асу – бұл механикалық асфиксия, мойындағы тұзақтың қысылуы нәтижесінде
пайда болады. Көбінесе тұзақ сақина тәріздес, түйін, оның бос болатын соңы
мықтап қозғалмайтын етіліп бекітіледі. Асу өлім жазасының бір тәсілі
ретінде қолданылады.
Өлім инъекциясы – АҚШ-тың кейбір штаттарында өлім жазасын орындаудың
тәсілі болып саналады. Сотталғанға күре тамырының ішіне бірнеше
препарттардың комбинациясын салады да, соның әсерінен оның есі жоғалып,
соңында жүрегі тоқтайды.
Электр орындығы – АҚШ-та өлім жазасына кесудің түрі болып саналады. Бұл
жазалаудың түрі өзінің аты айтып тұр, жоғары кернеудегі электр тоғы электр
орындығы арқылы өтеді. Алғаш рет 1890 жылы қолданылды.
Бас кесу – өлім жазасының бір түрі, басты кесуден тұрады. Францияда
өлім жазасын алып тастағанға дейін қолданыста болды (1981). Қазіргі кезде
Бельгияның заңнамасымен бекітілгендей 1950 жылдан бастап өлім жазасын
қолданбайды, сонымен қатар тағыда 6 мемлекеттерде де өлім жазасы алынған.
Францияда гильотина қолданылған, ал араб мемлекеттерінде басты
найзамен(қылышпен) кескен. Кейбір мәліметтерде тәжірибе жүзінде бас кесу
әлі күнге дейін Сауд Арабиясында қолданыста. Бас кесу(басшы, бас деген
сөзден) – бұл басты денеден физикалық түрде оны ажырату. Бас кесу қасақана
түрде болуы мүмкін. Ол өлтірудің тәсілі немесе өлім жазасын орындау кезінде
болуы мүмкін. Өлім жазасы балтамен, найза(қылыш), пышақ немесе гильотинамен
орындалады.[1]
Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі бойынша осы аталған өлім
жазасының түрлерінен ату жазасы көрсетілген. Енді осы аталған өлім жазасы
Қазақстан Республикасының Қылмыстық атқару Кодексі бойынша нақты қалай
орындалатынын көрейік.

Өлім жазасы Қылмыстық заңның Ерекше бөлімінің баптарында керсетілген
реттерде, сотталған аса ауыр қылмыстарды жасаған жағдайда және ол сотталған
"енді түзелмейтін, қоғамға пайдасыз адам" деп танылғанда, ең ауыр жаза
ретінде қолданылады. Қазақстанда өлім жазасы әйелдерге, сондай-ақ 18 жасқа
толмай қылмыс жасағандарға және сот үкім шығарған кезде 65 жасқа толған ер
адамдарға тағайындалмайды. Өлім жазасы кешірім жасау тәртібімен, жазаны
ерекше режимдегі түзеу колониясында өтеу арқылы, өмір бойы бас
бостандығынан айырумен немесе 25 жылға бас бостандығынан айырумен
ауыстырылуы мүмкін.
Өлім жазасы үкім күшіне енген сәттен бастап, 1 жылдан кейін орындалады.
Бүл мерзімде үкімді жеңілдететін сотқа белгісіз жағдайлар ашылып, жеңіл
жазалардың бірі тағайындалуы мүмкін.
Өлім жазасына сотталған адам жеке адамдық камераға орналастырады және
сол камерада тамақтанады, олар сыртқа сейілдеуден басқа уақыттарда сыртқа
шығарылмайды. Камера қаралып, тінтіліп отырады.
Сотталған, үкім занды күшіне енгеннен кейін, Қазақстан Рес-
публикасының Президентіне кешірім жасау туралы өтініш жасай алады.
Өтінішпен бірге, бірінші инстанция сотының үкімі жіберіледі. Сонымен бірге,
Президент әкімшілігіне сотталған туралы мәліметтер және Жоғарғы сот
төрағасының, Бас Прокурордың осы іс туралы қорытындыларының көшірмелері
жіберіледі.
Барлық құжаттарды алғаннан кейін Президент өтінішті қарап, оны
қанағаттандыру немесе үкімді күшінде қалдыру туралы шешім қабылдайды.
Егер сотталған кешірім сұрау туралы өтініштен өзі бас тартса, онда бас
бостандығынан айыру мекемесінің әкімшілігі прокурордың қатысуымен бұл
туралы акт жазады, ол акті — сот үкімін іске асыруға негіз болады.
Өлім жазасы мынандай жағдайларда орындалады:
- сот үкімі заңды күшіне енгенде;
- Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының қадағалау тәртібімен соттың
үкіміне қарсылық жасау үшін негіздердің жоқтың жөне істі қадағалау
тәртібімен қарау үшін де негіздердің жоқтығы туралы қорытындысы болғанда;
- Президент сотталғанға кешірім жасамай, сот үкімін күшінде
қалдырғанда;
- сотталғанның кешірім жасау туралы өтініш беруден бас тартқаны туралы
акті болғанда.
Өлім жазасына кесілген сотталғандарға қылмыстық-атқару кодексінде
көрсетілген құқықтары түсіндіріледі.
Сотталғанның үкім занды күшіне енгенге дейін және енгеннең кейін де,
занда көзделген төртіппен қажетті азаматтық-құқықтық және неке-отбасылық
қатынастарды рәсімдеуге құқығы бар. Бұл қатынастарға өсиет қалдыруды
рәсімдеу, сыйға беру шартын құру сатып алу-сату, некені тіркеу, әкелікті
таныту (туылмаған балаларға да) сияқты шарттар жатады. Сотталған өзінің
істерін жүргізуге басқа адамға сенімхат бере алады. Сенімхат — сотталушы
жатқан мекеменің бастығымен бекітіледі.
Заң көмегін алу үшін сотталған ұзақтығы мен санына шек қойылмай,
адвокатпен және басқа да заң көмегін көрсете алатын тұлғалармен кездесуге
құқылы.
Қажет кезде сотталғанға медициналық көмек керсетіледі. Өлім жазасына
сотталғандарға медициналық көмек камерада көрсетіледі. Мұндай жағдайда
медицина қызметкерлерінің қауіпсіздігі қамтамасыз етілуі керек.
Егер сотталғанға стационарлық емдеу қажет болса, онда сотталғанды
арнайы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.