Құқықтық мемлекеттің ұғымы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

МЕМЛЕКЕТТІҢ ПАЙДА БОЛУЫ

Алғашқы қауымдық құрыстың ыдырауы және мемлекеттің пайда болуының алғы шарттары. Мемлекеттін пайда болуына өзінің сипатына, бағытталуы мен ерекшеліктеріне сәйкес, нысандарын қажет етпеген және мемлекет болғанға дейінгі, баска нысандарды паңдаланып келген алғашқы қауымдық қоғамның даму кезендері тікелей ізашар болып отыр. Экономика мен басқа да тіршілік ету салаларының өте төмен деңгейімен ерекшеленетін алғашқы қауымдық қоғам алдын ала қоғамдық өмірдің жабайы сатысынан объективті түрде өтіп, мемлекеттік деңгейіне дейін «есуі» керек. Ол жануарлар әлемінен енді ғана бөлініп шыққан, өзінің өткен өмірінің ашыкта анық таңбасы бар адамның кеп жағдайда табиғаттың дүлей де сокыр күштерінің алдында дәрменсіз болып қалатындығымен, жағдайды бірден бағдарлай алмайтындығымен, өзінің іс-әрекеті мен қылығының аяғы неге апарып соғатындығын болжай алмайтындығымен сипатталатын. Ол тамақ, киім және басқа тіршілікке кажетті заттарды табудың жетілмеген, дөрекі құралдарын пайдалаңды, соған қарай қоғамда еңбек өнімділігі табыстың жинақталып, осында қалыпқалуына мүмкіндік жасай алмады: ол калдықсыз пайдаланылды.

Осындай өте қиын жағдайларда, тіршілік ету үшін адамдардың алғашында шағын ғана отбасылық кезбе топ құруға, кейінірек - қауымның құрамы бойынша одан әлдеқайда көбірек болып топтасуы қажет болды. Бұл топтар негізінен туыстық қатысы бар адамдардан құрылды. Кезбе топтың немесе қауымнын мүшелерімен туыстық қатысы адамдарға сенімсіздік көрсетіліп, олар ортаға жіберілмеді. Біртіндеп коғамның негізін салған рудың адамдары бөлектеніп шыға бастайды. Ол үшін олардың мынадай ерекшеліктері болуы керек болды:

1) сол кездегі іс-әрекеттің негізгі салаларын қамтуға мүмкіндік беретін қоғамдық өмірдің өзіндік бір нысаны ретінде ортақ шаруашылыкты жүргізе алатын, ұжымдық тұтынуды жүзеге асыратын, ұжым мүшелерінің қажетін қанағаттандыратын болуы керек;

2) туыстық жағынан аса жақын емес, сондай-ақ таяудағы мақсат, мүдделері де бөлектеу ру мүшелері айтарлықтай ұйымшылдық көрсетіп, бір біріне көмектесіп, қауіп-қатерден бірлесіп қорғануы керек; 3) осыған сәйкес руды басқару жүйесі кұрылды: ру тіршілігінің негізгі мәселелері барлык ру мүшелерінің дауысы тең болып саналатын рудың жалпы жиналысында қаралып, сонда шешілді; жалпы жиналыс қандай ла бір коғамдық міндет жүктелетін ру басшысын, әскер басын және басқа да адамдарды сайлайды, сондай-ақ олардың қызметіне бақылауды жүзеге асырады. Барлық қоғамдық міндеттердің ақысыз-пұлсыз атқарылатындығын, тұрақты негізде емес және ру мүшелерінің ұсынысы бойынша кез келген сәтте өзгеріп тұратындығын атап айту аса маңызды, ал кәсіби немесе жартылай кәсіби басқарушы-қызметкерлер түріндегі кандай да бір басқару және мәжбүрлеу аппаратын ру ұйымы білген емес.

Ру адамдар арасындағы алғашқы қауымдық құрылыстың алғашқы ұыымы ретіндегі қоғамдық тұрмыс жүйесін толык қамтыған жоқ - ол небәрі осы жүйенің бір буыны ғана болды. Бірнеше ру фратрийге бірікті, ал бірнеше фратрий тайпа құрды. Кейде тайпалар одағы сияқты бірлестіктерді де кездестіруге болады.

Қазақстан аумағында мемлекеттің пайда болуы. Қазақстанның аумақтық, табиғи-географиялық, топырақ-климаттық жағдайлары, оны мекендеген халықтың ерекшеліктері алғашқы қауымдық құрылыста және одан кейінгі кезеңдерде басқару нысанын калыптастырып, дамытуға, ұйымдастыруға және тіршілік етуін қамтамасыз етуге әсер етті. Далиған кең даланың өзі де алғашқы тобырдың, қауымның, тайпаның бір орында тұрақтамай, үнемі көшіп-қонып жүруіне жағдай туғызғандай еді. Сонымен қатар ұлы дала жері жок көптеген көршілес тайпалар мен халықтардың осында келіп, орнығып, тұрып қалсақ деген көз құртьша да айналды. Қазақстан аумағының көптеген миграциялық тасқындардың түйіскен жерінде, халықтың жер аударылу жолында болғандығьшың да әсері болды. Осының барлығы аталған аумақта мемлекеттіліктің пайда болу процесінің бірқатар ерекшеліктерінің болуына алып келді.

Казақ даласы бір халықтың емес, көптеген халықтың (сақтар, үйсіндер, хундар, сарматтар және т. б. ) мекені болғандықтан бірі екіншісін қуыпшығып, сосын өздері жаңа «келімсектердің» шабуылына ұшырап жатты - ру-тайпалык институттарды мемлекеттікке кайта құру процесінде айкын жүйелілік пен сабақтастықтың болуы кейде қаралмады да. Кейде, мемлекеттіліктің бір халықта пайда болған нышаны соғыстың немесе басқа да бір осындай жағдайлардың салдарынан жойылып кетеді де, белгілі бір уақыт өткеннен кейін басқа халықтарда пайда болады.

Мемлекет механизмінің ұғымы.

Мемлекеттің көп қырлы қызметі өзінің сипаты мен табиғаты, тікелей бағыты мен қалыптасу бағыттары, функциялары мен өкілеттіктері, жұмыс нысандары мен әдістерімен ерекшеленетін әр түрлі мемлекеттік құрылымдар жүйесі арқылы жүзеге асырылады. Оларды комплексті пайдалану мемлекет мұқтажын канағаттандыруға, олардың алдында тұрған міндеттерді шешуге мүмкіндік береді.

Жоғарыда айтылған мемлекеттік құрылымдардың барлығын бірнеше түрге бөлуге болады. Олардың ішінде мемлекеттік механизмнін маңызды буынын құрайтын мемлекет органдарының шоқтығы бөлек. Оның басқа бір буыны болып биліктің айырықша ұйымдастырушылық және ұйымдастыру - мәжбүрлеу құралдары (армия, полиция, түрме, барлау және контр-барлау) табылады. Мемлекеттік құрылымның үшінші бір түріне келетін болсақ (бұл жерде мемлекеттік шаруашылык, әлеуметтік-мәдени және басқа ұйымдар, мекемелер мен кәсіпорындар айтылып отыр), ол мемлекеттің механизміне тікелей кірмейді, тек жанап қана өтеді,

Мемлекет механизміне орасан зор роль берілген. Ол іс жүзінде мемлекеттік билікті жүзеге асыруға міндетті. Барлық биліктік жетекшілік, басқарушылық, бакылаушылық, ұйымдастырушылык және реттеушілік қызмет - мемлекет механизмінің шексіз құқығы. Мемлекетгің саясаты, оның стратегиялык бағыты, тактикалық міндеті мемлекеттің механизмімен жасалып, сонымен түзетіліп, жүзеге асырылады.

Мемлекет механизмінің ерекшеліктері, оны ұйымдастырудың және қызметінің иринциптері. Мемлекет механизмінің маңызды ерекшелігі, оның барлық буындарының ішкі бірлігінің болуы. Бір организмнің (мемлекеттің) бір бөлігі болып отырып, олар бір біріне қарсы келмеулері керек. Керісінше, олар күш біріктіріп, адамдардың түрлі саладағы тіршілік-тынысын қамтып, қоғамды біртұтас басқаруды қамтамасыз етулері керек. Олардың тарапынан алауыздық, мемлекет саясатын жүргізуге қайшы келетін әрекеттер жасау орынсыз болмақ.

Сөйтсе де, мұндай бірлік әр түрлі мемлекеттік органдардың функцияларын араластыру мүмкіндігін білдірмейді. Ол олардың арасындағы құзыретті тиімді бөлісуді жоққа шығармайды, болжайды. Мемлекет механизмінін әрбір буыны өзіне тиісті салада енбекке айқын шек қою мен бөлудің негізінде қайталаушылыққа жол бермей, нәтижесінде мемлекет алға қойған ортақ міндеттерді мемлекет қызметінің түрлі субъектілерінің күшімен орындап шығуды қамтамасыз ететіндей әрекет етуі тиіс.

Мемлекетгің органы және оның мемлекет механизміндегі орны. Мемлекеттің органы мемлекет механизмінің «алғашқы клеткаларының» бірі болып табылады. Мұндай органдардың жиынтығы мемлекет механизмінің басты буынын құрайды. Мемлекеттік органның өзіне тән сипаты мен белгісі аныкталған жағдайда ең алдымен онын мемлекеттің құрылымдық компоненті екендігін негізге алу қажет. Совдықтан мемлекетгің жалпы сипаты (егемендігі, өктемдігі, мемлекеттік аумақ шегіндегі қызметінің жалпы сипаты, адамдардың мемлекетке азаматтык тиістілігі негізінде жалпы халықты камту) мемлекеттік органдардың сипатына өзінін белгісін түсіреді, олардың әрқайсысында өзгеше ұйғарылады. Тұтас нәрсенің бір бөлігі ретінде (мемлекет және оның механизмі) мемлекеттік органда қандай жағдайда да тұтастық сипаты болады. Оның қандай құқықтары болса да, құзыреті басқа құрылымдардың құзыретінен қалай ерекшеленсе де, мемлекеттің атынан, билікті жүзеге асыру құралдарынын бірі ретінде қызмет ететіндігі маңыздыу

ҚҰҚЫҚТЫҚ МЕМЛЕКЕТТІҢ НЕГІЗГІ СИПАТТАРЫ

Құқықтық мемлекеттің ұғымы. Құқықтық мемлекеттің идеясы мен мұраттарын жаппай тарату қазіргі уақыттың құбылысы болды, адамдар бұл құбылыспен мемлекеттік және қоғамдық өмірдің демократияландыру перспективасын, әділдік пен адамгершіліктің жетістіктерін байланыстыруда. Осыған байланысты құқыктык мемлекет ұғьтмын ашу, онын ерекшеліктері мен ерекше сипаттарын баяндау, қоғам өміріндегі ақикат ролін көрсету үлкен теориялық және практикалық мәнге ие болды. Құқықтық мемлекет мемлекеттік басқарудағы құқықтык басымдығы ицеясынан шығып отыр, сондықтан да тек кана ресми органдар мен лауазымды тұлғалардың ниетін емес, сондай-ақ азаматтардың және қоғамдык өмірдің баеқа субъектілерінің құқықтарын, бостандықтары мен мүдделерін қамтамасыз етіп, кепілдік беру қажеттігін де есеретін құқықтық нысандармен әдістерге басымдық береді.

Дұқықтық мемлекеттің ерекшеліктері. Құқықтық мемлекеттің этатистік мемлекеттен принципті айырмашылығын көптеген көрсеткіштер бойынша келтіруге болады:

1. Құқыктық мемлекетте биліктің бүкіл механизмі және әрбір орган, әрбір лауазымды тұлға өз қызметінде жеке алғанда құқықтық принциптер және нұсқаулармен байланысты, өздерінің барлық шараларын солармен сәйкестендіреді. Құкықтык нормалар жұртшылыққа ғана емес, сондай-ақ мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалар үшін де міндетті. Олардың құқық шегінен шығып кетуі мүлде болмайды немесе мүмкін емес нәрсе. Егер этатистік мемлекетте ресми органдар мен лауазымды тұлғалар құқықты екінші кезектегі және өзі үшін міндетті емес деп санайтын болса, мұндай көзқарасқа. құқықтық мемлекет жағдайында жол берілмейді және ол біртіндеп жойылып та. келеді.

2. Құкықтық мемлекет құқық пен заңның арасындағы этатистік мемлекетке тән мұндай үлкен қарама-карсылықты білмейді. Онда мемлекеттік органдардың барлық нормативтік актілері өзінің мазмұны және бағыттылығы, қабылдау және рәсімдеу процедурасы, іске қосу ерекшеліктері, қолдану сипаты, тәртіп бұзушылықтың жүзеге асырылуы мен қорғау жөнінен құкықтың жоғары критерийлеріне сай келеді. Заң құқықтық принциптердің жүйелілігіне негізделеді, одан калмайды. Мемлекеттік органдардың құқыққа қарсы нормативті актілер қабылдап, оның жұмыс істеуі іс жүзінде мүмкін емес нәрсе.

3. Құқықтық мемлекет нормативтік нұскауларды қабылдап оны жариялаумен ғана шектелмейді. Ол осы кабылданған нормативтік нұсқаулардын міндетті түрде жүзеге асуына, барлық жеке және заңды тұлғалардың, мемлекеттік және қоғамдық органдардың, кәсіпорындардың, мекемелер мен ұйымдардың әрекетіне айкын бағыт беруді қамтамасыз етуге көп көңіл бөледі. Мемлекеттің құқықты жүзеге асыру бағытындағы қызметі приоритеттіктің қатарына жатады, «қағаз» жүзіндегі, қолданылмайтын заңдардың жоққа саюы осыған байланысты, ал этатистік мемлекетте оның «қоқыстарын» ешкімнің тіпті тазалағысы да келмеңді. Қоғамдиіқ қатынастың әрбір субъектісі мемлекеттік органдардың қолданылып жүрген нормативті актілерін орындау міндетті түрде екендігіне көзі жеткендіктен (басқаша болуы мүмкін емес), құқық тәртібінің тұрақты болуының айырықша жағдайын жасауға мүмкіндік туғызады және коғаша зандық нигализмнің және адамдардың құқыққа деген менсінбеушілік қатынасының тарауына кедергі жасайды.

МЕМЛЕКЕТ ҚОҒАМНЫҢ САЯСИ ЖҮЙЕСІНДЕ

Коғамның саяси жүйесіндегі мемлекеттік емес буындар

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.