Бухгалтерлік есеп шоттары

Кiрiспе

Бүгiнде бухгалтерлiк есебi басқару жүйесiнде ең басты бiр орын алады. Ол кәсiпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешiмдi қабылдау үшiн негiз баса отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да өндiрiс процесiн шынайы көрсетiп бередi. Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есебi бухгалтерлiк есеп стандарттарында және субъектердiң қаржылық шаруашылық қызметiндегi бухгалтерлiк есеп шоттарының бас есеп жоспарында бекiтiлген жалпы қағидалары мен ережелерiнiң негiзiнде құрылады және ол бүкiл алынған ақпараттарды пайдаланушылыардың талайына, қызметтiң құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелiгiне есептiң сәйкес келуiн қамтамасыз етедi.

Шаруашылық жүргiзудiң қазiргi жағдайында шаруашылық жүргiзушi субъектiнiң күрделi экономикалық тетiгiн нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай - ақ толық, сенiмдi ақпаратсыз басқару жүйесiн iс жүзiнде жүзеге асыру мүмкiн емес.

Экономиканық барлық саласындағы кәсiпорындардың иелерiмен еңбек ұжымдары шикiзат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндiрiс қалдықтарын азайтуға, ысырапты жоюып, бәсекеге жарамды, өзiндiк құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға тырысады. Бұл орайда, шаруаға қырсыздыққа, кәсiпорынның материалдың құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиiмсiз жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлiк есептiң маңызы мен мәнiн айрықша бағалауға болады.

Есепке алынған ақпараттардың көмегiмен шаруашылық жүргiзушi субъектердiң және олардың құрылымдық бөлiмшелерiнiң қызметiн жедел басқару үшiн, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшiн, сөйтiп, ел экономикалық даму заң қылықтарын зерделеу және зерттеу экономикалық тетiктiң бiрi ретiнде пайдаланады.

Экономиканың саласындағы мамандар, оның iшiнде, бiрiншi кезекте бухгалтерия қызметкерлерi есепке алудың және есеп берудiң барлық жүйесiн жақсы бiлулерi, оларды оңайлатуды қарастыру қажет, субъект қызметтiң бухгалтерлiк және салықтық есепке алуды ұйымдастырудың ережелерiн, нұсқауларын және басқа нормативтiк актiлерiн қатаң сақтаулары керек.

Орташа және iрi кәсiпорындарда өндiрiс шығындарын есепке алу және өнiмнiң өзiндiк құнын калькулияциялау үшiн кәсiпорынның бухгалтериясы құрамында, бiртұтас болып келетiн екi бухгалтерия, яғни қаржылық және басқару бухгалтериясы болуы мүмкiн.

Қаржылық бухгалтерия бухгалтерлiк есептi ұйымдастырудың қағидалары, онда бухгалтерлiк есептiң әрекет етiптұрған стандарттарына сәйкес, түпкi нәтижеде, пайдаланушыларға қаржылық есеп берудiң сенiмдi ақпараттың беруiмен танылады. Бұл үшiн қаржылық бухгалтерия кәсiпорынның белгiленген тәртiбi бойынша өндiрiс шығындарын есепке алатын шоттардан тыс, яғни активтер мен мiндеттемелердiң есебiн жүргiзедi. Қаржылық бухгалтерия шоттардың бас жоспарының 10-80-бөлiмшелерiне енетiн шоттарын жүргiзiп, есептiң бас кiтабын, кәсiпорынның балансын және қаржылық есеп берудi жасайды.

Өндiрiстiк бухгалтериясы, бухгалтерлiк есептi ұйымдастырудың қағидалары көрсетiлген, бiрақ ол кәсiпорынның жалпы бухгалтериясының бiр бөлiгi болып табылады, онда әр түрлi басқарушылар шешiмдi қабылдау үшiн ақпараттар әзiрленедi, өнiмнiң өзiндiк құны мен өндiрiс шығындары туралы есеп беру мәселелерi қарастырылады, көрсетiлген қызметтiң атқарылған жұмыстың, өндiрiлген өнiмнiң өзiндiк құны калькулияцияланады, өндiрiске кеткен шығындар есебi танылады. Басқару бухгалтериясы шоттардың бас жоспарының 90-бөлiмшелерiне енетiн шоттарды пайдаланады. Басқару бухгалтериясы жабық болып келедi. Бұл өз билiгiнде қандайда болмасын бiр «ноу-хоуды» және өндiрiстi басқарудың озық деңгейiн ұйымдастыруды, «жаңалықтарды» өз бәсекелестерi өздерiнен бұрын пайдаланып кетпеуiн қамтамасыз етедi.

1. 0. Бухгалтерлiк есептi ұйымдастыру

Бүгiнде бухгалтерлiк есебi басқару жүйесiнде ең басты бiр орын алады. Ол кәсiпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылың шешiмдi қабылдау үшiн негiзгi бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да өндiрiс процесiн шынайы көрсетiп бередi. Қазақстан Республикасының бухгалтерлiк есебi бухгалтерлiк есеп Стандарттарында және субьектiлердiң қаржылық-шаруашылық қызметiндегi бухгалтерлiк есеп шоттарының Бас есеп жоспарында бекiтiлген жалпы қағидалар мен ережелерiнiң негiзiнде құрылады және ол бүкiл алынған ақпараттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтiң құрылымына, ұйымының нысанына, айрықша ерекшелiгiне есептiң сәйкес келуiн қамтамасыз етедi.

Шаруашылық жүргiзудiң қазiргi жағдайында шаруашылық жүргiзушi субьектiнiң күрделi экономикалық тетiгiн нақты, жақсы жолға қоймайынша, сондай-ақ толық сенiмдi ақпаратсыз басқару жүйесiн iс жүзiнде жүзеге асыру мүмкiн емес.

Экономиканың барлық саласындағы кәсiпорындардың иелерi мен еңбек ұжымдары шикiзат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндiрiс қалдықтарын азайту, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнiмдерiн өндiруге, оның сапасын көтеруге, өзiндiк құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделi. Бұл орайда, шаруаға қырсыздыққа, кәсiпорынның материалдық құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиiмсiз жұмсауға және тонауға қарсы күресте бухгалтерлiк есептiң маңызы мен мәнiн айрықша бағаламауға болмайды.

Есепке алынған ақпараттардың көмегiмен шаруашылық жүргiзушi субьектiлердiң және олардың құрылымдық бөлiмшелерiнiң қызметiн жедел басқару үшiн, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшiн, ел экономикасының даму заңдылықтардың зерделеу және зерттеу экономикалық тетiктiң бiрi ретiнде пайдаланады.

Бухгалтерлiк есеп екi бөлiмнен тұрады: “Қаржылық есептi” және “өндiрiстiк есептi". Қаржылық бухгалтериясы деп аталатын бухгалтерлiк есептi ұйымдастырудың қағидалары, онда бухгалтерлiк есептiң әрекет етiп тұрған стандартына сәйкес, түпкi нәтижесiнде, пайдаланушыларға қаржылық есеп берудiң сенiмдi ақпаратын “берумен” танылады.

Бұл үшiн қаржылық бухгалтерия кәсiпорыннын белгiленген тәртiбi бойынша өндiрiс шығындарын есепке алатын шоттардан тыс, яғни активтер мен мiндеттемелердiң есебiн жүргiзедi. өндiрiс бухгалтериясы деп аталатын, бухгалтерлiк есептi ұйымдастырудың қағидалары көрсетiлген, бiрақ ол кәсiпорынның жалпы бухгалтериясының бiр бөлiгi болып табылады, онда әртүрлi басқарушылың шешiмдi қабылдау үшiн ақпараттар әзiрленедi, өнiмнiң өзiндiк құны мен өндiрiс шығындары туралы есеп беру мәселелерi қарастырылады, көрсетiлген қызметтiң, атқарылған жұмыстың, өндiрiлген өнiмнiң өзiндiк құны калькуляцияланады, өндiрiске кеткен шығындар есебi танылады.

1. 1. Есеп саясатын дайындау .

Қазақстанның бухгалтерлiк есеп стандарттарында және ол бойынша жасалған әдiстемелiк ұсыныстарында басқарушылық пен қаржылық есебiн жүргiзудiң қоғамдық тұрғысынан танылған тәсiлдерi мен әдiстерi ережелерi мен қағидалары белгiленген, онда әрбiр кәсiпорындардың техникалық бағасына, олардың шешетiн мiндеттемелерiнiң күрделiлiгiне, басқарушы қызметкерлердiң бiлiктiлiгiне қарап нақтыланған.

Кәсiпорынның бастапқы бақылауын жүзеге асыру үшiн таңдап алынған тәсiлдер жиынтығы, құндық өлшемдерi, ағымдақы топтастыруы және бухгалтерлiк есептегi шаруашылық қызметiне жасалған қорытынды шалу фактiлерi кәсiпорынның есептiк саясатында көрiнiс табуы тиiс. Басқаша айтқанда, есептiк саясат-бұл бухгалтерлiк есептiң әдiсiн жүзеге асыратын тетiгi.

Есептiк саясаты келесiдей жорамалдардан алынғаны жөн:

• Кәсiпорын өз мүлкiмен өзiмен-өзi болушылығы;
• толассыз қызметi;
• есеп саясатын пайдаланудың жүйелiгi;
• шаруашылық қызметiндегi фактiлердiң мерзiмдiлiк анықтылығы.

Пайдаланатын есеп саясатының басты мiндетiмен негiзгi арналымы-кәсiпорынның қызметiн барынша пара-пар көрсету, iс мүддесi үшiн осы қызметтiң тиiмдiлiгiн реттеу мақсатында толық, объективтi және шынайы ақпаратпен қаптастыру.

Ол есеп процесiнiң барлық тараптарын қамтуы керек; әдiстемелiк, техникалық, ұйымдық жақтарын.

…Әдiстемелiк аспектiсi деп кәсiпорында өнiмнiң өзiндiк құнын есептеу,

амортизацияны шығару, мiндеттеме мен мүлiктi бағалау үшiн пайдаланатын әдiстерiн айтады; техникалық деп осы әдiстердiң синтетикалық шоттарында көрсету сызбасы, есеп регистрлерiнде осы әдiстiң қалай жүзеге асқандығын айтады; ұйымдық деп осы әдiстердiң бухгалтерлiк қызмет тұрғысынан жүзеге асқандығын, кәсiпорынды басқару құрылымындағы алатын орнын айтады.

Кәсiпорын бухгалтерлiк есептiң келесiдей ережелерiн өз бетiнше шешуiне болады:

-келiп түскен негiзгi құралдар обьектiсiн бағалау-бухгалтерлiк есептiң

№6-шы «Негiзгi құралдардың есебiнiң» стандарттарындағы әдiстемелiк ұсынысына сәйкес, пайдалануға берiлген және кәсiпорынның сатып алуға төлеген нақты шығындар негiзiнде, негiзгi құралдар обьектiсiнiң бастапқы құны анықталады.

Құнын есептеп шығарудың бiрқалыпты әдiсi; құнын есептеп шығару үшiн орындалған жұмыстардың пропорционалды түрде есептелiнетiн әдiсi:

құнын есептен шығарудың сандық сомасы бойынша есептелiнетiн әдiсi. Екi және одан да көп әдiстi пайдаланған кезде, амортизацияны есептейтiн тәсiлiн және негiзгi құралдың қандай түрi бойынша пайдаланатындығын көрсету керек. Негiзгi құралдың бiр түрi бойынша амортизацияны есептеудiң бiр ғана әдiстi пайдаланады.

-негiзгi құралдарды өндеу-жөндеу жұмысын жүргiзудiң кезеңдiгi

мен жөндеу жұмысының мерзiмi; негiзгi құралды жөндеуге арналған

резерв қорларын жасауы; жөндеудi жүргiзудiң тәсiлi туралы мәселенi кәсiпорынның өзi шешедi;

-материалдық емес активтердiң амортизациясы-әрбiр материалдық емес активтердiң әрбiр түрiнiң пайдалануына қарап пайдалы мерзiмi және амортизацияны есептеу әдiсiн әрбiр кәсiпорын өз бетiнше алады.

-болашақ кезеңнiң шығыстары-кезеңдерi нақты анықталмаған жағдайда, кезең барысында ол өнiмнiң өзiндiк құнына жатқызылуы мүмкiн, немесе басқа да көздерiнiң есебiнен есептеп шығарылуы мүмкiн, бiрақ аталған жағдайлардың барлығы да, яғни олардың кезеңiн және есептеп шығару тәртiбiн кәсiпорынның өзi анықтайды;

-алдағы шығыстар мен төлем резервтерi-кәсiпорын қандай резервтердi және қандай көлемде құруды және олардың пайдалану тәртiбiн анықтап өзi шешедi,

-күмәндi қарыздар бойынша резервтерi-кәсiпорын түгендеу мәлiметтерiнiң негiзiнде дебиторлық қарыздардың қандай күмәндi болып табылмайтындығы, резервтердi құрудың әдiсiн және резервтеуге жататын шығындарын өзi таңдай алады;

Аталған барлық жағдайды табысты тек есептеу әдiсi бойынша танылатындығы қарастырылған. Есеп саясатының техникалық бөлiгiн әзiрлеген кезде келесiдей мәселелер қарастырылуы тиiс:

-Негiзгi құралдарды жөндеу есебi. Негiзгi құралды жөндеу бухалтерлiк есепте, оның құнын өсiрмейтiн сызбасының бiрiн қолдануы мүмкiн: жөндеу жұмысының атқарылуына қарап ол өнiмнiң нақты өзiндiк құнына жатқызылуы мүмкiн немесе алдын ала құрылған жөндеу қорына жатқызылуы мүмкiн Аталған схемалардың бiрiн таңдау, кәсiпорының қай салаға жататындығымен де байланысты болып келедi;

-Материалдық есебi. өндiрiске жатқызылатын, материалдық ресурстарының нақты өзiндiк құнын анықтау тәсiлi туралы шешiм қабылдау қажет: орташа өлшенген құны бойынша әдiсiн, ФИФО әдiсiн, ЛИФО әдiсiн немесе арнайы теңестiрiлген әдiсiн таңдайды.

-Басқарушы есеп. Есептiң бұл сыртқы пайдаланулардың кең түрде пайдалануына арналмаған, сонымен қоса, оның есеп беру талабына сай келетiн регистрлерi де жоқ, сондықтан оны iшкi бақылау мен жоспарлау мақсатында пайдаланады.

-өндiрiске кеткен шығындар мен өнiмнiң өзiндiк құнын калькуляциялау есебiнiң әдiсi.

Кәсiпорын калькуляциялау мен есеп объектiсiн, жанама мен тiкелей көрсету тәртiбiн анықтайды.

-үстеме шығыстарын есептеу және тарату. Кәсiпорын №7 “Тауарлы-материалдық запастардың” бухгалтерлiк есеп стандартында келтiрiлген әдiстемелiк ұсынысында үстеме шығыстарын құрайтын шығындар тiзiмiне өндiрiс қызметiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, қосымшалар мен өзгерiстердi енгiзуге құқылы.

-Мүлiктер мен мiндеттемелердi түгендеу. Мiндеттi түгендеумен қоса, құндылықтардың нақты барын тексеру үшiн бiршама қосымша түгендеулер де жүргiзiлуi мүмкiн.

-Нақты пайдаланатын шоттар жоспары. Кәсiпорын шоттардың Бас жоспарын басшылыққа ала отырып, өздерiне пайдаланатын шоттарын iрiктей алады, яғни оның құрамына кәсiпорынның қаржылық-шаруашылық қызметiн және қаржылық жағдайын мүлiктiк құрамын көрсететiн синтетикалық шоттарын енгiзедi. Қажет болған жағдайда, арнайы операцияларды көрсету үшiн, шоттардың Бас жоспарына кәсiпорын қосымша шоттарды пайдалануына болады.

-өндiрiс iшiндегi есеп беру. Iшкi есеп берудi жүргiзудiң барлық мәселесiн кәсiпорынның өзi шешедi, оның кезектiлiгiн, есеп беру нысаны мен құрамын және есептi беру мерзiмiн, сондай-ақ потенциалды тұлғаларын анықтайды. Есеп саясатының ұйымдастырушылық бөлiгi келесiдей мәселелердi қарастырады:

-Бухгалтерлiк қызметтiң құрылымы мен ұйымдастырушылық нысаны. Кәсiпорын құрылымдық бөлiмше ретiнде, өзiнде бухгалтерияны ұстау керек пе, жоқ, әлде келiсiм-шарттық негiзде тиiстi мамандарды жалдау керек пе; Бiрајқ барлық жағдайды кәсiпорынның басшысы бухгалтерлiк есептiң дґрыс ұйымдастырылуына қажеттi жағдайларды жасауы керек.

-Есептi орталықтандыру деңгейi. Кәсiпорынның нақты қызметiнiң жағдайына байланысты есеп орталықтандырылған нысанда ұйымдастырылуы мүмкiн, ол кезде кәсiпорынның барлық бөлiшелерi бiртұтас есептiк жұмысқа бiрiктiрiледi; ал орталықтандырылмаған жағдайда, кәсiпорынның жекелеген құрылымдық бөлiмшелерi дербес бухгалтерия құрып, балансқа дейiнгi есеп жұмысының барлық циклын толығымен аяқтап, кәсiпорынға тек балансты жасауға тиiстi мәлiметтердi бередi;

Есеп саясатын құрудың негiзгi қағидалары мен талаптары №1-БЕС жан-жақты берiлген.

Есеп саясатын әзiрлеген кезде кәсiпорын өз мүлiктерi мен мiндеттемелерiн басқа кәсiпорынның мүлiктерi мен мiндеттемелерiн бөлiп көрсетуi тиiс, кәсiпорын өзiнiң көз жетерлiк болашақ кезеңiнде өз қызметiн жалғастыруды көздейтiн болса, яғни өз қызметiн тоқтату жөнiнде ниетiнiң жоқтығын бiлдiрсе, онда толассыздық, Үздiксiздiк қағидасын сақтағаны болып табылады, кәсiпорын өзi таңдап алған бухгалтерлiк есептi жүгрiзудiң тәсiлiн жүйелi пайдаланып, тек тиiмдi түзетулердi ғана жасап отырса, онда ол жүйелiк қағидасын сақтағаны, ал егер де кәсiпорында орын алған барлық шаруашылық фактiлерiн сол кезеңiне жатқызатын болса, онда мерзiмдiлiгi анықталған қағидасын ұстағаны болып табылады.

Аталған қағидалар мен талаптар кез келген кәсiпорынның есептiк саясатын әзiрлеу барысында оның негiзiн қалайды. Егер де олар толығымен сақталмаса, онда бухгалтерлiк есептi жүргiзудiң дұрыс еместiгi ретiнде танылуы және кәсiпорынның мәлiметтерi бұрмалануы мүмкiн.

1. 2. Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік Есеп туралы заңы.

24 июнь 2002жыл №32-1 Қазақстан Республикасының қаулысы бойынша бухгалтерлік есеп заңына өзгерістер енгізілген. Бухгалтерлік есеп шоттары Қазақстаның стандартына көшкен, сонымен қатар бухгалтерлік есеп бас жоспары өзгерген. Екі санды кодтан үш санды кодқа көшкен Қазақстан Республикасының қаржы министрлігінің бұйрығы бойша 2005жылы 22 желтоқсанда №426 халық аралық қаржылық есеп беру стандартына сәйкес Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп стандартына көшкен.

Бухгатерлік есеп туралы заңында 5- тарауы.

1 тарауда жалпы ережелер жазылған, бұл заң барлық жеке кәсіпкерлерге заңды тұлғаларға Қазақстан Республикасының аумағында тіркелген міндетті түрде бухгатерлік есеп және қаржылық есеп беру осы заңға сәйкес тапсырлады . Бұл заң конститутцияға сәйкес жазылған . Бұл заңда бухгалтелік стандарттары шоттардың типтік жоспары ұсынған, және бухгалтерлік есеп негізгі принціптері мен функциялары бекітілген. Бұл заңның 6 бабында бухгалтерлік құжаттардың анықтамасы түрлері регистрлары оларға қабылданған талаптары мен міндеті реквезиттер бекітілген мыналаржатады:

1. құжаттың аты-жөні
2. толтырылған күні
3. мекеменің аты жөні
4. операцияның мазмұны
5. өлшем бірлігі
6. жауапты адамның аты жөні мен қолтаңбасы.

7-бабында бухгалтерлік есепті ұйымдастыру туралы жазған 1) басқарушылар кәсіпорынның есеп саясатын құрайды. Бухгалтерлік есеп басшылар бас бухгалтер қызметінің шотына кіргізіледі немесе өзі жеке бухгалтерлік есеп жүргізеді.

8-бабында бухгалтерлік есеп жүргізетін ішкі бақылау туралы жазылған.

9-бабында бухгалтердің қол таңбасын қоюға құқықы бар қызметшілер кіреді

10-бабында ақпараттардың құпиясы туралы жазған.

11-бабында бухгалтерлік есепті сақтау туралы жазған.

3 тарауда қаржылық есепті бақылау элементінің бағалауы көрсетілген.

4 тарауда қаржылық есептің бақылау формалары.

5 тарауда соңғы ережелер Қазақстан Республикасының бухгалтелік есеп Заңын бұзған үшін жауап берушілігі.

Бухгалтерлік құжаттары бухгалтер есепті ұйымдастыруы, ішкі бақылау бухгалтерлік есеп ақпараттың құпиясы, қаржылық есептің элементтерін бағалауы. Қаржылық есептің түрлері, заңды бұзғаны үшін жауабы жазылған.

«Тұлпар» Кәсіпорынның қаржы жағдайын талдау.

1-кесте.

Мүлiктiк түрлер имоблизацияланған құралдар: Материалды емес

активтер 2005жыл 2100-3, 9. 2006жыл 1300-2, 5. 2007 жыл 800-1, 4. Негiзгi

құралдар: 2005жыл 22800-42, 1. 2006жыл 19300-27, 6. 2007жыл 21000-

37, 9. Аяқталмаған өндiрiс: 2005жыл 810-1, 5. 2006жыл 902-1, 8. 2007жыл 702-1, 3. Ұзақ мерзiмдi инвистициялар 2005жыл 510-9, 4. 2006жыл 6100-11, 9. 2007жыл 7000-12, 6. Барлығы: 2005 жыл 30810-56, 9. 2006жыл 27602-53, 8. 2007жыл 29502-53, 2. Запастар және шығындар: 2005жыл 8100-15, 0. 2006жыл 8200-16, 0. 2007жыл 9100-16, 4. Дебиторлық берешек: 2005жыл 2200-4, 1. 2006жыл 1850-3, 6 2007жыл 2100-3, 8. Қысқа мерзiмдi қаржы салымдар: 2005жыл 890-1, 6. 2006жыл 620-1, 2. 2007жыл 770-1, 4. Ақша қаражаты: 2005жыл 12150-22, 4. 2006жыл 13000-25, 4. 2007жыл 14000-25, 2. барлығы 2005 жыл 23340-43, 1. 2006 жыл 23670-46, 8. 2007 жыл 25970-46, 8. жиыны 2005 жыл 54150-100, 2006 жыл 51272-100. 2007 жыл 55472-100.

«Тұлпар» Кәсіпорындағы запастың шығындармен есебі.

2-кесте.

Кәсіпорынның запастары мен шығындарының есебі 2005, 2006, 2007 жылдары

Көрсеткіштер мынадай материялдардың айналым құралдары бөлімі бойынша өндірістік запастар 2005 жыл 8100-28, 6. 2006 жыл 8200-34, 1. 2007 жыл 9100-35, 8. Өндірістін запастарының өзгеруі 2006 жыл 1000, 2007 жыл 900. Аяқтал-маған өндіріс 2005 жыл 811-2, 9. 2006 жыл 902-3, 8. 2007 жыл 702-2, 8. Дайын өнімдер 2005 жыл 11200-29, 6. 2006 жыл 8920-37, 1. 2007 жыл 10050-39, 6. Тауар-лар 2005 жыл 8190-28, 9 2006 жыл 6000-25, 0. 2007 жыл 5550-21, 8. Барлығы 2005 жыл 38301-100. 2006 жыл 24022-100. 2007 жыл 25402-100.

«Тұлпар» Кәсіпорындағы қаржыландыру көздерін талдау.

3-кесте.

Қаржыландыру көздері. Өзіндік құралдар. Жарғылық қор: 2005 жыл 189000-68, 4. 2005 жыл 2-70, 1. 2007 жыл 201000-71, 2. Қосымша төленбеген капи-тал 2005 жыл 4800-17, 4. 2006 жыл 49000- 17, 2. 2007 жыл 35000-12, 4. Бөлінбеген табыс 2005 жыл 22000-7, 9. 2006 жыл 18000-6, 3. 2007 жыл 25000-8, 9. Барлығы: 2005 жыл 259000-93, 7. 2006 жыл 267000-93, 6. 2007 жыл 261000-92, 5. Ұзақ мер-зімді несиелер 2005 жыл 15200-5, 5. 2006 жыл 16000-5, 6. 2007 жыл 18100-6, 4. Қысқа мерзімді несиелер 2005 жыл 2100-0, 8. 2006 жыл 2300-0, 8. 2007 жыл 3100-1, 1. Кредиторлық берешек 2005 жыл 17300-6, 3. 2006 жыл 18300-6, 4. 2007 жыл 21200-7, 5. Басқада қысқа мерзімді пасивтер 2005 жыл 276300-100. 2006 жыл 285300-100. 2007 жыл 282200-100.

2. 1. Материалдық емес активтердiң есебi және олардың амортизациясы

Материалдық емес активтердiң және олардың сипаттамасы

Материалдық емес активтер-бұл өндiрiсте ұзақ мерзiм бойына пайдалану үшiн немесе тауарларды (жұмыстарды, қызметтердi) сатуға, әкiмшiлiк мақсатқа және басқа субъектiге жалға беруге арналған табиғи нысаны (мәнi) жоқ ақшалай емес активтер. Бұл активтердi анықтауға болады, олар субъектiнiң күшiмен бақыланады және оларды пайдаланудан субъект болашақта экономикалық олжа деп күтiледi.

Материалды емес активтердi анықтауға болады: егер де оларды жалға берсе, сатса, айырбастаса: болашақта алынатын экономикалық олжаға олардың тiкелей қатысы (болады) болса. Материалдық емес активтердi субъект бақылай алатын болса, онда оның экономикалық олжа табу мүмкiндiгi ашылады.

Келешек экономикалық олжа, осы материалдық емес активпен тiкелей байланысты, егер олар мынадай жағдайда алынса: болашақ экономикалық олжаны өсiруде материалдық емес активтердiң ролi анықталса; субъектiнiң осы активтi пайдалану қабiлеттiлiгi мен ниетi болса; бүгiнгi күнге пара-пар қаржылық, техникалық және басқа да ресурстар бар болып, субъектiге болашақта күтiлетiн экономикалық олжалануға қолайлы жағдай туғызса.

Материалдық емес (ұстап көруге болмайтын) активтер-нақты табиғи нысаны жоқ, сезiлмейтiн құндылыққа ие болғанымен материалдық активтердiң де, материалдық емес активтердiң де құрамында кездесуi мүмкiн. Мысалға, кәсiпорын технологиялық құрал-жабдықты басқару үшiн, оны компьютерлiк бағдарламамен қамтамасыз ету керек, өйткенi онсыз құрал-жабдықтар қызмет ете алмайды. Сондықтан, бағдарлама құрал-жабдықтың бөлiнбейтiн бөлiгi болып саналады. Осыдан, компьютерлiк баадарламамен қамтамасыз етудiненiң құрамында екенiн баяндап ақыл-парасатпен анықтау керек, өйткенi ол негiзгi құралдың да, материалдық емес активтiң де құрамында есептелуi мүмкiн.

Кейбiр материалдық емес активтер физикалың заттың (алып жүрушiлердiң) -дискетте, фильм лентасында, заңды құжаттау (лицензия, потент) -қағазға болады, бiрақ дискет те, лента да, қағаз да өз кезегiнде қосалқы элементтер болып табылады және олар активтiң мәнiн анықтау үшiн негiз бола алмайды.

Бұған қарамастан, материалдық та, материалдық емес активтердiң де есебiнде көптеген ұқсастықтар бар, бiрақ соңғының есебiнде теңестiру немесе құсастыру, өлшеу, пайдалы қызмет ету мерзiмiн бағалау (анықтау) сияқты аспектiлер өте күрделi болып саналады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс