Бухгалтерлік есеп шоттары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Кiрiспе
Бүгiнде бухгалтерлiк есебi басқару жүйесiнде ең басты бiр орын алады.
Ол кәсiпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешiмдi
қабылдау үшiн негiз баса отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа
да өндiрiс процесiн шынайы көрсетiп бередi. Қазақстан Республикасының
бухгалтерлiк есебi бухгалтерлiк есеп стандарттарында және субъектердiң
қаржылық шаруашылық қызметiндегi бухгалтерлiк есеп шоттарының бас есеп
жоспарында бекiтiлген жалпы қағидалары мен ережелерiнiң негiзiнде құрылады
және ол бүкiл алынған ақпараттарды пайдаланушылыардың талайына, қызметтiң
құрылымына, ұйымның нысанына, айрықша ерекшелiгiне есептiң сәйкес келуiн
қамтамасыз етедi.
Шаруашылық жүргiзудiң қазiргi жағдайында шаруашылық жүргiзушi
субъектiнiң күрделi экономикалық тетiгiн нақты, жақсы жолға қоймайынша,
сондай – ақ толық, сенiмдi ақпаратсыз басқару жүйесiн iс жүзiнде жүзеге
асыру мүмкiн емес.
Экономиканық барлық саласындағы кәсiпорындардың иелерiмен еңбек
ұжымдары шикiзат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндiрiс қалдықтарын
азайтуға, ысырапты жоюып, бәсекеге жарамды, өзiндiк құнын төмендетуге,
қоршаған ортаны сақтауға тырысады. Бұл орайда, шаруаға қырсыздыққа,
кәсiпорынның материалдың құндылықтарын, ақша қаражаттарын және басқа да
ресурстарын заңсыз және тиiмсiз жұмсауға және тонауға қарсы күресте
бухгалтерлiк есептiң маңызы мен мәнiн айрықша бағалауға болады.
Есепке алынған ақпараттардың көмегiмен шаруашылық жүргiзушi
субъектердiң және олардың құрылымдық бөлiмшелерiнiң қызметiн жедел басқару
үшiн, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшiн, сөйтiп, ел
экономикалық даму заң қылықтарын зерделеу және зерттеу экономикалық
тетiктiң бiрi ретiнде пайдаланады.
Экономиканың саласындағы мамандар, оның iшiнде, бiрiншi кезекте
бухгалтерия қызметкерлерi есепке алудың және есеп берудiң барлық жүйесiн
жақсы бiлулерi, оларды оңайлатуды қарастыру қажет, субъект қызметтiң
бухгалтерлiк және салықтық есепке алуды ұйымдастырудың ережелерiн,
нұсқауларын және басқа нормативтiк актiлерiн қатаң сақтаулары керек.
Орташа және iрi кәсiпорындарда өндiрiс шығындарын есепке алу және
өнiмнiң өзiндiк құнын калькулияциялау үшiн кәсiпорынның бухгалтериясы
құрамында, бiртұтас болып келетiн екi бухгалтерия, яғни қаржылық және
басқару бухгалтериясы болуы мүмкiн.
Қаржылық бухгалтерия бухгалтерлiк есептi ұйымдастырудың қағидалары,
онда бухгалтерлiк есептiң әрекет етiптұрған стандарттарына сәйкес, түпкi
нәтижеде, пайдаланушыларға қаржылық есеп берудiң сенiмдi ақпараттың
беруiмен танылады. Бұл үшiн қаржылық бухгалтерия кәсiпорынның белгiленген
тәртiбi бойынша өндiрiс шығындарын есепке алатын шоттардан тыс, яғни
активтер мен мiндеттемелердiң есебiн жүргiзедi. Қаржылық бухгалтерия
шоттардың бас жоспарының 10–80-бөлiмшелерiне енетiн шоттарын жүргiзiп,
есептiң бас кiтабын, кәсiпорынның балансын және қаржылық есеп берудi
жасайды.
Өндiрiстiк бухгалтериясы, бухгалтерлiк есептi ұйымдастырудың
қағидалары көрсетiлген, бiрақ ол кәсiпорынның жалпы бухгалтериясының бiр
бөлiгi болып табылады, онда әр түрлi басқарушылар шешiмдi қабылдау үшiн
ақпараттар әзiрленедi, өнiмнiң өзiндiк құны мен өндiрiс шығындары туралы
есеп беру мәселелерi қарастырылады, көрсетiлген қызметтiң атқарылған
жұмыстың, өндiрiлген өнiмнiң өзiндiк құны калькулияцияланады, өндiрiске
кеткен шығындар есебi танылады. Басқару бухгалтериясы шоттардың бас
жоспарының 90-бөлiмшелерiне енетiн шоттарды пайдаланады. Басқару
бухгалтериясы жабық болып келедi. Бұл өз билiгiнде қандайда болмасын бiр
ноу-хоуды және өндiрiстi басқарудың озық деңгейiн ұйымдастыруды,
жаңалықтарды өз бәсекелестерi өздерiнен бұрын пайдаланып кетпеуiн
қамтамасыз етедi.

1.0. Бухгалтерлiк есептi ұйымдастыру

Бүгiнде бухгалтерлiк есебi басқару жүйесiнде ең басты бiр орын алады.
Ол кәсiпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылың шешiмдi
қабылдау үшiн негiзгi бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа
да өндiрiс процесiн шынайы көрсетiп бередi. Қазақстан Республикасының
бухгалтерлiк есебi бухгалтерлiк есеп Стандарттарында және субьектiлердiң
қаржылық-шаруашылық қызметiндегi бухгалтерлiк есеп шоттарының Бас есеп
жоспарында бекiтiлген жалпы қағидалар мен ережелерiнiң негiзiнде құрылады
және ол бүкiл алынған ақпараттарды пайдаланушылардың талабына, қызметтiң
құрылымына, ұйымының нысанына, айрықша ерекшелiгiне есептiң сәйкес келуiн
қамтамасыз етедi.
Шаруашылық жүргiзудiң қазiргi жағдайында шаруашылық жүргiзушi
субьектiнiң күрделi экономикалық тетiгiн нақты, жақсы жолға қоймайынша,
сондай-ақ толық сенiмдi ақпаратсыз басқару жүйесiн iс жүзiнде жүзеге асыру
мүмкiн емес.
Экономиканың барлық саласындағы кәсiпорындардың иелерi мен еңбек
ұжымдары шикiзат пен материалдарды ұқыпты жұмсауға, өндiрiс қалдықтарын
азайту, ысырапты жоюға, бәсекеге жарамды өнiмдерiн өндiруге, оның сапасын
көтеруге, өзiндiк құнын төмендетуге, қоршаған ортаны сақтауға мүдделi. Бұл
орайда, шаруаға қырсыздыққа, кәсiпорынның материалдық құндылықтарын, ақша
қаражаттарын және басқа да ресурстарын заңсыз және тиiмсiз жұмсауға және
тонауға қарсы күресте бухгалтерлiк есептiң маңызы мен мәнiн айрықша
бағаламауға болмайды.
Есепке алынған ақпараттардың көмегiмен шаруашылық жүргiзушi
субьектiлердiң және олардың құрылымдық бөлiмшелерiнiң қызметiн жедел
басқару үшiн, экономикалық болжамдар мен ағымдық жоспарлар жасау үшiн, ел
экономикасының даму заңдылықтардың зерделеу және зерттеу экономикалық
тетiктiң бiрi ретiнде пайдаланады.
Бухгалтерлiк есеп екi бөлiмнен тұрады: “Қаржылық есептi” және
“өндiрiстiк есептi". Қаржылық бухгалтериясы деп аталатын бухгалтерлiк
есептi ұйымдастырудың қағидалары, онда бухгалтерлiк есептiң әрекет етiп
тұрған стандартына сәйкес, түпкi нәтижесiнде, пайдаланушыларға қаржылық
есеп берудiң сенiмдi ақпаратын “берумен” танылады.
Бұл үшiн қаржылық бухгалтерия кәсiпорыннын белгiленген тәртiбi бойынша
өндiрiс шығындарын есепке алатын шоттардан тыс, яғни активтер мен
мiндеттемелердiң есебiн жүргiзедi. өндiрiс бухгалтериясы деп аталатын,
бухгалтерлiк есептi ұйымдастырудың қағидалары көрсетiлген, бiрақ ол
кәсiпорынның жалпы бухгалтериясының бiр бөлiгi болып табылады, онда әртүрлi
басқарушылың шешiмдi қабылдау үшiн ақпараттар әзiрленедi, өнiмнiң өзiндiк
құны мен өндiрiс шығындары туралы есеп беру мәселелерi қарастырылады,
көрсетiлген қызметтiң, атқарылған жұмыстың, өндiрiлген өнiмнiң өзiндiк
құны калькуляцияланады, өндiрiске кеткен шығындар есебi танылады.

1.1. Есеп саясатын дайындау.
Қазақстанның бухгалтерлiк есеп стандарттарында және ол бойынша
жасалған әдiстемелiк ұсыныстарында басқарушылық пен қаржылық есебiн
жүргiзудiң қоғамдық тұрғысынан танылған тәсiлдерi мен әдiстерi ережелерi
мен қағидалары белгiленген, онда әрбiр кәсiпорындардың техникалық бағасына,
олардың шешетiн мiндеттемелерiнiң күрделiлiгiне, басқарушы қызметкерлердiң
бiлiктiлiгiне қарап нақтыланған.
Кәсiпорынның бастапқы бақылауын жүзеге асыру үшiн таңдап алынған тәсiлдер
жиынтығы, құндық өлшемдерi, ағымдақы топтастыруы және бухгалтерлiк есептегi
шаруашылық қызметiне жасалған қорытынды шалу фактiлерi кәсiпорынның
есептiк саясатында көрiнiс табуы тиiс. Басқаша айтқанда, есептiк саясат-
бұл бухгалтерлiк есептiң әдiсiн жүзеге асыратын тетiгi.
Есептiк саясаты келесiдей жорамалдардан алынғаны жөн:
- Кәсiпорын өз мүлкiмен өзiмен-өзi болушылығы;
- толассыз қызметi;
- есеп саясатын пайдаланудың жүйелiгi;
- шаруашылық қызметiндегi фактiлердiң мерзiмдiлiк анықтылығы.
Пайдаланатын есеп саясатының басты мiндетiмен негiзгi арналымы-
кәсiпорынның қызметiн барынша пара-пар көрсету, iс мүддесi үшiн осы
қызметтiң тиiмдiлiгiн реттеу мақсатында толық, объективтi және шынайы
ақпаратпен қаптастыру.
Ол есеп процесiнiң барлық тараптарын қамтуы керек; әдiстемелiк,
техникалық, ұйымдық жақтарын.
...Әдiстемелiк аспектiсi деп кәсiпорында өнiмнiң өзiндiк құнын есептеу,
амортизацияны шығару, мiндеттеме мен мүлiктi бағалау үшiн пайдаланатын
әдiстерiн айтады; техникалық деп осы әдiстердiң синтетикалық шоттарында
көрсету сызбасы, есеп регистрлерiнде осы әдiстiң қалай жүзеге асқандығын
айтады; ұйымдық деп осы әдiстердiң бухгалтерлiк қызмет тұрғысынан жүзеге
асқандығын, кәсiпорынды басқару құрылымындағы алатын орнын айтады.
Кәсiпорын бухгалтерлiк есептiң келесiдей ережелерiн өз бетiнше шешуiне
болады:
-келiп түскен негiзгi құралдар обьектiсiн бағалау-бухгалтерлiк есептiң
№6-шы Негiзгi құралдардың есебiнiң стандарттарындағы әдiстемелiк
ұсынысына сәйкес, пайдалануға берiлген және кәсiпорынның сатып алуға
төлеген нақты шығындар негiзiнде, негiзгi құралдар обьектiсiнiң бастапқы
құны анықталады.
Құнын есептеп шығарудың бiрқалыпты әдiсi; құнын есептеп шығару үшiн
орындалған жұмыстардың пропорционалды түрде есептелiнетiн әдiсi:
құнын есептен шығарудың сандық сомасы бойынша есептелiнетiн әдiсi. Екi және
одан да көп әдiстi пайдаланған кезде, амортизацияны есептейтiн тәсiлiн және
негiзгi құралдың қандай түрi бойынша пайдаланатындығын көрсету керек.
Негiзгi құралдың бiр түрi бойынша амортизацияны есептеудiң бiр ғана әдiстi
пайдаланады.
-негiзгi құралдарды өндеу-жөндеу жұмысын жүргiзудiң кезеңдiгi
мен жөндеу жұмысының мерзiмi; негiзгi құралды жөндеуге арналған
резерв қорларын жасауы; жөндеудi жүргiзудiң тәсiлi туралы мәселенi
кәсiпорынның өзi шешедi;
-материалдық емес активтердiң амортизациясы-әрбiр материалдық емес
активтердiң әрбiр түрiнiң пайдалануына қарап пайдалы мерзiмi және
амортизацияны есептеу әдiсiн әрбiр кәсiпорын өз бетiнше алады.
-болашақ кезеңнiң шығыстары-кезеңдерi нақты анықталмаған жағдайда, кезең
барысында ол өнiмнiң өзiндiк құнына жатқызылуы мүмкiн, немесе басқа да
көздерiнiң есебiнен есептеп шығарылуы мүмкiн, бiрақ аталған жағдайлардың
барлығы да, яғни олардың кезеңiн және есептеп шығару тәртiбiн кәсiпорынның
өзi анықтайды;
-алдағы шығыстар мен төлем резервтерi-кәсiпорын қандай резервтердi және
қандай көлемде құруды және олардың пайдалану тәртiбiн анықтап өзi шешедi,
-күмәндi қарыздар бойынша резервтерi-кәсiпорын түгендеу мәлiметтерiнiң
негiзiнде дебиторлық қарыздардың қандай күмәндi болып табылмайтындығы,
резервтердi құрудың әдiсiн және резервтеуге жататын шығындарын өзi таңдай
алады;
Аталған барлық жағдайды табысты тек есептеу әдiсi бойынша танылатындығы
қарастырылған. Есеп саясатының техникалық бөлiгiн әзiрлеген кезде
келесiдей мәселелер қарастырылуы тиiс:
-Негiзгi құралдарды жөндеу есебi. Негiзгi құралды жөндеу бухалтерлiк
есепте, оның құнын өсiрмейтiн сызбасының бiрiн қолдануы мүмкiн: жөндеу
жұмысының атқарылуына қарап ол өнiмнiң нақты өзiндiк құнына жатқызылуы
мүмкiн немесе алдын ала құрылған жөндеу қорына жатқызылуы мүмкiн Аталған
схемалардың бiрiн таңдау, кәсiпорының қай салаға жататындығымен де
байланысты болып келедi;
-Материалдық есебi. өндiрiске жатқызылатын, материалдық ресурстарының
нақты өзiндiк құнын анықтау тәсiлi туралы шешiм қабылдау қажет: орташа
өлшенген құны бойынша әдiсiн, ФИФО әдiсiн, ЛИФО әдiсiн немесе арнайы
теңестiрiлген әдiсiн таңдайды.
-Басқарушы есеп. Есептiң бұл сыртқы пайдаланулардың кең түрде
пайдалануына арналмаған, сонымен қоса, оның есеп беру талабына сай
келетiн регистрлерi де жоқ, сондықтан оны iшкi бақылау мен жоспарлау
мақсатында пайдаланады.
-өндiрiске кеткен шығындар мен өнiмнiң өзiндiк құнын калькуляциялау
есебiнiң әдiсi.
Кәсiпорын калькуляциялау мен есеп объектiсiн, жанама мен тiкелей
көрсету тәртiбiн анықтайды.
-үстеме шығыстарын есептеу және тарату. Кәсiпорын №7 “Тауарлы-
материалдық запастардың” бухгалтерлiк есеп стандартында келтiрiлген
әдiстемелiк ұсынысында үстеме шығыстарын құрайтын шығындар тiзiмiне
өндiрiс қызметiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, қосымшалар мен
өзгерiстердi енгiзуге құқылы.
-Мүлiктер мен мiндеттемелердi түгендеу. Мiндеттi түгендеумен қоса,
құндылықтардың нақты барын тексеру үшiн бiршама қосымша түгендеулер де
жүргiзiлуi мүмкiн.
-Нақты пайдаланатын шоттар жоспары. Кәсiпорын шоттардың Бас жоспарын
басшылыққа ала отырып, өздерiне пайдаланатын шоттарын iрiктей алады, яғни
оның құрамына кәсiпорынның қаржылық-шаруашылық қызметiн және қаржылық
жағдайын мүлiктiк құрамын көрсететiн синтетикалық шоттарын енгiзедi.
Қажет болған жағдайда, арнайы операцияларды көрсету үшiн, шоттардың Бас
жоспарына кәсiпорын қосымша шоттарды пайдалануына болады.
-өндiрiс iшiндегi есеп беру. Iшкi есеп берудi жүргiзудiң барлық мәселесiн
кәсiпорынның өзi шешедi, оның кезектiлiгiн, есеп беру нысаны мен құрамын
және есептi беру мерзiмiн, сондай-ақ потенциалды тұлғаларын анықтайды.
Есеп саясатының ұйымдастырушылық бөлiгi келесiдей мәселелердi қарастырады:
-Бухгалтерлiк қызметтiң құрылымы мен ұйымдастырушылық нысаны. Кәсiпорын
құрылымдық бөлiмше ретiнде, өзiнде бухгалтерияны ұстау керек пе, жоқ, әлде
келiсiм-шарттық негiзде тиiстi мамандарды жалдау керек пе; Бiрајқ барлық
жағдайды кәсiпорынның басшысы бухгалтерлiк есептiң дґрыс ұйымдастырылуына
қажеттi жағдайларды жасауы керек.
-Есептi орталықтандыру деңгейi. Кәсiпорынның нақты қызметiнiң жағдайына
байланысты есеп орталықтандырылған нысанда ұйымдастырылуы мүмкiн, ол кезде
кәсiпорынның барлық бөлiшелерi бiртұтас есептiк жұмысқа бiрiктiрiледi; ал
орталықтандырылмаған жағдайда, кәсiпорынның жекелеген құрылымдық
бөлiмшелерi дербес бухгалтерия құрып, балансқа дейiнгi есеп жұмысының
барлық циклын толығымен аяқтап, кәсiпорынға тек балансты жасауға тиiстi
мәлiметтердi бередi;
Есеп саясатын құрудың негiзгi қағидалары мен талаптары №1-БЕС жан-
жақты берiлген.
Есеп саясатын әзiрлеген кезде кәсiпорын өз мүлiктерi мен
мiндеттемелерiн басқа кәсiпорынның мүлiктерi мен мiндеттемелерiн бөлiп
көрсетуi тиiс, кәсiпорын өзiнiң көз жетерлiк болашақ кезеңiнде өз қызметiн
жалғастыруды көздейтiн болса, яғни өз қызметiн тоқтату жөнiнде ниетiнiң
жоқтығын бiлдiрсе, онда толассыздық, Үздiксiздiк қағидасын сақтағаны болып
табылады, кәсiпорын өзi таңдап алған бухгалтерлiк есептi жүгрiзудiң тәсiлiн
жүйелi пайдаланып, тек тиiмдi түзетулердi ғана жасап отырса, онда ол
жүйелiк қағидасын сақтағаны, ал егер де кәсiпорында орын алған барлық
шаруашылық фактiлерiн сол кезеңiне жатқызатын болса, онда мерзiмдiлiгi
анықталған қағидасын ұстағаны болып табылады.
Аталған қағидалар мен талаптар кез келген кәсiпорынның есептiк
саясатын әзiрлеу барысында оның негiзiн қалайды. Егер де олар толығымен
сақталмаса, онда бухгалтерлiк есептi жүргiзудiң дұрыс еместiгi ретiнде
танылуы және кәсiпорынның мәлiметтерi бұрмалануы мүмкiн.

1.2. Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік Есеп туралы заңы.

24 июнь 2002жыл №32-1 Қазақстан Республикасының қаулысы бойынша
бухгалтерлік есеп заңына өзгерістер енгізілген.Бухгалтерлік есеп шоттары
Қазақстаның стандартына көшкен, сонымен қатар бухгалтерлік есеп бас жоспары
өзгерген.Екі санды кодтан үш санды кодқа көшкен Қазақстан Республикасының
қаржы министрлігінің бұйрығы бойша 2005жылы 22 желтоқсанда №426 халық
аралық қаржылық есеп беру стандартына сәйкес Қазақстан Республикасының
бухгалтерлік есеп стандартына көшкен.
Бухгатерлік есеп туралы заңында 5- тарауы.
1 тарауда жалпы ережелер жазылған ,бұл заң барлық жеке кәсіпкерлерге
заңды тұлғаларға Қазақстан Республикасының аумағында тіркелген міндетті
түрде бухгатерлік есеп және қаржылық есеп беру осы заңға сәйкес тапсырлады
.Бұл заң конститутцияға сәйкес жазылған .Бұл заңда бухгалтелік стандарттары
шоттардың типтік жоспары ұсынған, және бухгалтерлік есеп негізгі
принціптері мен функциялары бекітілген. Бұл заңның 6 бабында бухгалтерлік
құжаттардың анықтамасы түрлері регистрлары оларға қабылданған талаптары мен
міндеті реквезиттер бекітілген мыналаржатады:
1) құжаттың аты-жөні
2) толтырылған күні
3) мекеменің аты жөні
4) операцияның мазмұны
5) өлшем бірлігі
6) жауапты адамның аты жөні мен қолтаңбасы.
7-бабында бухгалтерлік есепті ұйымдастыру туралы жазған 1)
басқарушылар кәсіпорынның есеп саясатын құрайды. Бухгалтерлік есеп басшылар
бас бухгалтер қызметінің шотына кіргізіледі немесе өзі жеке бухгалтерлік
есеп жүргізеді.
8-бабында бухгалтерлік есеп жүргізетін ішкі бақылау туралы жазылған.
9-бабында бухгалтердің қол таңбасын қоюға құқықы бар қызметшілер
кіреді
10-бабында ақпараттардың құпиясы туралы жазған.
11-бабында бухгалтерлік есепті сақтау туралы жазған.
3 тарауда қаржылық есепті бақылау элементінің бағалауы көрсетілген.
4 тарауда қаржылық есептің бақылау формалары.
5 тарауда соңғы ережелер Қазақстан Республикасының бухгалтелік есеп Заңын
бұзған үшін жауап берушілігі.
Бухгалтерлік құжаттары бухгалтер есепті ұйымдастыруы, ішкі бақылау
бухгалтерлік есеп ақпараттың құпиясы, қаржылық есептің элементтерін
бағалауы. Қаржылық есептің түрлері, заңды бұзғаны үшін жауабы жазылған.

Тұлпар Кәсіпорынның қаржы жағдайын талдау.

1-кесте.

2005 жыл 2006 жыл 2007 жыл өзгеруі

№ Мүліктің түрлері

Мың тг. % Мың тг. %

Мың тг. % Мың тг. %

Ұзақ мерзiмдi активтер 3000
Ағымдағы активтер 2000
Ақша қаражаттары 2500
Активтердiң жиынтығы 7500
Меншiк капитал 4000
Ұзақ мерзiмдi мiндеттемелер 2000
Ағымдағы мiндеттемелер 1500
Меншiк капиталы мен мiндеттемелердiң
жиыны 7500

“Тұлпар” ЖШС бухгалтерлiк балансы.
Баланс баптары Сатып алынған кезiндегi мәлiметi мың,
теңге
Ұзақ мерзiмдi активтер 2200
Ағымдағы активтер 1500
Ақша қаражаттары 500
Активтердiң жиынтығы 4200
Меншiк капитал 1400
Ұзақ мерзiмдi мiндеттемелер 2000
Ағымдағы мiндеттемелер 800
Меншiк капиталы мен мiндеттемелердiң
жиыны 4200

“Тұлпар” ЖШС-нiң сараптаушылары, “Виста” ЖШС-нiң активтерi мен
мiндеттемелерiн тексерiп, оның нақты нарықтық бағасын шығарды. Ол мынадай
болды:
Баланс баптары Сатып алынған кезiндегi мәлiметi мың,
теңге
Ұзақ мерзiмдi активтер 5200 (3000+2200)
Гудвилл 800
Ағымдағы активтер 3500 (200+1500)
Ақша қаражаттары 800 (2500-2200+500)
Активтердiң жиыны 10300
Меншiк капитал 4000
Ұзақ мерзiмдi мiндеттемелер 4000 (2000+2000)
Ағымдағы мiндеттемелер 2300 (1500+800)
Меншiк капиталы мен мiндеттемелердiң
жиыны 10300

“Тұлпар” компаниясының таза активi 1400 мың теңге құраған (4200 мың теңге-
2800 мың теңге) “Тұлпар” компаниясы 2200 мың теңгеге сатып алып, оның
нәтижесiнде “гудвиллдiң” құны 800 мың теңге құраған (2200 мың теңге-1400
мың теңге).
Егер де компанияның мүлкiн сатып алынған күнiндегi бағасы бойынша
есептесек, оның нәтижесiнде ондағы активтердiң құны кем шықса, онда бiз оны
келеңсiз гудвилл ретiнде танимыз да, оны кейiнге қалдырылған болашақ
кезеңнiң табысы ретiнде 3520 шотта есепке аламыз.
Қазақстан Республикасында материалдық емес активтердi есептен шығару
мерзiмi он жыл, бiрақ ол субъектiнiң қызмет ету мерзiмiнен асып кетпеуi
керек.
“Интеллектуалдық меншiк” ұғымына: авторлық құқықтары, орындаушы
артистердiң қызметiне қатысты құқықтары (дыбысын жазу, радио және
телехабарларға байланысты хабар беруге), ойлап табушылық потент құқықтары,
ғылыми жаңалық ашу құқықтары, өнеркәсiптiк үлгiлер, тауар белгiлерi, т.б.
интеллектуалдық меншiк түрлерi жатады.

2.3. Материалдық емес активтердi бағалау және тану
Материалдық емес активтер ретiнде болашақта экономикалық олжа
әкелетiн активтер ретiнде танылады (есепке тiркеледi). өз кезегiнде,
материалдық емес активтердiң құны, активтердiң белсендi нарығы бар кезде
ғана дұрыс анықталуы мүмкiн: кез келген уақытша мәмiле жасауға ынта
бiлдiрушi сатып алушымен сатушыны табуға және бұндай кезде сатылатын және
сатып алынатын тауардың бағасы да халық үшiн қолайлы болады.
Бiршама материалдық емес активтердiң белсендi нарығы болмайды,
өйткенi олар өте сирек кездеседi, мысалға, тауар белгiлерi, басылым атауы,
кино мен музыкаға берiлген авторлық құқықары жәе бiр актив үшiн төленген
сомасы, осы тәрiздес басқа активтiң құнын өлшеу үшiн, негiз бола алмайды.
Сондықтан көптеген материалдық емес активтердiң құнын, әдетте, екi
жақтың келiсiмi бойынша анықтайды.
Материалдық емес активтер танылған кезеңiнен бастап бастапқы құны
бойынша бағаланады. Материалдық емес активтердiң бастапқы құны олардың
алынған тәсiлiне байланысты болып келедi, сырттан түссе (сатып алынған
бағасы, ұйымдар бiрлестiгiнiң күшiмен, айырбастау арқылы немесе мемлекеттiк
субсидияның есебiнен) немесе шаруашылы жүргiзушi субъектiнiң өз күшiмен
жасалса.
Құн қағидасына сәйкес, материалдық емес активтер сатып алынған кезде,
сол құны бойынша көрiнi табуы тиiс. Сатып алу құнына сатып алумен
байланысты барлық шығындар енгiзiледi, соның iшiнде сатып алынған бағасы,
тасымалдау шығыны және тағы басқалар.
Егер де материалдық емес активтер бартерiн (айырбас) негiзде алынса,
онда олардың бағасы нарықтық құн немесе осы тәрiздес материалдық емес
активтер құны бойынша анықталады. Егер материалдық емес активтiң бастапқы
құны несие есебiнен алынса, онда сол несие үшiн төленетiн пайыз бастапқы
құнына қосылмайды, ал ол кезеңдiк шығысқа жатқызылады. Егер материалдық
емес активтiң бастапқы құны мемлекеттiң есебiнен тегiн (немесе номиналды
атаулы, немесе мемлекеттiң субсидияның есебiнен) алынса, онда ол сату
немесе белсендi нарықтағы материалдық емес активтерiнiң тап осы түрiнiң
құны бойынша танылады.
Егер де үкiмет тарапынан ауыл шаруашылығының қажеттiлiгiн қамтамасыз
ету үшiн, мысалы, шегiрткеге қарсы күресетiн препаратқа “АВВА” кәсiпорынның
лицензиондық келiсiмiн тегiн алды делiк, бұндай жағдайда аталған
лицензиондық келiсiмнiң белсендi нарығы болмайды.
Материалдық емес активтердiң түсуi мен шығарылуы “Материалдық емес
активтердi қабылдау-беру актiсiмен” рәсiмделедi. Актiде материалдық емес
активтердiң ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.