Материалдық емес активтердің амортизациясын есепту

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Жұмыс жоспары:

І. Кіріспе бөлім
1.1. Материалдық емес активтер және олардың сипаттамасы.( 1-14)
ІІ. Негізгі бөлім.
2.1 Материалдық емес активтерді бағалау және тану. (14-19)
2.2 Материалдық емес активтердің амортизациясын есепту.(20-21)
2.3 Материалдық емес активтерді түгелдеу және есеп беруде олардың мәнін
ашу. (21-23)
ІІІ. Қорытынды бөлім.

Материалдық емес активтердің есебі және олардың амортизациясы
1. Материалдық емесактивтер және олардың сипаттамасы.
Материалдық емес активтер - бұл өндірісте ұзақ мерзім бойына пайдалану
үшін немесе тауарларды сатуға, әкімшілік мақсатқа және басқа субьектіге
жалға беруге арналған табиғи нысаны жоқ ақшадай емес актвтер. Бұл
активтерді анқытауға болады, олар субьектінің күшімен бақыланады және
оларды пайдаланудан субьект болашақта экономикалық олжа табады деп
күтіледі.
Материалдық емес активтерді анықтауаға болады: егер оларды жалға
берсе, сатса, айырбастаса; болашақта алынатын экономикалық олжаға олардың
тікелей қатысы болады. Материалдық емес активтерді субьект бақылай адатын
болса, онда оның экономикалық олжа табу мүмкіндігі ашылады.
Келешек экономикалық олжа, осы материалдық емес активпен тікелей
байланысты, егер олар мынапдай жағдайда алынса: болашақ экономикалық олжаны
өсіруде материалдық емес активтердің ролін анықталса; субьектінің осы
ктивті пайдалану қаблеттілігі мен ниеті болса; бүгінгі күнге пара-пар
қаржылық, техникалық басқа да ресурстар бар болып, субьектіге болашақта
күтіліетін экономикалық олжаны алуға қолайлы жағдай туғызса.
Материалдық емес активтер – нақты табиғи нысаны жоқ сезілмейтін
құндылыққа ие болғанымен материалдық активтердің де, материалдық емес
активтердің де құрамында кездесуі мүмкін.
Мысалға, кәсіпорын технологиялық құрал-жабдықты басқару үшін, оны
компьютерлік бағдарламамен қамтамасыз ету керек,
-1-
өйткені онсыз құрал – жабдықтар қызмет ете алмайды.
Сондықтан, бағдарлама құрал-жабдықтың бөлінбейтін бөлігі болып
саналады. Осыдан, компьютерлік бағдарламамен қамтамасыз етуді ненің
құрамында екенін байымдап ақл парасатын анықтау керек, өйткені ол негізгі
құралдың да, материалдық емес активтің құрамында есептелуі мүмкін.
Кейбір материалдық емес физикалық заттың құрамында болады, атап
айтсақ:
компьютерлік бағдарламамен қамтамасыз ететін – дискетте, фильм лентасында,
заңды құжаттау- қағазда болады, бірақ дискетте те, лента да, қағаз да өз
кезегінде қосалқы элементтер болып табылады және олар активтің мәнін
анықтау үшін негіз бола алмайды.
Бұған қарамыстан, материалдық та, материалдық емес активтердің де
есебінде көптеген ұқсастықтар бар, бірақ соңғының есебінде теңестіру немесе
ұқсастыру, өлшеу, пайдалы қызмет ету мерзімін бағалау сияқты аспектілерге
өте күрделі болып саналады. Кейбір материалдық емес активтер фирамның басқа
да активтеріне жеке теңестірілуі мүмкін, мысалы, патент, сауда маркісі
сияқтылары, ал басқалары болса жеке теңестірілмеуі мүмкін, керісінше,
осындай материалдық емес активтердің құны басқа да активтермен тғыз
байланыста шығарылмауы мүмкін: мұндай материалдық емес активтердің қатарына
гудвилл жатады, ол клиенттердің сеніміне немесе қызметкерлердің машықтық
деңгейіне негізделген. Мысыал, жоғары радияциялық зонада орналасқан
фармацевтикалық Феникс кәсіпорыны дәрі дәрмек препаратын өндіретін
фармацевтикалық
-2-
Бота фирмасымен леценозиондық келісім жасасты делік. Ол радияциондық
сәуленің әсерінен болатын ауруларды емдеу үшін қажет.
Компанияның келешектегі экономикалық пайдасы жоғарыда аталған
леценозиондық келісіммен де тікелей байланысты болады, егер де:
- сол жерде тұратын халықтың шығарылатын препаратқа деген сұранысы
жоғары болса және онда жүргізілген әлеументтік мәселелерге, сондай ақ
өндірілетін препараттың келешекте үлкен экономикалық пайда
әелетіндігіне толық сенімді болса;
- препарат өндіру үшін компания басшылығы келісімді пайдалануға ниет
білдіріп, ол оның бизнес жоспарында көрініс тапса;
- кредиторлардың, жасалған келісім шартқа сәйкес, қаржылық және басқа да
ресурстарды беруге ынтасы бар болса.
Субьекті кей жағдайларда тиесілі заңды құжаттардың құқын рәсімдемей ақ
оны экономикалық олжамен басқа кәсіпорындардың шұғылдануына тиым сала
алады. Егер де шығарылатын өнімнің технологиясы патенттелген болса, онда ол
басқа субьектінің айналысуына тиым салады.
Материалдық емес активтерге: лецензиондық келісімдер, компьютерлік
бағдарламалармен қамтамасыз етулер, патенттер, авторлық құқықтар, тауар
белгілері, қызмет ету белгілері, фирма атаулары, тәжірибелі конструкторлық
жұмыстар және т.б.
-3-
Материалдық емес активтер (МЕА) шартты түрде төрт топқа бөлінеді:
Өндіріспен байланысты материалдық емес активтер.Бұл топқа ноу хау, ЭЕМ
мен мәлметтер базасын бағдарламалық жабдықтау, интегралды микросхемалар
технологиясы, ұйымдастыру шығындары, белгілі бір формуланы пайдалану
технологиясы немесе өнімнің сыртқы бейнесі, өнеркәсіптік үлгілері,
сервитуттары жіне т.б жатады. Ноу хау құжаттама өндірістік озық
тәжірибесін құжатталған түрінде көрсетілген нысан және т.б. түрінде
көрінетін техникалық білімдерін айқындау үшін халықаралық қатнастарды
қолданатын термин.
Кең мағынасында ноу хау техникалық құжаттама түрінде рәсімделген,
белгңлң бңр өндірістің түрін ұйымдастыруға қажетті өндірістік тәжірибенің
техникалық, коммерциялық және басқа да қыр сырларын көрсететін білім
жиынтығы. Лицензиялық келісім шарттарда, техникалық ынтымақтастық туралы
шарттарға, лизнигте, кілтті қолма қол тапсырылатын құрылыста және
т,б,қызмет көрсетудің сан алуан түрлерінде кеіңінен қолданылады. Жаңалықтар
патенті, тауар белгілері, авторлық құқықтар мен патенттік ақпараттар
субьектінің меншігі болып табылады. Кәсіпорын нок хаудың құпиясын
сақтап, оны пайдаланудан түскен табястарын бақылай алған жағдайда ғана
материалдық емес активтің анықтамасына жауап береді.
Ноу хау өзінің бағасы мен басты көрсеткіштерімен құнды. Өзінің
табиғаты және көлем нысаны жағынан ол лицензия бағасына ұқсас.
-4-
Ноу хау сатып алушылардан қосымша алынған табыстың
есебінен қалыптасады және ол оның иесіне төленетінсыйақының орнықты
тағайындалған соммасы түрінде
көрсетіледі. Субьект белгілі бір ақыға сатып алатын лицензиялар мен
патенттерден ноу хаудың өзгешелігі, ол әдетте, субьектінің жарғылық
капиталына құрылтайшының қосқан материалдық үлесі ретінде сыналуы мүмкін.
Ноу хаудың субьект баланысына алынатын құны құрылтайшылар немесе
қатысушылардың келісім шартарының көмегімен анықталады.
Өндірістік ақпаратты пайдалану құқықтарын есепке алу.Оған материалдық
емес активтер қатарына белгілі бір уақыт кезеңі ішіндегі табыс әкелетін,
ақыға сатып алынған өндірістік ақпарат немесе субьектінің өнімі болашақ
кезеңдегі тұтынушылар туралы; шикізатпен, материалдармен және қызметтермен
жабдықтау туралы, бәсекелестері және т.б туралы мілметтер жатады.
Ұйымдастыру шығындары.Бірлескен немесе акционенрлік ұйымдарды құру
кезеңінде пайда болған шығындар ұйымдастыру шығындарына жатқызылады. Бұл
шығындар пайда болған кезеңнен бастап, материалдық емес активтер болып
есептелінеді. Бұған кәсіпорын қызметінің бастапқы кезеңіндегі шығындар мен
кәсіпорынның әрбір қатысушысының ұйымдастыру шығындары кірмеуі тиіс. Мұндай
шығындарға жарнамаға кеткен шығын, кеңесшілерге төленген ақы, кәсіпорынды
тіркеу, құжаттарды дайындау, банктерде шоттарды ашу т.б. шығындары
жатады.ЭЕМ бағдарламасымен жабдықтау кәсіпорын иемденген, ұзақ уақыт бойы
-5-
пайда әкелуге қабілетті бағдарламаларды қажетті мілметтерді талдау және
бағдарламалық құжаттар жұйесінің жиынтығы.
Коммерциялық қызметпен байланысты материалдық емес активтер.Бұл топқа
тауар таңбалары, тауарлардың шыққан жері және т.б. жатады.
Тауар таңбалары және қызмет көрсету таңбалары деп тауарларды тиесілі
таңбалар бойынша айыра алатын белгісін айтады. Кәсіпкерлікті жүзеге асырушы
заңды немесе жеке тұлға атына тіркелсе, тауардың таңбасы құқықтық заңдармен
қорғалады. Тіркелген тауарн таңбасының иесі тауар таңбасын қалай
пайдаланамын десе де толық құқығы бар, басқа тұлғаларға пайдалануға тиым
сала алады. Тауар таңбасы немесе тауарды рұқсатсыз жасау, қолдану, әкелу,
сатуға ұсыныс жасау, шаруашылық айналымына өзгеріс енгізу т.б. осы іспеттес
әрекет жасалса, ондп ол тауар иесінің құқықтарына қол сұғу болып
есептелінеді.
Таңбалар сөз түрінде, көрме суреттер түрінде, көлемді немесе бәрінің
комбинациясы түрінде болуы мүмкін: олар кез келген түсте немесе түстер
үйлесімінде тіркеледі.
Айыру белгісі жоқ, тек бір ғана белгіден тұратын, сондай ақ
мемлекеттік елтңба, ту, эмблемалар, мемлекеттердің ресми аттары,
халықаралық және үкіметаралық ұйымдардың эмблемалары, толық немесе
қысқартылған аттары, ресми қабылданған бақылау, кепілдік және сапасын
көрсететін белгілері, мөрлер, марапаттау белгілері және басқада айырым
белгілеріннен немесе соларға өте ұқсас, аралас деңгейдегі тұратын тауар
таңбалары рұқсат етілмейді. Тауарды,
-6-
тұтынушы немесе жасаушыны жаңылыстыратын элементтері бар, қоғамдық мүдделер
мен адамгершілік принциптеріне қайшы келетін тауар таңбалары да
тіркелмейді.
Заңды немесе жеке тұлға тңркелген барлық тауарға немесе оның бір
бөлігіне қатысты тауар таңбасын, оның иесінің келісімі бойынша бере алады.
Бұл әрекет лицензиялық келісім бойынша берілген тәртіпке сай істелінеді.
Тауардың шыққан жерінің атауы тауарды таңбалау үшін пайдаланатын
елдің, елді мекеннің, жердің немесе басқа географиялық обектінің аты қоса
және басқа да ерекшеліктері арқылы сипатталады.
Тауардың шыққан жерінің атауы географиялық обьектінің тарихи атауы
болуы мүмкін. Ол белгіленген тәртіп бойынша тіркеледі. Тауардың шыққан
жерінің атауын пайдалану деп оны тауарда, қорабында, жарнамада,
проспектілерде, банкілерде және басқа да тауарды шаруашылық айналымына
енгізуге байланысты басқа да құжаттарды пайдаланғандщы санайды.
Тауар таңбасы мен тауардың шыққан жерінің атауы бәсекелестіктің әрекет
етуші құралы болып табылады. Мысалы, ТМД елдерінде жасалған өнімдер
арасында шетелдік және ішкі нарықта сатылатын Белорусб
(тракторлары),Зенит (фототауарлары), Новое заря (пармюмериясы),Лада
(автомобильдері), Рахат (конфеттері), Слава және Чайка (сағаттары)
және т.б. тауарлық белгілер мен бұйымдарды шығарушылар өзінің сенімді де
іскер екнідіктерін танытып отыр. Сонымен қатар, шетелге өнім шығарушы
-7-
кәсіпорындар тауар таңбалары мен тауарлардың шығу орындарының атын қорғауда
да қамқорлыққа алғаны жөн, себебі, мұндай қорғаудың болмауы ұқсас немесе
дәл сондай шетелдік тауар таңбаларын пайдалану, арам пиғылды
бәсекелестіктің де нәтижесі болып табылатын, кездейсоқ қайшылықтарға
ұрындыруы мүмкін. Ал енді географиялық белгілеулерге келсек, олардың
арасынан тауарлардың жасанды таңбалары өте жиі кездеседі, өйткені ол
кәсіпорынның танымал болуына септігін тигізеді және ол тауарлардың сату
мүмкіндігін кеңейтеді, сатып алушылардың санын өсіреді.
Сондықтан нарықтық экономика жағдайында тауар таңбасы кәсіпорынның өте
қымбат тұратын активі болып табылады, себебі компания оны сатып алады
немесе жарғылық капиталға қосқан үлесі ретінде пайдалану құқығын береді.
Бірақ ол үшін тауар таңбасының құнын білу керек. Есеп тәжірибесінде
кәсіпорынның тауар таңбасын бағалаудың бірнеше әдісі бар: өзіндік құн,
сатып алу құны, нарықтық құны бойынша бағалау. Алайда меншіктік тауар
таңбаларының өзіндік құндары арқылы есепке алған дұрыс болса, сатып алынған
тауар таңбасы немесе тауар таңбасын пайдалану лицензиясын сатып алу
құнымен, ал жарғылық капиталға үлес ретінде салынға тауар таңбасын нарықтық
құнмен есепке алған жөн. Тауар таңбасының нарықтық құнын анықтау үшін
есептеулер жүргізілу керек.
Тауарлық таңбалар, қызмет көрсету таңбалары, тауардың шығу
органдарының атауын қорғау және қолданумен байланысты туындаған құқықтық,
экономикалық және ұйымдастыру қарым қатнастары 1993жылғы қаңтардың 18-і
күні Қазақстан Республикасы
-9-
Жоғарғы кеңесі қабылдаған Тауарлық таңбалар қызмет көрсету тауарлары және
тауарлар шығарылған жердің татауы туралы Қазақтан Республикасы заңымен
реттеледі.
Қолдану (пайдалану) құқықтарымен байланысты материалдық емес активтер. Бұл
топқа жаңалық ашу құқығы, өндірістік ақпаратты қолдану құқықтары, копирайт
лицензиялар және басқалар жатады.
Патенттер. Патент оның ұстаушысының патент қамтыған нәрсенің,
процесін немесе қызмет тұрін және дәл сондай әрекетті басқа тұлғаның жүзеге
асыруна тиым салатын, бақылайтын, сататын, өндіретін және пайдаланатын
құқық болып табылады. Патенттің күші оныі берген мемлекеттің аумағына ғана
жүреді. Патенттің қызмет мерзімі (15-20жыл) ұлттық заңдармен белгіленеді.
Сонымен қатар, патент деп белгілі кәсіппен, саудамен, тауар сатып алумен
шұғылданатын тұлғаларға берілген құжат саналады. Патент берілгенде
патенттік алым ұсталынады. Патентті алуға көптеген ірі кәсіпорындар мүдделі
болып келеді. Себебі патент сатып алуға да, патенттелінген жаңалықтарды
өндіріске иенгізуге де қаржысы болу керек.
Өнеркәсіптік ұлгілер. Өнеркәсіптік үлгілерді пайдалануға айрықша
құқықты растайтын патенттер қолданып жүрген заңдарға сәйкес беріледі.
Өнеркәсіптік үлгілер: модельдермен, суреттермен немесе екеуінің
қосындысымен берілуі мүмкін. Егер үлгінің қоғамдық белгілері Қазақстан
Республикасында немесе шетелдерде, белгісіз болып келсе, онда ол жаңа
өнеркісіптік үлгі болып табылады. Егер өнеркәсіптік үлгі өнеркәсіптік
әдіспен бұйым ретінде жасалынып,
-10-
шаруашылық айналымына түсуге дайын болса, онда оның өнеркәсіпті қолданылуға
болатындығы мойындалады. Егер өнеркәсіптік үлгі бірнеше азаматтардың
бірлескен еңбегінің жемісі болса, онда олардың бәрі өнеркәсіптік үлгілердің
авторы болып есептелінеді. Қнеркәсіптік ұлгілерге патент Қазақстан
Республикасының Мемлекттік тізіліміне тіркелген соң беріледі.
Лийензиялық келісім бойынша патент иесі (лицензиялар) бере алады, ал
соңғысы лицензияларға төлемдер беріп тұруға және келісімдер қарастырылған
басқа да іс әрекетті орындауға міндетті. Өнеркәсіптік үлгілердің құқықтық,
экономикалық және ұйымдастыру қатынастары Қазақстан Республикасының
заңдарымен реттеледі.
Лицензия (еркіндік құқық деген латын сөзінен алынған) қандай да бір
операцияларды жүзеге асыруға құзырлы мемлекеттік органдарының берген
рұқсаты.
Лицензиялар келесі белгісі бойынша бөлінеді:
Субьект бойынша:
- Қазақстан Республикасының заңды жіне тұлғаларына берілетіндер;
- Шетелдік заңды және жеке тұлғаларға, азаматтығы жоқ тұлғаларға,
халықаралық ұйымдарға берілетіндер.
Қызмет ету көлемі бойынша:
- негізгі (бас) мерзімі шектеусіз, белгілі бір қызмет түрімен
шұғылданатындарға, егер де олардың қызметі біртұтас технологиялық
кешенге кіретін болса, онда бас лицензия қызметінің бірнеше түрімен
шұғылданатындарға да беріледі;
- 11-
- бір жолғы (бір рет пайдалануға берілетіндер) белгілі бір шаруашылық
операциясын жасау үшін рұқсаи етелген шегінде өнімнің көлемін, саны
немесе салығын (ақшалай немес натуралды түрінде) алуға беріледі.
- Операциондық валюта заңдылығымен анықталған, валюталық құндылықтарды
пайдаланумен байланысты белгілі бір банк қызметінің операцияларын
жасау үшін беріледі,
Мерзімдік әрекеті бойынша:
- тұрақты берілген мерзімі шектелмеген,
- уақытша белгілі бір мерзімге берілген.
Аймақтық әрекет ету сферасы (территориялық әрекет ету аясы) бойыншы:
- тұтастай Қазақстан Республикасының аймағында әрекет етеді;
- Қазақстан Республикасының белгілі бір аймаығында ғана әсер етеді;
- Қазақстан Республикасының тыс жерлерінде де таралады.
Материалдық емес активтердің басқа да түрлері. Материалдық емес
активтердің бұл тобына Фирма бағасы (гудвилл), интелектуалдық меншік
және т.б. кіреді (гудвиллқұрамына кіретін материалдық емес активтер
сызбада көрсетілген).
Гудвилл. Гудвиллді бухгалтерлік есеп тұрғысынан қарағанда, ол
компанияларды біріктіріп немесе сатып алған кезде кәсіпорынның сатып алған
бағасын және оның дербес бірлік болып тұрған кезіндегі баланыстық қалдық
құнының (міндеттемелерін қоспағанда) арасындағы айырмасын кірсетеді.
-12-
Гудвилл. Материалдық емес активиердің бұл түрі бүтіндей емес жұмыс істеп
тұрған кәсіпорындардың немесе олардың құрылымдық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.