Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының түрлері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Nurshano_r@mail. ru

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1 МЕДИЦИНАЛЫҚ ҒЫЛЫМДАҒЫ МӘЖБҮРЛЕУДІҢ ҰҒЫМЫ

1. 1 Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының даму тарихы

1. 2 Есі дұрыстық пен есі дұрыс еместіктің маңызы және медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының құқықтық байланысы

2 МЕДИЦИНАЛЫҚ СИПАТТАҒЫ МӘЖБҮРЛЕУ ШАРАЛАРЫНЫҢ МАҚСАТТАРЫ МЕН ҚОЛДАНУ НЕГІЗДЕРІ

2. 1 Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану мақсаттары

2. 2 Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының түрлері

2. 3 Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану, қолдануды ұзарту және тоқтату тәртібі

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі: Курстық жұмыс қылмыстық бойынша медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданудың түсінігі мен негіздеріне арналған.

Зерттеу жұмысында медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының даму тарихы, есі дұрыстық, есі дұрыс еместік және шектеулі (азайтылған) ақыл есі дұрыстық ұғымдарына, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының қолдану мақсаттары мен негіздері, түрлері, сонымен қатар жалған есі дұрыс еместік (псевдоневменяемость) және қылмыс жасаған алкоголизмнен немесе нашақорлықтан зардап шегетін адамдарға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданудан заң жүзінде бас тартудың негіздері теориялық тұрғыдан терең зерттелумен бірге қолданып жүрген заңдарға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының кейбір нормаларын одан әрі жетелдіру жолдары іздестірілген.

Аталған сөз еліміздің тәуелсіз мемлекет болып жарияланғанына он үш жылдан астам уақыт мөлшері және осы жылдардың ішінде еліміз әлем сахнасы төрівде беделді орынға ие болып, көітгеген жетістіктерге қол жеткізгенінен туындағанына көзіміз жетеді.

Мемлекетімізде орын алып жатқан осындай овды жетістіктерімізбен бірге қоғамның одан әрі қалыпты дамуына кедергі келтіріп жатқан жағымсыз құбылыстар да бар. Қоғамға жат құбылыстардың бірі - қылмыстылық. Соңғы жылдары елімізде қылмыстардың өсуі байқалады.

Зерттеліп отырған ғылыми мәселе Қазақстан Республикасында арнайы зерттеу объектісі болған емес. Бұл тақырып қылмыстық құқық теориясында көптен бері түбегейлі шешімін таппай келе жатқан өзекті мәселе.

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының ұғымы, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану негіздері, мақсаттарына қылмыстық құқық теориясында сан түрлі көзқарастар, ой-пікірлер баршылық, бірақ осы мәселелерге, оның ішінде медициналық сипаттағы мәжбурлеу шараларына, есі дұрыстық ұғымдарына ғылыми анықтамалар беру терең зерттеу объектісі болмаған.

Тақырыптың зерттелген дәрежесі:

Еліміз егемендік алғаннан кейін, Қазақстанда тұңғыш рет 1997 жылы жаңа Қылмыстық кодекс қабылданды. Қылмыстық кодексте медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану негіздері, мақсаттары, түрлері, ұзарту, өзгерту және тоқтату түрлері көрсетілді. Бұл мәселеге байланысты А. Н. Ағыбаев, Е. І. Қайыржанов, З. 0. Ашитов, Б. Ж. Жүнісов, Г. Р. Рүстемова, А. А. Исаев, Н. А. Абдиров, Н. О. Даулетбеков, Е. А. Оңғарбаев, М. С. Нәрікбаев, Е. О. Алауханов, Б. Х. Төлеубекова, Д. С. Чукмайтов, И. И. Рогов, Р. Т. Нұртаев, А. Х. Миндагулов, Д. Б. Бұғыбай, Р. Н. Юрченко, С. С. Молдабаев ғылыми еңбектерінде ерекше мән берді.

Курстық жұмысты зерттеудің басты мақсаты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының теориялық мәселесін кешенді түрде зерттеу, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларына байланысты қылмыстық заңдарды жетілдіру бағытында ұсыныстар жасау, зерттеліп отырған мәселеге байланысты қылмыстық заңды теориялық және тәжірибелік тұрғыда қолданудың бірегей жолын іздестіріп, оны дамытуға мүмкін болатын жағдайларды көрсету болып табылады.

Көрсетілген мақсатқа жету үшін төмендегідей міндеттерді шешу жолы қарастырылды:

медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының жалпы сипаттамасынашып көрсету;

медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының даму тарихын зерттеу;

медициналық сипаттағы мәжбүрлену шараларының ғылыми теориялық аспектілерін зерттеу;

1 МЕДИЦИНАЛЫҚ СИПАТТАҒЫ МӘЖБҮРЛЕУ ШАРАЛАРЫ-НЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

1. 1 Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының даму тарихы

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары тек сот арқылы мемлекеттік шара ретінде тағайындалады [1, 279 б] .

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 88-бабында медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданудың негіздері анықталған. 1. Сот медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын: а) есі дұрыс емес жағдайда ҚР ҚК-нің ерекше бөліміндегі баптарда көзделген әрекеттерді жасаған; б) қылмыс жасағаннан кейін психикасы жазаны тағайындау немесе орындау мүмкін емес болып бұзылған; в) қылмыс жасаған және есінің дұрыстығын жоққа шығармайтын психикасының бұзылуынан зардап шегетін; г) қылмыс жасаған және алкоголизмнен немесе нашақорлықтан не уытқұмарлықтан емдеуге мұқтаж деп танылған адамдарға тағайындауы мүмкін. 2. Осы баптың бірінші бөлігінде аталған адамдарға медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары психикасының бұзылуы бұл адамдардың өзге елеулі зиян келтіру мүмкіндігіне не өзіне немесе басқа адамдарға қауіп төндіруіне байланысты жағдайларға ғана тағайындалады. 3. Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын орындаудың тәртібі Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексімен және денсаулық сақтау туралы заңдарымен белгіленеді. ҚР ҚК тиісті баптың бірінші бөлігінде аталған және өзінің психикалық жағдайы бойынша қауіп келтірмейтін адамдар жөнінде сот бұл адамдарды емдеу немесе Қазақстан Республикасыньщ денсаулық сақтау туралы заңдарында көзделген тәртіппен психиатриялық-неврологиялык мекемелерге жіберу туралы мәселені шешу үшін денсаулық сақтау органдарына қажетті материалдар жібере алады.

Дені сау адамның, сол сияқты ауру адамның да құқықтары - қоғамның ең жоғары құндылығы /2, 5б/.

Ал осы құқықтарды қорғау - жалпы денсаулықтың және әсіресе психикалық саулықтың (психическое здоровье) әрбір адам үшін жоғары құндылық болып табылатынын мойындайтын мемлекеттің басты міндеті.

Психикасының бұзылуынан зардап шегетін адамдарға психиатриялық жәрдем көрсетілетініне мемлекет тарапынан кепілдік беріледі және ол заңдылық, ізгілік және адам мен азаматтың құқықтарын сақтау қағидаларының негізінде жүзеге асырылады.

Психиканың бұзылуы адамның өзіне және қоғамға деген көзқарасын, сондай-ақ қоғамның адамға деген көзқарасын өзгертуі мүмкін. Психиатриялық жәрдем көрсетудің құқықтық жағынан тиісті түрде реттелмеуі оны медицинадан тыс мақсатта пайдалануға әкелетін себептердің бірі болуы, сондай-ақ бұл денсаулыққа, адамның қадір-қасиетіне және адам құқықтарына нұқсан келтіріп, мемлекеттің халықаралық беделіне зиянын тигізуі мүмкін.

Психикалық ауру зардап шегуші адамдарға медициналық-санитариялық көмек көрсету және оларды оңалту Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 17 мамырдағы «Қазақстан Республикасында азаматтардың денсаулығын сақтау туралы» заңының 20-бабында қарастырылған [3, 4 б] .

Медициналық сипаттағы мәжбурлеу шараларын психикасының бұзылуынан зардап шегетін адамдарға» Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 16 сәуірдегі қабылданған «Психиатриялық жәрдем және оны көрсеткен кезде азаматтардың құқықтарына берілетін кепілдіктер туралы» заңының 13-бабы бойынша реттеледі [4, 2 б] .

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 88-бабының 1-бөлігінде көрсетілген, психикасының бұзылуынан зардап шегетін адамдардың Қазақстан Республикасының Конституциясында, заңнамасында көзделген азаматтық құқықтардың бәріне ие.

Психикасының бұзылуын ғана негізге ала отырып осы адамдардың құқықтары мен бостандықтарын шектеуге жол берілмейді.

Психикасының бұзылуына байланысты бұл адамдардың құқықтары мен бостандықтарын шектеуге Қазақстан Республикасының «Психиатриялық жәрдем және оны көрсеткен кезде азаматтардың құқықтарына берілетін кепілдіктер туралы» заңына сәйкес, қысқа мерзімге мәжбүрлеп емдеу кезінде адам науқас болғаны жөніндегі ақылы аурулық қағаз алуға (еңбекке уақытша жарамсыздық қағазын) құқылы, қалған барлық жағдайда оған II немесе I топтағы мүгедектік беріліп рәсімделуі тиіс.

Медициналық амал-әдістер диагностика және емдік мекемелерде ғана психиканың бұзылу сипатына сәйкес қолданылады және психикасының бұзылуынан зардап шегетін адамдарды жазалау үшін немесе өзге адамдардың мүддесінде пайдаланылмауы тиіс.

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолданған кезде адам өзіне сыйлаушылық пен адамгершІлік көзқарастың болуына, адамдық қадір-қасиетін кемсітуге жол берілмеуіне; өзінің құқықтары туралы, сондай-ақ өзіне түсінікті нысанда және психикалық жағдайын ескергенде психикасы бұзылуының сипаты және қолданылып жүрген емдеу әдістері туралы ақпарат алуға; санитария-гигиена талаптарына сай келетін, мейлінше аз шектейтін жағдайда психиатриялық көмек алуға; заңда белгіленген тәртіпте қорғаушының, заңды өкілінің немесе өзге тұлғаның көмегін алуға; медициналық құралдар мен әдістердің, ғылыми зерттеудің сынақ объектісі ретінде пайдаланылуға алдын ала келісім беруге және кез келген сатыда одан бас тартуға құқылы.

Науқастарға психиатриялық стационарда ерікті түрде немесе ерІксіз емдеуде жатқан өзге адамдармен бірдей кұқықтар беріледі.

Атап өткенде: емдеу, тексеру және өз құқықтарын қорғау мәселелеріне байланысты стационардың әкімшілігіне тікелей хабарласу; цензура жасалмастан шағым және өтініш беру; адвокатпен көзбе-көз кездесу; жұмысқа тартылған жағдайда еңбегіне сыйақы алу және т. с.

Заңға сәйкес мәжбүрлі түрде, сол сияқты өз еркімен стационарға орналастырылған науқастың психикалық саулығы немесе өзге адамдардың қауіпсіздігнн қамтамасыз ету мүддесінде оның емдейтін дәрігерінің, бөлімше меңгерушісінің немесе емдеу мекемесі әкімшілігінің ұсынысымен оған кейбір әрекеттер жасау жағынан шектеу қойылуы мүмкін [4, 2 б] .

Есі дұрыс емес күйде қылмыс жасаған адамдарға қатысты алғанда, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын мәжбүрлеу шаралары емес, зорлық шара деп атаған жөн, - деп жазады И. С. Ной [29, 136 б] .

XX ғасырдың 20-жылдарында И. Н. Введенский де осыған ұқсас пікір ұстанған. Оньщ ойынша, мәжбүрлеу шаралары ұғымын осы шаралардың мағынасын түсінетін адамдарға ғана қолдануға болады[30, 7-22 б] .

Біздің пікірімізше, мұндай көзқарас дұрыс деуге болмайды. Емдеудің мәжбүрлі болуының себебі, ол адамның қалауына, осындай емнің қахеттілігі мен мазмұнын ұғынуынан тәуелсіз түрде қолданылады.

Бұдан басқа, есі дұрыс емес күйде қоғамға қауіпті іс-әрекет жасаған адам бұл шаралардың мағынасын түсінбейді деген түсінік дұрыс емес.

Мұндай адамдардың көпшілігінде медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын тағайындау туралы шешім шығарылатын сот мәжілісі өтетін уақытқа дейін өзі еркіне бағынатын, ұғынатын мінез-құлық ұстануға қабілеті қалпына келеді.

Әдетте, мүндай адамдар емдеу кезінде медицина қызметкерлері қоятын талаптарды орындау қабілетін сақтайды. Осындай шаралар тоқтатылатын кезде адам әрқашанда ерікті түрде ұғынып жүріп-тұру, қолданылып жатқан шаралардың мағынасын түсіну қабілетін қалпына келтіреді. "Зорлық шара" деген термин оның қолданылу мақсатына сай келмейді.

Біздің білуімізше, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының мазмұны сот тағайындаған және қылмыстық заңда көрсетілген адамдардың психикалық денсаулығын қалпына келтіруге, нығайтуға бағытталған құқықтық және медициналық сипаттағы шаралар жиынтығы болып табылады.

Медициналық сипаттағы шараларға Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде және өзге де заңдарында белгіленген тәртіпте азаматтардың психикалық денсаулығын тексеру, олардың психикасының бұзылуына диагноз қою, емдеу, күтім жасау және медициналық-психологиялық оңалту кіреді, бірақ бұған "зорлықтың" қатысы жоқ.

Сонымен, медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары дегеніміз -мемлекеттік мәжбүрлеу шаралары, оларды есі дұрыс емес жағдайда Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің Ерекше бөлімінде көзделген қоғамға қауіпті іс-әрекет жасаған адамдарға, сондай-ақ қылмыс жасағаннан кейін психикасы бұзылған және осының салдарынан оларға жаза тағайьындау және орындау мүмкін болмайтын адамдарға соттың шешімі бойынша мәжбурлеп емдеуді ұзартуға, өзгертуге және тоқтатуға, тағайындауға немесе қылмыс жасаған және қылмыс жасау кезінде іс-әрекет ұғынып, ерікті түрде таңдау жасауына әсер еткен есінің дұрыстығын жоққа шығармайтын психикасының бұзылуынан зардап шегетін адамдарға соттың үкімі бойынша тағайындалатын және аталған адамдардың психикалық саулығын (психическое здоровье) қалпына келтіруге, жақсартуға, олардың қоғамға қауіпті жаңа әрекеттер жасауына, өзіне-өзі және өзге адамдарға зиян келтіру қаупін, басқадай елеулі зиян келтіру мүмкіндігін болғызбауға, олардың құқықтары мен заңды мүдделерін сақтауға бағытталған психиатриялық емдеу болып табылады.

Медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының сипатын нақтылау мәселесінің өзектілігін Р. И. Михеев, Б. А. Протченко[30, 85 б] . А. И. Чучаев және тағы басқа зерттеушілер атап көрсетті.

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 88 - бабының 3 бөлігінде медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын орындаудың тәртібі ҚР Қылмыстық-атқарушылық кодексімен және Денсаулық сақтау туралы заңымен белгіленеді.

Берілген ой - тұжырым, бірінші орынға қылмыстық - атқарушылық заңдарын қою арқылы, заңның қасиетін анықтайды: медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шаралары - қылмыстық-атқарушылық шара екенін көрсетеді.

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 88-бабының 1-бөлігінде көрсетілген, психикасының күйі жағынан қауіп келтірмейтін адамдар соттың шешімі бойынша Қазақстан Республикасы психиатриялық көмек көрсету заңнамасында көзделген тәртіпте тұрғылықты жері бойынша психиатрдың бақылауына гүрып және емделе алады.

Бақылау және емдеу психиатриялық стационарда, сол сияқты емханалық жағдайында өтуі мүмкін.

Біздің бақылауымызда мұнадай жағдайлар көп ретте кездесті. Мысалы, 87 жастағы жалғыз басты азамат психикасының бұзылуының салдарынан ас бөлмесіндегі газды қосып, оған оттық жақпай, оны ашық күйде қалдырып кеткен. Газ бүкіл пәтерге көтерілетін баспалдаққа жайылып, жарықты қосу кезінде жарылыстың пайда болуынан үш пәтер күл талқан болған. Газдың жарылысынан үш адам өліміне әкеліп соқтырды. Азамат соттың шешімі бойынша есі дұрыс емес деп танылып, психоневрологиялық мекемеге емдеуге жіберілді.

2003 жылғы 22 мамырдағы Алматы қаласы сотының үкімімен Қасымов Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 88-бабы 1-бөлігінің "а" тармағы бойынша 10 жылға бас бостандығыана айыруды өзгертіп, мынадай негіздер бойынша істі жаңадан сотқа қарауға бердІ.

Қасымовтың психикалық жағдайы сот мәжілісінде зерттелмеген, сот тек стационарлық кешенді психология-психиатриялық сараптама актісін жариялаумен шектелген.

Сол мерзімде Алматы қаласы сотының 2001 жылғы 5 қазандағы анықтамасы бойынша Қасымовқа медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларының мамандандырылған үлгідегі психиатриялық стационарда мәжбүрлеп емдеу түрін науқас жағдайынан айыққанға дейін қолдануды іс материалынан көрінді.

Алматы қаласы сотының 2002 жылғы 11 шілдедегі сот қаулысы Қасымовқа қатысты медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын жойып, істі қосымша өндірістік қаруға жіберді. 2002жылға 11 шілдедегі медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын жою негізінде 2002 жылы 12 сәуірде

Қасымовқа психиатриялық емханада психиатриялық куәлендІру жүргізілді. Аталған құжаттар сот мәжілісінде зерттелмеді.

Істі қайта қарауда Қасымовтың мінез құлқына байланысты сот алқасына оны есінің дұрыс екеніне күмән тудырды, сот істі жаңа қарауда Қасымовтың психикалық жағдайын мұқият зерттеуді, ал қажет болған жағдайда қосымша психология-психиатриялық сараптама тағайындауды ұсынды.

Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 88-бабы 1- бөлігінің "а" тармағы бойынша, есі дұрыс емес жағдайда Қылмыстық кодекстің Ерекше бөліміндегі баптарда көзделген әрекеттерді жасаған адамдарға тағайындалуы мүмкін.

Біздің ойымызша, "есі дұрыстық - есі дұрыс еместік" ұғымдары мәселесі -қылмыстық - құқықтық заңнамадағы ең күрделі әрі аз зерттелген мәселелердің бірі. Қылмыстық заңнамада есі дұрыстықтың заң жүзіндегі анықтамасы берілмейді, онда есі дұрыс еместік деген екінші ұғым ғана ашып көрсетілген.

Қылмыстық-құқықтық ғылыми мектептердің негізін қалаған көптеген ғалымдар қылмыстық құқыққа арналған монографиялық жұмыстарында "есі дұрыс еместік" ұғымына қарағанда алғашқы болып табылатын "есі дұрыстық" ұғымының анықтамасын бермейді.

"Есі дұрыстық - есі дұрыс еместік" ұғымдарының құқықтану ғылымында ұзақ уақыт зертелмеуінен XVIII ғасырдың аяғынан бастап құқықтанушылар осындай мағлүматты қаркынды дамып келе жатқан психиатриядан алғанды жөн көрді.

Ал қазіргі кезде "есі дұрыстық" деген алғашқы мәселеден келіп туындайтын "есі ддаыс еместік" деген екінші мәселе анағұрлым терең зерттелген.

Профессор М. Н. Сыздықов "Есі дұрыстық қылмыстық заңда көрсетілген, қоғамға қауіпті іс-әрекетті жасау кезінде адам өзінің қоғамға қауіпті әрекетінің (әрекетсіздігінің) сипатын ұғына алатын және оны басқара алатын қабілеті. Есі дұрыстық адамды қылмыстық жауапкершілік пен оны жазаға тартудың қажетті шарты болып табылады"- деп көрсетеді[36, 91 б] .

Л. И. Беляеваның пікірінше, "есі дұрыстықты, есі дұрыс еместік ұғымынан оңай шығарып алуға болады, есі дұрыстық дегеніміз, адам өзінің іс-әрекеттерінің іс жүзіндегі қоғамдық қауіпті сипатын ұғына алатындай психикалық күйі"[37, 150 б] .

Есі дұрыстыққа берілген анықтамаларға дәлдік жетпейтін мынадай мысалдарды келтірсек болады: "Есі дұрыстық адамда іс-әрекет еркіндігі бар, яғни ол өз әрекетінің мәнін ұғына әрі басқара алатындай психикалық күйін білдіреді" [38, 22 б. ] .

А. Н. Ағыбаевтың пікірінше, адам қоғамға қауіпті іс-әрекетті істеген уақытында өзінің мінез-құлқының қоғамға қауіптілігін сезетін, ұғынатын және өзі істеген іс-әрекетін басқара алатын болса, ол есі дұрыс адам деп саналады [1, 83 б] .

Д. Б. Бұғыбай өз еңбегінде: "Есі дұрыстық дегеніміз қоғамға қауіпті іс-әрекетті жасаған кезде өз әрекетінің немесе әрекетсіздігінің іс жүзіндегі сипатын, қоғамға қауіптілігін ұғына алатын, оны басқара алатын қабілет"- деп анықтама бедері[3, 148 б] .

Т. В. Коқдрашова есі - дұрыстыққа мынадай анықтама бедері: "Әлеуметтік-психологиялық дамуы, әлеуметтану дәрежесі, жасы және психикалық денсаулық жағдайы бойынша алып қарағанда адамның психикасының күйі оның қылмыс жасаған кезінде өзінІң әрекеттерін не әрекетсІздігІн ұғынып, олар үшін есеп беру және оларды басқара алуын, және осының салдары ретінде, қылмыстық жауаптылық көтеру және жазасын алу қабілеті болып табылады" .

Д. С. Темірова өз еңбегінде есі дұрыстыққа мынадай пікірді ұсынады: Қылмыс жасағын кезінде психикалық жағдайы бойынша дені сау, өзінің қоғамға қауіпті әрекетінің (әрекетсіздігінің) сипатын ұғына алатын және оны басқара алған адамды қылмыстық жауапкершілікке тартуға болады- деп көрсетеді[9, 61 б] .

Атап өтетіні, осы екі ұғым (есі дұрыстық пен есі дұрыс еместік) өздеріне ортақ бір ғана міндет, атап айтқанда - "психикасының күй-жайы бойынша қылмыстық жауапқа тартуға болатын алатын адамдардың ғана (қоғамға қауіпті іс-әрекет жасаған) осындай жауапқа тартылуын және жазасын алуын қамтамасыз ету . . . " міндетін орындайды[4, 150 б] .

Дегенмен, есі дұрыстык - қылмыс субъектісІнің міндетті белгісі, ал есі дұрыс еместік қылмыс құрамында мүндай әлементтің жоқ екендігш көрсетеді, сондықтан, біздің ойымызша, бір ұғымнан екінші ұғымды осылайша оңай "шығарып алуға" жол беруге болмайды.

Осыған орай, З. А. Астемиров "есі дұрыстықты есі дұрыс еместікке қарсы гипотеза ретінде қарастыруға болмайды" деп көрсетеді[4, 25 б] .

Г. К. Рахымжанованың пікірінше, "Есі дұрыстық - өзінің қоғамға қауіпті жасаған әрекетінің (әрекетсіздігінің) сипатын ұғынатын және оны басқара алатын қабілеті"- деп айтады[4, 56 б] .

Зерттеуші Р. И. Михеев осы салада жұмыс істейтін заңгерлер дайындығының жеткіліксіз дәрежеде болуының салдары ретінде "кәсіби тұрғыда өз-өзіне сенбеу комплексінің" етек алуы туралы айтады. Оның сөзінің жаны бар.

Автор қылмыстық құқық әдебиеттерінде "қате пікірлердің насихатталуы" әсерімен осындай ұстаным қалыптасады деп топшылайды.

Осындай "комлекстің" барын көрсететін Р. И. Михеевтің болжамын мына факт дәлелдеп отыр. Зерттеу жүргізілген сот тәжірибесі материалдарында сот-психиатрия сараптамасы кезінде шизофрения (психиканың созылмалы бұзылуы) диагнозы қойылған (расталған) адам сотта есі дұрыс деп танылған бірде-бір жағдай кездеспейді[3, 25 б] .

Сонымен, Н. В. Артеменко "Есі дұрыстық дегеніміз - адамның психикасының бұзылмағанын, оның психикалық саулығы мен психофизиологиялық даму деңгейін көрсетеді, соның салдарында ол өз әрекетінің (әрекетсіздігінің) сипаты мен қоғамға қауіптілігін ұғына алатын және оларды басқарады" деген пікірде қате[4, 58 б] .

Біздің білуімізше, бұл мәселені шешуде адам психикасының бұзылуы (мысалы, шизофрения, олигофрения, тұлғалық қасиетінің бұзылуы және т. б. ) не ондай бұзылудың болмауы оның есі дұрыс не есі дұрыс еместігі жайлы қандай шешім қабылданатынына әсер етпейтінін түсіну керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.