Құқық қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалардың жиынтығы

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 75 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1 ҚҰҚЫҚТЫҢ түсінігі және оның ПАЙДА БОЛУ СЕБЕПТЕРІ

1. 1 Құқық әлеуметтік институт ретінде мемлекетпен байланысы

1. 2 Құқықтың пайда болу ерекшеліктері

1. 3 Құқықтың қайнар көздері

1. 4 Мемлекет және құқықтың пайда болуының объективтік заңдылықтары

2 Құқықтың белгілері және мазмұны

2. 1 Құқықтың мәні мен құндылығы

2. 2 Құқықтың негізгі белгілері

2. 3 Құқықтың жүйесі

2. 4 Құқықтық қатынастардың ұғымы, айрықша белгілері мен түрлері

3 Құқық салалары

3. 1 Құқық салаларының жалпы сипаттамасы

3. 2 Әкімшілік құқықтың рөлі мен маңызы

3. 3 Мемлекеттік қаржылар мен қаржылық жүйелер

3. 4 Еңбек құқығының пәні мен әдістері

3. 5 Азаматтық құқық туралы ұғым

3. 6 Отбасы құқығы: ұғымы, негіздері мен принциптері

3. 7 Экология құқығының ұғымы

3. 8 Қылмыстық құқықтың ұғымы

3. 9 Қылмыстық іс жүргізу ұғымы

3. 10 Азаматтық іс жүргізу құқығының ұғымы

3. 11 Қазіргі кезеңдегі халықаралық құқық ұғымы

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Қосымша 1

Қосымша 2

Қосымша 3

Қосымша 4

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі:

Құқықтық білімді игеру барысында оқу орнынында құқықтық білім алушы маман мемлекет және құқық мәселелерін жаңаша осы заман талаптары тұрғысынан түсінеді. Жалпы мемлекет туралы ұғым мемлекет және құқық теориясы пәнінде оқытылады. Заң ғылымында мемлекет пен құқық абстрактілі санат, категория ретінде зерттеліп, оқытылады.

Мемлекетті пен құқықты зерттеу барысында мемлекеттегі нақты белгілі бір тарихи кезеңде болған құбылыстар деп қарастырмай керісінше, оларды жалпы сипаттары бойынша тарихи дамудағы өзгеру сатыларын жан-жақты қамтып, қарастыру зерттеу нысаны ретінде алынып отырған тақырыптың өзекітілігі болып табылады.

Мақсаты мен міндеті:

Тақырыптың мазмұның ашып көрсеу үшін зерттеу жұмысына осы заманғы мемлекеттіліктің дамыған нысандарын зерттеудегі бағыт-бағдарларды ашып көрсетуді, олардың мағынасы мен мәнін теориялық көзқарастар тұрғысынан түсіндіруді мақсат етіп алдым.

Тақырыптың зерттелу деңгейі:

Мемлекеттің ұғымы, құқықтың нысандары және оның элементтері туралы алғашқы шығармалар ежелгі грек философтарының пайымдауларынан бастап қалыптаса бастаған. Оған: Сократ, Платон, Аристотель еңбектеріндегі идеялар мен Гегель, Кант еңбектеріндегі мемлекеттіліктің философиялық негізделуі жайлы шығармаларын айтуға болады. Сондай - ақ К. Маркстың, Л. И. Петражцкийдің, Вашингтонның, Де Голльдың мемлекет ұғымына, оның нысанына көп көңіл бөліп еңбектер жазғанын атап өтуге болады.

Дипломдық жұмысының теориялық тұрғыдан мәнділігі мынада жатыр

Осы берілген тақырыпты, әртүрлі тұрғы жағынан қарастырды. Оған түрлі көзқарастар, көптеген ғалымдар мен саясатшылардың көзқарастары мен тәжірибелері де қолданылды.

Дипломдық жұмысымның тақырыбы «Құқықтың түсініні, белгілері және мазмұны» болып табылады. Бұл тақырыпта негізінен мемлекеттің пайда болуымен оның ұғымынын қалыптасу тарихы мен оның құқықтың пайда болуымен байланысы қарастырылған.

Құқық әлеуметтік нормалардың ерекше жүйесі болып, мемлекетпен бірге өмірге келіп, қоғамды реттеп-басқарып отырды. Олар қоғамның, объективтік даму процесінің талабына сәйкес қалыптасты. Бірақ әр елдің ерекшеліктеріне сәйкес құқық пен мемлекеттің нысаны әртүрлі, мазмұны бірдей болды. Бұл жерде қайталап өтейік, - құқық пен мемлекеттің өмірге келуінің, қалыптасуының негізгі объективтік заңдары: қосымша өнімнің пайда болуы, жеке меншіктің қалыптасуы, таптардың арасында күрестің басталуы, қайшылықтарды реттеп, қоғамды басқару үшін құқық пен мемлекеттің өмірге келуі. Бұл объективтік даму процесі қоғамның алдына бірнеше талаптар қойды:

- қоғамның әкімшілік-территориясында тұрақты тәртіп қалыптастыру қажет болды;

- қоғам бірнеше тапқа, топқа бөлініп, олардың арасында қайшылықтар басталып, оны реттеп, қоғамды басқару керек болды;

- ру мен тайпалардың, мемлекеттік бірлестіктердің арасындағы қайшылықтар күреске айналып, күрес соғысты өмірге әкелді. Міне, бұл күрес-қайшылықтарды бейбітшілік жолмен шешіп, реттеу қажет болды.

Қоғамның объективтік даму процесінің бұл талаптарын іске асыру үшін құқықтық нормаларды қарқынды, сапалы дамытып, қарым-қатынастарды тағы басқа құбылыстарды реттеу жұмыстары басталып, қоғамның жақсы дамуына жағдай жасалды.

Енді құқықтың түсінігіне және мазмұнына келсек, оның сан қырлы түсінігі, санқырлы мазмұны бар деуге болады. Ол қоғаммен бірге диалектикалық даму процесінде болғандықтан, оның мазмұны санқырлы бағытта дамып, байып отырды. Ғалымдар құқықты зерттегенде бір-екі қырынан мазмұнын анықтап әр түрлі қорытынды тұжырым жасап отырды. Мысалы, Аристотель құқықты саяси шындық, әділеттік, - деді. Орта ғасырдың ғалымдары - құқық діни норма, Ж. Ж. Руссо - құқық қоғамдық билік - деп түсіндірді. Осы пікірлердің бәрі дұрыс.

1 ҚҰҚЫҚТЫҢ түсінігі және оның ПАЙДА БОЛУ СЕБЕПТЕРІ

1. 1 Құқық әлеуметтік институт ретінде мемлекетпен байланысы

Құқық әлеуметтік институт ретінде мемлекетпен бірдей пайда болады, көп жағдайда олар, бір-бірінің тиімді әрекеттерін қамтамасыз ету үшін қажетті. Мемлекет, құқықсыз, сол сияқты құқық та мемлекетсіз өмір сүре алмайды (саяси билікті ұйымдастырады, нағыз мемлекеттің саясатын жүргізетін құралы ретінде көрінеді) . Мемлекет заңды нормаларды белгілейді, қолданады кепілдік береді. Тек мемлекет органдары ғана құқықтық ұйғарымның орындалуын тексереді, орындалмаса соған сай заңды жаза қолданады.

Құқық тарихи жағынан, таптық құбылыс ретінде пайда болды және экономикалық үстем таптың еркін және мүддесін қорғады.

Егер ғұрып адамдардың сезімінде, тәртібінде ұсталса, құқық нормалары көпшілікке белгілі жазбаша дайындағаннан басталды.

Құқық ғұрыпқа қарағанда күрделілеу реттеуші, себебі, онда тиым салудан басқа рұқсат беру және міндеттеу құқық жолдары пайдаланылады, соның негізінде қоғамдық қатынастарды әртүрлі деңгейде тәртіпке келтіруге мүмкіндік туады. Құқықтың пайда болуы - қоғамдағы әлеуметтік қатынастардың қиындауының қайшылықтың артуының нәтижесі, алғашқы қауымдық нормалардың оларды реттеуге мүмкіндіктері аз болды.

Құқықтық нормалар көп жағдайда үш негізгі жолдармен құрылды:

1) Мононормалардың (алғашқы әдет-ғұрыптардың) әлеуметтік нормаларға айналуы, соған байланысты оларға мемлекетпен рұқсат беріліп бекітілуі;

2) Мемлекеттің құқықтық шығармашылығы арқылы заңды нормалары бар арнайы құжаттар жасалуы - нормативті актылар (заңдар, қаулылар т. с. с. ) .

3) Прецеденттік құқық, соттардың нақты шешімдерінен тұрады (соттардың және әкімшілік органдарының қабылдаған шешімдері, сондай істерді шешуге үлгі ретінде қабылдануы) .

Құқықтың нысанына (шығуына), құқықтық нормалардың көріністерін бекіту жолдары жатады. "Құқықтың шығу жолдары" заңды нормалардың сыртқы көрініс нысандарын белілеу үшін қолданылатын арнайы құқықтық атау.

Құқықтың қайнар көздеріне, заң нормалары бекітілетін арнайы мемлекеттік құжаттар жатады. Мысалға, заң президенттің қаулысы, үкіметтің қаулысы, жергілікті өзін-өзі басқаратын органдардың шешімі. Көрсетілген актыларда белгілі мемлекет органдарынан шыққан тәртіптілікті сақтау ережесі кіреді. Бұл ережелер құқықтық нормаларға бекіп, жалпыға бірдей маңыздылыққа ие болады.

Құқықтың негізгі нысандарына (қайнар көздеріне) мыналар жатады: құқықтық әдет-ғұрып, заңды прецедент (сот практикасы), нормативті-құқықтық акт.

Құқықтық ғұрыптар. Құқықтық ғұрып дегеніміз, мемлекетпен рұқсат етілген тәртіп ережесі, ол ертеден қалыптасып ұзақ жылдар бойы қайталанған адамдардың өзгермейтін қарым-қатынастары, сонысына байланысты тұрақты норма ретінде бекітілген. Мемлекеттің рұқсат беретін барлық әдептерге бірдей емес тек, өзінің мүдделеріне сай ғұрыптар болған. Рұқсат берілген ғұрыптар жалпыға бірдей міндетті сипаттағы тәртіп жолдары. Ертедегі құқықтық ғұрыптарға құл иеленуші құқықтың XII таблиц заңы (Ертедегі Рим V ғ. б. д. э. ) Драконша заңы, (Афинь VII ғ. б. э. д. ) және басқалар жатады.

1. 2 Құқықтың пайда болу ерекшеліктері

Заң ғылымдарының құқықтық ғұрыптарға көзқарасы бір жақтыға жатпайды. Біреулері, құқықтың пайда болуындағы шығатын жерлерін есептеп ғұрыптарға ең жоғарғы баға береді. Себебі, заң шығарушы және сот органдары өздерінің құқыққа шығармашылықпен қарағанда, сол қоғамда қалыптасқан көзқарастарды және ғұрыптарды басшылыққа алады. Ғұрыптардың ролін жоғары бағалу, социологиялық және ерекше тарихи құқық мектебіне тән, себебі, олар құқықты халық сапасының нәтижесі ретінде көреді.

Заңды позитивизм, керісінше ғұрыпты құқықтың шығу көзі ретінде ескіргендікке жатқызады және қазіргі өмірге сай ешқандай маңызды қызметі жоқтығын айтады. Заңды позитивизм өкілдері құқықтың ең басты пайда болу көзіне заңды жатқызады, себебі ол өзінің реттеуімен қоғам өмірінің негізгі ортасын қамтиды.

2. Заңды прецендент (сот тәжірибесі) - Қазіргі дүниеде көп тараған құқықтың шығу көздерінің бірі. Заңды прецендент дегеніміз, соттың және әкімшілік органдарының заңды бір істі қараған шешімі, ол іске, мемлекет жалпы міндеттілік маңыз береді. Ол соттық және әкімшілік прецедент болып екіге бөлінеді. Заң прецендентіне бұрышы болған мемлекеттік органдардың (соттық не әкімшілік) белгілі жұмыс бойынша шығарған шешімдері құқықтық нормалардың күшіне ие болып, одан кейінгі сондай істерге қолданылатын болады. Прецеденттік құқық формалары Англияда және АҚШ-та кеңінен пайдаланылады.

Прецеденттің пайда болған, туған жері Англия болып есептеледі. Жалпы құқықтар онда корольдердің соттарымен жасалған және негізінен, құқық сот тәжірибесінің нәтижесі. Ағылшын соттары кәзіргі кезде тек құқықты қолданып қоймайды, құқық нормаларын құрастырады. Англияда мынандай жолдар қалыптасты және прецедентті қолданудың шегі белгіленді:

а) Лорд Палатасының шығарған шешімі, өзінің және барлық соттардың орындауына міндетті;

б) Апелляциялық соттың шешімі Лорд Палатасына, басқа барлық соттарға міндетті;

в) Жоғарғы соттың шешімдері төменгі соттарға міндетті. АҚШ-та прецедентті құқықтың шығу көзі ретіндегі қатынасы қарапайым, мұнда сот тәжірибесін өзгертуге мүмкіндік бар.

Революцияға дейінгі орыстың құқық теориясы, заң нормаларының сот тәжірибесімен толықтырылуын қолдаған, бірақ ондай пікірлер көпшілікпен қолданбады. Сот тәжірибесіне құқықтың шығу көзі ретіндегі қатынасын былай деп көрсетті: Қоғам өмірінде заңмен қаралмаған әртүрлі кездейсоқ жағдайлар болады, сот сондай жағдайларды процессте қарағанда шығармашылық роль атқарып, барлық казустарды шешуге тиісті және жаңа казустармен кездеседі, сонда олар үшін еріксіз жаңа нормалар құрастыратын болады. Ол сондай жағдайларды шешуге дәл келетін заңдарды іздейді. Яғни, "заңның аналогиясын" пайдаланады.

Еліміздің заң ғылымы кейінгі кездерде, сот тәжірибесін толық түрдегі құқықтың шыққан көзіне жатқызбайды. Құқықты қолдануда объективті тәжірибенің негізінде, соттардың жаңа нормаларды қосуға және жөндеуіне болмайды. Себебі, ол тек қызметтік ролінде, заңды нормаларды қолдану процесінде талқылайды, анықтайды.

2. Нормативті-құқықтық актылар - бұл құқықтық шығармашылық, онда құқық нормалары бар. Құқықтың шығу көздерінің ішінде нормативтік-құқықтық акт ең алдыңғы орын алады. Ол өзіне, жалпыға бірдей мемлекетпен құрылатын қорғалатын ереже тәртібін жинайды. Ондай актыларға конституция, басқа заңдар, атқарушы органдардың нормативті шешімдері жатады. Басқаларға қарағанда, нормативті актылар толық және жедел түрде қоғамның өзгермелі қажеттілігінің дамуын, құқықтық реттеудің тиімділігін көрсетеді, қажетті біркелкілікті қамтамасыз етеді.

Құқық және дін. Адам баласы қоғамының белгілі даму кездерінің тарихында діни (каноникалық) құқық белгілі роль атқарғанын білеміз, әсіресе ондай жағдайлар дінді мемлекеттік институт ретінде санайтын елдерде болды. Орта ғасыр кезеңі де, соған ұқсас мысалдарға толы болды. Шіркеу заңдылықтарына отбасы, неке, заттар туралы және қылмыстық-құқықтық қатынастарды шешу жатқан.

Қазіргі кезде, құқықтың шығу көздеріне жататын араб елдеріндегі көп тараған мұсылмандардың діни көзқарастары. Мұсылман құқығы, басқа көптеген құқық жүйесінен өзгеше. Олар ислам дінінің бір жағын құрайды. Бұл діннің негіздері, біріншіден, мұсылман неге сенетіні туралы догмаларын белгілейді және анықтайды, екіншіден, сенушілерге алдын-ала не істейтіндерін, нені істеуге болмайтындығын үйретеді. Былайша айтқанда "шар" не "шариғат" (аударсақ "жүретін жол"), мұсылман құқығы болып аталады. Ол құқық мұсылман дініне сенушілерге, өзін дінге сай қалай ұстайтындығын көрсетеді.

Мұсылман құқығының негізіндегі шығатын төрт жерін айтуымыз қажет:

1) қасиетті кітап Құран;

2) Сунна - әдет-ғұрыптар жинағы;

3) Қияс - мұсылмандардың өміріндегі құбылыстар жөнінде салыстырмалы әңгімелер.

1. 3 Құқықтың қайнар көздері

Құқық негізі жөнінде әңгімелескенде, бәрінен бұрын құқықтың пайда болуы мен оның әрекет етуіне негіз болатын қозғаушы күштердің мағынасы әңгімеге арқау болады. Мұндай қозғаушы күштер мемлекеттің құқық шығармашылық ісі, үстем таптың (бүкіл халықтың) ерік-жігері және ең соңында қоғамның материалдық тұрмыс жағдайлары.

Бұл тұрғыдан құқық негіздерін кең мағынада түсіндіреді. Сондай бола тұрса да "құқық негіздері дегеніміз - қоғамдық қатынастарды реттейтін, ресми түрде бекітілген, жалпыға бірдей міндетті, мемлекет қамтамасыз ететін қоғамның ерік-жігері.

Әдетте құқық негіздері төрт түрге бөлінеді: құқықтық әдеттер, сот прецеденттері (үлгілер), құқықтық келісім-шарттар, нормативтік-құқықтық актілер.

Құқықтық әдеттер - қоғам өмірінен шыққан, адамдардың қарым-қатынасын реттейтін, мемлекет күшімен қамтамасыз етілетін ресми түрде бекітілетін әдет-ғұрыптар.

Кезінде қазақ даласында құқықтық әдет-ғұрыптар қоғамдық қатынастардың негізгі реттеушісі болған.

Оған дәлел "Қасым ханның қасқа жолы" (XV ғ. ), "Есім ханның ескі жолы (XVI ғ. ), Тәуке ханның "Жеті жарғысы" (XVIII ғ. ) . Сонымен қатар қазақ қоғамында билердің үлгі шешімдері де қазақтың ұлттық құқықтық әдеттерін дамытқан. Қиыннан қиыстырып тапқан билердің шешімдері ұқсас істерді қарағанда күші бар құқықтық норма ретінде пайдаланылған. XIX ғасырдың билер съезінде қабылданған ережелерде құқықтық нормалар жазылып, нормативті актілер ретінде пайдаланылған. Солармен қатар қазақ қоғамында ежелден қалыптасқан құқықтық әдеттер де қоғамдық қатынастардың реттеушісі болып отырған.

Құқық прецеденті - жоғары мемлекет (сот) органдары қабылдаған нақты шешім. Осы шешім төменгі мемлекет (сот) органдарына ұқсас істерді шешкенде негіз болады. Құқық прецендентінің шыққан елі - Англия. Қазіргі заманда құқық прецеденті Англия, АҚШ, Үндістан, Австралия мемлекеттерінде құқықтың негізгі қайнар көзі болып табылады. Құқықтың келісім-шарт екі немесе көп жақтың өз еркімен жасалған, ресми түрде бекітілген, мемлекет күшімен қамтамасыз етілетін келісім-шарт.

Қазіргі заманда құқықтық келісім-шарттар халықаралық қатынастарда құқықтың негізгі қайнар көзі болып табылады.

Нормативтік-құқықтық актілер - құқықтың ең басты қайнар көзі негізі ретінде танылады.

Нормативтік-құқықтық акті (НҚА) - мемлекеттік органдар ресми түрде қабылдаған, жалпы ережелерден тұратын, қоғамдық қатынастарды реттейтін, жалпыға бірдей міндетті құжат, яғни акті.

Тәуелсіз Қазақстан Республикасында ұлттық құқық тек қана нормативтік актілер арқылы қалыптасуда, Құқықтық нәр алатын бастауы - Қазақстан Республикасының Конституциясы. Конституцияның ең жоғары заңдық күші бар және Республиканың бүкіл аумағында ол тікелей қолданылады. Одан төмен - конституциялық заңдар. Ондай заңдар ерекше қатынастарды реттейді. Одан кейінгі - жай заңдар. Конституцияға өзгерістер мен қосымшыларды республикалық референдум немесе Парламент енгізеді. Конституциялық және жай заңдарды Парламент қабылдайды. Парламент Президентке бір жылдан аспайтын мерзімге заң шығару өкілеттігін беруге қақылы. Конституцияда аталған жағдайда Президент заң күші бар Жарлық шығаруға қақылы. Президент өз өкілеттігіне жататын мәселелер бойынша нормативті Жарлық шығарады. Қазақстан Республикасының Үкіметі өз құзырындағы мәселелер бойынша Республиканың бүкіл аумағында міндетті күші бар қаулылар шығарады. Конституциялық Кеңес өз құзырындағы мәселелер бойынша нормативті қаулылар шығаруға құқылы. Ол Қазақстан құқығының құрамды бөлшегі болып есептеледі. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты да құзырына жататын мәселелер бойынша нормативті қаулылар қабылдауға құқылы.

Заң дегеніміз, ең жоғары нормативтік күші бар акті. Қазақстан Республикасының Конституциясы бойынша Парламент - заң шығару қызметін жүзеге асыратын Республиканың ең жоғары органы.

Заң термині әдебиетте екі мағынада қолданылады - «кең» және «тар» мағынасында.

«Кең» тұрғыдан алсақ, заңға нормативтік актілердін барлық түрлері: нақты заңдар, жарлықтар, қаулылар, шешімдер, бұйрықтар, нұсқаулар, ережелер, жарғылар т. б. жатқызылады.

Ал, «тар» тұрғыдан қарайтын болсақ, заңда тек қана «заң», деп аталатын нормативтік-құқықтық актілер ғана жатады. Заң, өз мәнінде алатын болсақ, нормативті құқықтық актілердің арасында ерекше орны бар, ерекше қызмет атқаратын акт болып есептеледі. Былайша айтсақ, «заң» - төрағасы сияқты, басқа нормативтік - құқықтық актілердің төрінен орын алатын акт. Оның себебі неде? Біріншіден, заңды мемлекеттің ең жоғары заң шығаратын органы - Парламент шығарады. Екіншіден, заң қоғамдағы ең күрделі қатынастарды реттеуге бағытталады. Заң реттейтін қоғамдық қатынастардың бүкіл қоғамның мүдделеріне қатысы бар. Үшіншіден, занның ең жоғары құқықтық күші бар Заңдар өз ішінде түріне байланысты бірнеше топтарға бөлінеді: Конституция, конституциялық заң, жай заң. Мұны ішінде ең жоғары құқықтық күші бары - Конституция. Мемлекеттегі барлық нормативті актілер Конституция негізінде, соған сәйкес жасалып, қабылдануы керек. Қазақстан Конституциясы бойынша конституциялық заң Конституциядан құқықтық күші жағынан төмен тұрады. Сондықтан конституциялық заң деп аталса да, Конституцияға өзгерістер, қосымшалар енгізе алмайды. Конституциялык заң Конституцияға сәйкес жасалып, қабылданады. Құқықтық күшіне қарай конституциялық заңнан кейін жай заң тұрады.

Өзара құқықтық күші әр дәрежеде болса да, аталған заңдар ең манызды нормативті актілер болып саналады. Басқа нормативті актілер заңдарға тәуелді актілер қатарына жатады

Нормативтік-құқықтық актілердің құрамында заңдардың ерекше орны болуы, айрықша қызмет атқаруы заң мен құқықтың арақатысын анықтауға мүмкіндік береді.

«Құқықты қоғам жасайды, заңды мемлекет жасайды» деген тұжырым - заңнан құқықты ажыратудың қажет екенінін белгісі. Құқықты қалыптастыратын қоғам. Құқық қоғамдық қатынастарды реттейтін нормалардың жиынтығы. Құқық қалыптасуының объективтік барысын формалды заң шығару қызметімен шатастыруға болмайды. Құқықтың жасалуы - қоғамдық қатынастардың өздігінен шынайы қалыптасып, адамдардың және олардың бірлестіктерінің байланыстары әдеттегі, бірыңғай жолмен, үлгілермен; белгілі көлемде жүріп отыруына байланысты. Мұнда шындық, әділдік, дұрыстық - құқық қалыптасуының негізгі принциптері болып табылады. Демек, заң шығарушылықтың алғы шарты, оның тиімді болуының негізі - құқықтың жасалуы. Заң шығарушылық неғұрлым құқықтың талаптарын (әділдікті, шындықты) толығынан ескеретін болса, соғұрлым заң құқыққа сәйкес болады. Мұндайда заңды құқықтық заң деп айтуға негіз бар. Біріншіден, құқықтық заң қоғамдық қатынастарды жөнге салып, реттеуге, дамытуға атсалысады, екіншіден, құқықтық заң әділдікті, адамгершілікті баянды етеді, үшіншіден, көпшіліктің еркін білдіріп, халықтық сипатқа ие болады. Сондықтан құқық пен заңды айырудың және олардың арақатынасын дұрыс анықтаудың зор адамгершілік маңызы бар. Сонымен қатар бұл мәселенің практикалық мәнін де естен шығармаған жөн. Заңның құқық талаптарына сай келуі оның сапасын көтереді. Демек, бұл жағдайды заң шығаратын орган ескеруі қажет.

Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынысы бойынша Конституцияға өзгертулер мен толықтыруларды Парламент енгізеді Мысалы, 1998 жылы 7 қазанда Қазақстан Республикасы Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.

Қазақстан Республикасының Президентіне оның бастамасы бойынша әр Палата депутаттары жалпы санынын үштен екісінің дауысымен бір жылдан аспайтын мерзімге заң шығару өкілеттігін беруге құқылы. Республика Президентінің заңдар жобаларын қорғаудың басымдылығын белгілеуге, сондай-ақ осы жоба жедел қаралады деп жариялауға құқығы бар Парламент Президент енгізген заң жобасын бір ай ішінде қарауға тиісті. Егер Парламент осы талапты орындамаса, онда Президент заң күші бар Жарлық шығаруға хақылы. Мұндай Жарлық Конституция белгілеген тәртіппен Парламент жаңа заң қабылдағанға дейін қолданылады. [1, 3-б] .

Нормативтік актілер жүйесінде президенттік биліктің актілері ерекше орын алады. Олар заңға негізделген актілер қатарына жатады және принципінде орындау-атқару сипатында болуы тиіс. Заң тұрғысынан алып қарағанда төтенше немесе соғыс жағдайларында ғана, онда да Конституцияның негізінде президенттің актілері күшімен заңдардың қолданылуы тоқтатыла тұруы немесе дәлдей түсу мақсатында заңдарға түзетулер енгізілуі мүмкін.

Ведомстволық актілер мен жергілікті органдар актілеріне қарағанда басым болып келетін Заң негізінде қабылданған нормативтік актілерге Үкіметтің қаулылары мен өкімдері жатады. Олардың құрамында бастапқы нормалардың болуы жиі кездеседі. Солай бола тұрса да, олар орындау-атқару актілері болуы жөн.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.