Құқықтық қатынастардың субъектілері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1. Құқықтық қатынастардың түсінігі және түрлері
2.2. Құқықтық қатынастардың пайда болуының алғышарттары
2.3. Құқық нормалары мен құқықтық қатынастардың өзара байланысы
2.4. Құқықтық қатынастардың құрылымы
2.5. Құқықтық қатынастардың субъектілері
2.6. Құқық субъектілерінің құқыққабілеттігі және әрекетқабілеттігі.
2.7. Құқықтық қатынастардың объектілері
2.8. Субъективтік құқықтар және заңды міндеттер
2.9. Заңді фактілер
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдалаынлған әдебиеттер

Құқықтық қатынастардың түсінігі, айрықша белгілері мен түрлері
Құқықтық қатынастар – құқыққа байланысты, құқық негізіндегі
қатынастар. Құқықтық қатынастарға мынадай белгілер тән.
1) Құқықтық қатынас – бұл қоғамдық қатынас, былайша айтқанда, адамдардың
арасындағы қатынас және олардың іс-әрекетімен, мінез-құлқымен тікелей
байланысты. Меншік иесінің өз заттарына қақысы бар, бірақ бұл құқықтарды ол
басқа адамдармен қатынас жасағанда жүзеге асырады.
2) Құқықтық қатынас тек қанаадамның мінез-құлқына құқықтық норма әсер
еткенде пайда болады. Құқықтық норма мен құқықтық қатынас арасында ажырамас
байланыс бар, өмірде тек қана құқықтық нормада көрсетілген құқықтық қатынас
пайда болады. Кейде заңда көрсетілмеген жағдайда да қатынас құқықтық
сипатқа ие болуы мүмкін. Мысалы, құқықтық ұқсастық болған жағдайда құқықтық
норма өзінде тікелей көрсетілмеген қатынастарға қолданылады.
3) Құқықтық қатынас – субъективтік құқықтар мен міндеттер арқылы пайда
болатын адамдар арасындағы байланыс. Субъективтік құқыққа ие болушы соны
пайдалана алатын тұлға, ал құқықтық міндет жүктелген міндетті орындауға
тиіс тұлға. Құқықтық қатынаста қақысы бар тұлға және міндеті бар тұлға
болады; адам, ұйым, мемлекет органы.
4) Құқықтық қатынас - ерікті қатынас. Құқықтық қатынас пайда болу үшін
қатысушылардың еркі қажет. Кейбір құқықтық қатынастар пайда болу үшін
тараптардың еркі қажет (мүліктік қатынастар). Ал кейбір құқықтық қатынастар
тек бір тараптың еркіне ғана байланысты пайда болады (қылмыстың іс заң
қорғаушы органның еркі бойынша қозғалады).
5) Құқықтық қатынасты мемлекет қорғайды. Құқықтық нормалардың талаптарын
жүзеге асыруды қамтамасыз ете отырып, мемлекет құқықты
қатынастарды да қорғайды. Мемлекет қорғайтын құқықтық қатынастар қоғамдағы
құқық тәртібінің негізі болып саналады.

Құқықтық қатынастардың түрлері:
1. Реттейтін құқықтық қатынастар – субъектілердің заңға сәйкес мінез-құлқы,
былайша айтқанда, құқықтық нормалар негізінде қалыптасқан және соған сәйкес
мінез-құлық. Мұндай құқықтық қатынастар құқық тәртібінің негізін құрайды.
Бұларға жататындар: мемлекеттік, мүліктік, отбасы, еңбек, т.б. құқықтық
қатынастар.
2. Қорғайтын құқықтық қатынастар – субъектілердің заңсыз әрекетінің
салдарынан пайда болады. Оның мақсаты – қоғамдың тәртіпті қорғау, кінәліні
жазалау, сөйтіп әділдік орнату.
3. Абсолютті құқықтық қатынастарда тек бір тарап белгілі (құқық иесі)
болады. Басқалардың барлығы міндетті тарап болып саналады. Мысалы, бұларға
меншікке байланысты қатынастар жатады.
4. Салыстырмалы құқықтық қатынастарда барлық оған қатысушылар белгілі
(сатушы мен сатып алушы) болып келеді.
Сонымен, құқықтық қатынастар дегеніміз – субъектілердің арасындағы
ерекше құқықтық байланыс. Осы байланыстың нәтижесінде тараптардың өзара
субъективтік құқықтары мен заңды міндеттері пайда болады. Осы байланысты
мемлекет қамтамасыз етеді.

Құқықтық қатынастар құрамының бөліктері
Құқықтың қатынастардың құрамы бірнеше бөліктерден: құқық
субъектісінен, субъективтік құқықтан, заңды міндеттен, құқықтық қатынас
объектісінен (затынан) тұрады.
Құқық субъектісі – заңды және жеке тұлға. Заңды тұлғаларға жататындар
мемлекет органдары, қоғамдық бірлестіктер, т.с.с. Меншік, шаруашылық
жүргізу немесе жедел басқару құқығындағы оңшау мүлкі бар және сол мүлкімен
өз міндеттемелері бойынша жауап беретін, өз атынан мүліктік және мүліктік
емес жеке құқықтар мен міндеттерге ие болып, оларды жүзеге асыра алатын,
сотта талапкер және жауапкер бола алатын ұйым заңды тұлға деп танылады.
Қазақстан Республикасының азаматтары, шет ел азаматтары және азаматтығы жоқ
адамдар жеке тұлғалар болып саналады.
Субъективтік құқық – тұлғалардың мүдделерін қанағаттандыру үшін
оларға белгілі шекте әрекет жасауға берілген құқықтық мүмкіндік. Мұндай
мүдделер заңды деп танылады. Сол заңда белгіленген шек аясында тұлға өз
мүддесін қанағаттандыру үшін түрлі іс-әрекет жасайды. Жеке тұлға еңбек
етуге, білім алуға, меншікке ие болуға, үйленуге қақылы. Сондай-ақ заңды
тұлғалар да заңда рұқсат етілген шеңбер аясында әрекет жасай алады. Өзіне
берілген құқықты пайдалана ма, жоқ па, ол тұлғаның өз еркі.
Заңды міндет – заң белгілеген әрекетті істеу немесе істемеу шарттары.
Мұндай міндет басқа тұлғаның мүддесін қанағаттандыру үшін жүктеледі. Заңды
міндеті бар тұлға оны өз еркімен орындамаса, оған мемлекеттің мәжбүрлеу
күші қолданылады. Мысалы, ата-ана өз баласын асырап, бағып, тәрбиелеуге
міндетті. Егер бұл міндетін орындамаса, заңда белгіленген шара қолданылады.
Міндет заңды тұлғаларға да жүктеледі.
Құқықтық қатынастың объектісі (заты) – табиғат құбылыстары мүліктік,
өзіндік мүліктік емес игіліктер. Субъективтік құқық пен заңды міндеттер
аталған объектілерге бағытталған болып келеді.

Субъективтік құқық – субъектілердің ықтимал мінез-құлықтарының түрі
және мөлшері.
Субъективтік заңды міндет – субъектілердің тиісті мінез-құлықтарының
түрі және мөлшері.
Құқықтық қатынас объектісі – табиғат құбылыстары, мүліктік, өзіндік
мүліктік емес игіліктер. Субъективтік құқық пен заңды міндет аталған
объектілерге бағытталған болып келеді.

Заңды айғақтардың (фактілердің) түсінігі, оларды жіктеу
Заңды айғақтар (фактілер) — нақтылы өмірлік мән-жайлар. Сол
айғақтармен құқық нормалары құқықтық қатынастардың пайда болуын, өзгеруін
немесе тоқтатылуын байланыстырады. Кейде бұл айғақтың құқықтық нәтижесі
болады, ал кейде бірнеше айғақтардың жиынтығы құқықтық қатынастар тудырады,
өзгертеді немесе жояды. Мысалы, зейнеттік қатынастар пайда болуы үшін үш
айғақ қажет: жас, жұмыс өтілі және зейнетақы тағайындау туралы акт.
Айғақтардың мұндай жиынтығын айғақтық құрам деп атайды.
Заңды айғақтар бірнеше негіздер арқылы жіктеледі. Нәтижесінің
сипатына қарай олар мына топтарга бөлінеді:
Құқықты құратын (еңбек шартын жасауға байланысты жалдаушы мен
жалданушының құқықтары мен міндеттері пайда болады);
Құқықты тоқтататын (үй-жайды сату нәтижесінде үй-жайға меншік иесі
өзгереді, сатып алушының меншік құқығы пайда болады, сатушы ол құқықтан
айырылады).
Құқық өзгертетін (үй айырбастау нәтижесінде құқықтық қатынастың
объектісі өзгереді, соған сәйкес құқықтары мен міндеттері де өзгереді).

Заңды айрақтар ерік белгісіне байланысты да жіктеледі. Оған жататыны
әрекет (шарт, заңды бұзу, мұра қалдыру, т.с.с). Әрекеттердің өздері заңды
және заңсыз болып екіге бөлінеді. Мысалы, адамдардың әскери қызметте болуы,
некеде тұруы, т.с.с. заңда белгіленген заңды айғақтар болып табылады. Заңды
айғақтарға оқиғалар да жатуы мүмкін. Олар – жер сілкіну, өрт, дауыл, су
тасқыны оқиғалары. Әрине, мұндай мән-жайлар тек заңда белгіленген (атап
көрсетілген) болса ғана айғақтарға жатады.
ҚҰҚЫҚТЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
Құқық жүзеге асыру үшін жасалады. Құқықтық қоғамда бір жағынан
мемлекет, екінші жағынан азаматтар заң жолымен жүру туралы міндеттеме
алады. Осыған байланысты құқықты жүзеге асырудың екі жағы болады, сондықтан
ол екі бағытта қарастырылады:
1) мемлекет органдары, лауазымды адамдар заң бойынша қызмет істеуі керек;
2) азаматтар, олардың бірлестіктері және ұйымдары өз әрекеттері арқылы
құқықты жүзеге асыруы тиіс.
Құқықты жүзеге асырудың ерекше тәсілдері бар.
1) Құқықты сақтау. Құқықты сақтау тыйым салатын нормалар арқылы жүзеге
асырылады. Бұл тәсілдің мәні – тыйым салынған әрекетті жасаудан бой тарту;
2) Құқықты орындау. Құқықты орындаудың мәні – жүктелген міндетті жүзеге
асыру үшін белсенді әрекеттер жасау. Мысалы, баланы тәрбиелеу үшін ата-
анасы үнемі, жүйелі түрде қызмет істеп, оны оқытуы, әдепке баулуы қажет;
3) Құқықты пайдалану. Тұлға өзіне берілген құқықтар мен бостандықтарды
пайдалана ма, жоқ па, өз еркі. Егер оларды пайдаланғысы келсе, белсенді
немесе енжар әрекет жасау арқылы құқықтық норманы жүзеге асырады.
Құқықтарды пайдаланудың барысында субъектілер өздерінің заңда
көрсетілетін құқықтарын жүзеге асырады. Құқықты пайдалану тұлғаның құқық
өкілеттігін жүзеге асыруға бағытталады. Демек, ол тұлғаның іс-әрекеті өз
білігінше, мұнда яки белсенді, яки енжар түрінде болуы мүмкін.
Құқықты жүзеге асырудың осы үш түрінің барысында қоғамдық
қатынастардың субъектілері өз әрекеттері арқылы заң нормаларын тікелей іске
асырады. Мұны құқықты тікелей жүзеге асыру нысаны деп атайды. Осындай
нысандар түрінде көптеген (бірақ барлығы емес) құқық нормалары жүзеге
асырылады. Болмыста заң нормаларын бұлжытпай пайдалану және оларды
орындауға толық жағдайлар жеткілікті болмайтын кездер болады. Ондайда бұл
іске мемлекеттік-биліктік өкілеттіктері бар құзырлы органдардың араласу
қажеттілігі туындайды. Мысалы, жоғары оқу орнына студенттер қабылдау,
жұмысқа алу, зейнетақы тағайындау, әскери қызметте міндеттерді атқару және
тағы басқалар.
4) Құқықтыы қолдану. Бұл билік қызметін жүргізу арқылы жүзеге асырылады.
Демек, құқықтық норманы мемлекет органдары қолданады. Есте болатын жайт:
тек қана ресми баспаларда басылып шыққан, яғни, жарияланған нормативті
актіні қолдануға болады. Қолдану екі жолмен жүзеге асырылады:
1) билік жүргізетін қызмет арқылы. Мысалы, полицейдің қылмыскерді ұстауы;
2) нақтылы істі шешу арқылы.
Құқықты қолдану – құзырлы органдардың нақты жағдайда құқық нормаларын
жүзеге асыру жөніндегі биліктік-ұйымдастырушылық қызметі. Мұның нәтижесінде
дербес құқықтық акт (құқық қолдану актісі) қабылданады.
Құқықты қолдану арқылы мемлекет өз қызметінде екі функцияны жүзеге
асырады:
а) құқықтық нормалар ұйғарымдарының орындалуын ұйымдастыру, дербес актілер
арқылы позитивтік (оңтайлы) реттеуді жүргізу;
б) құқықты бұзудан сақтау және оны қорғау.
Осыған сәйкес құқықты қолданудың екі нысаны: жедел атару және құқық
қорғауға жататын түрлері болады.
Құқықты қолданудың белгілері (нышандары):
1. Мемлекет пен қоғамдың ұйымдардың ұйымдастырушылық-биліктік қызметі.
Мұның өзі болмыстың ахуалдардың шешімін табуда қолданылатын айрықша
амалдармен байланысты, сондықтан да білімділікті, дағдылардың қалыптасуын
талап етеді. Осыларды ескеріп мемлекет соншама қызметтерді жүзеге асыру
үшін арнайы субъектілерге билік өкілеттіктерін тиісінше береді. Бұлар –
мемлекеттік органдар, лауазымды тұлғалар, қоғамдық ұйымдар.
Азаматтар құқықты қолдану субъектілері болып табылмайды, өйткені
мемлекет оларға бұл қызметтерді атқаруға өкілеттік бермеген.
2. Құқықты қолдану нақты құқықтық қатынастар шеңберінде жүзеге асырылады.
3. Қызметтің жүзеге асырылуы ерекше түрде белгіленген іс жүргізу заңдары
бойынша атқарылады.
4. Құқықты қолдану нәтижесінде дербес құқықтық акт – құқық қолдану актісі
қабылданады (жасалады).
Құқықты қолданудың мынадай сатылары болады:
а) істің нақты жағдайларын аныңтау;
б) істің заңдың негізін аныңтау. Бұған құқық нормасын таңдап алу, оның
түпнұсқаға сәйкестігін тексеру, құқық нормасын түсіндіру жатады;
в) іс бойынша шешім қабылдау.
Құқық қолдану актісі – құзырлы органның нақты заң-дық іс бойынша
ңабылдаған ресми түрдегі шешімі. Қү-ңық ңолдану актілері көптүрлі болып
келеді.

Құқықты қолдану сатылары
Құқықты ңолдану бірнеше сатыдан тұрады: 1) істің нақтылы мән-жайын аныңтау;
2) істің заңдық негізін аныңтау; 3) құқықтық норманы ңолдану арқылы шешім
кабылдау; 4) шешімді жүзеге асыру.
Бірінші сатыда заңды айғақтар жөне заңды ңүрам анықталуы тиіс. Олар - басты
айғақ немесе басты айғақ-ты анықтайтындар. Осы айғақтар заң бойынша істі
тиісті түрде, заңды жолмен шешуге жеткілікті болуы қажет. Кейде
анықталынатын мән-жайлардың көлемі заңда ар-найы көрсетіліп белгіленеді.
Мысалы, ңылмыстың іс жүргізу заңы бойынша сотта қылмыстық істі ңараганда
мына жагдайлар дәлелденуі қажет: а) қылмыс оқиғасы (уаңыты, орны, жасалу
әдістері); ә) айыпкердің кінәсі; қылмыстың себебі; б) айыпкердің
жауапкершілігіне әсер ететін мән-жайлар; в) қылмыс арқылы келтірілген
зиянның сипаты мен мөлшері; г) қылмысты жасауға түрткі болған мән-жайлар.
Екінші сатыда істің заңды негізі аныңталуы тиіс: ңол-дануға қажетті
құқықтық норманы табу; оның мәтінінің дүрыстығын анықтау-тексеру; норманың
түпнүсқасы екендігін айқындау; оның кеңістіктегі, мерзімдегі (уа-ңыттағы)
күшін және субъектілерге қатыстылыгын аныңтау; норманың мазмүнын айңындау.
Осы айтылған әрекеттердің барлығы заңдылыңты, құқықтық тәртіпті нығайту
үшін қызмет істейді.
Кейде заңдың мәні бар әрекет жасалса да, оны шеіпу-ге арналған құқықтық
норма болмауы мүмкін. Мүны заңдагы олңылық (кемшілік) деп атайды. Заңда
қарасты-рылмаган жағдайда заң шығарушы екі тәсіл ңолдана-ды. Қылмыстық
заңда ерекше принцип (ңағидат) баян-далган. Егер заңда оган жаза, шара
белгіленбесе, ңыл-мыс немесе теріс ңылың орын алған деп есептелмейді. Ал
азаматтың заңдар бойынша іс-әрекет заңда ңарасты-рылмаса да, тараптар үшін
оның маңызы бар болса, аза-маттьщ заңдардың жалпы мағынасына байланысты та-
раптардың құқықтары мен бостандыңтарын туындата-ды. Осыған байланысты заң
үқсастыгы және құқық үң-састығы (аналогия) түсініктері бар, бұларды ңолдану
заң-да ңарастырылған.
Зац ццсастыеы - ңаралатын істі үңсас қатынастарды реттейтін заңды қолдану
арқылы шешу. Құқық үңсас-тығы - ңаралатын істі заңдардың жалпы бағытына
және мағынасына сүйене отырып шешу.
Құқықты ңолданудың үшінші сатысы - ңаралган іс бойынша құқық ңолдану
актісін ңабылдау. Мұндай акт істің тағдырын шешеді. Сондықтан бұл жүмысңа
жа-уалтылыңпен ңарау жөн. Осы актілер заңға негізделіп, заң бойынша жасалуы
қажет. Құқық цолданатын акт -мемлекет ашынан жасалапгын, нақтпы зац бойынша
царауеа ццзыреті бар, тараптардыц құқықтары мен міндеттерініц бар-жоеын
аныцтайтын, соган сэйкес шараларды белгілейтін органныц актісі болып табы-
лады.

Құқықты цолдану актісі - ццзырлы мемлекеттік органдар мен лауазым иелерініц
ццжаттпарында хатп-тпалган немесе ауыз екі түріндегі цйгарымдары мен ше-
шімдері. Бұл акт құқық нормалары негізінде ңабылда-нады, заңдың күшке ие
болады және құқықтық ңаты-настарды туындатады, өзгертеді немесе тоңтатады.
Құқықты ңолдану актісінде:
1) құқық нормасы болмайды;
2) нақты адресатқа (белгілі тұлғаға, ұйымга, үжымға)
багытталуга арналған болады;
3) бір реттік сипатта болады
(орындалыеымен оның әрекеті аяқталады).

Құқықты ңолдану актілерінің түрлері:
1. Құқықты қолдануды жүзеге асырушы
субъектілер бойынша:
а) мемлекеттік органдар
мен қоғамдық ұйымдардың актілері;
б) ҚР Президентінің
актілері;
в) басқару органдарының
актілері;
г) сот органдарының
актілері;
д) прокуратура
органдарының актілері;
е) алңалы және жеке тұлғаның
актілері;
2. Құқық қолдану қызметі түрлері бойынша:
а) орындау (атқару) актілері;
б) құқық қорғау актілері;
3. Сырт көрінісінің түрлері бойынша:
а) ңүжат актілері - нақты органның тиісті түрде даяр-
ланған жазбаша жасалған шешімі. Негізінен алғанда ңүжат актілері төрт
ңүрамдық бөлімнен: кіріспе, сипат-тау, дәлелдеу және ңорытындылардан
тұрады.
б) әрекет-актілер - қүқьщ ңолдану
субъектілерінің әрекеттері.
Бұл әрекеттердің биліктік күші болады және олар заң-дық салдарға апарып
соқтырады (орган жетекшісінің ауызша өкімі, жарлыгы, полицейдің көлік пен
жаяу адам-дар жүрістерін реттеудегі шарттары;
4. Қолданылу уаңыттары бойынша.
а) бір реттік күші бар актілер (мысалы, айып
салу).
б) үзаң мерзімді актілер (мысалы, некені тіркеу,
зей-нетаңы тағайындау және т.б.)-
19 - тақырып. ҚҰҚЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАР
Қоғамдық қатынастар - белгіл і бір өндіріс тэсілі негізінде өндірісте жэне
өмірде адамдар арасында қалыптасатын күрделі де сан қилы қаты-настар.
Философия тарихты материалистік түрғыдан қоғамдық қатынас-тарды материалдық
жэне идеологиял ық деп екіге жіктеді. Материалдық қоғамдық қатынас
объективті, адамдардың санасы мен еркіне байланысты емес. Материалдық
қоғамдық қатынас ішіндегі ең бастысы эрі айқындау-шысы адамдардың
өндірістік қатынастары болып табылады. Өндірістік қатынастар қоғамдық
өндіріс процесіндегі адамдар арасындағы матери-алдық экономикалық
қатынастардың жиынтығы. Өндірістік қатынас -қоғамдық өндірістің қажетті
жағы. Жеке адам материалдық игіліктерді өндіре алмайды. Өндіру үшін адамдар
белгілі байланыстар мен қатына-стар жасайды, сөйтіп осы қоғамдық
байланыстар мен қатынастар арқы-лы ғана олардың табиғатқа қатынасы болады,
өндіріс орын алады.
Идеологиялық қатынастар адамның санасына байланысты бола-ды. Оның ең
маңыздылары - саяси, құқықтық, моралдық, ұлттық, діни т.б. қатынастар.
Қоғамдық қатынастардың барлық жиынтығы - өзара заңды байланыста реттелген
бұлжымас бірізді жүйе. Қоғамдық қатына-стардың жиынтығынан белгілі
бірізділікті табу, оның ең басты, негізін анықтау. Қоғамдық қатынастардың
өзара байланысын сипаттайтын заң-дылықтарды ашу - ғылымның зор еңбегі.
Қоғамдық өмірде қарым-қаты-настар эртүрлі элеуметтік топтар арасындағы
қатынастар ретінде жэне сол ұжым ішіндегі қатынастар ретінде де өмір
сүреді. Қоғамдық қатынас-тардың жиынтығы адамдар ұжымдары үшін олардың өмір
сүретін белгілі бір элеуметтік ортасы болып табылады.
Қоғамдық қатынас антагонистік жэне антагонистік емес болып екіге бөлінеді.
Қоғамдық қатьшастар жеке меншікке және адамды қанауға негізделген қоғамдық-
экбномшісалық формацияда болады. Қоғамда қанаушылық бірте-бірте азаяды.
Антогонистік мемлекет либеральды-демократиялық мемлекетке айналады. XX ғ.
аяғында дамыған капита-листік елдер осы бағытқа көшті.
Қоғамдық қатынастардың басым көпшіл ігі элеуметтік нормалар арқылы
реттеліп, басқарылып жатады. Қоғамның мүдде-мақсаттары, саясат, мемлекеттік
билік т.б. күрделі мэселелер құқықтық нормалар арқылы реттеліп,
басқарылады. Өйткені бұл бағытта қоғамдық қатынастардың ең маңыздысы, ең
күрделі түрлері топтасып мемлекет пен құқықтық ең жауапты қызметіне
айналады.
Сонымен құқықтық қатынастар - адамдардың өзара әлеуметтік бай-ланысы, қарым-
қатынасы. Адамдар өмір сүру үшін, ұрпақты жалғасты-ру үшін т.б. басқа
себептермен бір-бірімен қарым-қатынаста болады. Бұл объективтік процесс.
Қоғамның диалектикалық даму процесіне сәйкес қарым-қатынастар да ескіріп,
жаңарып жатады. Бұл процесс эртүрлі жолмен дамиды, адамдардың
бостандығының, іс-эрекетінің шеңбері кеңиді. Ғылым мен техниканың дамуы
қоғамдағы қарым-қатынастар-дың түрін шексіз көбейтіп, қарқынды деңгейде
дамытты. Бірақ бұл қар-қынды даму процесі адамды қоршаған ортаның
экологиясын нашарлат-ты, табиғи ресурстарды, байлықтарды азайтты.
Сондықтан, адамдардьщ жэне қоғамның мүдде-мақсаттары тұрғысынан бостандықты
дамыта оты-рып кейбір қарым-қатынастарға шектеу қойылды.
Қоғамдық қатынастар әртүрлі болады: саяси, моралдық, экономика-лық,
элеуметтік, ұлттық, діни т.б. байланыстар. Бұл байланыс - қатына-стар
моральдық, әдет-ғұрып, діни, құқықтық нормалармен реттеледі. Мысалы, отбасы
қатынастарының көпшілігі дэстүр, діни нормалармен реттеліп жатады.
Сонымен, қоғамдағы барлық қатынастар құқықтық нормалармен реттелмейді, тек
элеуметтік, қоғамдық мүдде-мақсаттарды қамтитын қаты-настарды реттеп,
басқарып отырады.
Құқықтық қатынастар дегеніміз - мемлекеттік кепілдіктегі екі жақты
құқықтары мен міндеттері бар қоғамдық қатынас. Құқықтық қатынастардың нышан-
белгілері:
Бірінші - құқықгық қатынастар тек нормативтік актілер арқылы реттеліп
отыратын қарым-қатынастарды біріктіреді. Нормативтік актілерде қаты-настың
мазмұны, субъектілердің құқықтары мен міндеттері, дұрыс орын-далмаса
жауапкершіліктің түрлері ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.