Шағын кәсіпорындарға қаржылай және қолдау көрсету

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасындағы экономикасын дамытудағы шағын және орта
кәсіпкерліктің қазіргі жағдайы мен негізгі проблемалары.

Қаржы дағдарысының алғашқы белгілері біздің елімізде 2007 жылдың шілде,
тамыз айларынан басталды. Қаржы дағдарысынан туған қиындық тек банктерге
емес, нақты нарықтық экономикаға да келді. Экономиканың кейбір салаларының
маңызы мен ерекшелігін ескеріп, Үкімет тарапынан оларға әртүрлі деңгейде
жәрдем көрсетілуде. Шағын және орта бизнеске, ауыл шаруашылығына, өндіріс
саласына олардың әрқайсысына 1 млрд. доллардан жәрдем көрсетілуде. Бізде ең
ауыр қиындыққа ұшыраған құрылыс саласы, дәлірек айтсақ, тұрғын-үй құрылысы
секторы болды. Дағдарысқа дейін осы сала біздің әр жылда өндірілетін ішкі
жалпы өнімнің 20 пайызынан кем бермейтін, былтырғы жылы оның үлесі еселеп
азайды. Уақытында салынбай, үлескерлер тиісті пәтерлерін ала алмағандықтан,
бұл сала әлеуметтік қайшылықтарды да тудырды. Оның жұмысын жандандыру
мақсатында мемлекет Ұлттық қордан 3 млрд. доллар көлемінде қаражат бөліп
отыр.
Экономикалық саясаттың кейбір маңызды бағыттары қайта қаралып, оларды
жетілдіру шаралары заңдастырылуда. Биылғы жылдан бастап жаңа Бюджет
кодексі, жаңа Салық кодексі күшіне енді. Соңғысында кәсіпкерлерге салық
ауыртпалығын жеңілдететін нақты шаралар бар. Корпоративтік табыс салығы
деңгейінің 2009 жылы 30 пайыздан 20 пайызға дейін, 2010 жылы – 17,5, 2011
жылы 15 пайызға, яғни 3 жыл ішінде 2 есе төмендетілетінін атап айту керек.
Шағын және орта бизнестің ауқымы азайғандықтан, мемлекет көлемінде орташа
жалақы деңгейінің біршама төмендеуі байқала бастады.
Осы жағдайлардың барлығын алдын-ала ескеріп, тиісті іс-шаралар қолданылып
жатыр. Елбасының өткен жылғы халыққа Жолдауында көрсетілгендей, 2009-2011
үш жылдық бюджетте зейнетақы, бюджет қызметкерлерінің жалақысы, шәкіртақы,
алғашқы екі жылдың әрқайсысында 25 пайыздан, үшінші жылы – 30 пайызға,
жалпы алғанда үш жылда екі есе өсу көзделіп отыр. Аз уақыт ішінде осындай
өте ауқымды салаларды екі есеге өсіре қолдау, көптеген елдерде, әсіресе ТМД-
дағы әріптестерімізде жоқ. Ал жалпы әлеуметтік салаға бөлінген қаржы өткен
жылғы бюджетте де, алдағы жылдардың бюджетінде де көлемі өспесе, кеміген
жоқ. Мұны біз Президент жүргізіп отырған әлеуметтік саясаттың ұшқырлығы
және ел экономикасының өскен мүмкіндігі деп білуіміз керек.
Қазақстан Республикасының Президенті 1997 жылдың 6 наурызында
Шағын кәсіпкерлікті дамытуға мемлекеттік қолдауды күшейту және оны
жандандыру жөніндегі шаралар жарлығын қабылдады. Жарлықтың мақсаты-шағын
кәсіпкерлікті ынталандыру, Қазақстан азаматтарының кәсіпкерлік бастамаларын
жүзеге асыру үшін қолайлы құқықтық және экономикалық жағдай жасауға
негізделеді.

Қазақстанда шағын кәсіпкерлікті қалыптастырудың басқа да маңызды
проблемаларына мыналарды жатқызуға болады:
- шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік деңгейде дамытудың нақты
тұжырымдамасының, сондықтан оған мемлекеттік қолдау көрсетудің тиімді
шараларының жоқтығы;
- шағын кәсіпкерлік секторы үшін, әсіресе ірі қалаларда,
тәуекелмен қауіп-қатер деңгейінің жоғары болуы;
- шағын кәсіпкерлік құрылымдарды тіркеу мен рәсімдеу, үй-
жайлар, жер учаскелерін беру ісінде бюрократтық кедергілер қойылуы, өкімет
органдарымен қалыпты өзара қатынастың жоқтығы;
- қаржылық ірі кәсіпкерлік кәсіпкер шағын кәсіпкерлік саласы
арасында қарама-қайшылықтың байқалуы;
- шағын кәсіпкерлік секторы қызметінде төменгі деңгейде
нормативтік-құқықтық қамтамасыз ету жүйесінің жоқтығы.
Шағын кәсіпкерлік қазіргі кезеңде, жоғарыда айтылғандай,
мемлекеттік және қоғамдық қолдауды, оның дамытудың жолдарын тереңдете,
методологиялық негіздеуді өте қаджет етеді.
Федералдық бағдарламада шағын кәсіпкерлікке қолдау көрсетудің
мынадай аса маңызды бағыттары бөліп көрсетілген:
- шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласында мемлекеттік
саясатының нормативтік-құқықтық негізін жетілдіру;
- шағын кәсіпкерлікке қолдау мен дамыту көрсетудің мемлекеттік
саясатын ұйымдық және ғылыми-әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз ету;
- шағын кәсіпорындар қызметкерлерінің әлеуметтік қорғалуымен
қауіпсіздігі;
- шағын кәсіпкерлікті дамыту үшін, жайлы қоғамдық пікір
қалыптастыру;
- аймақтарда шағын кәсіпкерлік инфрақұрылымын дамыту;
- кадрлар даярлау;
- ақпаратпен қамтамасыз ету;
- шағын кәсіпорындардың өндірістік және инновациялық қызметі;
- салық саясатын жетілдіру;
- шағын кәсіпкерлікте жеке меншік және басқа инвестициялар үшін
жеңілдіктер жүйесін жасау;
-мемлекеттік федералдық және аймақтық инвестициялық
бағадарламалар.
Кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласында мемлекеттік саясатының
нормативтік-құқықтық қамтамасыз ету жүйесін әрі дамытуға,базасын жетілдіру.
Шағын кәсіпкерлікке мемлекеттік қолдауды ұйымдық және ғылыми-әдістемелік
тұрғыдан қамтамасыз ету. Шағын кәсіпкерлікке мемлекеттік қолдау көрсетілуін
ұйымдық және ғылыми-әдістемелік тұрғыдан қамтамасыз етудің негізгі мақсаты
шағын кәсіпкерлікке қолдау көрсету жөнінде осы бағдарламада айтылған
шараларды жан-жақты, ғылыми негізінде және жоғары тиімділікпен ұйымдастыру.
Дүниежүзілік тәжірбие шағын кәсіпорындардың, ірі кәсіпорындар сияқты емес,
орнықсыздау екенінін, күшті тәуекел жағдайларында жұмыс істеуге мәжбүр
екенін, сыртқы әлеуметтік-экономикалық факторларға неғұрлым тәуелді екенін
дәлелдеп отыр.Сондықтан шағын кәсіпорындардың банкроттығы да елеулі
әлеуметтік проблема болып табылады, ал банкрот болған кәсіпорындарды
санациялау, шағын кәсіпорындардың жұмысшыларын жұмысқа орналастыру, оқыту
және әлеуметтік қолдау жөніндегі шаралар кешенін жүзеге асыру кезінде
ескерілетін болады. Кәсіпкерліктің, соның ішінде шағын кәсіпкерліктің
дамуына теріс әсер ететін ең өткір әлеуметтік проблемалар қатарында
кәсіпкерлерді, олардың отбасы мүшелерін және меншігін қылмысты
сұғынушылықтан қауіпсіздендіру проблемасы тұр. Осыған байланысты құқық
қорғау органдары мен басқа да органдар ұйымдасқан қылмысқа, рэкетке,
парақорлыққа және экономикалық қылмысқа қарсы күрес жүргізу жөнінде жүзеге
асырып жатқан шаралар кешенінде мамандандырылған күзет фирмалары,
қауіпсіздік қызметтері қызметінің де дамытылуына, тиісті заң негізі мен
материалдық негіздің қалыптасуына, кәсіпкерлер мүлкінің (автотұрақтық,
қоймалардың және т.б.) сақталуын қамтамасыз ететін, сондай-ақ арнайы күзет
құралдарын (дабыл, дыбыс, және бейне жүйелері т.б.) шығаратын фирмалар
жүйесінің ұлғайтылуына жәрдемдесу көзделген. Шағын кәсіпкерлікті дамыту
үшін қолайлы қоғамдық пікір қалыптастыру. Қазіргі кезде шағын кәсіпкерлікті
дамытуға байланысты проблематика бұқаралық ақпарат құралдарында жеткілікті
түрде көрсетіліп отырған жоқ. Арнайы радио және теледидар бағдарламалары,
әлеуметтік-экономикалық проблемаларды шешуде шағын кәсіпкерлік атқаратын
рөлді ашып көрсететін және шағын кәсіпкерлікке мемлекеттік қолдау көрсету
шараларын насихаттайтын мерзімді басылымдар іс жүзінде жоқтың қасы.
Аймақтарда шағын кәсіпкерлікті қолдау инфра-құрылымын дамыту. Мемлекеттік,
соның ішінде шетелдік ұйымдардың күш жұмсауы нәтижесінде 1994-1995 жылдарға
арналған Федералдық бағдарламаны жүзеге асыру арасында федералдық және
аймақтық деңгейлерде шағын кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымның
элементтерін қалыптастыру басталады. Шағын кәсіпкерлікке қолдау көрсету
құрылымы деп, бұл жағдайда шағын кәсіпкерліктің дамуын қамтамасыз ететін,
шағын кәсіпорындарға ақылы және басқа негізінде білім, консалтинг, ақпарат,
технология, техника, қаржы салаларында, қауіпсіздікті қамтамасыз ету
саласында қызмет көрсететін және қолданып отырған заң негізінде
кәсіпкермен, сондай-ақ бір-бірімен өзара іс-қимыл жасацтын мемлекеттік,
қоғамдық және коммерциялық құрылымдар жүйесі айтылып отыр. Елдің өндірістік-
инновациялық потенциалында шағын фирмалар үлесінің тиісті дамыған нарықтық
экономикаға дейін одан әрі өсуін (жұмыс істейтіндердің жалпы санының
жартысынан астам) қамтамасыз ету үшін ынталандырудың мемлекеттік саясатын
мына бағыттар бойынша одан әрі жалғастыру қажет:
- мемлекеттік тапсырыстың 15 пайызын шағын кәсіпорындарда
орналастыру жолымен олардың өнімі үшін мақсатты түрде рынок қалыптастыру;
- шағын кәсіпорындарға өндірістік алаңдар беру және олардың
жаңғыртылуына жекешелендірілетін объектілер алаңдарының белгілі бір үлесі
түрінде жәрдемдесу, жеңілдікті инновациялық қолдау, кәсіпкер-инновациялық
қолдау орталықтарының дамытылуына жәрдемдесу және т.б;
- лизинг компаниялары жүйесінің қалыптасуы мен ұлғайтылуына
жәрдемдесу;
- отандық және импорттық жабдыққа жеңілдікпен қаржы бөлу жолымен
шағын кәсіпорындардың тиімділігі жоғары технологиялық жабдықпен
жарақтандырылуына, шағын кәсіпкер үшін арнайы, технологиялық жабдық жасау
бағдарламасының жүзеге асырылуына жәрдемдесу, машиналар мен жабдықтың
игерілген және игеріліп жатқан түрлері тізімдерінің жария етілуін
қамтамасыз ету;
- шағын кәсіпорындардың ғылымды көп қажет ететін технологиялар
негізінде өнімнің жаңа түрлерін дайындалуы мен өндіру жөнінде нысаналы
саясат жүргізу;
- шағын кәсіпкерліктің құқықтық, ақпараттық-жарнамалық,
методологиялық салада қамтамасыз етілуіне жәрдемдесу.
1996-1997 жылдары қаржы-несие қолдауды мынадай негізгі
бағыттарды ұштастыруға тиіс:
1. Салық жеңілдіктерін беру және қолайлы инвестициялық ахуал
жасау;
2 . Шағын кәсіпорындарға қаржылай және қолдау көрсету.
Ірі аймақтағы шағын кәсіпкерлік жөніндегі аумақтық саясатты
нақтылай жүзеге асыру үшін, арнайы ұйымдық құрылым жасау қажет. Кейбір
жағдайларда шағын кәсіпкерлікке неғұрлым пәрменді ықпал жасау істеп тұрған
органдар жаңа арнайы органдар құрылуы мүмкін. Кәсіпкерлікті дамытудың
негізгі бағыттары мыналар болуға тиіс:
1.Әлеуметтік сала.
2.Халықты жұмыспен қамту.
3.Сыртқы экономикалық қызмет.
4.Инновациялық және ақпараттық қызмет.
5.Кәсіпкерлерді шикізатпен және тауармен қамтамасыз ету.
Іс бастау үшін қаражаттың жеткіліксіз болуы не болмауы,несие
алудағы қиыншылықтар,материалдық-техникалық қамтамасыз етудің қиындығы
шағын кесіп-орындардың көпшілігінің өндірістік қызметін жүргізуге
жағдайының болмауына әкеліп соғып, олар өз тіршілігін тез-ақ доғарады.
Сондықтан да шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту,Қазақстан экономикалық
реформаның басым бағыттарының бірі ретінде мемлекет қолдауын талап етеді.
Осыған байланысты Республика Президентінің шағын кәсіпкерлік
субъектілерінің қаржымен қамтамасыз ету бағыттарын белгіленген 1997 жылдың
наурыз айындағы шағын кәсіпкерліктің дамуын күшейту Жарлығы дер кезінде
шоғырланған.Осы мақсатпен оларды алдыңғы кезекте несиемен қамтамасыз етуді
ынталандыру үші н,екінші деңгейдегі банкілерге арналған шаралар жүйесін
жасау көзделіп отыр.
Қазіргі кезде Республика парламентінде шағын орта кәсіпкерліктік
қалыптасып,дамуын қамтамасыз ететін Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау
туралы, Жеке кәсіпкерлік туралы, Қазақстан Республикасының жеке
кәсіпкерлік туралы кейбір мәселелеріне, заң актілеріне өзгерістер мен
толықтырулар енгізу туралы және басқа заң жобалары қаралуының өзектілік
мәні зор.
Бұл заң жобаларының қабылдануы шағын жеке кәсіпорындардың құрылуы мен
қызмет істеуіне байланысты көптеген мәселелердің шешілуіне және халықты
жұмыспен қамтамасыз етуге, жаңа жұмыс орындарын жасауға ықпал ететін
болады.
Осы заң жобасына сәйкес мемлекет шағын кәсіпкерліктің дамуын
және оны қолдауды, қаржыландыруды мемлекет бюджеті,қаражаты есебінен жүзеге
асырады.Мемлекеттік шығындар өз орнын тез-ақ артығымен толтырады, себебі
қалыпты жұмыс істейтін шағын және орта кәсіпорындар жақсы салық төлеуішлер
болып келеді.
Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау деп,сондай-ақ
республикада кәсіпкерлікті дамытудың жағымды факторы болып табылатын,бұл
қызметкерге Үкіметтің шағын кәсіпкерлік инфрақұрлымының дамуына мемлекеттік
және аймақтық бағдарламалар шегінде қаржыландыру арқылы,шағын кәсіпкерлік
субъектілеріне үйлер,ғимараттар,өндіріс орындарын,қазіргі заманғы
технология мен жабдықтауларды жеңілдікпен беру арқылы ықпал етуін
айтады.Сондай-ақ,заң жобасында шағын кәсіпкерлік субъектілерінің
мемлекеттік мүдделі өнімдерді өндіруге қатысуы көзделген.Бұл ретте
мемлекеттік тапсырушылар,тапсырыстарды өндіріске орналастырғанда және
өнімді ұсынғанда мемлекеттік мүдделі ұсынымдардың жалпы көлемінің кемінде
10 пайызын шағын кәсіпкерлік субъектілеріне орналастыруға міндетті.
Қазіргі уақытта Қазақстандағы осы қаржы нарығы сегментін
жасақтау,Ұлттық банктің аясында болуға тиісті.Онда шағын несие істері
жөніндегі арнаулы басқарма құрып,оған осы ұйымдар мен оларды қаржыландыруды
қадағалап,бақылау жасап отыруды жүктеуге болар еді.

Әлемде нарықтық қатынастарды дамыту бағыты халық шаруашылығын
монополиясыздандыру бағдарламаларын өнімнің әрбір түрін өндіруді басқа
кәсіпорындарға беру жолымен жүзеге асыруды көздейді.Бұл тұрғыдан алғанда өз
өнімін барынша тез игеретін және жаңартатын кәсіпкер ретінде шағын
кәсіпкерлікті барынша кең пайдалану белгіленіп отыр.
Монополизмге қарсы күрестің ең тиімді жолдарының бірі ірі,
орташа және шағын кәсіпорындардың тиімді ұштастырылуына қол жеткізу.Бұл
жағдайда шағын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.