Корпорациялардың айналым капиталы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 239 бет
Таңдаулыға:

Бұлақбай Жанат Мұканбетжанқызы

корпоративтІк Қаржы

Оқу құралы

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

«Тұран-Астана» университеті

Ж. М. Бұлақбай

корпоративтІк Қаржы

Оқу құралы

Астана 2010

УДК 336 (075. 8)

ББК 65. 26 я 73

Б 89

Пікір берушілер:

Сембиева Л. М. - э. ғ. д., Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің профессоры

Бержанова А. М. - э. ғ. к., Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің доценті

Мұқан Б. Г. - э. ғ. к., доцент

ISBN 978-601-214-049-1

Бұлақбай Ж. М.

Б 89 Корпоративтік қаржы. Оқу құралы. Жанат Бұлақбай - Астана, 2010 - 228 б.

Оқу құралында корпоративтік қаржылардың маңызы, мәні, корпоративтік қаржыны басқару процесіндегі теориялық білім мен талдаудың тәжірібелік негіздері зерттелген, қаржылық-несиелік шешімдерді қабылдаудағы қаржылық- экономикалық есептеулердің математикалық негіздері, корпорациялардың негізгі капиталы, айналым капиталы, өніді өндіру, өткізу шығындары және оларды қаржыландыру, корпорациялардың табысының құралуы, бөлінуі және қолдану тиімділігі, меншікті капиталы, корпорацияны қаржыландырудың қарыздық көздері, капиталының құны мен құрамы, қаржылық жоспарлау, қаржылық жағдайын бағалау және қаржылық тұрақтылыққа жету жолдары, корпорацияның қаржылық дәрменсіздігі және қаржылық сауықтыру жолдары баяндалады, сонымен қатар, корпоративтік қаржылар жайлы студенттердің білімін тексеруге арналған тестілік сұрақтар қарастырылған.

«Корпоративтік қаржы» оқу құралы жоғары оқу орындарының экономикалық мамандықтарының студенттеріне арналған.

УДК 336 (075. 8)

ББК 65. 26 я 73

Баспаға «Тұран-Астана» университетінің Ғылыми кеңесі ұсынған

ISBN 978-601-214-049-1

© Бұлақбай Жанат Мұканбетжанқызы, 2010

© «Тұран- Астана» университеті, 2010

Мазмұны

АлҒы сӨз . . .

I БөлІм. Корпорациялар қаржысы: ұйымдастыру негіздері және олардың қаржылық ортасының мазмұны

1. 1 Корпоративтік қаржылыр ұғымы мен мазмұны, ұйымдастыру қағидаттары, олардың функциялары . . .

1. 2 Корпорациялардың қаржы механизмі . . .

1. 3 Корпорация қаржысын ұйымдастыру жүйесі . . .

II БӨлІм. Қаржылық-несиелік шешімдерді қабылдаудағы қаржылық - экономикалық есептеулердің математикалық негіздері . . . ….

2. 1 Ақшаның уақытша құндылығы түсінігі. Компания капиталының нақтылы (ағымдағы) және болашақтағы құны . . .

2. 2 Дисконттау және компаудинг . . .

2. 3 Жай және күрделі пайыздық мөлшерлемелер . . .

2. 4 Жай және күрделі есептік пайыздық мөлшерлемелер . . .

2. 5 Аннуитет . . .

2. 6 Қаржылық шешім қабылдауда ақшаның инфляциялық құнсыздануының есебі . . .

2. 7 Бағалы қағаздар бойынша дивидендтер мен пайыздар, бағалы қағаздардың табыстылығы . . .

III бӨлІм. Корпорациялардың негізгі капиталы………. . .

3. 1 Негізгі капиталдың түсінігі және қаржыны ұйымдастырудағы ролі. Негізгі қорлар мен материалдық емес активтердің құрамы мен құрылымы . . .

3. 2 Амортизация, оның есептелуі және негізгі капиталды жаңартудағы ролі . . .

3. 3 Негізгі қорларды тиімді пайдаланудың көрсеткіштері . . .

3. 4 Инвестициялардың мәні, инвестициялық қызметтің объектілері мен субъектілері. Инвестициялардың түрлері . . .

IV бӨлІм. Корпорациялардың айналым капиталы.

4. 1 Айналым капиталының маңызы, жіктелуі. Айналым капиталын ұйымдастыру принциптері . . .

4. 2 Нормаланатын және нормаланбайтын айналым капиталы. Өндірістік қорлар, несиелік қарыздар, ақшалай қаражаттар . . .

4. 3 Айналым капиталына қажеттілікті анықтау, оған әсер етуші факторлар . . .

4. 4 Айналым қорларының қаржыландыру көздері. Айналым капиталын пайдаланудың көрсеткіштері . . .

4. 5 Айналым капиталын қаржыландыруды басқару . . .

V бӨлІм. Корпорация өнімін өндіру, өткізуге шығындар және оларды қаржыландыру.

5. 1 Өнімнің өзіндік құнын құратын шығындардың экономикалық жіктелуі. Өзіндік құнның құрамы мен құрылымы . . .

5. 2 Шығындардың деңгейі көрсеткіштері, оларды төмендетудің жолдары мен резервтері . . .

5. 3 Өнімді өндіру мен өткізу шығындарының сметасы. Өнімді өндіру және өткізудің шығындарын жоспарлау . . .

VI бӨлІм . Корпорациялар табысының құралуы, бөлінуі және қолдану тиімділігі

6. 1 Кәсіпкерлікті дамытудағы табыстың рөлі, табыстың функциялары . . .

6. 2 Корпорациялардың жалпы табысы, оның құрамы мен құрылымы. Табыстың түрлері . . .

6. 3 Өнімді өткізуден түскен табыс, мүлікті өткізуден түскен табыс, мүлікті өткізуден түскен табыс, қаржылық операциялардан түскен

табыс . . .

6. 4 Салық төлеуге дейінгі табыс, таза табыс . . .

6. 5 Өнімді өткізуден түскен табысты жоспарлау әдістері . . .

VII бӨлІм. Корпорацияның меншікті капиталы. .

7. 1 Корпорацияның меншікті капиталының рөлі, құрамы мен құрылымы . . .

7. 2 Жарғылық капитал - корпорацияның меншікті қаражаттарының негізгі, бастапқы көзі.

7. 3 Қосымша капитал . . .

7. 4 Арнайы бағыттағы қорлар (қорлану қоры, тұтыну қоры және резервтік қорлар) . . .

7. 5 Меншікті капиталды пайдалану тиімділігін бағалау көрсеткіштері . . .

VIII БӨлІм. Корпорацияны қаржыландырудың қарыздық көздері . . .

8. 1 Компанияның ұзақ мерзімді қарыздары, оларды пайдалану . . .

8. 2 Компанияның эмиссиялық қызметі. Акциялар мен облигациялар . . .

8. 3 Компанияның қаржыландырудың қысқамерзімдік қарыз көздері. Банктік несие, оны алу мен өтеу . . .

8. 4 Қаржыландырудың жаңа құралдары: факторинг, форфейтинг, форвардтық және фьючерстік контрактілер . . .

IX бӨлІм. Корпорация капиталының құны мен құрамы

9. 1 Капиталдың бағасы мен құрылымы

9. 2 Капитал құны туралы концепциялар- компанияны қаржыландыру негіздері. . . . . . .

9. 3 Капитал құнының түрлері: ішкі, нарықтық, баланстық, жою, инвестициялық құны . . .

9. 4 Компания капиталының құны мен құрылымының өзара байланысы. Леверидж . . .

X бӨлІм. Корпорацияны қаржылық жоспарлау . . .

10. 1 Қаржылық жоспарлаудың мәселелері мен қағидаттары. Қаржылық жоспарды құрудың, қарастырудың, бекітудің реті . . .

10. 2 Өндірістік жоспар көрсеткіштерімен қаржылық жоспарлаудың өзара байланысы . . .

10. 3 Стратегиялық, ағымдағы және оперативтік қаржылық жоспар. Перспективалық және қысқамерзімдік қаржылық жоспарлау . . .

10. 4 Табыстар мен шығындар жоспары, пайда мен шығын жоспары…… . . .

10. 5 Табыстар мен шығындардың шахматты балансы, оның құрылымы мен мақсаты . . .

XI бӨлІм. Корпорацияның қаржылық жағдайын бағалау және қаржылық тұрақтылыққа жету жолдары . . .

11. 1 Корпорацияның қаржылық жағдайын бағалау . . .

11. 2 Қаржылық нәтижелерді талдау . . .

11. 3 Корпорацияның қаржылық тұрақтылығына жету жолдары және қаржылық стратегиясының мәселелері . . .

XII бӨлІм. Корпорацияның қаржылық дәрменсіздігі және қаржылық сауықтыру . . .

12. 1 Банкроттық ұғымы, белгілері мен қағидаттары . . .

12. 2 Фирманың кризистік жағдайының пайда болуы механизмы. Компания қызметінің кризисінің факторлары . . .

12. 3 Банкроттылық ықтималдығын болжау . . .

12. 4 Банкроттық нысандары: санация, қайта ұйымдастыру, келісімдер. Қайта ұйымдастыру әрекеттерінің түрлері мен оны жүргізудің реті . . .

ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ . . .

ГЛОССАРИЙ . ……

ӘДЕБИЕТТЕР . . .

103

107

111

118

118

120

122

123

126

126

127

132

137

141

141

142

144

150

153

153

155

158

162

168

173

173

182

183

186

186

188

190

192

194

229

236

Алғы сөз

Қазақстан экономикасының әлемдік шаруашылық қатынастарына, интеграциялық үрдістерге кірігуі отандық кәсіпорындардан, әсіресе ірі өндірістік бірлестіктер- корпорациялардан, қаржылық тұрақтылықтың жоғарғы деңгейін қажет етеді. Егер әрбір кәсіпорын экономикаға үлкен қаржылық нәтижелер әкелсе, онда экономика салаларының және мемлекеттің макроэкономикалық көрсеткіштері жоғарылайды. Сондықтан қазіргі кезде әрбір шаруашылық субъектісінің қаржылық қызметін басқару мәселесіне көп көңіл бөлінеді.

Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы - мемлекеттің қаржы жүйесінің ерекше саласы, орталықтандырылмаған бөлігін құрайды. Бұл ең алдымен жалпы қоғамдық өнім, ұлттық табыс және ұлттық байлық құрылатын материалдық өндіріс саласына қызмет көрсетумен айқындалады. Жоғары даму барысындағы бәсекелестік жағдайында кәсіпорын жағдайын бағалау бәсеке қабілеттіліктің қосымша факторы болып табылады және кез-келген саладағы қаржылық тұрақты кәсіпорындар санының өсуі экономиканың дамуы мен бюджетке төленетін тұрақты түсімдердің негізі болып табылады. Неғұрлым кәсіпорындардың қаржылық жағдайы берік болса, соғұрлым жалпымемлекеттік және аймақтық ақша қорлары толығымен қамтамасыз етіледі, әлеуметтік- мәдени және қоғамның басқа да қажеттіліктері жеткілікті қанағаттандырылады.

Корпорациялар деңгейіндегі қаржылық жүйесін басқарудың қажетті құралы ретінде қаржылық жағдайдың жалпы деңгейіне әсер ететін барлық факторлардың өзара байланысы алынады.

«Корпоративтік қаржы» оқу құралының мақсаты - корпоративтік қаржылар ұғымдарын және корпоративтік қаржыны басқарудың негізгі механиздерін игеру, қаржылық қатынастарды түсіну, шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылырының мәнін түсіну, негізгі капиталды, айналым капиталын басқаруды үйрету, корпорацияның қаржылық- шаруашылық, экономикалық әл-ауқатына жетудегі әдістері мен құралдарын қолдануды дарыту.

«Корпоративтік қаржы» - 050509-«Қаржы» мамандығының студенттерінің міндетті оқу пәні және өзге экономикалық мамандықтардың студенттері үшін ерекше пайдалы курс.

Корпоративті қаржы пәнінің мазмұны меншікті қаржы ресурстарын қалыптастыру, қаржыландырудың сыртқы көздерін тарту, оларды бөлу мен пайдалану, сондай-ақ негізгі және айналым капиталын, табысты бөлу және қайта бөлу барысында пайда болатын ақша қатынастарының жүйесін зерттеуге бағытталған.

Студенттер берілген оқу құралы корпоративтік қаржылар ұғымын, мәнін, оның атқаратын қызметін түсінуге, кәсіпорынның қаржылық қатынастарын басқару мен бақылау, жоспарлау мен болжамдау әдістері мен қағидаларын тәжірибеде орынды қолданға көмек көрсетеді.

I БӨЛІм. Корпорациялар қаржысы: ұйымдастыру негіздері және олардың

қаржылық ортасының мазмұны

1. 1 Корпоративтік қаржылыр ұғымы мен мазмұны, ұйымдастыру қағидаттары, олардың функциялары

Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржысы - мемлекеттің қаржы жүйесінің құрамды бөлігі және айырықша саласы, орталықтандырылмаған қаржы ресуртарының бір бөлігі. Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржысы қаржылардың негізгі, бастапқы бөлігі болып табылады.

Шаруашылық жүргізуші субьектілер қызметінің сипаты бойынша коммерциялық және коммерциялық емес негіздерде жұмыс істейтін шаруашылық жүргізуші субъектілер болып ажыратылады.

Коммерциялық кәсіпорындар қаржысы деп өндірістік капиталдарды қалыптастыру, өнім өндіріп, оны өткізу, меншікті қаржы ресурстарын жасау, қаржыландырудың сыртқы көздерін тарту, оларды бөлу және пайдалану процесіндегі ақшалай қатынастардың жиынтығын айтады.

Кәсіпорындардың қаржысын ұйымдастыру келесі қағидаттарға негізделген:

1. Коммерциялық- шаруашылық есеп - кәсіпорындар мен ұйымдардың шаруашылық - қаржы қызметін жүргізудің негізге алынатын қағидаты және басты әдісі. Коммерциялық есеп қағидаты кәсіпорынға оның қызметі үшін, оның жарғылық капиталын құрайтын қажетті негізгі және айналым құралдары (капиталы) тұрақты пайдалануға бөліп берілетінін білдіреді. Шаруашылықты жүргізудің әдісі ретіндегі коммерциялық есеп қағмдаты шығындарды шаруашылық қызметтен алынған табыспен өлшеуді және табыс алуды қажет етеді.

2. Жоспарлылық қағидаты кәсіпорынның қаржылық қызметі өндірістің мақсаттарына, міндеттеріне, оларға жетудің белгіленген әдістерәне жетудің дәйектілігі мен мезгіліне қарай оның параметрлерін есептеу арқылы алдын ала қарастырылатынын білдіреді. Кәсіпорынның болжалды қызметі факторларының тұрлаусыздығы жағдайында қаржылық көрсеткіштерді егжейлі - тегжейлі пысықтаудың - жоспарлаудың орнына болжау қолданылады, яғни қолда бар мәліметтерді зерделеудің, өзгермелі факторларды ғылыми өңдеудің (ұлгілеудің, экстраполяциялаудың) және қоытындылаудың негіінде кәсіпорынның қаржылық дамуының болжамы жасалады.

3. Кәсіпорындар мен ұйымдар меншігінің барлық нысандарының теңдігі қағидаты қатынастардың тұрақтылығы мен меншіктің түрлі нысандары - мемлекеттік, жеке меншік, шетел мемлекеттерінің және олардың заңи ұйымдары мен азаматтарының, халықаралық ұйымдардың нысандары дамуының мемлекет кепілдігінде жүзеге асырылады. Меншіктенуші өз білгенінше өзінің мүлкіне иелік жасайды, пайдаланады және басқарып ұйымдастырады, оған қатысты заңға қарсы келмейтін кез келген іс - әрекет жасайды, мүлікті кез - келген шаруашылық және заңмен тиым салынбаған өзге де қызмет үшін пайдаланады.

4. Кәсіпорындардың қаржысын ұйымдастырудың қажетті қағидаты басқаруың барлық деңгейлеріндегі қаржы резервтерінің (резервтік капитал, тәуекел қоры) болуы . Қаржы резервтері әр түрлі әдістермен өндірістік және әлеуметтік қорлардың мөлшеріне пайызбен, пайда немесе табыстан тұрақты нормативтер бойынша аударымдар арқылы жасалуы мүмкін.

Осы қағидаттарға негізделіп кәсіпорындар өздерінің қаржы механизмін қалыптастырады. Кәсіпорындардың қаржы механизмі негізгі мақсаттарына жету және дамуы үшін қаржы қатынастарын ұйымдастыру нысандарының, қаржы ресурстарын қалыптастыру, тиімді пайдалану әдістерінің жиынтығы. Кәсіпорын қызметінің мақсаты - қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру және пайда табу.

Кәсіпорындардың қаржысы қаржы қатынастарын ұйымдастырудың түрлерін, нысандарын және әдістерін пайдаланудан қалыптасады.

Коммерциялық кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржысы деп өндірістік капиталдарды қалыптастыру, өнім өндіріп, оны өткізу, меншікті қаржы ресурстарын жасау, қаржыландырудың сыртқы көздерін тарту, оларды бөлу және пайдалану процесіндегі экономикалық қатынастарды айтады.

Кәсіпорындардың қаржысы келесі функцияларды орындайды:

- негізгі және айналым капиталын табыстар мен ақша қаражат қорларын қалыптастыру негізінде қамтамасыз ету (жинақтаушы функция) ;

- табыстар мен ақша қаражат қорларын пайдалану (бөлу функциясы) ;

- бақылау функциясы.

Кәсіпорындардың қаржы қорларындағы белгілі бір мақсаттарға арналған ақша қаражаттары үнемі қозғалыста болады: түседі, жинақталады, жұмсалады.

Кәсіпорындар үшін маңызды қорлар: жарғылық қор, резервтік капиталдар, қорлану қоры, тұтыну қоры, валюталық, жөндеу қорлары.

Шаруашылық жүргізуші субьектілердің қаржысына тән негізгі белгілерді профессор К. К. Ильясов пен В. Д. Мельников келесідей анықтаған: 1) қаржы қатынастарының көп қырлылығы;

2) өндірістік капиталдардың міндетті болуы;

3) жоғары белсенділік;

4) шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы бүкіл қаржы жүйесінің айқындаушы негізі болып табылады.

Сурет 1- Кәсіпорын қаржылық дамуына әсер ететін факторлар

1. 2 Корпорациялардың қаржы механизмі

Кәсіпорындардың қаржы механизмі - қаржы әдістерінің көмегімен қаржы тұтқаларын пайдалану арқылы кәсіпорындардың қаржы қатынастарын басқару жүйесі.

Кәсіпорындардың қаржы қатынастары көп қырлы, олардың нысандары мен мақсатты бағыттары сан алуан. Кәсіпорындардың қаржы қатынастары кәсіпорындардың қаржылық-шаруашылық қызметі процесінде пайда болады, олар келесі ақша қатынастарының тобынан құрылады:

басқа шаруашылық жүргізуші субьектілермен;
кәсіпорынның еңбек ресурстарымен;
мемлекетпен;
қаржылық - несиелік мекемелермен, ұйымдармен;
құрылтайшылармен.

Кәсіпорындардың қаржы механизмінің элементтері мыналар: қаржы қатынастары, қаржы әдістері, қаржы тұтқалары.

басқа шаруашылық жүргізуші субьектілермен;
кәсіпорынның еңбек ресурстарымен;
мемлекетпен;
қаржылық - несиелік мекемелермен, ұйымдармен;
құрылтайшылармен.

Қаржы әдістері - қаржы қатынастарына әсер ету тәсілдеріні ң жиынтығы. Қаржы әдістерінің негізгілері мыналар: қаржылық жоспарлау, қаржылық болжау, қаржылық реттеу, қаржылық бақылау, қаржылық талдау, өзін-өзі қаржыландыру, қаржылық есеп, инвестициялық бағдарламалар, бағалы қағаздар шығару, салық салу, бухгалтерлік есеп-қисап жүйелері, сақтандыру.

Қаржы тұтқалары - кәсіпорынның шаруашылық қызметіне әсер етуші қаржылық көрсеткіштерінің жүйесі. Олар: таза табыс, қаржылық санкциялар, баға, дивидендтер, пайыздар, еңбек ақы, т. б.

1. 3 Корпорация қаржысын ұйымдастыру жүйесі

Кәсіпорындар ірі жүйе ретінде екі қосалқы жүйеден құралған: басқарушы (басқару субъектісі) және басқарылатын жүйе (басқару объектісі) .

Басқару субъектісінің құрамы:

қаржыны басқарудың ұйымдық құрылымы;
қаржылық басқару бөлімдері мен басқармалардың кадрлары;
қаржыны басқару құралдары мен әдістері.

Басқарушы жүйе қаржылық басқару бөлімдері мен басқармалардан құралған. Корпорацияның қаржы директоры бас директордың ең маңызды орынбасары. Көптеген ірі, орта кәсіпорындарда қаржы жұмысын басқару үшін қаржы департаментімен (қаржы қызметi) бірге жеке бухгалтерия құрылады.

Корпорацияның қаржы қызметінің міндеттері:

- меншікті және қарыз қаражаттарын тиімді пайдаланудың қаржылық стратегиясын құру;

- пайданың өсімін қамтамасыз етуде, рентабельділікті жоғарылатуда, жұмыскерлердің өндiрiстiк - әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында ақша ресурстарының ағынын басқаруда кәсіпорынның басшысына көмек көрсету;

- мемлекетпен, қаржылық - несиелік мекемелермен, ұйымдармен, серіктестермен, құрылтайшылармен есеп айырысуды жузеге асыру, олардың алдындағы міндеттемелерді орындау;

- ағымдағы және ұзақ мерзiмдi қаржы жоспарын (бюджетін), несиелік және кассалық жоспарларды дайындау;

- өндірістік ресурстарды тиімді қолдануды, айналым қаражаттарының экономикалық негізделген нормативтеріне жеткізуді бақылау;

- кәсіпорынның қаржылық дамуына әсер ететін факторларды анықтау мен қадағалау;

- кәсіпорынның басшысына қаржылық стратегияның және оған сәйкес жоспарлардың орындалысы жайлы есеп беру.

Басқарылатын жүйе, яғни кәсіпорындағы басқару объектісі мыналар:

қаржы ресурстары;
қаржы ресурстарының көздері;
қаржы қатынастары және оларды ұйымдастыру.

Бақылау сұрақтары:

1. «Корпоративтік қаржы» түсінігі мен мазмұны, атқаратын қызметтері.

2. Қаржыны ұйымдастыру және кәсіпкерлік қызмет тиімділігі. Корпоратициялар қаржы механизмі.

3. Корпорациялар қаржысын ұйымдастырудың ішкі жүйесі.

4. Компанияның қаржылық құрылымы.

5. Корпорациялар қаржысының рөлі мен ұйымдастыру принциптері: олардың мазмұны және кәсіпкерлік қызмет тиімділігіне әсері.

СӨЖ тапсырмасы:

Корпоратицияның қаржы механизмі сызбасын сызыңыз.
Корпоратицияның қаржысын басқарудың ұйымдық құрылымының сызбасын келтіріңі.
Корпорация капиталы, оның жіктелуі, қаржы ресурстарының көздері туралы эссе жазу.

II БӨЛІМ. Қаржылық-несиелік шешімдерді қабылдаудағы қаржылық- экономикалық есептеулердің математикалық негіздері

2. 1 Ақшаның уақытша құндылығы түсінігі. Компания капиталының нақтылы (ағымдағы) және болашақтағы құны

Қаржылық операцияларға қатысатын ақшалай ресурстардың уақыт аралық құндылығы бар. Кез - келген қаржылық операцияның тиімділігін пайыздық мөлшерлеме арқылы сипаттауға болады.

Пайыздық ақшалар - капиталды түрлі нысанда қарыз ға беруден немесе капиталды инвестициялаудан түсетін кіріс.

Ұзақ мерзімді міндеттемелер мен ұзақ мерзімді дебиторлық қарыздарды бағалау және көрсету қажеттілігі ақшаның уақытша кұнын анықтау әдістемесімен байланысты. Ақшаның уақытша құны теориясы әр актив болашақта экономикалық пайда әкелетін ресурс болып табылады деген тұжырыммен байланысты.

Уақытша құнның 6 анықтамасын ажыратады:

Ағымдағы құн- болашақта алынатын қаржылық кұралдардың ағымдағы құны.
Болашақ құн- бүгінгі күнгі қаржылык құралдарының болашақтағы құны.
Төлемдер- әр уақыт кезеңінің соңында алынатын сома.
Пайыз мөлшерлемесі- болашақ немесе ағымдағы кұнда анықтау үшін қолданылатын пайыз мөлшерлемесі немесе дисконт мөлшерлемесі.
Уақыттық кезең- каржы құралдарының ағымдағы және болашақ құнын есептеу үшін қолданылатын кезеңдер саны. әдетте 1 жыл алынады, алайда 1 айға дейін қысқартылуы мүмкін. Жылдык пайыз мөлшерлемесі уақыт кезеңінің ұзақтығына сәйкестендірілуі қажет.

6. Аннуитет - тең кезеңдік төлемдерді сипаттау үшін қолданылатын термин. Мұндай төлемдер түсім ретінде де, төлем ретінде де қолданылуы мүмкін.

А қ шаның уақытша қүнының принциптерінен 2 салдар шығады:

• Қаржылық операциялар кезіндегі уақыт факторын есепке алудың қажеттілігі;

• Әр түрлі кезеңдердегі ақшалай көлемдерді қосудың сәйкессіздігі.

Пайыздық мөлшерлеме өсімнің (FV) базалық капитал мәніне ( PV ) қатынасымен анықталады.

Есептік мөлшерлеме пайыз есептеу қарқындылығын сипаттайтын шама, өсімнің қайтарылатын немесе өскен FV шамасына қатынасымен анықталады.

Өсім коэффициенті - бастапқы капитал қанша есеге өскенін көрсететін көрсеткіш.

Есептеу кезеңі - пайыз есептелетін (кіріс алынатын) уақыт аралығы. Есептеу кезеңі ақша берілетін мерзіммен үйлеседі, есептеу аралықтарына (интервалына) бөлінуі мүмкін.

Есептеу аралығы (интервалы) - пайыз есептелетін ең аз уақыт мерзімі.

Пайызды анықтау мен есептеудің декурсивті және антисипативті тәсілдері қолданылады.

Декурсивті (кері бағамдық) тәсілде пайыз әрбір есептеу аралығының соңында есептеледі. Оның мөлшері берілетін капиталдың мөлшеріне орай анықталады. Кері бағамдық пайыздық мөлшерлеме берілген аралықта есептелген табыс сомасының осы аралықтың басындағы сомаға пайыздық

катынасы болып табылады (і = І/РV ) .

Антисипативтік тәсілде пайыз әрбір есептеу аралығының басында есептеледі. Пайыздық ақшаның сомасы өскен сомаға орай анықталады. Берілген аралық үшін төленетін табыс сомасының осы аралықта алынған өскен сома мөлшеріне пайыздық қатынасы есептік пайыздық мөлшерлеме болып табылады. Осы тәсілмен анықталған пайыздық мөлшерлеме есептік мөлшерлеме немесе антисипативтік пайыз деп аталады (d = D/FV )

Әлемдік практикада пайыздың кері бағамдық есептеу тәсілі кеңінен қолданылады. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде пайыз есептеудің антисипативтік әдісі, әдетте, инфляция жоғары кезеңдерде қолданылды.

Пайыз есептеудің екі тәсілінде пайыздық мөлшерлеме жай ж әне күрделі болады. Егер есептелетін бүкіл кезең бойына сол бір бастапқы қарыз ақша сомасына колданылса, онда пайыздық мөлшерлеме жай пайыздық мөлшерлеме деп аталады. Егер әрбір есептеу аралығы өткеннен кейін қарыз ақша сомасына және өткен аралықтар үчшін есептелген пайызға қолданылса , онда пайыздық мөлшерлеме күрделі пайыздық мөлшерлеме деп аталады.

Қаржылық операцияларда дисконттау коэффициенті ретінде пайыздық мөлшерлеме (математикалық дисконттау) немесе есептік мөлшерлеме (банктік дисконттау) қолданылады.

Жай пайыздар сызбасы есептеу жүргізілетін базаның өзгеріссіз қалатынын қарастырады.

Күрделі пайыздар сызбасы капитализацияны қарастырады, яғни есептеу жүргізілетін база тұрақты түрде өсіп отырады.

Күрделі пайыздардың жиі есептелуі өсірілген соманың тез ұлғаюына әкеледі.

Несие берілген және несие қайтарылған күн бір күн деп алынады. Тура пайыз күндердің тура санына негізделіп есептеледі, ал қарапайым - жыл ішіндегі күндер саны жуықталып алынады.

Несиені есептеуде келесі нұсқалар болуы мүмкін:

несиенің өсірілген қайтарылатын сомасын есептеуде дәл күндер саны пайдаланылады, ол жылдың әрбір күннің рет нөмірі көрсетілген арнайы кесте бойынша анықталады; қарыз аяқталатын тиісті күннің нөмірінен бірінші күннің нөмірі шегеріледі;
несиенің өсірілген қайтарылатын сомасын есептеуде несиені пайдаланудың жуықталған күн саны алынады, яғни бір айдың ұзақтығы 30 күнге тең болады деп қабылданады; бұл әдіс қарыз ішінара өтелгенде, нақты дәлділік талап етілмеген жағдайда қолданылады.

Жыл саны бөлшек болып келетін пайыздар есептелгенде аралыс сызбаны қолдану тиімді, себебі күрделі пайыздар бүтін санға, ал жай пайыздар бөлшек санға есептеледі.

Тиімді пайыздық мөлшерлемелер есептеудің әр жиілігінде және әр түрлі пайыздық мөлшерлемелерде қаржылық операцияларды салыстыруға мүмкіндік береді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.