Кәсіпорынның қаржылық қызметі жағдайын талдаудың ақпараттық негізі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 49 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

РМҚК «Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық

мемлекеттік педагогикалық институты»

Экономика және құқық кафедрасы

Тақырыбы: «Нарықтық экономикадағы қаржының ролі»

Арқалық 2008

Қорғауға жіберілді:

«Экономика және құқық»

кафедрасының меңгерушісі,

аға оқытушы: Қ. Д. Бимендин.

Кафедра отырысы хаттама № «» 2008 жыл

Мазмұны

Кіріспе

І тарау. Кәсіпорынның қаржы қызметі және оны басқару негіздері.

Кәсіпорынның табыстылығын зертеу және оның міндеттері. … . . .
Кәсіпорындар мен ұйымдардың қаржы қорлары
Кәсіпорындағы қаржы менеджменті

II тарау. Кәсіпорынның қаржылық қызметін талдау.

2. 1. Кәсіпорынның қаржылық қызметі жағдайын талдаудың ақпараттық негізі.

2. 2. «Дихан» ЖАҚ - ның қаржылық жағдайы.

2. 3. «Дихан» ЖАҚ тәжірибелік станциясы негізінде өндірістік қызметінің қаржылық жағдайы.

ІІI тарау. Кәсіпорын қызметінің тиімділігі мен іскерлік белсенділігі.

3. 1. Кәсіпорындағы іскерлікті дамыту

3. 2. Шағын кәсіпорынды ұйымдастыру және қаржыландыру

Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі .

КІРІСПЕ

Нарықтық қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды реттеу механизмінде де қаржы зор роль атқарады. Қаржы-нарықтық қатынастардың құрамды бөлігі және мемлекеттік саясаты жүзеге асырудың құралы. Бұл орайда қаржының әлеуметтік-экономикалық мәнін түсіне білудің, оның іс-әрекет етуінің ерекшеліктерін терең ұғынудың, Қазақстан экономикасын ойдағыдай дамыту мақсатымен қаржы ресурстарын неғұрлым толық және ұтымды пайдаланудың әдістері мен амалдарын көре білудің маңызы зор.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі - қоғамдық өнімді болуымен және осының негізінде ақшалай қорланымдарды, табыстарды және қорларды жасаумен, оларды ұлғаймалы ұдайы өндірістің мақсаттарына және қоғамдық дамудың қажеттіліктерін қанағаттандыруға пайдалану мен байланысты болатын экономикалық қатынастар болып табылады.

Дипломдық жұмыстың зерттелу объектісі - «Дихан» ЖАҚ болып табылады. Онда кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер етуші сыртқы факторлары, шаруашылық етудегі экономикалық жағдайы, тұтынушылардың табыс деңгейі және төлем қабілеттілігі, сыртқы экономикалық байланыстар және тағы басқалар кіреді.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - нарықтық экономиака жағдайындағы өтелген қаржы нәтижелерін және де кәсіпорын үшін инвестициялық шешімдер мен несие беру бойынша шешімдерді шешу үшін, сондай-ақ субъектінің болашақтағы ақша ағымдары мен және осы субъектіге сеніп тапсырылған ресурстармен міндеттемелерді бағалау үшін қажетті пайдалы ақпараттарды сипаттайды.

Дипломдық жұмыстың міндеті - қаржыны ұйымдастыру нысандарының өзара байланысымен іс-әрекетін және оны қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуының нақтылы жағдайларында қолданудың әдістерін түсінуге қол жеткізу болып табылады.

Диплом жұмысының құрылымы - үш тараудан, үш бөлімнен тұрады.

I ТАРАУ. КӘСІПОРЫННЫҢ ҚАРЖЫ ҚЫЗМЕТІ ЖӘНЕ ОНЫ БАСҚАРУ НЕГІЗДЕРІ

Кәсіпорынның табыстылығын зертеу және оның міндеттері.

Нарықтық қатынастары жағдайында кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың маңызы өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен, сондай-ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, каммерциялық серіктестер және де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік-кәсіпкерлік қызметнің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болумен байланысты.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау жөнін қарастырмас бұрын, «Қаржы жағдай» дегеніміз немесе «қаржылық жай-күй» дегеніміз не, соны анықтап алған жөн. соңғы жылдары шығарылған арнайы әдебиеттерде бұл ұғым әр түрлі түсіндіріледі. Профессор А. Д. Шеремет «Кәсіпорынның қаржы (активтер) жағдайы қаржыны тарату, пайдалану және оны қалыптастыру көздерімен сипатталады» деп жазған.

Профессор Н. А. Русак (3) бұл ұғымды былайша анықтайды: «Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаржы ресурстарын жасау, тарату және пайдаланумен сипатталады. Кәсіпорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның қалыпты өндірістік, коммерциялық және басқа да қызмет түрлері үшін қажетті қаржы ресурстармен қамтамасыз етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді тарату және пайдаланумен, сондай-ақ басқа шаруашылық субъектілерімен қаржылық қарым-қатынаств болу, төлеу қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылықпен сипатталады. Кәсіпорынның уақтылы төлеу мүмкіндігі оның қаржылық жағдайының жақсылығын көрсетеді. »

В. М. Радионова мен М. А. Федотова кәсіпорынның қаржылық жағдайы «қаржы ресурстарының қалыптасуымен, таратылуы және пайдалануымен көрсетіледі» деп жазады.

М. Н. Крейнина [5] ; А. И. Ковалев және В. П. Привалов [6] қаржылық жағдай ұғымын былайша түсіндіреді: «қаржылық жағдай - бұл қаржы ресурстарының қолда барын, үлестіріліп таратылуы және пайдалануын сипаттайтын көрсеткіштер жиынтығы».

С. А. Стуков осы ұғым бойынша өзінің көзқарасын келесі сөздермен баяндайды: «Кәсіпорынның қаржылық жағдайы - бұл бірқатар көрсеткіштермен сипатталатын оның саулығы мен өмір сүру қабілеттілігін кешенді түрде бағалау».

Жоғарыда берілген анықтамалар қарастырылып отырған ұғым мәнін жеткілікті дәрежеде ашпайды, бірақ - олардың әрқайсысында бұл ұғымды дәлірек анықтауға мүмкіндік беретін ұтымды тұжырымдар бар. Бірқатар түрлі әдістермен есептелетін бірыңғай көрсеткіштерге қарағанда (мысалы, еңбек өнімділігі, қор қайтарымдылығы, өзіндік құн, жалпы табыс, тиімділік) қаржылық жағдай түрлі көрсеткіштерді есептеу нәтижесінде және олардың жалпы бағалауға тигізетін әсерін зерттеу негізінде анықталатыны анық. Қорыта келе, кәсіпорынның қаржы жағдайы әлсіз және өмір сүру қабілеті жоқ кәсіпорындарға аяусыз қарайтын бәсекелі нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның сенімді болуын, тұрақтылығын және келешегі барлығын куәландыруы тиіс.

Біздің көзқарасымыз бойынша, сенімділік кәсіпорын жұмысының үздіксіздігін және оның төлеу қабілеттілігін көрсетеді.

Осы берілген түсініктемеге сүйене отырып, біз бұл ұғымды былай анықтауды ұсынамыз:

Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен (оның өз шаруашылық) өзінің қарыз міндеттемелерін уақытылы өтеуі үшін қаржы ресурстарымен қамтамасыз етілуін көрсетеді.

Ал кәсіпорынның қаржылық тұрақтығы нені білдіреді? Бұл сұрақ та арнайы оқулықтарда түрліше түсіндіріледі. Бірақ, қорыта келе, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер ететін мынадай ішкі факторларды атап көрсетуге болады:

кәсіпорынның салалық топқа жатуы;
шығарылатын өнімнің (жұмыс қызмет) құрылымы және оның жалпы төлем қабілеттілігі бар сұраныстағы үлесі;
төленген жарғылық капиталдың мөлшері;
шығындардың көлемі; олардың ақшалай табыспен салыстырғандағы динамикасы;
қорлар мен резервтерді, олардың құрамы мен құрылымын қоса алғандағы мүлік пен қаржы ресурстарының жағдайы;
кәсіпорындарды басқару тиімділігі;

Кәсіпорынның тұрақты қаржылық жағдайын қалыптастыруда оның өз контрагенттерімен (салық органдары, банктер, жабдықтаушылар, сатып алушылар, акционерлер және тағы басқалар) өзара қарым-қатынасы үлкен әсер етеді. Сондықтан да серіктестермен реттелген іскерлік қатынаста болу - жақсы қаржылық жағдайдың бірден-бір шарты болып табылады.

Нарықтық Экономика жағдайында жұмыс істеуші кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдаудың басты мақсаты (міндеті) келесілер болып табылады:

қаржылық жағдайға баға беру және оның есеп беру мерзіміндегі өзгерісі;
активтер мен олардың қалыптасу көздері арасындағы сәйкестікті; оларды таратудағы рационалды және пайдаланудағы тиімділікті зерттеу;
айналым капиталының көлемін, оның өсуін (кемуін) және ағымдағы міндеттемелермен арақатынасын анықтау;
қаржы-есептік және несие ережесін сақтау;
кәсіпорын активтері және оның міндеттемелерінің құрылымын зерттеу;
ағымдағы активтердің айналымдылық есебі; оның ішінде дебиторлық борыш және қорлар есебі;
баланстық өтімділігін, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының және төлеу қабілеттілігінің абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерін анықтау;
кәсіпорын табыстылығын бағалау;
кәсіпорын табысының салыстырмалы көрсеткіштерін, сондай-ақ олардың деңгейінің өзгеруіне әсер етуші факторларды есептеп шығару;
кәсіпорынның іскерлік белсенділігін анықтау;
кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын ұзақ және қысқа мерзімді болжау, яғни оның қаржылық стратегиясын анықтау;

Қаржылық жағдайды талдау кәсіпорынның шаруашылық қызметін талдаудың қорытындылаушы кезеңі болып табылады. Және ол 3 сатыны қамтиды: жабдықтау, өндіріс және өткізу; бұлардың жиынтығы коммерциялық, өндірістік және қаржылық қызметті құрайды. Кәсіпорынның қаржылық қызметі бұл оның осы қызмет нәтижесінде меншікті және тартылған капиталдың көлемі мен құрамына өзгеріс әкелетін қызметі болып табылады.

Кәсіпорынның қаржылық қызметінің қалыпты болуы әсіресе өз кезеңіндегі қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін қажетті жағдайларды туғызады, оның төлеу қабілеттілігінің кепілі болып табылатын өнім өндірудің үздіксіздігін және кәсіпорынның қаржылық жағдайының тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізгі қаржылық есеп беру болып табылады.

Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 26 желтоқсандағы № 2732 «Бухгалтерлік есеп туралы» заң күші бар жарлығына сәйкес, 1998 жылдан бастап қаржылық есеп беруге мыналар жатады:

Бухналтерлік баланс;
қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі туралы есеп;
ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп.

Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есепті реформалау процесі барысында есеп беруді құру мақсаттарына жаңа көзқарастар пайда болды және оның бағыты өзгерді.

«Қаржылық есептің мақсаты - бухгалтерлік есепті» №2 «Бухгалтерлік баланс және қаржылық есептегі негізгі ашылулар» деген стандартында көрсетілгендей, - бұл қолданушыны заңды тұлғаның қаржылық жағдайы және оның қызметінің нәтижелері мен есепті кезеңдегі қаржылық жағдайында болған өзгерістер туралы пайдалы, маңызды әрі дәл ақпараттармен қамтамасыз ету болып табылады. (12)

Қаржылық есеп негізінен өтелген жағдайлардың қаржылық нәтижелерін және де кәсіпорын үшін инвестициялық шешімдер мен несие беру бойынша ше шімдерді шешу үшін, сондай-ақ субъектінің болашақтағы ақша ағымдарын және осы субъектіге сеніп тапсырылған ресурстар мен басқарушы органдардың жұмыстарымен байланысты ресурстар мен міндеттемелерді бағалау үшін қажетті пайдалы ақпараттарды сипаттайды. Алайда қаржылық есеп қолданушыларға экономикалық шешімдерді қабылдау үшін қажетті барлық ақпараттарды қамтымайды.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдауда негізгі ақпарат көзі қызметін бухгалтерлік баланс атқарады.

Баланс - есепті жылдың басындағы және соңындағы кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайды және маңызды қызметтер атқарады.

Баланс көрсеткіштері кәсіпорынның капиталын орналастыру тиімділігін, оның ағымдағы және алдағы кезеңдегі шаруашылық қызметке жетуі, қарыз көздерінің көлемі мен құрылымын, сондай-ақ оларды ынталандыру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Осылайша, бухгалтерлік балансты талдау үшін және кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда ақпараттың ең қажетті түрі болып табылады.

Нарықтық қатынастың қалыптасуы шаруашылық қызметін біртұтас кешенді талдаудың ішкі (басқару) және сыртқы (қаржылық талдау) талдау деп бөлуді қажет етіп отыр. Талдаудың бұл түрлерінің әрқайсысының өзінің негізгі ақпараттық көздері бар.

Соңғы кездері мерзімді баспасөздерде, сондай - ақ жеке басылымдарда қаржылық талдауды жүргізу бойынша бірқатар әдістемелік ұсыныстар жарық көрді. Бұл еңбектің авторлары кәсіпорынның қаржылық жағдайын және оның жекелей көрсеткіштерін талдаудың әр түрлі әдістемелерін ұсынып отыр. Бұл әдістемелердің көпшілігінде олардың маңызды ерекшелігі болып табылатын, кәсіпорынның қаржылық жағдайының біздің отандық тәжірибеде қолданылмаған жаңа көрсеткіштерінің жүйесін толық талдауда.

Қаржылық талдаудың тәжірибесі қаржылық есепті оқудың негізгі ережелерін қалыптастырады. Олардың ішінен ашты негізгі әдісті бөліп қарастыруға болады:

Көлденең талдау;
Тікелей талдау;
Трендік талдау;
Салыстырмалы талдау;
Факторлық талдау;
Қаржылық коэффициенттер әдісі.

Көлденең (уақытша) талдау - есеп берудің әрбір позициясын өткен кезеңімен салыстыру.

Тікелей (құрылымдық) талдау - әрбір есеп позициясының жалпы нәтижеге тигізетін әсерін айқындай отырып, қорытынды қаржылық көрсеткіштердің құрылымын анықтау.

Трендтік талдау барлық көрсеткіштер 100% деп алынатын базистік жыл деңгейінен, бірқатар жылдар көрсеткіштерінің салыстырмалы ауытқуын есептеуге негізделеді.

Қаржылық талдаудың нарықтық экономика жағдайындағы көбірек таралған әдісі әр түрлі қаржылық коэффициенттерді пайдалану болып табылады.

Коэффициенттер салыстырмалы шамалар болып табылады, оларды есептеу кезінде шамалардың біреуін бірлік ретінде алып, ал екіншісін бірлікке қатынасы ретінде көрсетеді.

Кәсіпорынның қаржы жағдайын талдаудың, соңғы (ерекше) әдістемесін А. Д. Шеремет пен Р. С. сайфулин ұсынады. Ол талдаудың келесі бөліктерінен тұрады: қаржылық жағдайдың жалпы бағасы және есепті кезеңдегі оның өзгерісі; кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау; баланс өтімділігін талдау; кәсіпорынның іскерлік белсенділігін және төлеу қабілетін талдау;

Қорыта айтқанда, кәсіпорынның қаржы жағдайын талдауда аудиторлық түрі әдістер мен тәсілдерді қолдануға еркі бар. Оларды ұтымды пайдаланып, осы талдауды жүргізудің дәйектілігіне байланысты дұрыс әдісті таңдай отырып, аудитор қаржылық жағдайға терең, жан-жақты әрі кешенді талдау жүргізе алады, сондай-ақ объективті және анық баға береді, қаржылық тұрақтылықтың нығаюы мен кәсіпорынның табыстылығының өсуі жөнінде ұсыныстар дайындайды.

Кәсіпорынның табыстылығының көрсеткіштері және оларды таллаудың міндеттері.

Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында қызмет етуінің экономикалық пайдалылығы табыс табумен анықталады. Кәсіпорынның табыстылығы абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштермен сипатталады. Табыстылықтың абсолютті көрсеткіші - бұл табыстар немесе пайдалардың самасы. Шетелдік арнаулы әдебиеттерде «табыстар» ұғымы келесідей түрде анықталады:

«Табыстар дегеніміз - қаржының келуі немесе активтер құнының өсуі; не болмаса пассивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың ұлғаюы болып табылады, бұл акционерлер салымдарының есебінен өсуден басқа жағдайдағы капиталдың өсуіне әкеледі (15) .

Ықшамдалған түрде бұл түсінік 1995 жылы 26 желтоқсандағы «Бухгалтерлік есеп туралы» заң күші бар Қазақстан Республикасы Президентінің 2732 Жарлығында анықталған. Жарғылықтық 13-бабында былай делінген: «Табыстар - бұл есептік кезеңдегі активтердің ұлғаюы немесе міндеттемелердің азаюы» (11) . Белгілі бір шығындар шығармай әдетте қажетті табыстарды алу мүмкін емес. Өз кезегінде, табыс алмай кәсіпорынның дамуын жүзеге асыру және әлеуметтік мәселелерді шешу мүмкін емес.

Табыстылықтың көрсеткіштер жүйесі ең алдымен қаржылық нәтижелердің абсолютті көрсеткіштерінен тұрады, олар: өнімді (жұмыс, қызметті) өткізуден алынатын табыс; жалпы табыс; негізгі қызметтен алынатын табыс; салық салынғанға дейінгі дағдылы қызметтен алынатын табыс; төтенше жағдайлардан алынатын табыс; кәсіпорын қызметінің соңғы қаржылық нәтижесі болып табылатын таза табыс.

Табыс жинақталған түрде шаруашылық жүргізудің нәтижесін, жанды және затқа айналған еңбектің өнімділігін көрсетеді. оны кейбір экономистер экономикалық тиімділік көрсеткіштері қатарына жатқызса, енді біреулері оны кәсіпорын жұмысының тиімділігіне жатқызады.

Табыс есебінен, сондай-ақ кәсіпорынның бюджет алдындағы, банктер мен басқа да кәсіпорындар, ұйымдар алдындағы міндеттемелері орындалады. Сонымен, табыс кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметін бағалаудағы негізгі көрсеткіші болып табылады.

Ол оның іскерлік белсенділігі мен қаржылық тұрақтылығын сипаттайды. Табыс бойынша авансталған қаржылардың қайтарымдылық деңгейі мен осы кәсіпорынның активтеріне салынған салымдардың табыстылығы анықталады.

Нарықтық экономика жағдайында табыстың ролі ол атқаратын қызметтермен анықталады. ТМД елдеріндегі арнайы әдебиеттерде табыс қызметі туралы мәселе жөнінде бірыңғай пікір жоқ. Оған 2-ден 6-ға дейін қызметті жатқызады. Біздің атымызша, ол тек (2) екі қызметті атқарады.

Мемлекеттік бюджет табысының көзі;
Кәсіпорын мен бірлестіктердің өндірістік және әлеуметтік даму көзі.

Табыс өз қызметтерін тиімді орындай алуы үшін келесідей негізгі шарттар қажет болады.

1. Жуықтаудың белгілі бір дәрежесінде, өнім бағасы еңбектің қоғамдық қажетті шығындарын көрсетуі тиіс және ол сондай-ақ еңбек өнімділігінің үздіксіз өсуі мен өзіндік құнның төмендеуін ескеруі қажет.

2. Бұйымдарды калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын анықтау жүйесі ғылыми негізделген болуы керек.

3. Табысты болу (тарату) механизмі белсенді роль атқаруы керек және өндірістің дамуы мен оның тиімділігін арттыруда ынталандырушы фактор болуы тиіс.

4. Табысты тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржы тұтқаларының жүйесінде (амертизациялық аударымдар, қаржылық санкциялар, салық салу, акциздер, жал төлемі, дивиденттер, %-дық мөлшерлемелер, арнайы қорлар, салымдар, пай (жарна) төлемдері, инвестициялар, есеп айырысу нысандары, несие түрлері, валюта және бағалы қағаздар курсы және т. б. ) ғана мүмкін.

Бірақ табыстың абсолютті мөлшері кәсіпорынның қаржы-шаруашылық қызметінің тиімділігінің емес, экономикалық тиімділігінің көрсеткішіне жатады.

Кәсіпорынның табыстылық көрсеткіштерінің өсуіне шаруашылықты жүргізуші субъектінің өзі де, мемлекетте мүдделі. Сондықтан әр кәсіпорында табыстылықтың абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштеріне жүйелі түрде талдау жасау қажет.

Табыстылық көрсеткіштерін талдау міндеттеріне мыналар жатады:

табыстылықтың абсолютті көрсеткіштерінің жоспарының орындалуын бағалау;
таза табыстың қалыптасуының құрамдас элементтерін зерттеу;
табысқа әсер ететін факторлардың әсерін анықтау және сандық өлшеу;
табысты бөлу бағыттарын, пропорцияларын және тенденцияларын зерттеу;
табыстың өсу резервтерін анықтау;
кәсіпорынның даму перспективасын ескере отырып, табысты тиімді пайдалану жөнінде ұысыныстар жасау;
табыстылықтың әр түрлі коэффициенттерін және олардың деңгейлеріне әсер етуші факторларды зерттеу;

Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштерін талдау.

Табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштеріне нарықытқ экономика жағдайындағы кәсіпорынның қаржылық қызмет жасау, қаржыландыру көздерін ынталандыру және оларды тиімді пайдалану сияқты мүмкіндіктерін айқындайтын, осы кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштері жатады. Олар кәсіпорын қызметін түрлі бағытта белгілейді. және олар экономикалық процеске қатысушылардың мүдделеріне сай топтастырылады.

Табыстылық көрсеткіштері үш топқа бөлінеді:

1) Жалпы активтер (авансталған, жиынтық капитал) және олардың жекелеген элементтері;

2) Өнімдер;

3) Ақша қаражаттарының таза ағымы (немесе түсімі) негізінде есептелетін табыстылық көрсеткіштері.

Экономикалық талдауды ұйымдастыру негіздері.

Талдау жаңа ғылым нәтижелерімен озат тәжірибеге негізделіп, нақты кәсіпорын ішіндегі экономикалық заңдарды ойға ала құрылып, ғылыми негізделген әдістерді қолдана жүргізілуі қажет.

Талдауды ұйымдастыру уақытында жеке атқарушы арасында міндеттерді орынды бөлу қажет. Бұл мамандардың жұмыс уақытын тиімді қолдануларына және талдаудың кешенді болуына қолғабыс береді. Талдау зертеуді тиімді болуы қажет, демек оны жүргізудің шығыны талдау тереңдігі ойдағыдай және кешенді бола тұрып төмен болуы қажет.

Экономикалық талдауды мұқият ұйымдастыруды осы жұмысты бір қалыпқа келтіру арқылы іске асыруға болады, демек арнаулы жасалған кестелерді шекті салдармен толтыруды алдын ала көре бөлуге арналған әдістерді жасау.

Кәсіпорындағы талдау жұмысы келесі ұйымдастыру кезеңдерінен тұрады:

1. Экономикалық талдаудың субъектілері мен объектілерді белгілеу, оларды зерттеуге арналған ұйымдастыру формаларын саралау және жеке атқарушылардың арасындағы міндеттерін бөліп беру;

2. Талдау жұмысын жоспарлау;

3. Талдауды ақпарат және әдістер жиынтығымен қамтамасыз ету;

4. Шаруашылықтың барыс жолдары мен нәтижелерін талдау;

5. Талдау нәтижелерін дайындау;

6. Талдау нәтижелері бойынша жасалған ұсыныстардың енгізілуін бақылау.

Жалпы қарағанда осы кезеңдер - талдауды нәтижелеріне дейін жеткізетін, ұйымдастыруға бейімделген элементтердің кешені.

Талдау жұмыстарын ұйымдастыру уақытында ақпарат дайындау кезеңіне арнайы көңіл бөлу қажет. Қол жеткен мәліметтердің логикалық мәнін түсіну, есеп жүргізудің жағдайын зерттеу, сан түрлі көздерден алынған көрсеткіштердің өзара келісімі мен негізделуін тексеру. Мәліметтердің есептеп тексеруін өткізу керек, бұл мәліметтер салыстырмалы түрде келтіріліп тиімді ықшамдалуы тиіс.

Талдауды ақпараттық қамтамасыз ету.

Талдауға енгізіліп, талдауды шын мәнінде қамтамасыз етуде негізгі орын алатын ақпараттық құрамы, мазмұны мен сапасы. Барлық ақпарат көздер жоспарлы, есептік және есептен тыс болып бөлінеді.

Талдаудың негізгі мақсаты - қаражаттық қызметтегі кемшіліктерді дер мезгілінде анықтап, оларды жою, кәсіпорынның қаржылық жағдайын және төлеу қабілеттілігін жақсарту резервтерін табу.

Бұл кезде келесі міндеттерді орындау керек:

1. Өндірістік, саудалық және қаражаттық қызметтердің әр түрлі көрсеткіштерінің арасындағы өзара себепті - салдарлы байланысты зерттеудің негізінде қаржылық қорлардың кірісі бойынша жоспарды орындау мен кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсарту үшін пайданы бағалау;

2. Шаруашылық қызметінің нақтылы жағдайлары меншікті және қарызға қорлардың бар болуымен, мүмкін қаржылық нәтижелерді және экономикалық рентабелділікті болжау.

3. Қаржылық қорларды тиімдірек қолдану және кәсіпорынның қаржылық жағдайын бекітуге бағытталған нақты шараларды қолдану.

Нарықтық экономика жағдайларындағы кәсіпорынның функционалдыруының экономикалық мақсатқа сәйкестілігі табысты алу арқылы айқындалады.

Кәсіпорынның табысты іскерлік белсенділіктің дәрежесін және қаражаттың дәулеттігін сипаттайды.

Кәсіпорынның табысының негізгі функциялары:

ол мемлекеттік бюджеттің табыстарының көзі болып табылады;
ол кәсіпорынның өндірістік және әлеуметтік дамуының көзі;

Табысты сипаттайтын көрсеткіштер жүйесі абсолюттік (шаруашылық қызметінің тиімділігін сипаттайтын) және салыстырмалы (рентабелділік) өнеркәсіптің қызметінің тиімділігін сипаттайтын көрсеткіштерден тұрады.

Табысытң абсолюттік көрсеткіштері: