Еуропалық қауымдастықтан Еуропалық одаққа дейін

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Бүгінгі танда Қазақстан мемлекеттілігі қапыптасуының ең сын сағаттары артта қалды деп айта аламыз. Біз мұны неге сүйеніп айтып отырмыз? Егемендігіміз, аумақтық тұтастығымыз халықаралық деңгейде танылып, кепілдік берілді.

Бүгінде біздің дипломатиямыздың түбегейлі жетістіктері ешқандай дау туғызбайды. Қазақстан тәуелсіз мемлекет ретінде, дүниежүзінің барлық елдеріне түгел дерлік танылды. Тәуелсіздігіміз бен егемендігіміз нығайды . 1, 14бет.

Өз қауіпсіздігіміз бен аумақтық тұтастығымызды қамтамасыз ету бізді күшті мемлекет болуға және көршілерімізбен берік және достық қарым -қатынаста болуға тиіспіз. Сондықтан да Еуропа мемлекеттерімен арадағы сенім мен тең құқылы қарым қатынасымызды дамытып, нығайта береміз.

Біз Орталық Азия мемлекеттерімен байланыстарымыз бен интеграциялық процестерді күшейте береміз. Таяу және Орта Шығыс елдерімен де қарым- қатынастарымыз тиісті деңгейде нығайа береді.

Біздің стратегиямыздың екінші құраласы - Америка Құрама Штаттарын қоса алғанда, басты демократияның индустриясы дамыған мемлекеттерімен байланысты күшейту.

Міне, сондықтан да қауіпсіздігімізді қамтамасыз ету жұмысында сөзсіз басымдық біздің сыртқы саяси қызметімізге және Қазақстанның өз көршілерімен, дүние жүзінің алдыңғы қатарлы елдерімен өзара тиімді қарым- қатынысының берік тұғырын қалыптастыруға беріледі. 2, 76-78

Тақырыптың өзектілігі:

ХХ ғасырдың соңғы он жылдығы жаңа халықаралық және геосаяси ахуалды паш етті. 90-шы жылдар халықаралық істердегі бұрынғы қатынастардың түбірі мен қопарыла құлау кезеңі.

Бүгінде әлемдік саясат сахнасында жаңа тәуелсіз мемлекеттер шықты, олардың халықаралық қоғамдастықтың толық құқықты мүшелері ретінде қаз тұру процесі, олардың арасындағы мемлекетаралық қатынастар үйлесіп қинала іздестеру - осы заманға тарихи саясатнамалық, халықаралық - құқықтық білім зерттейтін өзекті тақырыптардың бірі.

Жаңа тәуелсіз мемлекеттердің толыққанды мемлекетаралық қатынастарының қалыптасу кезеңдерін терең ой елегінен өткізіп талдау, мұның үстіне бұл процестің көз алдымызда өтіп жатқанын ескерсек, аса маңызды ғылыми және қоғамдық - саяси міндетке айналды.

Сыртқы саясатымыздың қалыптасу кезеңі мынадай өрелі міндеттерді жүзеге асырудан басталады:

Біріншіден, біздің мемлекетіміздің тың сипатын танытуымыз;

Екіншіден, Қазақстанды халықаралық дәрежеде мойындатып оның қауіпсіздігімен аумақтық тұтастығын қамтамасыз етуіміз қажет болды;

Үшіншіден, Әлемдік шаруашылық жүргізу мен эканомикалық байланыстарға белсене араласуымыз қажет болды.

Міне, осындай қалыптасу кезеңін Қазақстан басынан өткерді, яғни оны қалай жүзеге асырды, қандай жаңа бағыттар мен жолдардан өтті, қазіргі кезеңде оның даму барысы қалай? Жалпы Қазақстанның сыртқы саяси қырлары зерттеуді қажет етеді. Ал бұл тақырып өз кемеліне жетіп, толық зерттелмеген. Яғни «Қазақстан Республикасы және Еуроодақ: ынтымақтастық перспективасы» атты тақырып алдағы уақыттарда өз маңыздылығымен зерттеуді қажет етеді.

Мақсаты мен міндеттері:

Бұл бітіру жұмысымның мақсаты ретінде қазіргі заманда Қазақстанның сыртқы саясатындағы даму эвалюциясы, Еуропа елдерімен Достық, ынтымақтастық екі жақты және көп жақты қатынастар мазмұнын аша түседі.

Бұл мақсаттарды айта отырып, келесі міндеттерді атап өтуге болады:

Қазақстанның қазіргі кезеңдегі географиялық және геосаяси орналасу жағдайын көрсету;
Қазіргі кезеңдегі Қазақстанның сыртқы саясаттағы басым бағыттарын таныту;
Қазақстан мен Еуропа мемлекеттері арасындағы қарым - қатынас, яғни Еуропа одағымен ондағы интеграциялық жағдайлар қалай өрбуде екенін атап өту,

Зерттелу деңгейі:

Дипломдық жұмыс жазу кезінде Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты және Еуроодақпен қарым-қатынасы туралы жазылған көптеген деректер мен кітаптар пайдаланылды. Олардың авторлары: Б. Н. Топорин, Т. С. Хартли, С. Ю. Кашкин, В. Киссенджер, М. Арах және Қ. К:Тоқаев т. б. Сонымен қатар мерзімді басылымдарда жарияланған деректер салыстыру негізінде пайдаланылды. Тарих ғылымының докторы, профессор Сапиулла Абдулпаттаев өзінің көптеген еңбектерінде Қазақстанның сыртқы саясаты жайлы, мысалға Қазақстанның Еуропа елдерімен қарым-қатынасы айтылған көптеген мақалалар жазып қалдырған.

Диплом жұмысының теориялық тұрғыдан мәнділігі мынада жатыр:

Автор: осы берілген тақырыпты, әртүрлі тұрғы жағынан қарастырды. Оған түрлі көзқарастар көптеген ғалымдар мен саясатшылардың көзқарастарымен тәжірибелерін пайдалана отырып зерттеді.

Тәжірибеде қолданылуы:

Диплом жұмысның материалдарын арнайы курс сабақтарында, факультатив және үйірме жұмыстарында пайдалануға болады. Диплом жұмысының құрылымы мен мазмұны.

Жұмыс кіріспе және үш бөлімнен тұрады. Әр бөлім екі параграфқа бөлінген. Соңында қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізбесі берілген.

I . Бөлім. Еуропалық қауымдастықтан Еуропалық одаққа дейін.

1. 1. Еуропалық қауымдастықтың пайда болуымен қалыптасу тарихы

ХХ ғасырдың 50-жылдары француздық саясаткерлер Ж. Монне және Р. Шуман Еуропалық одақтың негізін салушы архитекторлар болып табылады Р. Шуман сол кезде сыртқы істер министрі қызметін атқарған Өз елінің атынан Р. Шуман Еуроодақ құру жөнінде меморандумға қол қойды. Ол «Шуман жоспары» деген атпен белгілі болды.

1950-ші жылғы 9-шы мамырдан бастап Еуропалық одақ «Еуропа күні» мерекесін атап өтеді.

Р. Шуман Франция мен Германияның бүкіл көмірімен болат өндірісін орталықтанған басшылыққа беруді ұсынды. 1951-ші жылы Еуропалық көмір бірлестігінің құрылғандығы туралы Париж келісіміне Еуропаның 6 елі қол қойды - Польша, Нидерланды, Люксембург, Италия, Франция, Германия. Бұл келісімнің маңызы зор еді. Экономикалық тиімділігінен басқа, бұл келісім одан әрі өрістеген саяси қайта құрулардан фундаменталдық базасы болды. Г. Коль былай деп атап өтті: «Еуропалық бірігудің кілті, жалпы Еуропалық жауапкершілік жіктелген ГФР - мен Францияның арасындағы қатынас болды» және «егер Франко-батыс-Герман ынтымақтастығы жақсы жолға қойылса, Еуропа алға қарай жылжиды» бұл пікірмен келіспеу мүмкін емес. [7, 18]

Адамдар көбінесе «Қоғамдастықты» тұтас құрылым ретінде қабылдаса да, құқықтық көзқарас бойынша 3 қоғамдастық бар: бұрыннан Еуропалық экономикалық қоғамдастық (ЕЭҚ) ретінде белгілі Еуропалық қоғамдастық (ЕҚ) ерекше маңызға ие; тағы да екеуі - Көмір мен Болаттың Еуропалық бірлестігі (КБЕБ) және Атом энергиясының қоғамдастығы (Еуроатом) көмір және Болат Еуропалық Бірлестігі мен Еуропа қоғамдастығының қызметі нақты экономикалық секторларымен шектелген болса, Еуропа қоғамдастығының қызметі жан-жақты сипатқа ие. Жалпы алғанда Еуропа қоғамдастығының қызметінің аясы басқа қоғамдастықтармен қамтылмаған экономиканың барлық секторларына таратылады.

Ең бірінші КБЕБ (көмір мен болаттың бірлестігі құрылды) КБЕБ-нің шартына 1951 - жылы 18- көкекте қол қойылып, 1952- жылы 25- шілдеде ол күшіне енді. Бұл шартқа тек Біріккен Корольдік қол қойған жоқ. Шартқа Парижде қол қойылғандықтан ол кейде «Париж шарты» депте аталады.

Шарттың француз тіліндегі мәтіні дәлме-дәл сәйкес мәтін болып есептеледі. Негізгі төрт орган құрылды: Кеңес (мүше - мемлекеттерді өкіл ететін орган), Комиссия (ұлттық деңгейдегі жоғары атқарушы орган бастапқыда «жоғары басқарушы орган» деп аталған), Ассамблея және Сот. Страсбургте, әдетте жұмыс істеген Ассамблеяда басқа қоғамдастықтың қалған органдарының бәрі Люксембургте орналастырылды.

Еуропалық Қоғамдастықты құру жөніндегі шарт ретінде белгілі, Еуропалық қоғамдастықты құру жөнінде шарт және Атом энергиясы бойынша Еуропалық қоғамдастықты құру жөніндегі Римде 1957-жылы 25- наурызда қол қойылып, 1958- жылы 1- қаңтар күшіне енді.

Біріккен Корольдік шартқа қатысуға қайта шақырылды, бірақ ол мәселелерді алдын-ала талқылау кезінде-ақ бас тартты. Сонымен шартқа қатысушылар қатарында бұрынғы алты мемлекет қалды, бірақ бұл жолғы шартының мәтіні осы мемлекеттердің неміс, француз, итальян, голланд ресми тілдерінде жазылып, барлығы бірдей дәлме-дәл сәйкес деп есептелінді. Әрбір жаңа қоғамдастық үшін жеке-жеке кеңес пен комиссия құрылды. Ал Ассамблея мен Сот барлық қоғамдастықтарға ортақ болып қалды. Жаңа Кеңестер мен Комиссиялар Брюссельде жұмыс істеді.

Үш шарттың көптеген мазмұндық ұқсас жақтары болғанымен, бір қатар маңызды ерекшеліктері де бар. Соның бірі - КБЕБ құру жөніндегі шартты қоғамдастықтың саясаты туралы ережеде нақты бекітіледі. Басқа жағынан Еуропа қоғамдастығын құру жөніндегі шарт негізінен саясатты қалыптастыруды қоғамдастықтың органдарының құзырына жатқыза отырып, ортақ болып табылатын негізгі ережелерді бекітеді. Осының нәтижесінде, Еуропа қоғамдастығының органдары негізінен неғұрлым құрушы рөл атқаруға тиіс. Бұл өзгешелік өз кезегінде КБЕБ пен Еуропа қоғамдастығын құру жөніндегі шаралар арасындағы тағы бір сәйкессіздіктің себебі болып отыр. Еуропа қоғамдастығын құру жөніндегі шартқа сәйкес Комиссияға қарағанда КБЕБ құру жөніндегі шартқа сәйкес Комиссиясы әлдеқайда тәуелсіз өкілеттіктерге ие. Сөйтіп, Еуропа қоғамдастығына өкілеттіктер балансы кеңес пайдасына ығыстырылған.

Құқықтық тұрғыда Еуропа қоғамдастығымен Атом энергиясы жөніндегі қоғамдастық құру шарттары бір-біріне өте ұқсас және құқықтық қорғау құралдарына қатысты көптеген ережелер дәлме-дәл келеді, ал сол уақытта КБЕБ құру жөніндегі шарт ережелерінің маңызды айырмашылықтары бар. Бұл Еуропа қоғамдастығы және Атом энергиясы жөніндегі қоғамдастық құру туралы шарттар бір мезгілде жасалып, олардың авторлары КБЕБ құру жөніндегі шартты жүзеге асыру тәжірибесінде, әрине, сүйенді деген факті- мен түсіндірілуі мүмкін.

Әрине, мұндай деңгейдегі қайталау әрекеті қоғамдастықтың ең маңызды екі органы үшін ыңғайсыз әрі қисынсыз Брюссельде 1965 жылы 8 көкекте бірігу туралы шартқа қол қойылып, (ресми түрде Еуропалық қоғамдастықтың Комиссиясы мен Кеңесін қойған шарт ретінде белгілі) 1967- жылы 1- шілдеде ол күшіне енді. Бұл шарт үш қоғамдастықты емес, Комиссияны бір Комиссияға және Кеңесті бір Кеңеске біріктірді. Бірігу нәтижесінде бұл органдар төмендегідей ресми атауларға ие болды. «Еуропалық Қоғамдастық Комиссиясы» және «Еуропалық Қоғамдастық Кеңесі». Жаңа комиссиямен кеңестің штаб - пәтері Брюссельде орналасты. Люксембургтің шығындарына байланысты өтемақымен қамтамасыз ету үшін Кеңестің кейбір мәжілістерін осы мемлекетте өткізу туралы шешім қабылдады. Бұған қоса, Қоғамдастықтың кейбір басқа да қызметтеріне қатысты басқару жұмысы Люксембургте жүргізіледі, әрі Еуропа қоғамдастығы Соты Люксембургте орналасқан.

Еуропалық Парламент Страсбургте жұмыс істейді. Бірақ оның кейбір пленарлық мәжілістерімен комиссия мәжілістері Брюссельде өткізіледі. Еуропа Парламент хатшылығы Люксембургте орналасқан. Нәтижесінде жұмыс тиімділігіне қолайлылығы қамтамасыз етілмей, тіпті ең қарапайым жалпы мәселелерде ұлттық ерекшелікке бағынуға тиіс екендігін көрсетті.

Келесі қадам - Қоғамдастық мүшелерінің құрамын ұлғайту мәселесі болып табылды. 60-шы жылдардың басында Біріккен Корольдіктің көзқарасы өзгеріп, 1961-жылы Гаррольд Макмилланың Консерваторлар үкіметі Қоғамдастық мүшелігіне кіру туралы өтініш жасауға шешім қабылдады. Еуропалық Қоғамдастыққа қосылу жөніндегі өтініш берудің алғашқы кезеңінде генерал де Голль тосқауыл болды, бірақ Біріккен Корольдік талап етуін жалғастырып, 1972-жылы 22-қаңтарда Біріккен Корольдіктің Ирландия, Дания және Норвегияның қоғамдастыққа кіру тәртібін белгілеген қорытынды құжатқа қол қойылды. Теріс нәтиже берілген референдумнан кейін, Норвегия Еуропа қоғамдастығына кіруден бас тарты. Алайда үш жаңа мүше - мемлекет 1973-жылы 1-қаңтарда қоғамдастық мүшесі, ағылшын, дат және ирлан тілдері қоғамдастықтың ресми тілі болып танылып, Еуропа қоғамдастығымен Еуроатомды құру жөніндегі осы тілдерге аударылған мәтіндері түпнұсқамен тең құқықты деп жарияланды.

Қоғамдастықтың келесі мүшесі Греция болды. 1979-жылы 28-мамырда Афиныда қоғамдастыққа кіру туралы шартпен басқа да маңызды құжаттарға қол қойылып, 1981-жылы 1- қаңтарда Греция қоғамдастықтың 10-шы мүше - мемлекеті болды. Оның артынан Испания мен Португалия мүшелікке кірді. Тиісті құжаттарға 1985-жылы 12-маусымда қол қойылып, 1986-жылы 1- қаңтарда бұл елдерде құрамына енді. Сөйтіп қоғамдастық 12 мүше - мемлекетті біріктіріп отыр және ресми тілдер қатарына грек, португал және испан тілдері жатқызылады. 1994-жылдың басында, яғни бұл кітап ағылшын тілінде жарық көрген кездегі жағдай осындай еді.

Австрия, Швеция, Норвегия, Швейцария және Финляндия қоғамдастыққа кіру туралы өтініш бергенімен, олардың қоғамдастық мүшесі бола қоюы әлі белгісіз. Нәтижесіне қол жеткізудің өзі қиындық тудыратын референдумның бұл мемлекеттердің әрқайсысында өткізілуіде ықтимал нәрсе. 1995-жылы Қоғамдастық құрамына Австрия, Финляндия және Швеция қосылды. Қоғамдастыққа кіру туралы шешім бұл елдерде жалпы ұлттық референдумдар өткізу барысында мақұлданды.

1991-жылы Еуропа Қоғамдастығына мемлекеттер Норвегия, Швеция, Финляндия, Исландия, Швейцария, Лихтенштейн және Австрия мен Еуропалық экономикалық кеңістік (ЕЭҚ ) құру жөніндегі шартқа қатысты аяқталды.

Белгілі бір ортада Еуропалық қауымдастықта үш мүшелікті ауыстыру тұрғысында бұл шарттың мақсаты қоғамдастық орғандарында құқық бермей - ақ ЕСЕА (ЕАСТ) елдерінің қоғамдастықта экономикалық шоғырлануы болып табылады. Тиісті мәселелерде қоғамдастық құқығы барлық формада - заңдары мен Еуропа Қоғамдастығы соты мен ережелері, шарт ережелері қолданылады деп табылды.

Бұл жерде шарт жасайтын кездегі құқықтық негіз ғана емес, сонымен қатар Еуропа қоғамдастығының сот шешімі де кіретін, болашақта қабылдауына тиісті заң нұсқаларыда есептелінді. Шарттың ережелеріне сай егер ЕСЕА (ЕАСТ) елдері жаңа құқықтық нормалардың қолдануынан бас тартса, олар қызмет ету ауқымындағы құқығынан айырылуы мүмкін. Мұндай үлгінің көптеген ұтымды жақтары бар. Ол әлемдегі ең үлкен сауда аймағының құрылуы еді. Бірақ кемшіліктері де жеткілікті болды. Яғни ЕСЕА (ЕАСТ) елдері жасалуына өздері қатыса алмайтын құрамындағы құқықтық нормаларды қолдануға тиіс деген сөз.

1991-жылы Еуропа Қоғамдастық Соты Еуропалық Экономикалық Кеңістік туралы келісімді Еуропалық Қоғамдастық құру туралы шартқа сай келмейді деп таныды. Бұндай шешімді қабылдаудың себептері өте күрделі. Оның өзегі Еуропа қоғамдастығы ЕЭК сотын құруға теріс көзқарасы болды. Еуропа Қоғамдастық Сотының пікірінше ЕЭК соты оның құқығына тікелей түсінік беріп, қоғамдастық сотының дамуына айтарлықтай ықпал етер еді. Еуропа Қоғамдастығының Сотының наразылығы ЕЭК соты судьяларының көпшілігі Еуропа Қоғамдастығы Сотының судьясы болады деген шартпен қанағаттандырылмады. Керісінше бұл қосымша наразылық тудырды.

Еуропа Қоғамдастығы Сотының наразылығын қанағаттандыру үшін ЕЭК туралы келісімге түзетулер енгізіліп, оның жаңа редакциясы 1992-жылы сотпен мақұлдады, келесі кедергі - келісімге сай Швейцарияда өткізілген референдумның қарама-қайшы нәтижесі болды. Бұл қарама-қайшы нәтиже сол елдің келісімнен шығуына әкеліп соқтырды. Қоғамдастыққа мүше- мемлекеттер мен Норвегия, Финляндия, Швеция, Исландия, Австрия арасындағы келісім 1994-жылғы 1- қаңтарда күшіне енді. Исландиядан басқа аталған елдердің бәрі қоғамдастыққа кіру туралы өтініш жасағандықтан, ЕЭК туралы Келісімнің болашағы түсініксіз болып отыр.

1985-жылы Гренландия қоғамдастық құрамынан шықты. Бұл Еуропа Қоғамдастығы құрамынан шығуды жақтаушылардың сәл ғана артықшылық алуымен өткізілген 1982-жылы референдум нәтижесінде кейін болды. Гренландия мүше-мемлекет болған емес, бірақ Дания мен Ассосацияда болып бір бөлігі болып табылған еді. Қоғамдастық құрамы да айтарлықтай өзгеріске ұшырады. Аталған шарттарға қосымша өзгерістер 1974-1975 жылдары бюджет туралы шарттармен және 1986-жылы 1-ші шілде 1987- жылы күшіне енген тұтас Еуропалық актімен жасалды. Сонымен қатар құқықтық тұрғыда ресімделген саяси (конституциялық) конвенциялармен тәжірибенің пайда болу нәтижесінде де өзгерістер енгізілді.

Одан кейінгі өзгерістер ресми түрде Еуропалық Одақ туралы шарт (ЕОШ) ретінде Маастрихт шартына сәйкес жүргізілді. Бұл шартқа Нидерландтың провинцалды қаласы Маастрихте 1992-жылы 7-ақпанда қол қойылып, 1993- жылы 1-ші қарашада күшіне енді. 1991-жылы 9-10 желтоқсанда Маастрихте Еуропалық Кеңестің отырысы болып өтті.

Маастрихт - бұл Голландияның оңтүстігіндегі шағын қалалардың бірі. Қоғамдастыққа кіретін өнеге елдің барлығы аталған жобаны қуаттайтынын білдірді.

Аталған құжаттың Маастрихт келісім шартының ресми атауы «Еуроодақ туралы келісім шарт» болып табылады.

Келісім шарт 7 бөлімнен тұрады:

«Жалпы міндеттемелер» яғни Еуроодақтың басты мақсатымен құрылу принциптері көрсетіледі;
Қоғамдастықтың басты бағыттары, көрсетіліп жаңа институционалдық жүйесі құрылды. Сонымен бірге экономикалық және валюталық саясаттар қарастырылды.
«Келісім шартты толықтыру ретінде Еуропалық көмір және болат бірлестігін құру»
«Еуропа қоғамдастығын атом энергиясымен қамтамасыз ету.
«Жалпы ішкі саясат пен қауіпсіздік саясатына толықтырулар енгізу.
«Сыртқы саясатта серіктестік құру»
Қорытынды.

Маастрихт келісім шартын тек жай халық емес, білікті заңгерлердің түсінуі қиын. Маастрихт келісім шартын қарағанда, Рим келісім шартын міндетті түрде қаралуымыз қажет. Еуроодақ туралы келісім шарт - өте маңызды әрі көлемді құжат болып табылады. Келісім шартты толықтыру негізінде 10 хаттамаға, 8Декларацияға және 1 келісімге қол қойылды.

Өте маңызды хаттамалар қатарына мыналарды жатқызамыз: Еуропалық банкілердің жүйесін құру жарғысы, Еуропа валюта институтының жарғысы, экономикалық және әлеуметтік комитеттер жарғысы. Сонымен қатар экономикалық тұрғыда қабылдаған декларацияға баса назар аудару қажет болды. Олар: мемлекеттің - мүшесінің азаматтығы Декларациясы, Еуропалық даму қоры туралы Декларация, ұлттық Парламенттің Еуроодақта алатын орны туралы Декларация. Келісім шарттың мәтініне 1992-жылы 7- ақпанда қол қойылды. Ал 1993-жылы 1-қаңтардан бастап күшіне енді. Маастрихт келісім шарттын қабылдау барлық елдерде бірдей жүрген жоқ.

Италия, Испания, Португалия, Греция, Голландия, Бельгия да келісім шартты Парламент бірден мақұлдады, Данияда алғашында Парламент қарсы болғанымен, референдум өткен соң 50, 1% дауыс жинап қабылданды.

Еуропада интеграциялық процестердің өрлеуіне Маастрихт келісім шартының маңызы өте зор. Маастрихт келісім шартына сәйкес ортақ ақша жүйесі Еуропа шеңберінде енгізілді. 1999-жылы ортақ ақша жүйесі Еуро болып танылды. [6, 3-11] .

1. 2. Еуропалық Одақтың геосаяси орны.

Кең байтақ Еуразия аймағында орналасқан Қазақстанның қазіргі уақытта сыртқы саясатында яғни Еуразия кеңістігінде жаңа геосаяаты нақтылана бастады. Мемлекеттің геосаяси ахуалы тарихи басымдылықпен әріптестер таңдап және олармен өзара қарым-қатынас дамытылды. Геосаясаттың негізгі принциптеріне географиялық дитерминизм атап айтатын болсақ, елдердің орналасу жағдайы табиғи климаттық ахуалы теңіз-және жақын орналасуы бұл жағдайлар халықаралық ортада сыртқы саяси құрылысының басты бағыттарымен факторын анықтайды. Антикалық ғұламалар Аристотель, Гиппократ және басқалары географиялық ортада өзара тәуелділік және елдердің қоғамдық-саяси жағдайларына әрқашан көңіл бөліп отырған. XX ғасырдың басында геосаясат ғылым ретінде танылып, мемлекеттердің саяси өмірінде жаңа географиялық фактор идеялары туындай бастайды.

XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың бірінші жартысындағы Ф. Рацель, Р. Челлень, А. Мехень, Х. Маккиндер, Д. Фейргрин, И. Баумен және Н. Спайкмэн халықаралық саяси дитерминациясындағы басты рөлге географиялық орналасу жағдайында геосаясаттың негізгі идеясы ол кеңістік- территорияның жағдайларымен байланысты деген көзқарастарын ұсынған болатын. Қазіргі кезеңде «геосаясат» анықтамасын нақты белгілеу өте қиын. Өйткені зерттеушілер әртүрлі көзқарасты зерттеген. Мысалға алатын болсақ, Ресейлік ғалым Тихоннравов геосаясатқа мынадай анықтама береді: «Мемлекеттердің сыртқы саясатындағы өзара тәуелсіздіктегі бағыт елдердің географиялық орналасуы және басқада физикалық, экономикалық, географиялық факторлармен халықаралық қатынаста саяси- экономикалық, экологиялық, әскери стратегиялық байланыстар» деп атап көрсетті.

Сонымен қатар қазір жаңа геосаясаттық көзқарас бел алуда. Жаңа геосаясат аясында көптеген ғалымдар анықталуда. Солардың бірі Тайвандық зерттеуші Джен Чжен Кун-фу жаңа геосаясатқа мынадай анықтама береді: «Жаңа геосаясат бұл географиялық жағдайдың басты түрі. Саясат пен экономика жаңа идиологияны толықтыра түсіп тұтастығын кеңістікте және уақыттың мақсаты бағыты болып табылады. » деп атап көрсетті.

Отандық яғни Қазақстандық Л. Бакаев өзінің жұмысында мысалға айтатын болсақ. «Геосаясат түсінігін ұлттық қауіпсіздікті және ішкі сонымен қатар сыртқы саясаттың тұрақты дамуы мақсатында мемлекеттің қолдауы» деп түсіндірген боатын. [12, 45-46 бет] .

Сонымен, бүгінде геосаясат бірден-бір ғылым ретінде басшылыққа бағытталып, әлемдік процесте нақты мән беріліп, халықаралық қатынасты реттеуде маңызды рөл атқарады. Мемлекеттің бірден-бір басты компоненті ретінде оның территориялық немесе территориялық кеңістікте орналасуы болып табылады.

Бүгінде Қазақстан Республикасы әлемдегі 200 мемлекеттердің ішінен территориялық көлемі бойынша 9-шы орында. Қазіргі таңда Қазақстан өзінің географиялық орналасуы бойынша Орталық Азияның үлкен бір бөлігі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.