Шет елдік шығарушылар шығарған бағалы қағаздардың айналымы жеткілікті жетілмегендігі
Ішкі істер органдарының қызметі Қазақстан Республикасының
Конституцнясымен, Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 21
желтоқсаңдағы "Қазақстан Республикасының ішкі істер органдары туралы" Заң
күші бар Жарлығымен және оларга қайшы келмейтін өзге де нормативтік
актілермен реттеледі. Соларға сәйкес ішкі істер оргндары қоғамдық тәртіп
сақтау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуі, адамның және азаматтың
құқығына, қоғам мүддесіне және мемлекетке қылмыстық және өзге де заңға
қарсы қастандықтың алдын алу және оған жол бермеу жөніндегі атқарушы және
өкімдік функцияларды жүзеге асырады.
Ішкі Істер органдарының негізі міндеттеріне мыналар жатады:
- қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті камтамасыз ету;
- қылмыстық және өзге де құқық бұзудың алдын алу, айғақтау, жолын кесу;
- қылмыстық істер бойынша анықтауды және аддын ала тергеу жүргізуді жүзеге
асыру;
әкімшілік құқық бұзу істері бойынша іс жүргізу;
кәмелетке толмағандардың панасыздығын және құқық бұзуын айғақтау және
болдырмау;
жол қауіпсіздігін сақтауға және қамтамасыз етуге бақылау жасау;
төлқұжат және визалық жұмыстарды іске асыру, шетел азаматтарының және
азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан аумағында болу ережелерін сақтауына
бақылау жасау;
заң белгілеген басқа да міндеттер.
Ішкі істер органдарының қызметі жалпы құқыққорғау қызметіне тән
мынадай прициптерге құрылған:
заңдылық, дара басшылық, біржүйелілік, жариялылық, басқа құқыққорғау
органдарымен өзара қарым-қатынас, ұйымдармен және азаматтармен бірлесіп
қызмет істеу.
Ішкі Істер органдарының жүйесін Қазақстан Республикасының
Ішкі істер министрлігі, оның құрамына кіретін департаменттер және өзге де
құрылымдық бөлімшелер, оған бағындырылған облыстардың, республикалық маңызы
бар қалалардың және республика астанасының ішкі істер басқармалары,
көліктегі, қалалық, аудандық,поселкелік, жол ішкі істер органдары, ішкі
өлкерлер, оқу орындары, мекемелер және басқа ұйымдар құрайды. Бүкіл жүйені
ішкі істер министрі басқарады. Оны премьер-министрдің ұсынымы бойынша
еліміздің Президенті тағайындайды. Министр бағынышты ведомтстволарға жалпы
басшылық етеді.
Қазіргі кезде ішкі істер органдарының жүйесінде: креминалдық полиция,
әкімшілік полиция және өзге де қызмет полициялары, сондай-ақ әскери-тергеу
органдары және- Ішкі істер министрлігінің әскери құрама мәртебесі бар
әскери полициясы бар.
Криминалдық полиция департаментінің негізгі міндеттеріне мыналар
жатады: қылмыстарды іздеп табу, алдын алу, жолын кесу, ашу және тексеру,
ішкі істер органдарының қарауына жататын қылмыстық істер туралы анықтау
жүргізу, тергеудей қашып жүрген адамдарды іздестіруді үйымдастыру және іске
асыру, қылымыстық жазаның орындалуынан бой тасалаушьшарды, із-түзсіз
жоғалғандарды анықтау және т.б. Криминалдық полицияны жедел іздестіру,
тергеу, ғылыми-техникалық және алда тұрған міндеттерді шешуге қажетті,
Қазақстан Республикасы Ішкі министрлігіне тікелей бағынатын өзге де
бөлімшелер құрайды.
Әкімшілік полициясының департаменті әкімшілік құқық бұзушылықты
болдырмауды жүзеге асырады. Патрулдық полиция департаменті қалалардағы және
елді мекендердегі көшелер мен қоғамдық орынарда тәртіпті сақтау жұмысын
ұйымдастырады. Жол полициясының департаменті бұрынғы МАИ жұмысын орындайды.
Қойылған міндеттерге сәйкес ішкі істер органдарының кең өкілеттіктері
бар. Олар мыналарды іске асыра алады:
азаматтардан қоғамдық тәртіпті және қоғамдық қауіпсіздікті сақтауды
талап етеді; құқық бұзуға жол бермейді, оның ішінде заңда белгіленген
жағдайларда оны күш қолдану және қару жұмсау арқылы тыяды; қылмыстың
жасалғанына сезік туғанда және әкімшілік құқық бұзылған кезде құжаттарды
тексереді; құқық бұзушыны күзетпен ұстайды; жедел-іздестіру шараларын
жүргізеді; өз құзыреттерінс жататын істер бойынша (мәселен, ұрлық,
алаяқтық, тонау, бопсалау істері бойынша - біліктіліксіз құрам) анықтау
жүргізеді; олардың құзыретіне жататын істер бойынша (мәселен, кісі өлтіру,
қарақшылық шабуыл және т.б. істер бойынша) алдын ала тергеу жүргізеді;
әкімшілік іс жүргізу әкімшілік жазалау шараларын қолданады, адамгершілік
қасиет пен қоғамдық имандылықты қорлайтындай, удай мас адамдарды арнайы
медициналық сауықтыру орындарына жеткізеді және күзетпен ұстайды;
белгіленген тәртіп бойынша адамдардың алкоголь, есірткі және психотроптық
заттарды қабылдағандығын куәлендіреді; жоғалған азаматтарды іздестіру
шараларын жүзеге асырады.
Бұдан біз ішкі органдары қызметінің көпқырлы және қоғам өмірінің толып
жатқан салаларын қамтитынын көреміз. Олардың сандық құрамы - құқыққорғау
органдарының ішіндегі ең көбі. Сондықтан кадрлар құрамы мұнда әртекті деуге
болады. Соған қарамастан ішкі істер органдарына қызметке алу үшін қойылатын
талап бірдей десе де болады. Олар: Қазақстан Республикасының азаматтығы;
жеке бастың моральдық, іскерлік, біліктілі қасиеттері; денсаулық жағдайы
және дене тәрбиесінің жетілгендігі; кызметке сай білім деңгейі (әдетте
жоғары немесе заңгерлік орта білімнің болуы); жас шамасы 18-ден кем болмауы
керек.
Қатардағы және кіші басшылық құрамына 32 жастан аспайтын орта және аға
басшылық құрамына 40 жастан аспайтын азаматтар қабылданады.
Ішкі істер органдарының қызметіне бұрын сотталған және қылмыстық
жауапкершіліктен ақталмаған себептермен босатылған, сондай-ақ мемлекеттік
қызметтен теріс қылықтары үшін шығарылған адамдар қабылданбайды.
Ішкі істер органдарында қызмет ету оның қызметкерлеріне белгілі
дәрежеде шектеу қояды. Мәселен, олардың қызметі оқытушылық, ғылыми немесе
шығармашылық жұмыстарды қоспағанда, депутаттықпен қандай да бір ақы
төленетін жұмыспен, кәсіпкерлікпен йналысумен, коммерциялық ұйымдардың
басшылық органына немесе бақылау кеңесіне мүше болумен сыйыспайды. Олардың
ереуілдер ұйымдастыруына, оларға қатысуына тыйым салынады, партияларға,
кәсіподақтарға мүше болуына, қандай да бір саяси партияны қолдап сөйлеуіне
рұқсат етілмейді.
Ұлттық валютаның ішкі және сыртқы тұрақтылығына жету, инфляциялық
үдерістерді тежеу, қалыпты қолма-қол ақша айналымын ұйымдастыру, елдің банк
жүйесінің қызметін жақсарту, экономикалық өсімді қамтамасыз ету әрқашанда
валюта саясатындағы басым бағыттар болды. Республика экономикасында
жүргізілген реформалардың барысында Ұлттық банктің міндеттері алмасып,
кеңейіп, құрамында валюта қатынасы да бар ақша-несие саласын реттеу
әдістері мен тетіктері жетілді.
Ақша түсімінің көлемі мен бағыттарына бақылау жасаудан басқа валюталық
реттеудің алдына қойған бірқатар маңызды міндеттердің арасынан теңгенің
айырбас бағамын тұрақтандыруды, капиталдың кемуінің алдын алудың тетігін
жасауды, елге валютаның ақшалай түсімінің толық түсуін қамтамасыз етуді
және басқа мақсаттарды бөліп алуға болады. Шектеу негізінен капиталдың
жылыстауының жолына қойылды.
Валюта әлемі бойынша негізінен экспортшы кәсіпорындардың валюіа түсімін
міндетті сатуының мөлшерін белгілеу, айырбас операцияларын жүргізген кезде
жеке тұлғадан 1% алым алынуды енгізу, белгілі эквиваленттегі қолма-қол
валюта әлемінің сомасын мағлұмдау түрінде реттеуші сипаттағы уақытша
шаралар қолданылды.
Республика әлемдік экономикаға неғұрлым көбірек біріксе оның ақша-
несие және валюта саясатына сыртқы экономикалық факторлардың әсері
солғұрлым күшті болатынын Қазақстан экономикасын он жыл реформалаудың
тәжірибесі көрсетті. Экономикасы шикізатқа бағытталған Қазақстан экспорттық
дәстүрлі баптарының әлемдік бағаларының жағдаятына күшті тәуелді болады.
Экспорттық валюта түсімі өте-мөте тұрақсыз болғандықтан ол төлем балансының
және ұлттық валюта бағамын тұрақтандырудың ахуалына тікелей әсер етеді.
Валюталық түсімге тәуелділікті жеңу үшін мемлекеттің ақша саясаты ұлттық
экономиканы дамытуға бағдарлануға тиіс. Өнеркәсіптің көпшілік саласында
өндірістің өсуі байқалып, қаржы көрсеткіштері жақсарғанына қарамастан осы
бағдарламаны жүзеге асыру айтарлықтай уақытты талап етеді. Алайда
жеткілікті берік және тұрақты емес өсім қарқынын бекіту қажет.
Макроэкономикалық тұрақтылықтың қазіргі мезеттегі жетістігі және
минералды ресурстардың жаңа кеніштерін өнеркәсіптік пайдалануға байланысты
Қазақстан экономикасының өсу перспективасы валюталық реттеу жүйесін оны
ырықтандыру жағына қарай түзетуге мүмкіндік береді. Мұнай өндірудің ұлғаюы,
тіпті сақтанымпаз болжам бойынша, 2010-жылдың аяғына қарай 2,5 есе
көбейеді. Жаңа кен көздерін пайдалану Қазақстанға алдағы кездегі шет ел
инвестициясы түсімін қамтамасыз етеді. Төлем балансының Қателіктер мен
өткізіп алулар бабының сальдосының бірізді төмендеуі бір жағынан валюта
бақылауының пәрменділігінің жоғарылауын, екінші жағынан Қазақстанда
капиталды инвестициялаудың өскелең тиімділігін дәлелдейді. Осындай
жағдайларда резиденттің капиталды әкетуіне қойылған шектеудің сақталуы
валюта рыногіндегі шет ел валютасының сұранысы мен ұсынысының арасындағы
үйлесімсіздіктің ұсыныстың айтарлықтай жоғарылауы жағына қарай күшеюіне
қозғау салады. Артық ұсыныс нақты тұлғада атаулы айырбас бағамының
қымбаттауы бағытында қысым көрсетеді. Қазақстан теңгесінің нақты қымбаттауы
ішкі тұтынушыға бағдарланғанын қосқанда отандық өндірушілердің бәсекеге
қабілеттілігінде жағымсыз көрінеді. Төлем балансын теңестіруге минералды
ресурстар экспортының сандық көлемін ұлғайту есебінен қол жеткізіліп ол
Қазақстан экономикасының шикізатқа бағытталғандығын тағы да күшейте түседі.
Ұлттық экономиканың бәсекелестік жайғасымының жоғалуын болдырмау ішкі
валюта рыногінен монетарлық үкіметтің шет ел валютасын айтарлықтай сатып
алуын талап етеді. Ол ақша жиынының өсуіне апарады. Нәтижесінде инфляцияның
төмен қарқынын ұстап тұру үшін қосымша қиындықтар мен шығындар туындайды.
Төлем балансының салыстырмалы орнықтылығына жету және шет ел валютасының
ұсынысынан экономиканың тым қысып кетуінің жағымсыз зардаптарын
болдырмаудың қажеттілігі монетарлық үкіметтердің валюталық тәртіптемені
ырықтандыруына мүмкіндік береді.
Валюта тәртіптемесін одан әрі ырықтандыру ақша-несие және валюта
саясатының бағыты болып табылып, ол валюта реттеуінің өзгеруін және
капиталды әкелу мен әкетуге бақылау жасауды ұйғарады. Макроэкономикалық
аспектілерді шешу үшін шет ел инвестициясы түсімінің маңызына, ақша
айналымына оның әсеріне ерекше көңіл аудара отырып, Қазақстанның банк
жүйесінің өтімділік жағдайына валютаның құрамдас бөлігінің ықпалын көздеп
таса қылуға болмайды.
Өткен он жыл ішінде Қазақстанның қаржы рыногінде түбегейлі өзгерістер
болды. 2003 жылдың к,орытындысы бойынша қаржы рыногінде 35 банк жұмыс
істеп, олардың арасында 2 мемлекеттік (Қазақстанның эксим банкі ЖАҚ, және
Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі ААҚ). шет ел қатысқан 16 банк
(Қазақстан Республикасының резидент еместерінің еншілес 10 банкін қосқанда)
және Қазақстанның Даму Банкі АҚ. БВУ әжептәуір сенімді қаржы институты
болып саналып, барлық сараланымдары халықаралық стандартқа келтірілген
қаржы рыноктарының келешектегі дамуын байқаған Халық банкі дамыған елдерде
(мысалы Европа одағы стандартына) қабылданған стандарттарға ақша-несие
саясатының ең жоғары жақындауын 2003 жылдан 2006 жылға дейінгі кезеңдегі
басым бағыты ретінде анықтайды.
ЕДБ-дің ... жалғасы
Конституцнясымен, Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 21
желтоқсаңдағы "Қазақстан Республикасының ішкі істер органдары туралы" Заң
күші бар Жарлығымен және оларга қайшы келмейтін өзге де нормативтік
актілермен реттеледі. Соларға сәйкес ішкі істер оргндары қоғамдық тәртіп
сақтау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуі, адамның және азаматтың
құқығына, қоғам мүддесіне және мемлекетке қылмыстық және өзге де заңға
қарсы қастандықтың алдын алу және оған жол бермеу жөніндегі атқарушы және
өкімдік функцияларды жүзеге асырады.
Ішкі Істер органдарының негізі міндеттеріне мыналар жатады:
- қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті камтамасыз ету;
- қылмыстық және өзге де құқық бұзудың алдын алу, айғақтау, жолын кесу;
- қылмыстық істер бойынша анықтауды және аддын ала тергеу жүргізуді жүзеге
асыру;
әкімшілік құқық бұзу істері бойынша іс жүргізу;
кәмелетке толмағандардың панасыздығын және құқық бұзуын айғақтау және
болдырмау;
жол қауіпсіздігін сақтауға және қамтамасыз етуге бақылау жасау;
төлқұжат және визалық жұмыстарды іске асыру, шетел азаматтарының және
азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан аумағында болу ережелерін сақтауына
бақылау жасау;
заң белгілеген басқа да міндеттер.
Ішкі істер органдарының қызметі жалпы құқыққорғау қызметіне тән
мынадай прициптерге құрылған:
заңдылық, дара басшылық, біржүйелілік, жариялылық, басқа құқыққорғау
органдарымен өзара қарым-қатынас, ұйымдармен және азаматтармен бірлесіп
қызмет істеу.
Ішкі Істер органдарының жүйесін Қазақстан Республикасының
Ішкі істер министрлігі, оның құрамына кіретін департаменттер және өзге де
құрылымдық бөлімшелер, оған бағындырылған облыстардың, республикалық маңызы
бар қалалардың және республика астанасының ішкі істер басқармалары,
көліктегі, қалалық, аудандық,поселкелік, жол ішкі істер органдары, ішкі
өлкерлер, оқу орындары, мекемелер және басқа ұйымдар құрайды. Бүкіл жүйені
ішкі істер министрі басқарады. Оны премьер-министрдің ұсынымы бойынша
еліміздің Президенті тағайындайды. Министр бағынышты ведомтстволарға жалпы
басшылық етеді.
Қазіргі кезде ішкі істер органдарының жүйесінде: креминалдық полиция,
әкімшілік полиция және өзге де қызмет полициялары, сондай-ақ әскери-тергеу
органдары және- Ішкі істер министрлігінің әскери құрама мәртебесі бар
әскери полициясы бар.
Криминалдық полиция департаментінің негізгі міндеттеріне мыналар
жатады: қылмыстарды іздеп табу, алдын алу, жолын кесу, ашу және тексеру,
ішкі істер органдарының қарауына жататын қылмыстық істер туралы анықтау
жүргізу, тергеудей қашып жүрген адамдарды іздестіруді үйымдастыру және іске
асыру, қылымыстық жазаның орындалуынан бой тасалаушьшарды, із-түзсіз
жоғалғандарды анықтау және т.б. Криминалдық полицияны жедел іздестіру,
тергеу, ғылыми-техникалық және алда тұрған міндеттерді шешуге қажетті,
Қазақстан Республикасы Ішкі министрлігіне тікелей бағынатын өзге де
бөлімшелер құрайды.
Әкімшілік полициясының департаменті әкімшілік құқық бұзушылықты
болдырмауды жүзеге асырады. Патрулдық полиция департаменті қалалардағы және
елді мекендердегі көшелер мен қоғамдық орынарда тәртіпті сақтау жұмысын
ұйымдастырады. Жол полициясының департаменті бұрынғы МАИ жұмысын орындайды.
Қойылған міндеттерге сәйкес ішкі істер органдарының кең өкілеттіктері
бар. Олар мыналарды іске асыра алады:
азаматтардан қоғамдық тәртіпті және қоғамдық қауіпсіздікті сақтауды
талап етеді; құқық бұзуға жол бермейді, оның ішінде заңда белгіленген
жағдайларда оны күш қолдану және қару жұмсау арқылы тыяды; қылмыстың
жасалғанына сезік туғанда және әкімшілік құқық бұзылған кезде құжаттарды
тексереді; құқық бұзушыны күзетпен ұстайды; жедел-іздестіру шараларын
жүргізеді; өз құзыреттерінс жататын істер бойынша (мәселен, ұрлық,
алаяқтық, тонау, бопсалау істері бойынша - біліктіліксіз құрам) анықтау
жүргізеді; олардың құзыретіне жататын істер бойынша (мәселен, кісі өлтіру,
қарақшылық шабуыл және т.б. істер бойынша) алдын ала тергеу жүргізеді;
әкімшілік іс жүргізу әкімшілік жазалау шараларын қолданады, адамгершілік
қасиет пен қоғамдық имандылықты қорлайтындай, удай мас адамдарды арнайы
медициналық сауықтыру орындарына жеткізеді және күзетпен ұстайды;
белгіленген тәртіп бойынша адамдардың алкоголь, есірткі және психотроптық
заттарды қабылдағандығын куәлендіреді; жоғалған азаматтарды іздестіру
шараларын жүзеге асырады.
Бұдан біз ішкі органдары қызметінің көпқырлы және қоғам өмірінің толып
жатқан салаларын қамтитынын көреміз. Олардың сандық құрамы - құқыққорғау
органдарының ішіндегі ең көбі. Сондықтан кадрлар құрамы мұнда әртекті деуге
болады. Соған қарамастан ішкі істер органдарына қызметке алу үшін қойылатын
талап бірдей десе де болады. Олар: Қазақстан Республикасының азаматтығы;
жеке бастың моральдық, іскерлік, біліктілі қасиеттері; денсаулық жағдайы
және дене тәрбиесінің жетілгендігі; кызметке сай білім деңгейі (әдетте
жоғары немесе заңгерлік орта білімнің болуы); жас шамасы 18-ден кем болмауы
керек.
Қатардағы және кіші басшылық құрамына 32 жастан аспайтын орта және аға
басшылық құрамына 40 жастан аспайтын азаматтар қабылданады.
Ішкі істер органдарының қызметіне бұрын сотталған және қылмыстық
жауапкершіліктен ақталмаған себептермен босатылған, сондай-ақ мемлекеттік
қызметтен теріс қылықтары үшін шығарылған адамдар қабылданбайды.
Ішкі істер органдарында қызмет ету оның қызметкерлеріне белгілі
дәрежеде шектеу қояды. Мәселен, олардың қызметі оқытушылық, ғылыми немесе
шығармашылық жұмыстарды қоспағанда, депутаттықпен қандай да бір ақы
төленетін жұмыспен, кәсіпкерлікпен йналысумен, коммерциялық ұйымдардың
басшылық органына немесе бақылау кеңесіне мүше болумен сыйыспайды. Олардың
ереуілдер ұйымдастыруына, оларға қатысуына тыйым салынады, партияларға,
кәсіподақтарға мүше болуына, қандай да бір саяси партияны қолдап сөйлеуіне
рұқсат етілмейді.
Ұлттық валютаның ішкі және сыртқы тұрақтылығына жету, инфляциялық
үдерістерді тежеу, қалыпты қолма-қол ақша айналымын ұйымдастыру, елдің банк
жүйесінің қызметін жақсарту, экономикалық өсімді қамтамасыз ету әрқашанда
валюта саясатындағы басым бағыттар болды. Республика экономикасында
жүргізілген реформалардың барысында Ұлттық банктің міндеттері алмасып,
кеңейіп, құрамында валюта қатынасы да бар ақша-несие саласын реттеу
әдістері мен тетіктері жетілді.
Ақша түсімінің көлемі мен бағыттарына бақылау жасаудан басқа валюталық
реттеудің алдына қойған бірқатар маңызды міндеттердің арасынан теңгенің
айырбас бағамын тұрақтандыруды, капиталдың кемуінің алдын алудың тетігін
жасауды, елге валютаның ақшалай түсімінің толық түсуін қамтамасыз етуді
және басқа мақсаттарды бөліп алуға болады. Шектеу негізінен капиталдың
жылыстауының жолына қойылды.
Валюта әлемі бойынша негізінен экспортшы кәсіпорындардың валюіа түсімін
міндетті сатуының мөлшерін белгілеу, айырбас операцияларын жүргізген кезде
жеке тұлғадан 1% алым алынуды енгізу, белгілі эквиваленттегі қолма-қол
валюта әлемінің сомасын мағлұмдау түрінде реттеуші сипаттағы уақытша
шаралар қолданылды.
Республика әлемдік экономикаға неғұрлым көбірек біріксе оның ақша-
несие және валюта саясатына сыртқы экономикалық факторлардың әсері
солғұрлым күшті болатынын Қазақстан экономикасын он жыл реформалаудың
тәжірибесі көрсетті. Экономикасы шикізатқа бағытталған Қазақстан экспорттық
дәстүрлі баптарының әлемдік бағаларының жағдаятына күшті тәуелді болады.
Экспорттық валюта түсімі өте-мөте тұрақсыз болғандықтан ол төлем балансының
және ұлттық валюта бағамын тұрақтандырудың ахуалына тікелей әсер етеді.
Валюталық түсімге тәуелділікті жеңу үшін мемлекеттің ақша саясаты ұлттық
экономиканы дамытуға бағдарлануға тиіс. Өнеркәсіптің көпшілік саласында
өндірістің өсуі байқалып, қаржы көрсеткіштері жақсарғанына қарамастан осы
бағдарламаны жүзеге асыру айтарлықтай уақытты талап етеді. Алайда
жеткілікті берік және тұрақты емес өсім қарқынын бекіту қажет.
Макроэкономикалық тұрақтылықтың қазіргі мезеттегі жетістігі және
минералды ресурстардың жаңа кеніштерін өнеркәсіптік пайдалануға байланысты
Қазақстан экономикасының өсу перспективасы валюталық реттеу жүйесін оны
ырықтандыру жағына қарай түзетуге мүмкіндік береді. Мұнай өндірудің ұлғаюы,
тіпті сақтанымпаз болжам бойынша, 2010-жылдың аяғына қарай 2,5 есе
көбейеді. Жаңа кен көздерін пайдалану Қазақстанға алдағы кездегі шет ел
инвестициясы түсімін қамтамасыз етеді. Төлем балансының Қателіктер мен
өткізіп алулар бабының сальдосының бірізді төмендеуі бір жағынан валюта
бақылауының пәрменділігінің жоғарылауын, екінші жағынан Қазақстанда
капиталды инвестициялаудың өскелең тиімділігін дәлелдейді. Осындай
жағдайларда резиденттің капиталды әкетуіне қойылған шектеудің сақталуы
валюта рыногіндегі шет ел валютасының сұранысы мен ұсынысының арасындағы
үйлесімсіздіктің ұсыныстың айтарлықтай жоғарылауы жағына қарай күшеюіне
қозғау салады. Артық ұсыныс нақты тұлғада атаулы айырбас бағамының
қымбаттауы бағытында қысым көрсетеді. Қазақстан теңгесінің нақты қымбаттауы
ішкі тұтынушыға бағдарланғанын қосқанда отандық өндірушілердің бәсекеге
қабілеттілігінде жағымсыз көрінеді. Төлем балансын теңестіруге минералды
ресурстар экспортының сандық көлемін ұлғайту есебінен қол жеткізіліп ол
Қазақстан экономикасының шикізатқа бағытталғандығын тағы да күшейте түседі.
Ұлттық экономиканың бәсекелестік жайғасымының жоғалуын болдырмау ішкі
валюта рыногінен монетарлық үкіметтің шет ел валютасын айтарлықтай сатып
алуын талап етеді. Ол ақша жиынының өсуіне апарады. Нәтижесінде инфляцияның
төмен қарқынын ұстап тұру үшін қосымша қиындықтар мен шығындар туындайды.
Төлем балансының салыстырмалы орнықтылығына жету және шет ел валютасының
ұсынысынан экономиканың тым қысып кетуінің жағымсыз зардаптарын
болдырмаудың қажеттілігі монетарлық үкіметтердің валюталық тәртіптемені
ырықтандыруына мүмкіндік береді.
Валюта тәртіптемесін одан әрі ырықтандыру ақша-несие және валюта
саясатының бағыты болып табылып, ол валюта реттеуінің өзгеруін және
капиталды әкелу мен әкетуге бақылау жасауды ұйғарады. Макроэкономикалық
аспектілерді шешу үшін шет ел инвестициясы түсімінің маңызына, ақша
айналымына оның әсеріне ерекше көңіл аудара отырып, Қазақстанның банк
жүйесінің өтімділік жағдайына валютаның құрамдас бөлігінің ықпалын көздеп
таса қылуға болмайды.
Өткен он жыл ішінде Қазақстанның қаржы рыногінде түбегейлі өзгерістер
болды. 2003 жылдың к,орытындысы бойынша қаржы рыногінде 35 банк жұмыс
істеп, олардың арасында 2 мемлекеттік (Қазақстанның эксим банкі ЖАҚ, және
Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі ААҚ). шет ел қатысқан 16 банк
(Қазақстан Республикасының резидент еместерінің еншілес 10 банкін қосқанда)
және Қазақстанның Даму Банкі АҚ. БВУ әжептәуір сенімді қаржы институты
болып саналып, барлық сараланымдары халықаралық стандартқа келтірілген
қаржы рыноктарының келешектегі дамуын байқаған Халық банкі дамыған елдерде
(мысалы Европа одағы стандартына) қабылданған стандарттарға ақша-несие
саясатының ең жоғары жақындауын 2003 жылдан 2006 жылға дейінгі кезеңдегі
басым бағыты ретінде анықтайды.
ЕДБ-дің ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz