Жұмыс уақытының режимі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Жоспар.

I Кіріспе.

II Негізгі бөлім.
2.1Жұмыс уақытының режимі.
2.2 Жұмыс уақытының есебі, оның түрлері.
2.3 Мерзімнен тыс жұмыстарды шектеу.
2.4Демалыс уақытының ұғымы және түрлері.

III Қорытынды.

IV Пайдаланған әдебиеттер.

КІРІСПЕ.

Жұмыс уақыты-қызметкер жұмыс берушінің актілері мен жеке еңбек шартының
талаптарына сәйкес еңбек міндеттерін орындайтын уақыт.Қызметкер жеке еңбек
шартының талаптарына сәйкес еңбек міндеттерін орындауға міндетті уақыт
жұмыс уақыты болып есептеледі. Жұмыс уақытының қалыпты ұзақтығы аптасына 40-
сағаттан аспауға тиіс. Жеке еңбек шарттарында тараптардың келісімі бойынша
жұмыс уақытының ұзақтығы азырақ көзделуі мүмкін.
Қызметкер жеке еңбек шартында белгіленген еңбек міндеттерін жұмыс
уақыты ішінде орындауға міндетті, дегенмен бұл уақыт нақты жұмыс істелген
уақытпен сәйкес келе бермейді. Нақты жұмыс істелген уақыт дегеніміз-жұмыс
уақытын есепке алу тізімдегінде көрсетілген жұмыс уақыты. Еңбекке ақы төлеу
нақты жұмыс істелген уақытқа төленеді.
2001 жылғы өндірістік күнтізбелікке сәйкес жұмыс уақытының қалыпты
ұзақтығы аптасына 40-сағат болып белгіленген қызметкер үшін жұмыс күнінің
ұзақтығы: 5күндік жұмыс аптасында-5күн-3сағаттан; 6-күндік жұмыс аптасында-
5-күн-7сағаттан ал бір күн-5сағаттан болып белгіленген. Жұмыс уақытының
қысқартылған ұзақтығы қызметкерлердің жекелеген санаттарының еңбегін
қорғау, оқу мен өндірісті оңтайлы ұштастыруға жағдай жасау,өндіріске
кәмелетке толмаған жеткіншектерді және еңбекке қабілеттіліктері төмендеген
тұлғаларды тарту мақсатында белгіленген. Еңбек туралы заңнамаға сәйкес
қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін жұмыс уақытының қысқартылған
ұзақтығы:
1)14жастан 16жасқа дейінгі қызметкерлер үшін-аптасына24сағаттан,яғни
6күндік жұмыс аптасында күніне 4сағаттан, ал 5күндік жұмыс аптасына-4күн-
5сағаттан,1күн-4сағаттан;16жастан 18жасқа дейін-аптасына 36сағаттан, яғни 6
күндік жұмыс аптасында-күніне 6 сағаттан, ал 5-күндік жұмыс аптасында-4күн
7 сағаттан 15 мин.(7,25с) және 1 күн – сағаттан аспайтын;
2)ауыр дене жұмыстарында және еңбек жағдайлары зиянды жұмыстарда істейтін
қызметкерлер үшін-аптасына 36 сағаттан аспайтын болып белгіленеді.
Ауыр дене жұмыстары деп қызметкердің ауыр заттарды қолымен көтеруге немесе
орын ауыстыруға байланысты қызметтерінің түрлері не 300ккал(сағаттан астам
күш-қуат жұмсайтын басқа да) жұмыстарды айтады. Зиянды(өте зиянды ) еңбек
жағдайларынп белгілі бір өндіріс факторларының әсер етуі қызметкердің жұмыс
қабілеті төмендеуіне немесе ауруына, оның ұрпақтарының денсаулығына теріс
ықпал етуіне әкеп соғатын еңбек жағдайлары жатады. Қауіпті (өте қауіпті)-
белгілі бір өндіріс факторларының әсер етуі еңбекті қорғау ережелері
сақталмаған жағдайда қызметкер денсаулығының кенеттен күрт нашарлауына
немесе жарақаттануына, не оның қайтыс болуына әкеп соғатын еңбек
жағдайлары. Жұмыс істеу уақытының ұзықтығын қысқартуға құқық беретін
өндірістердің кәсіптер мен қызметтердің тізімін, сондай-ақ еңбек жағдайлары
зиянды(өте зиянды)және (немесе)ауыр(өте ауыр),қауіпті(өте қауіпті)
жұмыстардың тізбесін еңбек жөніндегі уәкітетті мемлекеттік орган
белгілейді. Үй шаруасындағы әйелдердің,оқушылардың мүгедектердің,
зейнеткерлердің және тағы басқа азаматтардың жағдайларын ескере
отырып,олармен жеке еңбек шарты толық емес жұмыс күніне жасалуы
мүмкін.Қысқартылған жұмыс күнінен толық емес жұмыс күнінің айырмашылығы
мынада:егер алғашқысында жұмыс күні жалақы азаймай қысқартылатын
болса,толық емес жұмыс күнінде қызметкер жалақысын жұмыс істеген уақытына
немесе шығарған өнімнің көлеміне қарай алады.Толық емес жұмыс уақыты
жағдайында жұмыс істеген қызметкерлердің еңбек құқықтарының көлемі ешқандай
шектелмейді.
Түнгі уақыттағы жұмыс 22 сағаттан бастап таңғы сағат6-ға дейінгі уақыт
түнгі уақыт болып есептеледі.Жұмыс уақытының кемінде 50 пайызы түнгі
уақытқа келетін ауысым түнгі ауысымға жатады(Қазақстан Республикасы Еңбек
және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2000 жылғы 10 желтоқсандағы №493
бұйрығымен бекітілген Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу жөніндегі
әдістемелік нұсқаулардың 20-тармағы).Жүкті әйелдерді түнгі уақытта жұмыс
істеуге тартуға олардың келісімімен ғана жол беріледі.Түнгі уақытта жұмыс
істеуге 18-жасқа толмаған адамдар мен түнгі уақытта жұмыс істеуге тыйым
салатын медициналық қорытындысы болған жағдайда өзге де адамдар
жіберілмейді.

2.1ЖҰМЫС УАҚЫТЫНЫҢ РЕЖИМІ.
Еңбек заңдары бойынша жұмыс аптасының екі түрі белгіленген.Олар
қызметкерлер үшін екі демалыс күні бар бес күндік жұмыс аптасы және бір
күндік демалысы бар алты күндік жұмыс аптасы.Бес күндік жұмыс аптасы
кезінде күнделікті жұмыстың(ауысымның) ұзақтығы жұмыс берушіні актісімен
немесе жұмыстың ерекшелігін,еңбек ұжымының пікірін ескерту және жұмыс
аптасының белгіленген ұзақтығын сақтай отырып,жұмыс беруші бекітетін ауысым
кестесімен белгіленеді.Өндірісінің сипаты мен жұмыс жағдайлары бойынша бес
күндік жұмыс аптасын енгізу ыңғайсыз ұйымдарда бір күндік демалысы бар алты
күндік жұмыс аптасы белгіленеді. Алты күндік жұмыс аптасы кезінде
күнделікті жұмыстың ұзақтығы апталық норма 40 сағат болғанда-7 сағаттан
аспауға, апталық норма 36 сағат болғанда – 6 сағаттан және апталық норма 24
сағат болғанда – 4сағаттан аспауға тиіс. Бес күндік немесе алты күндік
жұмыс аптасын еңбек немесе ұжымдық шарттардың талаптарымен жұмыс беруші
белгілейді.Белгіленген есепті кезеңдегі жұмыс уақыты мен демалыс уақытының
арақатынасын демалыс уақытының жұмыс режимі дейді.Жұмыс уақыты режимінің
негізгі элементтері мыналар: аптадағы жұмыс күндерінің саны,күнделікті
жұмыс күнінің басталуы мен аяқталуы,жұмыс ауысымының ұзақтығы мен
алмасуы.Жұмыс уақытының режімі жұмыс аптасының түріне байланысты.
Жұмыс ауысымы дегеніміз-еңбек туралы заңдарда, ұжымдық шартта немесе жеке
еңбек шартында белгіленген кесте бойынша бір тәулік аралығында қызметкердің
еңбек міндеттерін атқаратын күнделікті жұмыс уақытының ұзақтығы.Жұмыстың
басталуы мен аяқталу уақыты жұмыс берушінің актісімен белгіленеді.Егер
ұйымда, кәсіпорында екі немесе одан да көп ауысым белгіленген болса,онда
жұмыс уақытының режімі жұмыс кестесі арқылы реттеледі. Ауысымды жұмыс
кезінде қызметкерлердің әрбір тобы жұмыс уақытының белгіленген ұзақтығы
бойынша жұмыс істеулері тиіс.Қызметкерлер ауысым кестесі бойынша тең
мөлшерде кезектесіп отырады. Бір ауысымнан екінші ауысымға көшу жұмыс
ерекшклігі мен еңбек ұжымының пікірі ескеріле отырып, жұмыс берушінің
актісімен бекітілген ауысым кестесімен белгіленеді.Қызметкерді қатарынан
екі ауысымға жұмысқа тағайындауға заң тыйым салады. Ауысым кестесі
қызметкерлерге кемінде кестелер күшіне енбестен бір ай бұрын
хабарландырылады. Қызметкерлердің әлеуметтік-тұрмыстық, жеке бас
қажеттіліктерін және өндіріс мүдделерін ескеріп,тараптардың келісімі
бойынша ұйымда (кәсіпорында) жылжымалы жұмыс кестесін белгілеуге болады,
бұл кесте бескүндік, алтыкүндік жұмыс аптасы, сондай-ақ жұмыс режимінің
басқа да түрлері енгізілген экономика саласының барлық кәсіпорындарында
(ұйымдарында) қолданылуы мүмкін. Жылжымалы жұмыс кестесін белгілеген ретте
жұмыс уақытының бір тәуліктегі ұзақтығы 10 сағаттан, ал қызметкердің
кәсіпорында(ұйымда,мекемеде) ауысым басынан аяғына дейін болған уақытының
жалпы жиынтығы 12 сағаттан аспауы керек. Жылжымалы жұмыс кестесі
белгіленген ұйымда 40 сағаттық жұмыс аптасына шаққандағы қызметкердің
жұмыс уақытының жылдық баланысы сақталуы тиіс.Өндірісте жұмыс уақытын
реттеудің басқа да әдістері қолданылуы мүмкін. Мысалы негізгі кәсіпорыннан
шалғайда орналасқан құрылымдардағы(учаскелер,цехтар,бөл імдер) жұмысты
кезекті ауысым әдісі арқылы ұйымдастыру қазіргі кезеңде тиімді болып
отыр.Вахталық әдіс қызметкерлердің тұрақты тұрғылықты жеріне күн сайын
оралуын қамтамасыз ету мүмкін болмайтын,олардың тұрақты тұратын жерінен
тыс жерде еңбек процесін жүзеге асыруының айрықша нысаны болып табылады.
Жұмыс беруші вахталық әдіспен жұмыс істеуге тартылатын қызметкерлерді жұмыс
жүргізу объектісінде болған кезеңінде олардың тіршілігін қамтамасыз етуге
арналған тұрғын үймен, жұмыс орнына апару мен қайтаруды қамтамасыз етеді,
сондай-ақ жұмыстарды орындау мен ауысым арасында демалу үшін жағдайлар
жасайды. Объектідегі жұмысты орындау мен вахталық поселкедегі ауысым
арасындағы демалыс кезеңі күнтізбелік он бес күннен аспауы керек. Жұмыс
беруші жекелеген объектілерде вахтаның ұзақтығын ерекше жағдайларда ұйым
қызметкерлерінің өкілдерімен келісім бойынша 30 күнтізбелік күнге дейін
белгілей алады.Жұмыс ауысымының ұзақтығы бұл реттерде 10-12 сағатқа
созылады, өтем ретінде артық істелген жұмыс уақыты үшін бригадаға қосымша
демалыс күндері беріледі.

1. Қазақстан Республикасының Еңбек құқығы.
Автор: Н.Айымханова.Алматы “Жеті жарғы” 2002жыл IV-тарау.
2. Қазақстан Республикасының Еңбек заңы.
Алматы 2002жыл V-тарау.

2.2 ЖҰМЫС УАҚЫТЫНЫҢ ЕСЕБІ, ОНЫҢ ТҮРЛЕРІ.

Еңбек заңдарында жұмыс уақытын есептеудің екі түрі белгіленген. Бұлар
күндік және жиынтық есептеулер. Жұмыс уақытының күндік есебі бойынша бір
тәуліктегі жұмыс сағатының саны заңда белгіленгендегідей артық болмауы
керек. Жұмыс уақытын есептеудің бұл түрінің ерекшелігі-бір күнгі артық
істелінген уақытты екінші күннің есебіне қосып,сонша уақыт кем жұмыс
істеуге болмайды.Күндік есептеу жұмыс уақыты есебінің ең көп тараған түрі.
Жұмыстың кейбір түрлерін өз ерекшеліктеріне орай күнмен есептеу мүмкін
емес.Өндіріс(жұмыс) жағдайлары бойынша қызметкерлердің белгілі бір санаты
үшін белгіленген апта сайынғы жұмыс уақытының сақталуы мүмкін емес,
үздіксіз жұмыс істейтін ұйымдарда, жекелеген өндірістерде,цехтарда,
учаскелерде,бөлімшелерде және кейбір жұмыс түрлерінде есепті кезең ішінде
жұмыс уақытының ұзақтығы аптасына еңбек заңдарында белгіленген қалыпты
жұмыс сағаттары мерзімінен аспауға тиісті жағдайда жұмыс уақытының жиынтық
есебін жүргізуге жол беріледі.Жұмыс уақытының жиынтық есебінің қолдану
тәртібі жұмыс берушінің актілерімен айқындалады және ұжымжық шартпен
белгіленеді.Жиынтыұ есеп жағдайында жұмыс уақытының күн сайынғы немесе апта
сайынғы ұзақтығы жұмыс күні немесе жұмыс сағаттарының нормасынан артық
немесе кем болуы мүмкін.Жұмыс уақытының жиынтық есебін жасаған кезде
қызметкерлердің осы санаты үшін белгіленген орташа жұмыс күні мен жұмыс
аптасының ұзақтығы сақталуға тиісті шектегі кезең есепті кезең болып
танылады. Есепті кезең ретінде айды, тоқсанды, маусымды немесе бір жылды
алуға болады.Жұмыс уақытының жиынтық есебі жұмыстың вахталық әдісі кезінде
ай, тоқсан немесе өзге де неғұрлым ұзақ, бірақ бір жылдан аспайтын кезең
ішінде белгіленеді. Есептік кезең бүкіл жұмыс уақытын, ұйымның орналасқан
жерінен немесе жиналатын жерден жұмыс істейтін жерге дейінгі жолдағы және
кері қайту жолындағы уақытты, сондай-ақ белгілі бір күнтізбелік уақыт
бөлігіне тиесілі демалыс уақытын қамтиды.Бұл орайда есептік кезең ішіндегі
жұмыс уақытының жалпы ұзақтығы еңбек заңдарында белгіленген нормадан аспауы
тиіс.

1.Қазақстан Республикасының Еңбек құқығы.
Автор. Н.Айымханова. Алматы “Жеті жарғы” 2002жыл. IV-тарау.
2.Қазақстан Республикасының Еңбек заңы.

2.3. МЕРЗІМНЕН ТЫС ЖҰМЫСТАРДЫ ШЕКТЕУ.

Жұмыс уақытының заңда белгіленген қалыпты ұзақтығынан тыс жұмыстар
мерзімнен тыс жұмыстар деп есептеледі. Жалпы еңбек заңдарында көзделген
жағдайларды қоспағанда қызметкерлерді мерзімінен тыс жұмыстарға тартуға
жол берілмейді. Жұмыс беруші қызметкердің келісім болған ретте ғана оны
мерзімнен тыс жұмыстарға жібереді.Сондай-ақ еңбек заңдары еңбек жағдайлары
өте зиянды және өте қауіпті жұмыстарда мерзімнен тыс жұмыстарға
қызметкерлерді тартуға қатаң тыйым салады. Еңбек заңының 51-бабына сәйкес
қызметкерлерді олардың келісімінсіз мынадай ерекше жағдайларда ғана
мерзімінен тыс жұмыстарға тартуға жол беріледі:
1)елдің қорғанысы үшін,сондай-ақ төтенше жағдайларды немесе дүлей
апаттарды, өндірістік авариялардыболғызбау немесе лоардың зардаптарын дереу
жою үшін қажетті жұмыстарды жүргізу кезінде;
2)сумен жабдықтау,газбен жабдықтау, жылыту, жарық беру, канализация, көлік,
байланыс жөніндегі қоғамдық қажетті жұмыстарды жүргізу кезінде –олардың
дұрыс жұмыс істеуін бұзатын кездейсоқ немесе күтпеген жағдайларды жою үшін;
3)егер жұмыс үзілісті көтермейтін болса, ауыстырушы қызметкер келмей қалған
кезде заңда көзделген сағаттар санынан аспайтын уақытқа жұмысты жалғастыру
үшін.
Қызметкерлердің денсаулығын қорғау мақсатында заң мерзімнен тыс
жұмыстардың шекті мөлшерін белгілеген. Әрбір қызметтер үшін мерзімнен тыс
жұмыстар бір күнтізбелік күн ішінде екі сағаттан, ал ауыр дене жұмыстарында
және еңбек жағдайлары зияндыжәне қауіпті жұмыстарда-бір сағаттан аспауға
тиіс.Бұл норма егер жұмыс үзілісті көтермейтін болып, ауыстырушы
қызметкеркелмей қалған жағдайда да қолданылады. Мерзімнен тыс жұмыстарға
еңбекақы көтеріңкі мөлшерде төленеді және ол басқа демалыс күнімен
өтелмейді. Жұмыс беруші әрбір қызметкердің мерзімнен тыс орындаған
жұмыстарын арнайы журналға тіркеп оның есебін жүргізіп отыруға міндетті.

2.4. ДЕМАЛЫС УАҚЫТЫНЫҢ ҰҒЫМЫ ЖӘНЕ ТҮРЛЕРІ.

Демалыс уақыты қызметкердің еңбек міндеттерін орындаудан бос және өз қалауы
бойынша пайдаланатын уақыты. Оның еңбек заңдарына сәйкес мынадай түрлері
бар:
1)демалуға және тамақтануға арналған үзіліс;
2)күн сайынғы демалыс;
3)демалыс күндері;
4)мереке күндері;
5)демалыстар.
Демалуға және тамақтануға арналған үзіліс. Күнделікті жұмыс(ауысым)
ішінде қызметкерге демалу және тамақтану үшін жинақтап алғанда ұзақтығы бір
сағаттан кем болмайтын үзіліс беріледі. Заңда үзілістің ең төменгі ұзақтығы
ғана белгіленген. Үзілістің мейлінше ұзақтығы өндіріс сипаты мен ауысым
кестесіне сәйкес белгіленеді. Бұл үзіліс жұмыс уақытына енгізілмейді және
оны қызметкер өз қалауы бойынша пайдаланады.Үзіліс беру уақыты мен оның
ұзақтығы жұмыс берушінің актілерінде, жеке еңбек, ұжымдық шарттарда
белгіленеді. Түскі үзіліс төрт сағат жұмыс істегеннен кейін беріледі.
Өндіріс жағдайлыр бойынша үзіліс беру мүмкін емес жұмыстарда жұмыс беруші
қызметкерге жұмыс уақытында демалу мен тамақтану мүмкіндігін қамтамасыз
етуге міндетті.Мұндай жұмыстардың тізбесі, демалу мен тамақтану тәртібі мен
орны жұмыс берушінің актілеріне белгіленеді.
Арнаулы үзілістер. Еңбек заңының 54-бабында жылдың суық мезгілінде ашық
далада, жылу берілмейтін жабық үй-жайларда жұмыс істейтін, жүк тиеу-түсіру
жұмыстарымен айналысатын қызметкерлерге жылыну мен демалу үшін арнаулы
үзілістердің берілетіні көзделген. Бұл үзілістер жұмыс уақытына қосылады
және жұмыс берушінің актілерімен айқындалып,ұжымдық, жеке шарттарында
белгіленеді.
Күн сайынғы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.