Кепілдіктер мен өтемақылар

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан республикасы
Қазақстан Тұтынушылар Одағы
Арқалық экономика және құқық колледжі.

Құқықтану Циклдік Әдістемелеік Комиссия ___________________________
Пәні: Қазақстан республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қамсыздандыру
құқығы

Курстық жоба

Тақырыбы: Жалақы, кепілдіктер мен өтемақылар төлеу

Мамандығы: 0205002 Құқықтану

Топ: Құқықтану - 8

Курс: ІІІ

Сынақ кітпашасының номері: _____________________________

Орындаған: Жумабеков Е.Е. ________

(қолы)
Тексерген: Байдильдина Ж.Р. _________

(қолы)

Қорғау күні: _____ ______________ 200_ж.

Бағасы: _________________

Арқалық қаласы
2007 жыл

Жоспар.

І. Кіріспе.
ІІ. Негізгі бөлім.
2.1. Еңбек ақыны мөлшерлеу.
2.2. Қалыпты еңбек жағдайынан ауытқу кездердегі еңбек ақы.
2.3. Кепілдіктер мен өтемақылар.
ІІІ. Қорытынды.
ІV. Пайдаланған әдебиеттер.

Кіріспе
Қазақстан Республикасының Конституциясы еңбек үшін қандай да бір
кемсітусіз және заңда көзделген ең төмен мөлшерден кем емес ақы алу құқығын
бекіткен. Еңбекақы жүйесінде ҚР Президентінің 1995 жылғы 19 желтоқсандағы
Қазақстан Республикасы халқының өмірінің әлеуметтік жағдайларын жақсарту
туралы жарлығының, 1997 жылғы 1 сәуірдегі Мемлекеттік бюджет есебінен
қаржыландыратын ҚР органдарының қызметкерлерінің еңбек ақысының бірыңғай
жүйесі туралы жарлығының, ҚР Үкіметінің 1997 жылғы 6 ақпандағы Қазақстан
Республикасында еңбекке ақы төлеуді ұйымдастыруды жетілдіру туралы
қаулысының және т.б. актілердің маңызы зор.
Жалақы жұмыс берушінің қызметкер алдындағы жалғыз ақшалай міндеттемесі
емес. Қазақстан Республикасының еңбек заңдары бірқатар жағдайларда
қызметкердің еңбек шығынымен байланысты емес, алайда кепілдік сипатқа ие
төлемдерді төлеуді көздейді. Кепілдік төлемдер қызметкерлердің материалдық
мүдделерін қорғау мақсаттарында көзделген және олардың жалақысын
төмендетуге жол бермейді. Мұндай төлемдердің басты мақсаты қызметкердің
қалыпты өмір сүруіне жағдай жасау.
Кепілдік төлемдер ретінде заңда көзделген себепті жағдайларда
қызметкердің өз еңбек міндеттерін іс жүзінде орындамаған уақытында
төленетін төлемдер танылады. Олардың жалақыдан айырмашылығы мынада: жалақы
еңбектің нәтижесінде төленсе, кепілдік төлемдер еңбек және оның нәтижелері
үшін төленбейді, заңдарда көзделген жағдайларда еңбекке ақы төлеуді
кепілдейді.

1.
2.1. Еңбек ақыны мөлшерлеу
Еңбек ақы - күрделілігіне, саны мен сапасына сәйкес еңбекке төленетін
сыйақы (табыс). Еңбек ақының ең төменгі мөлшері. кәсіпорынның меншік
нысанына қатысты түрде, Қазақстан Республикасы Конституциясымен кепілдік
берілген жұмыскерге ең аз мөлшердегі ақшалай төлемді білдіреді. Еңбек
ақының ең төменгі мөлшерін ҚР Үкіметі айқындайды және инфляция
коэфициентінің өзгеруімен байланысты тоқсан сайын өзгеріп отыруы мүмкін.
Еңбек ақыны мөлшерлеу: орталықтандырылған және шарттық екі
тәсілмен жүзеге асырылуы мүмкін.
Еңбек ақыны бір орталықтан реттеу еңбек сапасы мен саны үшін еңбекақы
тарифін белгілеу, сондай-ақ жұмыскерлердің барлық санаттарына
(категорияларына) еңбек ақы төлеу үшін бірыңғай тарифтік сетканы, разряд
аралық тарифтік коэффициенттерді қолдану жолымен жүзеге асырылады. Мемлекет
21 тарифтік разрядтан тұратын бірыңғай тарифтік сетканың айлык 1-ші
разрядты тарифтік ставкасының мөлшерін бекітеді. Экономиканың барлық
саласындағы ұйымдар бірыңғай тарифтік сетка мен 1-ші разрядты тарифтік
ставка мөлшері негізінде, өндіріс жағдайы мен өзінің мүмкіндіктері
негізінде, тарифтік ставкаларының өз мөлшерлерін дербес әзірлейді. Бірыңғай
тарифтік сеткалар разрядтарының тарифтері жекелеген мамандықтардағы
жұмыскерлерге ақы төлеуді жеке ыңғайда қарау үшін төменгі деңгей түрінде
пайдалануы мүмкін.
Қандай да бір біліктіліктегі жұмыскерлерге қойылатын біліктілік талабы.
Бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы мен (БТБА), сондай-ақ салалық
тарифтік-біліктілік анықтамалығымен және кәсіпорын, мекеме, ұйымдары
қызметкерлері лауазымдарының
2.
біліктілік анықтамалығымен алады.
БТБА, әрбір кәсіпорындағы бірыңғай тарифтік сеткалар негізінде барлық
лауазымдағы қызметкерлер үшін айлық тарифтік ставкалар әзірленеді.
Еңбек ақы төлеуді мемлекеттік реттеу тұтастай алғанда мемлекеттік
қызметшілерге (лауазымдық кесімді жалақы, сыныптық деңгейі үшін үстеме,
қызмет өткерген жылдары және т.б.) қолданылады. Әкімшілік-мемлекеттік
қызметшілердің еңбек ақысы оларға жүктелген қызмет міндеттерін сөзсіз және
толық орындау үшін олардың жеткілікті материалдық жағдайын қамтамасыз ету,
мемлекеттік органдарды және олардың аппараттарын білікті және тәжірибелі
кадрлармен толықтыруға ықпал етіп, мемлекеттік қызметшілердің адал және
бастамашыл еңбегін ынталандыруы тиіс. Мемлекеттік қызметшілердің еңбек
ақысы бюджет қаражаты есебінен төленеді (республикалық, жергілікті
бюджеттен).
Еңбек ақыны шартпен реттеу жеке еңбек және ұжымдық шарттарын жасау
арқылы жүзеге асырылады. Әрбір жұмыс беруші БТБА мен бірыңғай тарифтік
сетканы негізге алу арқылы еңбек ақыны реттеу үшін өзінің қаржылық
мүмкіндігін ескере отырып, сондай-ақ білікті жұмыскерлерді тарту арқылы
тарифтік ставкалардың өз мөлшерлерін белгілеуі мүмкін. Осыған орай жұмыс
беруші жұмыскердің еңбегіне ақы төлеуде жынысына, жас мөлшеріне, нәсіліне,
ұлтына, тіліне, мүліктік және лауазымдық жағдайына, дінге қатынасына,
сеніміне, азаматтық, қоғамдық бірлестікке жатушылығына, сондай-ақ
жұмыскердің іскерлік сапасымен, орындалған жұмыстың санымен және сапасымен
байланысты емес басқа жағдаяттарға қатысты жұмыскерге шектеу қоя алмайды.
Мемлекеттік қызметші болып саналмайтын жұмыскерлердің еңбек
3.
ақысы жұмыс берушінің қаражатынан жүргізіледі және кәсіпорын табысы мен
меншік иесінің мүлкімен кепілдік беріледі және өнімдер мен қызмет
көрсетулерден түскен түсімдерден бірінші кезекте өтеуге жатады.
Жұмыс беруші еңбек нормаларын қайта қарауы мүмкін. Ол жаңа еңбек
нормаларын енгізу туралы жұмыскерлерді аз дегенде бір ай бұрын хабардар
етуі тиіс. Жұмыскерлер өндіретін өнім нормаларын орындау үшін ол қалыпты
еңбек жағдайын қамтамасыз етуге міндетті. 18 жасқа толмаған жұмыскерлер
үшін өндірістік өнім нормалары ересек жұмыскерлерге арналған жұмыс
көлемінен шығарыла отырып, 18 жасқа толмаған тұлғалар үшін қысқартылған
жұмыс уақыты ұзақтығына сәйкес (пропорционал) белгіленеді. Осыған орай
еңбек ақы мөлшері соған сәйкес (пропорционал) азайтуға жатпайды.
Осы еңбек үшін жұмсалған еңбек пен еңбек ақы мөлшері арасындағы
арақатынас тәсілі болып саналатын еңбек ақы жүйесі кәсіпорынның ұжымдық
шартымен айқындалады.
Еңбек заңдылықтарымен еңбек ақы төлеудің келесідей жүйелері құралған:
а) еңбек ақы төлеудің уақыттық жүйесі;
б) еңбек ақы төлеудің келісімді жүйесі;
в) еңбек ақы төлеудің уақыттық сыйлықтық жүйесі;
г)еңбек ақы төлеудің келісімді сыйлық жүйесі.
Еңбек ақы төлеудің уақыттық жүйесі кезінде еңбек ақы мөлшері тұрақты
тарифтік ставка бойынша атқарған уақыт (сағат) ұзақтығына қатысты
айқындалады. Еңбек ақы төлеудің аталмыш жүйесі жиі түрде айлық кесімді
қызметтік жалақы формасында белгіленеді.
Аталмыш жұмыскерлер үшін белгілі бір көрсеткіштерге қол
4.
жеткізуге қатысты еңбек ақы төлеудің уақыттық-сыйлық жүйесі, яғни, айлық,
тоқсандық сыйлықтар және бір жылдағы жұмыс қорытындысы бойынша сыйлықтар
төлеу белгіленуі мүмкін.
Еңбек ақы төлеудің келісімді жүйесі күні бұрын белгіленген бағалардан
шығарыла отырып, нақты өндірілген өнімдердің көлеміне (санына) төлеу үшін
енгізілуі мүмкін. Мұндай жағдайда еңбек ақы төлеу мөлшері қандайда бір шек
қоюлармен шектелмейді. Одан өзге, белгілі бір өнім өндіру келеміне қол
жеткізгенде және онын сапасына қойылаты талаптар сақталған кезде әртүрлі
қосымша сыйлықтар қаралуы мүмкін. Ондай кезде еңбек ақы төлеу жүйесі
келісімді сыйлық сипатына ие болады.
Еңбек ақы төлеу жүйесі әрбір операцияға бағасы мен ақысын көрсетусіз
бүкіл ұжым орындайтын жұмыс жиыны үшін еңбек ақы мөлшері белгіленетін
кездегі аккордтық жүйс еңбек ақы төлеудің келісімді жүйесінің өзге бір түрі
болып саналады.
Еңбек ақы айына аз дегенде бір рет төленеді. Еңбек ақы төлеу мерзімдері
жеке еңбек және ұжымдық шарттармен айқындалады. Егер еңбек ақы беретін
күндер демалыс немесе мереке күндеріне түсетін болса, онда еңбек ақы оның
қарсаңында берілуі тиіс. Егер жұмыс беруші еңбек ақы төлеу мерзімін бұзатын
болса, онда жұмыскерге еңбек ақы мен қатар, ҚР Ұлттық банкі белгілеген
қайта қаражыландыру ставкасы мөлшерінде қарыз сомасының (еңбек ақының)
әрбір кешіктірген күні үшін өсім төлеуге міндетті. Жетсе еңбек шартын
бұзған кезде жұмыскерге есептелген еңбек ақы мен өзге сомаларды төлеу соңғы
жұмыс күнінен (шыққан күнінен) кешіктірілмей жүргізіледі.
Еңбек ақы жұмыскердің жұмыс істейтін орынында жүргізіледі. Егер
5.
жұмыскер тұрақты жұмыс орнынан тыс жерде (іс сапарда, вахтада және т,б.)
болса, онда жұмыс беруші өзінің есебінен белгіленген мерзімде жұмыскерге
еңбек ақы жеткізіп беруге міндетті.

Схема 1.

6.
Схема 2.

Схема 2.

7.
2.2. Қалыпты жұмыс жағдайынан ауытқыған кездердегі еңбек ақы
Белгіленген еңбек нормаларын орындауды қалыпты еңбек жағдайы деп санау
қабылданған. Осы нормалардан шегініс жасау, яғни басқаша ақы төлеу ауытқу
болып танылады. Ауытқулар болып саналатындар: мерзімнен тыс жұмыстар;
- мереке күндеріндегі және демалыс күндеріндегі жұмыстар;
- түнгі уақыттағы жұмыстар;
- бос тұрып қалу (өндірісте, қызметте);
- лауазымдарды қосып атқару.
Еңбек заңдылықтарымен мерзімнен тыс жұмыстарға ақы төлеудің төменгі
шегі белгіленген, яғни мерзімнен тыс жұмыстарға ақы төлеудің төменгі шегі
белгіленген, яғни мерзімнен тыс жұмыстарға бір жарым мөлшерден аз емес
шекте төленеді. Мерзімнен тыс жұмыстарға ақы төлеудің нақты мөлшерін жұмыс
беруші айқындайды немесе ұжымдық шартпен белгіленеді.
Мерзімнен тыс жұмыстарға еңбек ақы есептеудің өзіндік ерекшелігі бар.
Белгілі бір есептік кезең, мысалы: бір ай үшіи жұмыс уақытын жиынтық түрде
есепке алу кезінде еңбек ақы төлеу. Бір айда 24 жұмыс күні болған кезде
(тиісінше, 25 жұмыс күні кезінде - 50 сағат, 26 жұмыс күні кезінде 52
сағат) және уақытпен жұмыс істейтін жұмыскердің атқарған жұмыс уақыты 48
сағаттан артып кетпейтін жұмыс уақытының айлық есебі жағдайында оның
сағаттық тарифтік ставкасы бір жарым мөлшерде төленеді. Мұндай ақы төлеу
бір айдағы жекелеген күндер бойынша мерзімнен тыс жұмыстардың нақты
бөлінуіне қатыссыз түрде жүргізіледі. Жұмыскер келісімді еңбек ақы төлеу
кезінде, өзінің келісімді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.