Электр энергетикасы саласын дамыту
Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2007-2009
жылдарға арналған орта
мерзiмдi жоспары (бiрiншi кезең)
1-бөлiм. Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық
дамуының 2007-2009 жылдарға арналған негiзгi бағыттары
Мазмұны
Кiрiспе
1. 2005-2006 жылдары әлемдiк экономиканың дамуы және 2007-2009 жылдары ел
экономикасының дамуына сыртқы факторлардың әсерi
2. 2003-2005 жылдары Қазақстан экономикасының дамуын талдау және 2007-2009
жылдары ел экономикасының дамуына iшкi факторлардың әсерi
3. Елдi дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған мақсаттары, мiндеттерi және
басымдықтары
4. Қазақстанның 2007-2009 жылдардағы жедел экономикалық өсуiн қамтамасыз
ету үшiн экономика салаларындағы серпiлiстi бағыттарды жаңғырту және
қамтамасыз ету
& 1. 2007-2009 жылдары өнеркәсiптiң дамуы
Тау-кен өндiру өнеркәсiбi
Өңдеушi өнеркәсiп
Электр энергетикасы саласын дамыту
& 2. Көлiк-коммуникациялық кешен
& 3. 2007-2009 жылдары агроөнеркәсiптiк кешендi дамыту
& 4. 2007-2009 жылдардағы сауда саясаты
5. 2007-2009 жылдары Қазақстан экономикасының жедел өсуiн қамтамасыз ету
үшiн экономиканы мемлекеттiк басқаруды жетiлдiру
& 1. 2007-2009 жылдары макроэкономикалық орнықтылықты қамтамасыз ету
Орнықты экономикалық өсу
Ақша-кредит саясаты
Қаржы секторын дамыту
& 2. Экономиканы мемлекеттiк басқару
Фискалдық саясат
& 3. Инвестициялық саясат
& 4. Мемлекеттiк және мемлекет кепiлдiк берген қарыз алу мен борышты
басқару саласындағы саясат
Мемлекеттiк активтердi басқару және жекешелендiру
& 5. Кәсiпкерлiктi дамытуға бағытталған мемлекеттiк саясатты жетiлдiру
Бәсекелестiктi дамыту және монополияға қарсы саясат
Тариф саясаты
Техникалық реттеу және патенттер жүйесiн дамыту
Сыртқы экономикалық қызмет және ДСҰ-ға кiру
Шағын және орта бизнестi дамыту
Кәсiби Үкiмет
6. Аумақтық даму
7. 2007-2009 жылдардағы әлеуметтiк саясат және адами капиталды дамыту
& 1. Демография және 2007-2009 жылдарға арналған әлеуметтiк даму
Демографиялық және көшi-қон саясаты
Кедейлiк пен жұмыссыздықты азайту
Халықты әлеуметтiк қамсыздандыру
& 2. Бiлiм беру және 2007-2009 жылдарға кадрлар даярлау
& 3. Денсаулық сақтау
& 4. 2007-2009 жылдары мәдениеттi, ақпарат пен спортты дамыту
& 5. 2007-2009 жылдарға арналған гендерлiк даму
& 6. 2007-2009 жылдарға арналған тұрғын үй саясаты
& 7. Табыс саясаты
& 8. 2007-2009 жылдары қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану
Кiрiспе
Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2007 -
2009 жылдарға арналған орта мерзiмдi жоспары (бұдан әрi - Жоспар) Қазақстан
Республикасының Бюджет кодексiне және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2002 жылғы 14 маусымдағы N 647 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан
Республикасының экономикалық-әлеуметтiк дамуының орта мерзiмдi жоспарларын
әзiрлеудiң ережесiне сәйкес әзiрлендi.
Жоспарда сыртқы және iшкi факторларға қарай 2007-2009 жылдарға
арналған экономиканы дамытудың қарқындары негiзделедi және орталық және
жергiлiктi мемлекеттiк басқару органдарының экономиканың жеке және
мемлекеттiк секторларын дамыту үшiн қолайлы жағдайлар жасау саласындағы iс-
қимылы айқындалады.
Стратегиялық жоспарларда, Қазақстан Республикасы Президентiнiң
Қазақстан халқына жолдауларында және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006
- 2008 жылдарға арналған бағдарламасында айқындалға н мақсаттарға қол
жеткiзу және басымдықтарды iске асыру үшiн экономика салаларын дамыту
саласындағы 2007 - 2009 жылдарға арналған мiндеттер және оларды шешу
жолдары Жоспарда айқындалады.
1. 2005-2006 жылдары әлемдiк экономиканың дамуы және
2007 - 2009 жылдары ел экономикасының дамуына сыртқы
факторлардың әсерi
2005 жылы әлемдiк экономикада мұнайға бағаның жоғары қарқынмен
өсуiмен және нәтижесiнде дамыған елдердегi инфляциялық күтiлiмдердiң
өсуiмен қатар жүретiн тұтастай экономикалық өрлеу жағдайы қалыптасты.
Әлемдiк экономиканың өсу қарқыны 2005 жылдың қорытындылары бойынша
тұтастай алғанда жеткiлiктi жоғары деңгейде сақталды, дегенмен, 2004 жылғы
рекордтық қарқыннан төмен болды және ХВҚ-ның бағалауы бойынша 4,8 %-ды
құрады. ХВҚ-ның бағалауы бойынша 2005 жылы Қытайдың ЖIӨ-нiң өсуi 9 %-ды,
АҚШ-тiкi - 3,5 %-ды, Жапонияныкi - 2 %-ды, Еуроаймақтiкi - 1,2 %-ды құрады.
Халықаралық валюта қорының бағалауы бойынша әлемдiк сауданың көлемi
2005 жылы 7 %-ға өстi.
2005 жылы мұнай және металдар нарығы сенiмдi жоғары қарқынды
көрсеттi. Геосаяси тартыс және Қытай мен АҚШ тарапынан сұраныстың жедел
өсуi мұнай бағасы артуының алғышарты болып табылды.
Дүниежүзiлiк Банктiң деректерi бойынша 2005 жылы "Brent" маркалы
мұнайдың әлемдiк орташа бағасы бiр баррель үшiн 54,43 АҚШ долларын құрады,
бұл 2004 жылмен салыстырғанда 42,1 %-ға жоғары, ал мыс 28,4 %-ға ұлғайды
және бiр тоннасы 3679 долларды құрады, қорғасынның орташа жылдық құны бiр
тоннасы үшiн 975,3 доллар деңгейiнде қалыптасты, бұл ретте, кезеңнiң
соңында баға жылдың басына қатысты 16,5 %-ға ұлғайды. Мырыштың орташа
бағасы бiр тоннасы 1380 долларды құрады және жылдың iшiнде 45,2 %-ға
ұлғайды. 2004 жылмен салыстырғанда алюминийдiң орташа жылдық бағасы 10 %-ға
төмендедi және бiр тоннасы үшiн 1897,4 долларды құрады. JP Morgan
деректерiне сәйкес глиноземнiң бағасы оны өндiрудiң төмен қарқынына және
жоғары сұранысқа байланысты рекордқа жеттi.
2006 жылы 2005 жылдың позитивтiк үрдiстерiнiң болуына қарамастан
әлемдiк экономиканың өсу қарқынына терiс әсер ететiн екi фактордың әрекетi
жалғасуда. Оларға мұнайға бағалардың өсуi және 2005 жылдың соңында жаңарған
әлемдiк басқа валюталарға қатысы бойынша, алдымен евроға қатысы бойынша АҚШ
долларының әлсiреуi жатады. Жоғарыда келтiрiлген факторларға қоса, бiрқатар
елдердiң, бiрiншi кезекте АҚШ пен Еуропаның орталық банктерiнiң ақша-кредит
саясатын қатаңдату жалғасуы мүмкiн. ХВҚ 2006 және 2007 жылдары әлемдiк
экономиканың өсу қарқынын 2005 жылғы деңгейде (тиiсiнше 4,9 және 4,7 %)
бағалап отыр.
Әлемдiк экономиканың дамуы, оның iшiнде Қытайда, АҚШ пен ЕО-да,
сондай-ақ негiзгi тауар нарығында қалыптасып отырған экономикалық жағдай
әртүрлi халықаралық қаржы ұйымдарының болжамдық бағалауы тұтастай алғанда
сұраныс пен әлемдiк бағалардың деңгейi қазақстандық экспорттың негiзгi
тауар ұстанымдарына сақталып отырғанын көрсеттi.
Мұнай. Егер бұрын мұнай нарығындағы жағдай негiзiнен мұнайдың
ұсынысына тәуелдi болса, таяу уақытта керiсiнше мұнай бағасы осы шикiзатқа
сұраныстан айқындалады.
ОПЕК-тiң пiкiрi бойынша шикiзатқа рекордтық жоғары бағаларға
қарамастан, мұнайға әлемдiк сұраныс 2005 жылмен салыстырғанда 2006 жылы 1,9
%-ға өседi және күнiне орташа 84,9 млн. баррельдi құрайды. ОПЕК-тiң
бағалауы Халықаралық энергетика агенттiгiнiң (ХЭА) болжамдарымен сәйкес
келедi. ХЭА деректерiне сәйкес әлемдегi шикi мұнайды тұтыну 2006 жылы 2,2 %-
ға немесе күнiне 1,79 млн. баррельге өседi және күнiне орташа 85,18 млн.
баррельдi құрайды.
2006 жылы барынша жоғары сұраныс АҚШ, Қытай және Үндiстан тарапынан
байқалуда. 2006 жылы Қытайдың сұранысы белсендi экономикалық өсуге
байланысты 6,1 %-ға өседi.
ОПЕК болжамы бойынша 2006 жылы ОПЕК "себетiнiң" мұнайға бағасы бiр
баррелi үшiн 45-55 доллар деңгейiнде сақталады.
ХЭА сарапшылары орта мерзiмдi перспективада мұнайға баға бiр баррель
үшiн 60 доллар деңгейiнде қалады деп жоспарлап отыр.
Fitch WTI маркалы мұнайға орташа бағаны 2006 жылы бiр баррель үшiн 67
доллар деңгейiнде болжап отыр. 2007 жылдан бастап, егер Азиядағы
тұтынушылар тарапынан сұраныс азаятын жағдайда мұнайға бағаның бiрқатар
төмендеуi, сондай-ақ бүкiл дүние жүзi бойынша жаңа қуаттар енгiзiлуi
мүмкiн.
Мыс. Қалыптасқан және әлеуеттi жағдайды есепке ала отырып жасалған JP
Morgan рейтингiлiк агенттiгiнiң болжамы бойынша, 2007 - 2008 жылдары мыстың
құны бiр тоннасы үшiн 2400 доллардан төмен түспейдi.
Әлемдегi iрi мыс өндiрушi Codelco компаниясының талдаушылары осы
металға бағаның дүние жүзiне шығару көлемiнiң өсуiне байланысты алдағы үш
жыл iшiнде үштен бiрге төмендеуiн болжап отыр. Осылайша, 2006 жылы мыс
запастарының айтарлықтай көп емес артуы байқалып отыр. Мыстың құны 2008
жылға қарай ең төменгi шегi бiр тоннасы үшiн 2500 долларға жетедi.
Қорғасын. ILZSG қорғасын мен мырышты зерттеу жөнiндегi халықаралық
топтың деректерi бойынша, әлемдегi мырышты тұтыну 6,9 млн. тоннаға
бағалануда.
Societe Generale талдаушыларының болжамы бойынша қорғасын бағасы осы
металға Қытай тарапынан тұрақты сұраныстың нәтижесiнде 2006 жылы тарихи ең
жоғары шегiне жетедi. 2010 жылға қарай қорғасынды бүкiл дүние жүзiлiк
тұтынудағы Қытайдың үлесi 21 %-ды құрайды. Сонымен бiрге, қорғасынды жалпы
әлемдiк тұтынудағы Батыс Еуропа елдерi мен АҚШ-тың үлесi 1996 жылғы 56%-дан
2010 жылғы 42%-ға дейiн қысқарады.
Мырыш. ILZSG қорғасын мен мырышты зерттеу жөнiндегi халықаралық
топтың ақпараты бойынша мырыштың тапшылығы 2006 жылы 430 мың тоннаны
құрайды, 2007 жылы 300 мың тоннаға дейiн азаяды және 2008 жылы ғана
концентратты жеткiзу мен тұтыну теңеседi.
Австралиядағы ең iрi Macguarie Bank Ltd банкiсiнiң талдаушылары мырыш
жалатылған болат табаққа тұтыну сұранысының өсуi нәтижесiнде мырыштың құны
2006 жылы ұлғаюы мүмкiн. Тау-кен өндiру қызмет саласындағы жаңа жобалардың
жетiспеуi металға әлемдiк сұраныстың өсуiмен бетпе-бет келедi.
Алайда, ABN Amro талдаушылары мырыш құнының төмендеуiн болжап отыр,
өйткенi Mittal Steel Co. және Arcelor SA сияқты болат құю компаниялар
өндiрiс көлемiн қысқартып отыр.
Алюминий. 2006 жылы алюминийдi әлемдi тұтыну 8,3 млн. тоннаға жетедi.
Әлемдегi iрi тау-кен өндiрушi ВНB Billiton компаниясы 2005 - 2010
жылдар арасында бастапқы алюминийге әлемдiк сұраныс жыл сайын 5 %-ға өседi
деп болжап отыр.
China Non-ferrous Mettals Association (СNNA) ақпараты бойынша Қытайда
бастапқы алюминийдi тұтыну 2005 жылы 17,3 %-ға 7 млн. тоннаға дейiн
ұлғайды.
JP Morgan сарапшылары 2006 жылы алюминийге баға белгiлеу оған
сұраныстың құлдырауына байланысты төмендейдi, бiрақ 2007 жылы электр
энергиясына шығындардың өсуiне байланысты баға тұрақты болады.
Standard Bank сарапшылары 2006 жылы орташа бағалардың өсуiн 190 мың
тонна металл тапшылығы аясында бiр тоннасы үшiн 1975 долларға дейiн болжап
отыр.
Маtехis Соmmodity талдаушылары 250 мың тонна деңгейiнде тапшылық
күтiп отыр. Орнықты және өсiп отырған сұраныс Қытайдағы құрылыс, көлiк және
өндiрiс салаларының қауырт өсуiмен және Үндiстанның тұтыну нарығының
дамуымен айқындалады. Бұл факторлар Еуропа мен Солтүстiк Америкадағы
сұраныстың барынша баяу өсуiне тең болып отыр. Осы сұранысты қанағаттандыру
үшiн өндiрiстiң айтарлықтай өсуi Қытайда, Ресейде және Таяу Шығыста
байқалады.
Халықаралық қаржы корпорациясының болжамы бойынша Қытай алюминий
экспортын 2006 жылы 300 мың тоннаға дейiн қысқартады, ал импорт 500 мың
тонна алюминийдi және 6,85 мың тонна глиноземдi құрайды.
Болат. Болат табағы нарығы айтарлықтай санда экспортталған арзан
Қытай өнiмi тарапынан өсiп отырған қысымда болды.
Еуропалық өндiрушiлер 2006 жылы тегiс илекке бағаның бiр тоннасы үшiн
20-30 артқанын жариялады. Импорттағы қатаң бәсекелестiк ең алдымен жақын
уақытта бағалардың төмендеуiне ықпал ететiн болады.
Астық. 2004 жылғы егiннiң өте көп өтпелi запастары және 2005 жылғы
егiнге жақсы болжамдары бар Еуропа нарықтарындағы азық-түлiк бидай бағалары
тұрақты болды.
Егiстiктер ахуалының нашарлауы аясында Оңтүстiк Азия елдерi тарапынан
американдық бидайға жоғары ұсыныс бидайдың жұмсақ және қатты сорттарына
бағаны нығайтты.
Американдық бидай бағасы барынша тұрақсыз болды. Оған себеп болған
табиғи фактор, атап айтқанда егiнге үлкен шығын келтiрген "Катрина" дауылы.
2005 жылы американдық бидайдың бағасы бiр тоннасы үшiн 152,4 долларды
құрады және 2004 жылдың деңгейiнен 3 %-ға асты.
Мұнай мен металдарға сұраныстың және тұтынудың күтiлiп отырған артуы,
сондай-ақ әлемдiк бағалардың өсуi жағдайында Қазақстанның 2007 - 2009
жылдары экспорттық ұстанымын сақтауға және сыртқы сауданың көлемiн
ұлғайтуға барлық мүмкiндiктерi бар.
Бұл факторлар алдағы жылдары Қазақстанның тау-кен өндiру және
металлургия кешендерiнiң дамуына оң әсер етедi.
2. 2003 - 2005 жылдары Қазақстан экономикасының дамуын
талдау және 2007-2009 жылдары ел экономикасының дамуына iшкi
факторлардың әсерi
2003 - 2005 жылдары Қазақстанның экономикалық өсуiнiң жоғары қарқыны
әлемдiк тауар нарықтарындағы шикiзатқа қолайлы конъюнктура және сұраныс пен
ұсыныс жиынтығының кеңеюi жағдайында қалыптасты.
2003 - 2005 жылдары жалпы iшкi өнiмнiң (ЖIӨ) орташа жылдық өсiмiн 7-
7,5 %-ға қамтамасыз ету жоспарланды. Iс жүзiндегi өсiм қарқыны осы жылдары
9,5 % мөлшерiнде қалыптасты.
ЖIӨ құрылымында тауар өндiру үлесi артты. 2005 жылы 2003 жылмен
салыстырғанда өндiрiстiк сектордың үлесi 42,9 %-дан 44,1 %-ға дейiн өстi.
Қызмет көрсетулер өндiрiсiнiң жалпы үлесi 2003 жылы 51,8 % болса, 2005 жылы
52,2 % жеттi.
Тауар өндiрiсiнiң өсуi өнеркәсiп, ауыл шаруашылығы және құрылыс
өндiрiсi көлемiнiң өсуi есебiнен болды.
2003-2005 жылдары өнеркәсiп өндiрiсiнiң жыл сайынғы өсiмi орташа
алғанда 8,0 %, оның iшiнде тау кен өндiрiсi өнеркәсiбiнде - 8,8 %, өңдеу
өнеркәсiбiнде - 7,7 %, электрэнергиясын, газ және суды өндiру мен таратуда
- 4,8 %-ды құрады.
Ауыл шаруашылығының өнiмiн өндiру көлемi 6,7 %-ға, оның iшiнде
өсiмдiк шаруашылығы - 3,1 %-ға, мал шаруашылығы - 10,4 %-ға ұлғайды.
Құрылыста жылдық орташа өсiм 15,3 %-ды құрады.
Қызмет көрсетудiң өсуi, жыл сайын қызмет көрсету қарқыны тиiсiнше
орташа 8 % және 11 %-ға өскен, көлiк және сауда кәсiпорындары мен
ұйымдарының есебiнен қамтамасыз етiлдi. Байланыс саласы жоғары қарқынмен
дамыды, мұнда жылдық өсiм 28,5 %-ды құрады.
2003 - 2005 жылдары iшкi сұраныстың кеңеюi тұтынуға жұмсалған
шығыстар мен жалпы жинақталымның артуы есебiнен қамтамасыз етiлдi.
Тұтынудың өсуi үй шаруашылықтары мен мемлекеттiк органдардың
шығыстарының артуы есебiнен қамтамасыз етiлдi. 2003-2005 жылдары тұтыну жыл
сайын 10,6 %-ға, үй шаруашылықтары мен мемлекеттiк сектордың шығыстары
тиiсiнше 10,2 % және 11,6 %-ға артты.
Халықтың нақты ақшалай табысының өсуi, 2003 - 2005 жылдары жыл сайын
12,1 %-ға артқан, жиынтық сұраныстың өсуiн қамтамасыз ететiн факторлардың
бiрi болып табылады.
Жалпы жинақталымның жыл сайынғы өсiмi - 13 %, оның iшiнде күрделi
капиталдың жинақталуы - 11,2 %.
2003 - 2004 жылдары елiмiздiң төлем теңгерiмiнiң нығаюы жүзеге асты.
Егер 2003 жылы ағымдағы шот 273 млн. АҚШ доллары тапшылығымен қалыптасса,
ал 2004 жылы ағымдағы операцияның профицит шоты 455 млн. АҚШ долларын
құрады.
2005 жылы ағымдағы операция шотының 486 млн. доллар тапшылығы
халықаралық қызмет көрсетулерге шығыстардың және инвестициялық табыстың
резидент еместерiне төлемдердiң күрт өсуi нәтижесiнде қалыптасты.
Халықаралық қызметтер импортының құны 2004 жылдың деңгейiнен 1,5 есе өсiп,
7,5 миллион АҚШ долларын құрады. Шетелдiк тiкелей инвесторларға төленетiн
дивидендтердiң көлемi 3,8 млрд. АҚШ долларын құрап, 2004 жылмен
салыстырғанда 2 есе өстi.
2003 - 2005 жылдары тауарлар мен қызмет көрсетулер экспорты артты.
2005 жылы ЖIӨ құрылымындағы тауарлар және қызмет көрсетулер экспортының
үлесi 54,5 %-ды құрады, 2003 жылы 48,4 % болды. Осы жылдарда тауарлар мен
қызмет көрсетулер экспортының өсiм қарқыны орташа 42,3 %-ды құрады.
2005 жылы ЖIӨ құрылымындағы тауарлар және қызмет көрсетулер
импортының үлесi 45,4 %-ды құрады, 2003 жылы 43,1 % болды. 2003 - 2005
жылдары тауарлар мен қызмет көрсетулер импортының жыл сайынғы өсiм қарқыны
орташа 38,1 % болды.
2003 - 2005 жылдары негiзгi капиталға инвестициялар 1,6 есеге өстi.
2005 жылы негiзгi капиталға инвестициялар көлемi 2205,2 млрд. теңгенi
құрады.
2003 - 2005 жылдары тiкелей шет елдiк инвестициялардың нетто-ағыны оң
қалпында сақталды, алайда 2005 жылы оның номиналдық көлемiнiң кемуi
байқалды. 2005 жылы Қазақстанға 1,7 млрд. АҚШ долл. тiкелей шетелдiк
инвестиция тартылды, бұл таза ағыны 5,4 млрд. долл. жеткен 2004 жылғы
деңгейден едәуiр артта.
Елдiң халықаралық резервтерi 2005 жылдың соңында тұтастай алғанда
15143 млн. АҚШ долларын, оның iшiнде Ұлттық қордың активтерi 8074 млн. АҚШ
долл. құрады.
Тауарлар мен қызметтердiң ұлғаюы 2003-2005 жылдары орташа 6,7 %-ға
өскен еңбек өнiмдiлiгiнiң өсуiн қамтамасыз еттi.
2003 - 2005 жылдары өз кезегiнде жұмыссыздық деңгейiнiң азаюына әкеп
соққан халықтың жұмыспен қамтылу саны ұлғайды. 2005 жылы ол 2003 жылғы 8,8
%-ға керiсiнше 8,1 %-ды құрады.
2003 - 2005 жылдары орташа жылдық есептеулерде инфляция 6,4-7,6 %
аралығында болды.
2006 жылғы бiрiншi тоқсанында экономикалық өсудiң оң үрдiсi жалғасты:
тауарлар мен қызметтерге сұраныс кеңейдi, негiзгi капиталға
инвестициялардың көлемi ұлғайды, сауда теңгерiмi нығайды. Қазақстан
Республикасы Статистика агенттiгiнiң бағалауы бойынша ЖIӨ-нiң өсуi 7,7 %-ды
құрады.
Бағалау бойынша ЖIӨ-нiң өсуi қызметтер саласының есебiнен шамамен
68,2 % қамтамасыз етiлдi, бұл ретте, ЖIӨ-нiң өсуiн сауда шамамен 14,9 %,
байланыс қызметтерi 7 %, көлiк қызметтерi 7,3 %, жылжымайтын мүлiктермен
жасалатын операциялар және жалға беру жөнiндегi қызметтер 22,5 % қамтамасыз
еттi.
Тауарлар өндiрiсi ЖIӨ-нiң өсуiн шамамен 27,6 % қамтамасыз еттi. ЖIӨ-
нiң өсуiне өнеркәсiптiң қосқан үлесi 7,2 %-ды, ауыл шаруашылығыныкi - 1 %-
ды және құрылыстiкi 19,4%-ды құрады.
2006 жылғы бiрiншi тоқсанда инфляция орташа жылдық мәнде 8,4 %-ды
құрады және 2005 жылдың осы кезеңiнiң инфляция көрсеткiшiнен 1,5 пайыздық
тармақта асты. Тұтыну тауарларының бағасы өткен жылдың осы кезеңiмен
салыстырғанда 4,6 %-ға, азық-түлiк емес тауарлардың бағалары 1,2 %-ға
ұлғайды, халыққа көрсетiлетiн ақылы қызметтер 2,7 %-ға қымбаттады.
2006 жылғы қаңтар-наурызда негiзгi капиталға инвестициялар 2005 жылғы
ұқсас деңгейден 1,3 есеге артты және 447,3 млрд. АҚШ долл. құрады.
2006 жылғы бiрiншi тоқсанда әлемдiк нарықтардағы негiзгi қазақстандық
тауарларға конъюнктура жақсарды. Мәселен, Қазақстанның негiзгi экспорттық
тауарларына әлемдiк бағалардың орташа индексi өткен жылдың бiрiншi
тоқсанымен салыстырғанда 27,6%-ға өстi.
"Брент" сортты мұнайдың әлемдiк бағасы 2005 жылдың ұқсас кезеңiмен
салыстырғанда 30%-ға өстi және орташа алғанда шамамен бiр баррель үшiн 61,9
АҚШ долларын құрады. Мыстың бағасы өткен жылдың осы кезеңiмен салыстырғанда
51,2%-ға, мырыш 70,5 %-ға, күмiс 38,5%-ға, алтын 29,7%-ға, қорғасын 27%-ға
ұлғайды.
Ағымдағы жылғы қаңтар-ақпанда сауда теңгерiмiнiң оң сальдосы 2 млрд.
АҚШ долл. құрады. Тауарлар экспорты 4,5 млрд. АҚШ долл. құрады және 22,8%-
ға ұлғайды, ал импорт тиiсiнше 2,5 млрд. АҚШ долл. және 17,5%.
Елдiң халықаралық резервтерi 2005 жылғы 1 мамырда тұтастай алғанда
20947 млн. АҚШ долларын, оның iшiнде Ұлттық Қордың активтерi 8547 млн. АҚШ
долл. құрады.
Алдын ала деректер бойынша 2006 жылдың қаңтар-ақпанында нақты жалақы
16,3%-ға ұлғайды және 36238 теңгеге жеттi. Халықтық нақты ақшалай табысы
осы кезеңде 16,5%-ға ұлғайды.
2007-2009 жылдары экономика дамуының жоғары қарқынын қамтамасыз ету
үшiн экономика өсуiнiң барлық негiзгi факторларын жедел дамыту үшiн қолайлы
макроэкономикалық жағдай жасалатын болады.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi инфляцияны берiлген аралықта
ұстау мақсатында ақша-кредит саясатын қатаңдату жөнiндегi шаралар
қабылдайтын болады, оның iшiнде:
резервтiк талаптарды қатаңдату жолымен банк секторының сыртқы қарыз
алуын шектеу;
ақша агрегаттарын бақылауды күшейту;
ақша эмиссиясын стерилизациялау көлемiн ұлғайту.
Бұдан басқа, қор нарығының жаңа құралдарын дамыту уақытша бос ақша
қаражатын байланыстыруды қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
2007 - 2009 жылдары салмақты мемлекеттiк саясат жүргiзу мынадай
негiзгi мiндеттердi шешудi көздейдi:
ЖIӨ-нiң өсу қарқынынан аспайтын мемлекеттiк бюджет шығыстарының өсу
қарқынын қамтамасыз ету;
бюджеттiң мұнай емес тапшылығын бiртiндеп азайтуға бағытталған
фискалдық саясатты қалыптастыру және одан әрi жүргiзу;
Ұлттық Қордан қордың инвестициялық кiрiсiне тең бюджетке кепiлдiк
берiлген трансферт мөлшерiне кезең-кезеңiмен қол жеткiзу.
2006 жылғы 1 шiлдеден бастап Ұлттық Қордың жұмыс iстеуiнiң жаңа
схемасына көшу елдiң макроэкономикалық дамуының теңгерiмдiлiгiн арттыруға
ықпал ететiн болады.
Тариф саясаты саласында табиғи монополиялар субъектiлерiнiң
көрсетiлетiн қызметтерiне тарифтердiң көтерiлуiне бақылау күшейтiлетiн
болады.
2007 - 2009 жылдары өнеркәсiптiң дамуы Қазақстан Республикасының 2003-
2015 жылдарға арналған индустриялық-инновациялық даму стратегиясында және
Каспий теңiзiнiң Қазақстан секторын игерудiң
мемлекеттiк бағдарламасында айқында лады.
Мұнай-газ секторының тұрақты дамуы Қазақстанның экономикалық өсуiн
қамтамасыз етудiң негiзгi шарттарының бiрi болады. 2007 - 2009 жылдары
мұнай және газ конденсатын өндiру көлемiнiң қарқыны орташа есеппен 108 %
құрайды.
Халықтың табысын арттыруға, оның iшiнде бюджет саласы
қызметкерлерiнiң жалақысын арттыруға бағытталған саясат халықтың ақшалай
табысының артуын қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi, бұл өз кезегiнде елде
iшкi сұраныстың артуына ықпал етедi.
Тауарлар мен инвестициялық ресурстарға iшкi сұранымның кеңеюi
инвестициялық тауарлар импортын айтарлықтай арттыруға мүмкiндiк бередi.
Халықтың нақты табыстарының кәсiпорындардың қаржы жағдайының
жақсаруымен астасып, экономиканың нақты секторы инвестициясының өсуi үшiн
қажеттi жағдайлар жасайды.
3. Елдi дамытудың 2007 - 2009 жылдарға арналған мақсаттары,
мiндеттерi және басымдықтары
2007 - 2009 жылдары әлеуметтiк-экономикалық саясаттың негiзгi
бағыттары Президенттiң "Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпiлiс жасау
қарсаңында" Қазақстан халқына Жолдауында, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасында, 2003 - 2015 жылдарға
арналған индустриалдық-инновациялық даму стратегиясында айқындалған
мақсаттар мен мiндеттерге сәйкес болады.
2007 - 2009 жылдардағы әлеуметтiк-экономикалық саясаттың басты
мақсаты жақын арадағы он жылда Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша
қабiлеттi 50 елдiң қатарына кiруi және Қазақстан азаматтарының тұрмыс
деңгейiн арттыру үшiн институционалдық және экономикалық қолайлы жағдай
жасау болады.
Алға қойылған мақсатқа қол жеткiзу үшiн мынадай мiндеттер шешiлетiн
болады:
түпкi өнiмдердi экспорттауға бағдарланған өндiрiстер, мұнай-газ,
көлiк және машина жасаудың басқа да кiшi салалары, металлургия, химия,
агроөнеркәсiптiк кешен саласында бiрлескен кәсiпорындар құру және дамыту;
нақты айырбас бағамының қажеттi икемдiлiгiн қолдау;
қаржы нарығының тұрақтылығын қамтамасыз ету;
экономиканы әртараптандыруды ынталандыратын икемдi салық және бюджет
саясатын жүргiзу, жаңа салаларды дамыту және оларға шетел капиталын және
ноу-хау тарту;
мемлекеттiң активтерiн басқарудың ашық және айқын жүйесiн құру;
Ұлттық Қордың қаражатын ашық және тиiмдi қалыптастыру мен пайдалануды
қамтамасыз ету;
металлургиядағы, банк саласындағы, сақтандырудағы, химия
өнеркәсiбiндегi бәсекелестiктi монополияға қарсы заңнаманы реформалап және
осы секторларға отандық және шетелдiк инвестициялардың кiруi үшiн тартымды
және ашық жағдай жасап арттыру;
мұнай, газ және өндiрушi өнеркәсiптiң басқа да салаларында терең
қайта өңдеудi дамыту;
қорғалған зияткерлiк меншiк құқықтары мен сауда маркасы бар тауарлар
өндiру үшiн қолайлы жағдай жасау;
әлеуметтiк саланы одан әрi жаңарту;
Қазақстанның әлемдiк экономикаға ықпалдасуына ықпал ететiн көп жақты
халықаралық экономикалық жобаларға қатысу;
ЕурАзЭҚ шеңберiнде өзара тиiмдi ынтымақтастықты кеңейтуге және
Бiртұтас экономикалық кеңiстiк қалыптастыруға одан әрi жәрдемдесу;
табиғи ресурстарды ашық пайдалану саясатын жүргiзу және энергетикалық
қауiпсiздiктi қамтамасыз ету;
экономиканы теңгерiмдi дамыту қажеттiлiктерiне жауап беретiн аумақтық
даму.
Әлеуметтiк-экономикалық дамудың 2007 - 2009 жылдарға арналған
басымдықтары болып мыналар айқындалды:
тұрақты экономикалық дамудың iргетасы ретiнде Қазақстан экономикасын
одан әрi жаңарту және әртараптандыру;
ұлттық тауарлар мен қызметтердiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн қолдау
бағдарламасын қабылдау;
елдiң экономикалық дамуындағы сапалы серпiлiс ретiнде әлемдiк
экономикаға тиiмдi ықпалдасу;
шикiзат емес тауарлар экспортына және жоғары технологиялы жабдықтар
импортына кредит берудi мемлекеттiк қолдау;
халықтың "осал" топтарын қорғауға бағытталған және экономиканың
өнiмдi дамуын ынталандыратын қазiргi заманғы әлеуметтiк саясат;
қазiргi заманғы бiлiм беру жүйесiн дамыту, мәдениеттiң өркендеуi және
халықтың рухани әлеуетiн дамыту;
ғылыми әлеуеттi дамыту және қолданбалы ғылымды өндiрiске, бизнеске
барынша жақындату;
Астананы осы заманғы әлемдiк стандарттар бойынша және Еуразиядағы
өзара халықаралық iс-қимылдың iрi орталықтарының бiрi ретiнде дамыту;
Алматы қаласын iрi өңiрлiк қаржы және iскерлiк белсендiлiк орталығы
ретiнде дамыту.
4. Қазақстанның 2007 - 2009 жылдардағы жедел экономикалық
өсуiн қамтамасыз ету үшiн экономика салаларындағы серпiлiстi
бағыттарды жаңғырту және қамтамасыз ету
& 1. 2007 - 2009 жылдары өнеркәсiптiң дамуы
Тау-кен өндiру өнеркәсiбi
Отын-энергетикалық кешен тиiмдiлiгiнiң деңгейiн арттыру
2007 - 2009 жылдары тау-кен өндiру өнеркәсiбiнiң негiзгi мақсаты
өндiрiске жаңарту жүргiзу озық технологиялар пайдалану және енгiзу есебiнен
саланы қарқынды дамыту болып табылады.
Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторының көмiрсутегi ресурстарын
тиiмдi игерудi қамтамасыз ету және iрi кен орындарында мұнай өндiрудi
көтеру үшiн мұнай өнеркәсiбiнде мынадай мiндеттер шешiлетiн болады:
Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторы
мемлекеттiк бағдарламасының екiншi кезеңiн (2006 - 2010 жылдар) iске асыру;
мұнай-газ кешенi үшiн бәсекеге қабiлеттi тауарлар мен қызметтер ұсыну
үшiн жоғары деңгейлi қосылған құны бар салаларды дамыту үшiн жағдай жасау;
мұнай мен газды терең қайта өңдеудi дамыту және мұнай өнiмдерi
өндiрiсiн ұлғайту.
Көрсетiлген мiндеттердi шешу жолдары:
көмiрсутектерiнiң барланған қорларының өсуiн қамтамасыз ету және
өндiрудi тұрақты жоғары деңгейге шығару;
көмiрсутектерiн тасымалдаудың мультимодальдық жүйесiн дамыту;
теңiз операцияларын жағалаулық қолдау үшiн инфрақұрылым құру, теңiз
мұнай операцияларын қамтамасыз ету жөнiндегi теңiз порттары мен жағалау
инфрақұрылымдар құрылыстарын дамыту;
екiншi буынды зауыттың құрылысының жобасын iске асыру және Теңiз кен
орнында шикi газды айдау;
Атырау мұнай өңдеу зауытын қайта жаңарту жобасын iске асыруды аяқтау;
Мұнай өнiмдерiнiң сапасын еуропалық стандарттарға (ЕВРО-3) дейiн
жеткiзу мақсатында Павлодар мұнай-химия зауытында сутегiн өндiру жөнiндегi
қондырғы салу.
Қазақстанда газ саласын дамытудың басты мақсаты газдың iшкi
ресурстарын өндiрудi ұлғайту және ұтымды пайдаланудан әлеуметтiк-
экономикалық тиiмдiлiктi, сондай-ақ, iшкi нарықтың сұраныстарын мейлiнше
толық қамтамасыз ету мүддесiнде газ-көлiктiк жүйесiнiң транзиттiк
мүмкiндiктерiн еселеп арттыру және елдiң экспорттық әлеуетiн одан әрi
ұлғайту болып табылады.
Жоғарыда көрсетiлген мақсаттарға қол жеткiзу үшiн мынадай мiндеттер
шешiлетiн болады:
газ қорлары бойынша ресурстық әлеуеттi өсiру мiндеттерi және iлеспе
газды кәдеге жарату жөнiндегi iс-шараларды енгiзе отырып, жаңа газ және
мұнай-газ кен орындарын өңдеумен оны өндiру бойынша қуаттарды дамыту;
сұйытылған газ шығару және мұнай-химия өнiмдерiнiң көлемiн арттырумен
өндiрiлетiн газды өңдеу және кәдеге жарату бойынша жұмыс iстеп тұрғандарын
қайта жаңарту және жаңа қуаттар жасау;
жаңа аумақтарды газдандырудың және коммуналдық шаруашылықта, электр
энергетикасында, автокөлiктерде және т.б. газды пайдалану аясын кеңейтудiң
өңiрлiк бағдарламасын әзiрлеу және iске асыру;
олардың пайдаланылуы кезiндегi техникалық және экологиялық
қауiпсiздiктi қамтамасыз ету үшiн газ-көлiк жүйесi объектiлерiн техникалық
қайта жаңарту жөнiндегi шараларды iске асыру, сондай-ақ жаңа газ құбырларын
салу және табиғи газды сыртқы нарықтарға тасымалдау жөнiндегi экспорттық
бағыттарды пысықтау;
газ саласының нормативтiк базасын қайта қарау, газ-көлiк жүйесi
субъектiлерiнiң ұйымдастыру құрылымын оңтайландыру және табиғи газды
тасымалдау кезiндегi тариф құрау жүйесiн жетiлдiру;
салаға мамандар тарту үшiн оқыту, қайта оқыту және жағдай жасау.
Көмiр өнеркәсiбiнде оны ИСО сериялы халықаралық стандарттарға көшудi
қамтамасыз ету қажет.
Геологиялық саланы дамыту үшiн:
геологиялық барлау ұйымдарын техникалық қайта жарақтандыру;
Қазақстанда геологиялық барлау техникасының жаңа үлгiлерiн өндiру;
геологиялық саладағы қолданбалы ғылыми-техникалық зерттеулердi
дамыту.
Энергия ресурстарын әлемдiк нарықтарға тасымалдау
Қазiргi уақытта нәтижелерi бойынша жобаны iске асыру туралы шешiм
қабылданатын Қазақстаннан Қытайға газ құбырын салу жобасының техникалық-
экономикалық негiздемесiн әзiрлеу жоспарланып отыр.
Жаңа кен орындарын өндiру және тауарлы газ өндiрiсi мен өнiм көлемi
арта түседi, бұл өз кезегiнде газдың экспорттық әлеуетiн арттыруға және
iшкi нарықтың қанығуына бастайды.
Шығыс және Солтүстiк-Батыс Еуропа, Жерорта теңiзiнiң аймағы, Қытай
Қазақстан үшiн көмiрсутегiлерiн шығарудың перспективалы нарықтары болып
табылады. Осы бағыттардың бәрiнде барынша толық көлемде iлгерiлеу дамыған
және серпiндi құбыр тасымалы саласынсыз мүлде мүмкiн емес.
Республиканың газ көлiгi саласы үшiн магистралды газ құбырлары
жүйесiн қайта жаңарту және жаңғырту, әсiресе, Қазақстан және Орта Азия
газын Ресейге, Украинаға, Кавказ мемлекеттерiне және Еуропаға экспорттық
қойылымына қызмет көрсететiн Орта Азия - Орталық (ОАО МГ) жобалары,
барынша өзектi болып табылады.
2008 жылға қарай табиғи газды магистралды газ көлiгi жүйелерi арқылы
тасымалдау көлемiн жыл сайын 130 млрд. текше метрге дейiн, газдың
халықаралық транзит көлемiн жылына - 116,6 млрд. текше метрге дейiн, оның
iшiнде ОАО МГ өткiзу қабiлетiн жылына - 60 млрд. текше метрге дейiн жеткiзу
жоспарланып отыр.
Осы мақсаттарға қол жеткiзу үшiн 2006 - 2008 жылдары магистралды газ
құбырларын салу мен күрделi жөндеудiң жалпы сомасы 804 млн. АҚШ доллары
сомасындағы үш iрi жобаны iске асыру белгiленiп отыр.
Магистралды газ тасымалдау жүйелерiн кеңейту қажеттiлiгi Ресей мен
Түркiменстан және "Газпром" ААҚ мен "Өзбекмұнайгаз" ҰХК арасында тиiсiнше
түркiмен және өзбек газын сатып алуға-сатуға, Қазақстан газын өндiрудi
елдiң батыс өңiрлерi мен Каспий теңiзiнiң шельфiнде болжамды арттыруға
бекiтiлген ұзақ мерзiмдi келiсiмдерге негiзделедi.
Жұмыс iстеп тұрған магистральды газ көлiгi жүйесiнiң өткiзу қуатын
арттыру жөнiндегi мiндеттен басқа, бiр ғана тұтынушыға тым тәуелдi болуға
жол бермеу үшiн оның бағыттарын әртараптандыру қажет. Осы тұрғыдан алғанда
Қазақстан көмiрсутегiн Қытайға беру жобасын сыйымдылығы аса iрi нарыққа
шығу деп қарастырған жөн.
Сондай-ақ республиканың iшкi газ нарығының дамуы басым мiндет болып
табылады.
Күтiлетiн өндiрiстiк нәтижелер
2007 жылы мұнай мен газ конденсатын өндiру көлемi 2005 жылмен
салыстырғанда 4,1 %-ға өседi және 64 млн. тоннаны құрайды. 2009 жылы оны
өндiру көлемi 78 млн. тоннаға дейiн жеткiзiлетiн болады.
2007 жылы газ өндiру де 33,3 млрд. текше метрге дейiн өседi, бұл 2005
жылдың көрсеткiшiнен 27,1 %-ға артық. 2009 жылы бұл көрсеткiш 39 млрд.
текше метрдi құрайды. Бұл, өз кезегiнде, 2005 жылғы 14,8 млрд. текше метр
тауар газын өндiрудi 2009 жылғы 24 млрд. текше метрге дейiн өсiруге
мүмкiндiк бередi.
2007 - 2009 жылдары мұнай мен газды өндiрудiң жоспарланып отырған
көлемiнiң өсуiне Каспий теңiзiнiң Қазақстан секторын игерудiң
мемлекеттiк бағдарламасын, Қазақстан Республикасының 2004 - 2010 жылдарға
арналған газ саласын дамыту бағдарламасын, Елiмiздiң минералды-шикiзат
кешенiнiң ресурстық базасын дамытудың 2003 - 2010 жылдарға
арналған бағдарламасын iске асыру есебiнен қол жеткiзiледi.
Мұнай, газ және газ конденсатты кен орындарын әзiрлеу қоршаған табиғи
орта мен жер қойнауына техногендiк әсер етумен iлесе жүредi. Кен орындарын
әзiрлегенде iлеспе газды алауларда жандырудан шығатын өнiмдер ластаудың
негiзгi көздерiнiң бiрi болып табылады. Осыған байланысты елiмiздiң
мұнайгаз кен орындарында iлеспе газдарды кәдеге жарату Қазақстанда жұмыс
iстейтiн жер қойнауын пайдаланушылардың басты мiндеттерiнiң бiрi болып
табылады.
Газды қайта өңдеудi және газды кәдеге жаратуды тереңдету мақсатында
озық технологияларды қолданудың шетелдiк тәжiрибесiн есепке ала отырып, осы
заманғы инновацияларды енгiзу қажет.
2007 жылы көмiр өндiрудi 87,3 млн. тоннаға дейiн жеткiзу жоспарланып
отыр, 2009 жылы көмiр өндiрудiң болжамдық көлемi 88 млн. тоннаны құрайды.
Көрсетiлген көлемге қол жеткiзу үшiн:
осы заманғы техникалық деңгейдiң көмiр өндiретiн техникасына көше
отырып, "Миттал Стил Темиртау" акционерлiк қоғамы көмiр департаментiнiң
қолданыстағы шахталарын техникалық қайта жарақтандыру;
Екiбастұз және Шұбаркөл көмiр кен орындарын тиiмдi өңдеудiң кешендi
жоспарларын iске асыру;
жылу электр станцияларының қажеттiлiктерiн толық қамтамасыз ету,
коммуналдық секторды және басқа да салаларды қатты отынмен жабдықтау үшiн
Майкөбе кен орындағы, "Қаражыра" разрезiндегi күлi аз көмiр өндiрудi
арттыру;
ИСО сериялы халықаралық стандарттарды енгiзу арқылы қазақстандық
көмiрдiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру есебiнен көмiр өндiрудiң өсуiн
қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар қабылданатын болады.
Қарағанды көмiр бассейнiндегi шахталарда (2007 жылы - 2 шахта, 2008
жылы - 2 шахта) жою жұмыстары жалғасатын болады.
Шұбаркөл көмiр кен орнындағы Еуразия өнеркәсiптiк қауымдастығы
пайдалануға енгiзген жылына қуаты 300 мың тонна арнаулы кокс өндiру
жөнiндегi тәжiрибелiк-өнеркәсiптiк қондырғының 2006 жылы толық қуатына
шығуымен республиканың ферроқорытпа зауыттарының Ресей мен Қытайдың арнаулы
кокс импортына тәуелдiлiгi толық жойылады.
Өңдеушi өнеркәсiп
Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын 2007-2009
жылдары iске асыру
Қазақстан Республикасының 2003 - 2015 жылдарға арналған Индустриялық-
инновациялық даму стратегиясының негiзгi мақсаты дамудың шикiзаттық
бағытталуынан ауытқу жолымен экономика салаларын әртараптандыру арқылы
елдің тұрақты дамуына қол жеткiзу, ұзақ мерзiмдi жоспарда сервистiк-
технологиялық экономикаға көшу үшiн жағдайлар дайындау болып табылады.
Өңдеушi өнеркәсiп пен қызметтер саласында бәсекеге қабiлеттi және
экспортқа бағдарланған тауарларды, жұмыстар мен қызметтердi өндiру
мемлекеттiк индустриялық-инновациялық саясаттың басты мәнi болып табылады.
Жедел экономикалық серпiлiстi қамтамасыз ету үшiн 2007 - 2009 жылдары
өнеркәсiптiк секторды және қызметтер саласын әртараптандыруға және
жаңартуға бағытталған шаралар қабылданатын болады.
Индустриялық-инновациялық саясатты ақпараттық-талдамалық қамтамасыз
ету ерекше маңызға ие болады. Сондықтан орта мерзiмдi перспективада
қазақстандық бизнес үшiн тауашаны айқындау мақсатында нарықтарды, салаларды
маркетингiлiк және технологиялық зерттеулер жүргiзуге байланысты жұмыс
жүргiзiлетiн болады.
Экономиканың 23 әлеуеттi бәсекеге қабiлеттi секторларына
маркетингiлiк, конъюнктуралық және технологиялық зерттеулер жүргiзу
жоспарланып отыр.
Барлық талдамалық зерттеулер жүргiзудiң мақсаты қазақстандық
кәсiпорындардың бәсекеге қабiлеттiлiгiн барынша арттыру тәсiлдерiн анықтау
болады.
"Өнiмнiң шығуы", "сату", "шығындар" сияқты көрсеткiштерге барынша
көңiл бөле отырып, "өндiрiлген шығындар - алынатын кiрiс" ең үздiк ара
қатынасы ерекшеленетiн қосылған құндардың тiзбегiн анықтау жалғасады. Бұл
ретте, ҚҚТ-ның дамуы екi бағыт бойынша жүредi - тiзбектегi "кемшiлiктердiң"
орнын толтыру және қажет кезiнде жаңа технологиялық құрылымдарды дамыту.
Алдағы кезеңнiң түйiндi бағыттары басымды салаларда бiрқатар жоғары
технологиялы өндiрiстер құру болуы тиiс.
Индустриялық-инновациялық дамуды басқару, даму институттарының,
мемлекеттiк-жеке меншiк әрiптестiгiнiң жұмыс iстеуi мемлекеттiк саясатын
жетiлдiру жөнiнде шаралар қабылданатын болады.
Сондай-ақ орта мерзiмдi перспективада мынадай мiндеттер шешiлетiн
болады:
өңдеушi өнеркәсiптiң негiзгi қорларының өнiмдiлiгiн арттыру;
жеке секторды бәсекелi артықшылықты жасауға және жетiлдiруге нақты
өндiрiстерде қосылған құн тiзбесiндегi элементтердi игеруге ынталандыратын
кәсiпкерлiк ахуалды, қоғамдық институттардың құрылымы мен мазмұнын жасау;
елдiң экспорт әлеуетiн қосылған құны жоғары тауарлар мен қызметтердiң
пайдасына әртараптандыру;
әлемдiк сапа стандарттарына көшу;
әлемдiк ғылыми-техникалық және инновациялық процестерге қоса отырып,
өңiрлiк экономикаға және әлемдiк шаруашылық жүйесiне бiрiгудi ұлғайту.
Шикiзат емес бағыттағы экономиканың салаларында iске асырылатын
барлық әлеуеттi бәсекеге қабiлеттi, оның iшiнде экспортқа бағдарланған
өндiрiстер индустриялық-инновациялық саясаттың басым бағыттары болып
табылады. Ұзақ мерзiмдi стратегиялық мiндеттердi шешу мақсатында ғылымды
қажетсiнетiн және жоғары технологиялы өндiрiстердi шешу үшiн жағдай жасауға
ерекше көңiл бөлiнедi.
Кластерлiк даму
2005 жылы тамақ өнiмдерi өнеркәсiбi кластерi, мұнай-газ машиналарын
жасау өнiмдерi кластерi, туристiк қызметтер кластерi, тоқыма өнiмдерi
өнеркәсiбi кластерi, металлургиялық өнiмдер өнеркәсiбi кластерi, көлiк-
логистикалық қызметтер кластерi, құрылыс материалдары өнеркәсiбi кластерi
сияқты 7 пилоттық кластерлер құру және дамыту жөнiндегi жоспарлар
бекiтiлдi.
Бұл жоспарлар көрсетiлген салалардың жүйелi проблемаларын (саланы
дамытуды ынталандыру үшiн заңнаманы жетiлдiру, кадрлар даярлау және қайта
даярлау, стандарттау мәселелерi, инфрақұрылымды дамыту және т.б.) шешу
жөнiндегi iс-шараларды және әрбiр жекелеген кластерлердiң мiндеттерiн
(бизнес стратегияларды тұжырымдау кластер шеңберiнде инвестициялық
жобаларды iске асыру, кластерiшiлiк кооперацияны күшейту) шешуге
бағытталған шараларды қамтиды.
Кластерлiк идеяларды дамытуда индустриялық аймақтар құру сияқты нақты
өндiрiстi мемлекеттiк ынталандыру құралын пайдалану барынша перспективалы
болып көрiнедi. Бұл тетiк қазiргi уақытта Астана қаласында (Құрылыс
материалды) және Қарағанды облысында (Металлургия-Металл өңдеу) пилоттық
кластерлердiң жобаларын iске асыру шеңберiнде байқаудан өтiп жатыр.
Оң нәтижелер алған жағдайда осы тәжiрибенi барлық өңiрлерге тарату
көзделiп отыр: Павлодар қаласы (өнеркәсiп), Өскемен қаласы (металлургия-
металл өңдеу), Алматы, Жамбыл, Қостанай облыстары (ауыл шаруашылығы
өнiмдерiн қайта өңдеу), Батыс Қазақстан облысы, Солтүстiк Қазақстан облысы,
Шығыс Қазақстан облысы, Алматы қаласы (машина жасау).
Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасындағы индустриялы аймақтарды
қалыптастыру мен дамытудың тұжырымдамасы әзiрленуде.
Жалпы алғанда, бұл құралдың жеке меншiк-мемлекеттiк әрiптестiктi
дамытуда табысты пайдаланудың барлық алғышарттары бар. Бұл ретте,
құрылымдық қаржыландыру құралын пайдаланғанда бұл ұстаным өнеркәсiп
салаларын дамыту үшiн айтарлықтай экономикалық әсерге ие болуы мүмкiн.
Мұнай-газ машинасын жасау
Қазiргi уақытта машина жасау кәсiпорындары 230 астам өнiм атауларын
шығаруды игердi, оның iшiнде 125 тонна жүк көтеруге қабiлеттi жедел
бұрғылау қондырғысы, ұңғымаларды жөндеуге арналған көтергiш агрегаттар,
арнаулы техника, резервуарлар, сыйымдылықтар, тұндырғыштар және
сепараторлар, 6 және 8 тонна жүк көтеруге қабiлеттi тербелме-станоктар,
ортадан тепкiш және поршеньдi сорғылар, фонтанды арматура, ысырмалар,
вентильдер, мұнай эмульсияларын қыздыратын пештер және басқа да жабдықтар.
2006 жылға отандық кәсiпорындар мұнай-газ саласы үшiн 50-ден астам
өнiмнiң жаңа түрлерiн игерудi жоспарлады.
НБ-125 бұрғылау сорғыларын шығару Алматы ауыр машина жасау зауытында
("ААМЗ-Ижнефтемаш") жолға қойылған, зауыт шығаратын барлық өнiм DIN EN ISO
9001:2000 халықаралық стандарттары бойынша сертификатталған.
"Қазмұнайгазмаш" акционерлiк қоғамының (Алматы қаласы) мұнай-газ
кешенi кәсiпорындарын арзан және сапалы жоғары қысымды бұрқақтық-сағалық
жабдығымен қамтамасыз ете алады, кәсiпорында ISO 9001 сапаны басқару жүйесi
қолданылады.
"Өскемен арматура зауыты" акционерлiк қоғамы ысырмалар мен
клапандарды ИСО халықаралық стандарттар бойынша шығарады.
Ақтөбе мұнай жабдығы зауытында әртүрлi диаметрдегi сорғы-сығымдаушы
құбырларын шығару игерiлген.
Жеткiзiлетiн жабдықтың үздiксiз жұмысын қамтамасыз ету және оған
жедел сервистiк қызмет көрсету үшiн отандық тауар өндiрушiлер өз
өндiрiстерiн, сондай-ақ қосалқы бөлшектер шығаруға қайта бағдарлауда және
"жеткiзушi-тұтынушы схемасын" өзара қарым қатынастың осы заманғы сатысына
шығаруда.
Мұнай-газ жабдығы өндiру саласына инвестициялар тартылуда: "Штангалы
сорғы өндiрiсiнiң, сондай-ақ сорғы-сығымдаушы құбырлар және штангалы
тереңдiк сорғылар өндiрiсiнiң толық тiзбегiн ұйымдастыру" жобасы 7039 млн.
АҚШ доллары инвестициялар көлемiмен "Ақтөбе мұнай жабдығы зауыты"
жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгiне.
Тұтастай алғанда 2007 - 2009 жылдары машина жасау саласын дамыту
Қазақстан Республикасының машина жасау саласын әртараптандыру мен дамытудың
2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру шеңберiнде жүзеге
асырылады.
Бағдарламаның басты мақсаты әртараптандыру негiзiнде машина жасау
саласын одан әрi дамыту және салаға машина жасау өнiмiнiң импортын қысқарту
және экспортын кеңейту үшiн осы заманғы технологиялар мен жабдықтарын тарту
үшiн жағдай жасау болып табылады.
Металлургия
Қазақстан қара және түстi металдардың, 84 өнеркәсiптiк минералдардың,
сондай-ақ энергия тасығыштардың коммерциялық запастарына ие.
"Металлургия" кластерi машина жасау және металлургия кәсiпорындары
кластерiнiң басқа да қатысушылары үшiн шикiзат өндiретiн кластер құрушы
компаниялар технологиялық дәйектi тiзбекте құрылған кәсiпорындар мен
өндiрiстердiң кешенiн бiлдiредi.
Қара металлургия саласында және тау-металлургия кешенiнiң түстi
саласында негiзгi шаруашылық субъектiлерi - "Миттал Стил Темiртау"
акционерлiк қоғамы және "Қазақмыс корпорациясы" жауапкершiлiгi шектеулi
серiктестiгiнiң iрi компаниялары болып табылады.
Қазiргi уақытта республика өнеркәсiбiнiң металлургия секторында
мынадай проблемалар бар:
руда құрамында пайдалы құрамдауыштар аздығы;
пайдалы қазбалы кен орындарының көп құрамдауыштығы;
жоспарлау, жобалау және басқару процестерiн автоматтандыру деңгейiнiң
төмендiгi;
негiзгi қорлардың тез тозуы;
тау-кен машина жасаудың өз кәсiпорындарының қуатының аздығы;
минералды шикiзатты кешендi, қауiпсiз және қалдықсыз өндiру және
қайта өңдеудің жаңа үнемдi технологияларын дамытудың төмен қарқындылығы;
тұтынушылардың алыс орналасуы;
жер қойнауын пайдалану, табиғат қорғау қызметi саласындағы
нормативтiк-заңнамалық және салық базасының нақты ахуалының барабар
болмауы;
мамандар даярлау мен қайта даярлаудың осы заманғы жүйесiнiң болмауы;
тау-кен саласының кәсiпорындары қызметiнiң шашыранды сипаты
(үйлесiмнiң болмауы).
Металлургия саласын табысты дамыту үшiн Қазақстан Азия нарығын ерекше
назарға ала отырып, қосылған құнымен металлургиялық өнiм өндiру үшiн
қуаттар құруға шоғырлануы қажет.
Құрылыс материалдары саласы
Құрылыс материалдары саласының 2007 - 2009 жылдарға арналған негiзгi
бағыттары:
қосылған құны жоғары бәсекеге қабiлеттi өнiм шығаруды қамтамасыз
ететiн тиiмдiлiгi жоғары технологиялық желiлерiн (өндiрiстерiн) әзiрлеу
және енгiзу;
өндiрiс қалдықтарын пайдалануды, энергия және ресурстарды үнемдеудi
және қоршаған ортаға техногендiк әсер етуiн төмендетудi қамтамасыз ететiн
технологиялар әзiрлеу және игеру.
Шыны, цемент, жылу оқшаулағыш және "қабын материалдарын, жақтау
кiрпiштерiн, линолеум, сырлар мен басқа да қажеттi құрылыс материалдарын
шығаруды ұйымдастыру таяу жылдардағы басым бағыттар.
Жоспарланған кезеңге ұйғарылып отырған мақсаттар мен мiндеттер:
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 13 желтоқсандағы N 1305
қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында құрылыс материалдары,
бұйымдары мен құрастырмалары өнеркәсiбiн дамытудың 2005-2014 жылдарға
арналған бағдарламасын iске асыру;
Бағдарламада көзделген мiндеттердi шешу үшiн отандық және шетелдiк
инвестициялар тарту жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыру;
жекелеген өңiрлердiң әлеуетiн, шикiзат көздерiнiң болуын,
қолданыстағы және тұрып қалған кәсiпорындарды, iшкi өңiрлiк және өңiраралық
нарықтарды ескере отырып, өңiрлiк кластерлердi iске асыру;
сала мен технологиялар трансфертiнiң ғылыми базасын дамыту;
жаңа стандарттар әзiрлеу арқылы стандарттау және қолданыстағыларын
халықаралықтарға бейiмдеу жүйесiн жетiлдiру;
шетелдiк өткiзу нарықтарына және шетелдiк фирмалар үстемдiк құрып
отырған iшкi нарықтарға шығу мақсатында өндiрiстi басқарудың халықаралық
нысанына, бiрiншi кезекте сапаны басқару жүйесiне көшу;
мамандарға жалпы қажеттiлiктi анықтай отырып, кадрлар даярлау жүйесiн
оңтайландыру.
Тоқыма өнеркәсiбi
Тоқыма өнеркәсiбi табиғи, жасанды және синтетикалық талшықтарды
тоқыма жiпке және матаны қайта өңдеумен айналысатын жеңiл өнеркәсiп
салаларының өндiрiстер тобын бiрiктiредi. Мемлекеттiк жiктеуiшiне сәйкес
Қазақстанның тоқыма өнеркәсiбi экономикалық қызметтiң 7 түрi мен 21 кiшi
түрiнен көрiнедi.
Қазақстанда қоза Оңтүстiк Қазақстан облысының Мақтаарал, Сарыағаш,
Шардара, Ордабасы аудандарында, Түркiстан қаласында және Шымкент, Арыс
қалаларының, Бәйдiбек, Отырар және Сайрам аудандарының аз ғана жерiнде
өсiрiледi.
Республиканың тоқыма өнеркәсiбiн дамыту мақсатында Оңтүстiк Қазақстан
облысында мақта-мата жiп пен матаны шығару жөнiндегi кластердi құру
жоспарланып отыр.
Шиттi мақта өндiру саласындағы ең өткiр мәселелер: мақта өндiрумен
айналысатын ауыл шаруашылығы құрылымдарының бөлшектенуi; өнеркәсiптiң өсiп
келе жатқан сұранымдарына жауап бере алатын бәсекеге қабiлеттi сорт
жиынтығының болмауы; бiлiктi мамандардың жеткiлiксiздiгi; бiрiншi-үшiншi
өндiруге дейiн тұқым көбейту бойынша тұқым шаруашылықтары желiсiнiң
жеткiлiксiз дамуы; сорттық агротехниканың сақталмауы; өнiм мен өндiрiстi,
стандарттарды, сапа менеджментi жүйесiн сертификаттау жөнiндегi тiркелген
құрылымдардың жоқтығы; отандық қайта өңдеу кәсiпорындарының жұмыспен аз
жүктелуi болып табылады.
Мақта шаруашылығындағы проблемалы мәселелердi шешу үшiн алдағы 2007 -
2009 жылдары:
"Мақта саласын дамыту туралы" Заңды қабылдау;
мақтаны қайта өңдеу ұйымдарында 9000 сериялы ИСО халықаралық
стандартына сай сапа менеджментi жүйесiн енгiзуге қолдау көрсету;
мақта шаруашылығы және тоқыма өнеркәсiбi жөнiндегi халықаралық
ұйымдар арқылы халықаралық ынтымақтастықты кеңейту;
бiр мақта қайта өңдейтiн кәсiпорындар салу;
Оңтүстiк Қазақстан облысында мақтаның егiстiк тұқымын дайындау
жөнiнде тұқым тазалау зауытын салу;
Оңтүстiк Қазақстан облысы аумағында көлiк-логистикалық терминалын
салу қажет.
Тоқыма саласының мақта-тоқыма сегментiнiң қосылған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
жылдарға арналған орта
мерзiмдi жоспары (бiрiншi кезең)
1-бөлiм. Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық
дамуының 2007-2009 жылдарға арналған негiзгi бағыттары
Мазмұны
Кiрiспе
1. 2005-2006 жылдары әлемдiк экономиканың дамуы және 2007-2009 жылдары ел
экономикасының дамуына сыртқы факторлардың әсерi
2. 2003-2005 жылдары Қазақстан экономикасының дамуын талдау және 2007-2009
жылдары ел экономикасының дамуына iшкi факторлардың әсерi
3. Елдi дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған мақсаттары, мiндеттерi және
басымдықтары
4. Қазақстанның 2007-2009 жылдардағы жедел экономикалық өсуiн қамтамасыз
ету үшiн экономика салаларындағы серпiлiстi бағыттарды жаңғырту және
қамтамасыз ету
& 1. 2007-2009 жылдары өнеркәсiптiң дамуы
Тау-кен өндiру өнеркәсiбi
Өңдеушi өнеркәсiп
Электр энергетикасы саласын дамыту
& 2. Көлiк-коммуникациялық кешен
& 3. 2007-2009 жылдары агроөнеркәсiптiк кешендi дамыту
& 4. 2007-2009 жылдардағы сауда саясаты
5. 2007-2009 жылдары Қазақстан экономикасының жедел өсуiн қамтамасыз ету
үшiн экономиканы мемлекеттiк басқаруды жетiлдiру
& 1. 2007-2009 жылдары макроэкономикалық орнықтылықты қамтамасыз ету
Орнықты экономикалық өсу
Ақша-кредит саясаты
Қаржы секторын дамыту
& 2. Экономиканы мемлекеттiк басқару
Фискалдық саясат
& 3. Инвестициялық саясат
& 4. Мемлекеттiк және мемлекет кепiлдiк берген қарыз алу мен борышты
басқару саласындағы саясат
Мемлекеттiк активтердi басқару және жекешелендiру
& 5. Кәсiпкерлiктi дамытуға бағытталған мемлекеттiк саясатты жетiлдiру
Бәсекелестiктi дамыту және монополияға қарсы саясат
Тариф саясаты
Техникалық реттеу және патенттер жүйесiн дамыту
Сыртқы экономикалық қызмет және ДСҰ-ға кiру
Шағын және орта бизнестi дамыту
Кәсiби Үкiмет
6. Аумақтық даму
7. 2007-2009 жылдардағы әлеуметтiк саясат және адами капиталды дамыту
& 1. Демография және 2007-2009 жылдарға арналған әлеуметтiк даму
Демографиялық және көшi-қон саясаты
Кедейлiк пен жұмыссыздықты азайту
Халықты әлеуметтiк қамсыздандыру
& 2. Бiлiм беру және 2007-2009 жылдарға кадрлар даярлау
& 3. Денсаулық сақтау
& 4. 2007-2009 жылдары мәдениеттi, ақпарат пен спортты дамыту
& 5. 2007-2009 жылдарға арналған гендерлiк даму
& 6. 2007-2009 жылдарға арналған тұрғын үй саясаты
& 7. Табыс саясаты
& 8. 2007-2009 жылдары қоршаған ортаны қорғау және табиғат пайдалану
Кiрiспе
Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2007 -
2009 жылдарға арналған орта мерзiмдi жоспары (бұдан әрi - Жоспар) Қазақстан
Республикасының Бюджет кодексiне және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2002 жылғы 14 маусымдағы N 647 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан
Республикасының экономикалық-әлеуметтiк дамуының орта мерзiмдi жоспарларын
әзiрлеудiң ережесiне сәйкес әзiрлендi.
Жоспарда сыртқы және iшкi факторларға қарай 2007-2009 жылдарға
арналған экономиканы дамытудың қарқындары негiзделедi және орталық және
жергiлiктi мемлекеттiк басқару органдарының экономиканың жеке және
мемлекеттiк секторларын дамыту үшiн қолайлы жағдайлар жасау саласындағы iс-
қимылы айқындалады.
Стратегиялық жоспарларда, Қазақстан Республикасы Президентiнiң
Қазақстан халқына жолдауларында және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006
- 2008 жылдарға арналған бағдарламасында айқындалға н мақсаттарға қол
жеткiзу және басымдықтарды iске асыру үшiн экономика салаларын дамыту
саласындағы 2007 - 2009 жылдарға арналған мiндеттер және оларды шешу
жолдары Жоспарда айқындалады.
1. 2005-2006 жылдары әлемдiк экономиканың дамуы және
2007 - 2009 жылдары ел экономикасының дамуына сыртқы
факторлардың әсерi
2005 жылы әлемдiк экономикада мұнайға бағаның жоғары қарқынмен
өсуiмен және нәтижесiнде дамыған елдердегi инфляциялық күтiлiмдердiң
өсуiмен қатар жүретiн тұтастай экономикалық өрлеу жағдайы қалыптасты.
Әлемдiк экономиканың өсу қарқыны 2005 жылдың қорытындылары бойынша
тұтастай алғанда жеткiлiктi жоғары деңгейде сақталды, дегенмен, 2004 жылғы
рекордтық қарқыннан төмен болды және ХВҚ-ның бағалауы бойынша 4,8 %-ды
құрады. ХВҚ-ның бағалауы бойынша 2005 жылы Қытайдың ЖIӨ-нiң өсуi 9 %-ды,
АҚШ-тiкi - 3,5 %-ды, Жапонияныкi - 2 %-ды, Еуроаймақтiкi - 1,2 %-ды құрады.
Халықаралық валюта қорының бағалауы бойынша әлемдiк сауданың көлемi
2005 жылы 7 %-ға өстi.
2005 жылы мұнай және металдар нарығы сенiмдi жоғары қарқынды
көрсеттi. Геосаяси тартыс және Қытай мен АҚШ тарапынан сұраныстың жедел
өсуi мұнай бағасы артуының алғышарты болып табылды.
Дүниежүзiлiк Банктiң деректерi бойынша 2005 жылы "Brent" маркалы
мұнайдың әлемдiк орташа бағасы бiр баррель үшiн 54,43 АҚШ долларын құрады,
бұл 2004 жылмен салыстырғанда 42,1 %-ға жоғары, ал мыс 28,4 %-ға ұлғайды
және бiр тоннасы 3679 долларды құрады, қорғасынның орташа жылдық құны бiр
тоннасы үшiн 975,3 доллар деңгейiнде қалыптасты, бұл ретте, кезеңнiң
соңында баға жылдың басына қатысты 16,5 %-ға ұлғайды. Мырыштың орташа
бағасы бiр тоннасы 1380 долларды құрады және жылдың iшiнде 45,2 %-ға
ұлғайды. 2004 жылмен салыстырғанда алюминийдiң орташа жылдық бағасы 10 %-ға
төмендедi және бiр тоннасы үшiн 1897,4 долларды құрады. JP Morgan
деректерiне сәйкес глиноземнiң бағасы оны өндiрудiң төмен қарқынына және
жоғары сұранысқа байланысты рекордқа жеттi.
2006 жылы 2005 жылдың позитивтiк үрдiстерiнiң болуына қарамастан
әлемдiк экономиканың өсу қарқынына терiс әсер ететiн екi фактордың әрекетi
жалғасуда. Оларға мұнайға бағалардың өсуi және 2005 жылдың соңында жаңарған
әлемдiк басқа валюталарға қатысы бойынша, алдымен евроға қатысы бойынша АҚШ
долларының әлсiреуi жатады. Жоғарыда келтiрiлген факторларға қоса, бiрқатар
елдердiң, бiрiншi кезекте АҚШ пен Еуропаның орталық банктерiнiң ақша-кредит
саясатын қатаңдату жалғасуы мүмкiн. ХВҚ 2006 және 2007 жылдары әлемдiк
экономиканың өсу қарқынын 2005 жылғы деңгейде (тиiсiнше 4,9 және 4,7 %)
бағалап отыр.
Әлемдiк экономиканың дамуы, оның iшiнде Қытайда, АҚШ пен ЕО-да,
сондай-ақ негiзгi тауар нарығында қалыптасып отырған экономикалық жағдай
әртүрлi халықаралық қаржы ұйымдарының болжамдық бағалауы тұтастай алғанда
сұраныс пен әлемдiк бағалардың деңгейi қазақстандық экспорттың негiзгi
тауар ұстанымдарына сақталып отырғанын көрсеттi.
Мұнай. Егер бұрын мұнай нарығындағы жағдай негiзiнен мұнайдың
ұсынысына тәуелдi болса, таяу уақытта керiсiнше мұнай бағасы осы шикiзатқа
сұраныстан айқындалады.
ОПЕК-тiң пiкiрi бойынша шикiзатқа рекордтық жоғары бағаларға
қарамастан, мұнайға әлемдiк сұраныс 2005 жылмен салыстырғанда 2006 жылы 1,9
%-ға өседi және күнiне орташа 84,9 млн. баррельдi құрайды. ОПЕК-тiң
бағалауы Халықаралық энергетика агенттiгiнiң (ХЭА) болжамдарымен сәйкес
келедi. ХЭА деректерiне сәйкес әлемдегi шикi мұнайды тұтыну 2006 жылы 2,2 %-
ға немесе күнiне 1,79 млн. баррельге өседi және күнiне орташа 85,18 млн.
баррельдi құрайды.
2006 жылы барынша жоғары сұраныс АҚШ, Қытай және Үндiстан тарапынан
байқалуда. 2006 жылы Қытайдың сұранысы белсендi экономикалық өсуге
байланысты 6,1 %-ға өседi.
ОПЕК болжамы бойынша 2006 жылы ОПЕК "себетiнiң" мұнайға бағасы бiр
баррелi үшiн 45-55 доллар деңгейiнде сақталады.
ХЭА сарапшылары орта мерзiмдi перспективада мұнайға баға бiр баррель
үшiн 60 доллар деңгейiнде қалады деп жоспарлап отыр.
Fitch WTI маркалы мұнайға орташа бағаны 2006 жылы бiр баррель үшiн 67
доллар деңгейiнде болжап отыр. 2007 жылдан бастап, егер Азиядағы
тұтынушылар тарапынан сұраныс азаятын жағдайда мұнайға бағаның бiрқатар
төмендеуi, сондай-ақ бүкiл дүние жүзi бойынша жаңа қуаттар енгiзiлуi
мүмкiн.
Мыс. Қалыптасқан және әлеуеттi жағдайды есепке ала отырып жасалған JP
Morgan рейтингiлiк агенттiгiнiң болжамы бойынша, 2007 - 2008 жылдары мыстың
құны бiр тоннасы үшiн 2400 доллардан төмен түспейдi.
Әлемдегi iрi мыс өндiрушi Codelco компаниясының талдаушылары осы
металға бағаның дүние жүзiне шығару көлемiнiң өсуiне байланысты алдағы үш
жыл iшiнде үштен бiрге төмендеуiн болжап отыр. Осылайша, 2006 жылы мыс
запастарының айтарлықтай көп емес артуы байқалып отыр. Мыстың құны 2008
жылға қарай ең төменгi шегi бiр тоннасы үшiн 2500 долларға жетедi.
Қорғасын. ILZSG қорғасын мен мырышты зерттеу жөнiндегi халықаралық
топтың деректерi бойынша, әлемдегi мырышты тұтыну 6,9 млн. тоннаға
бағалануда.
Societe Generale талдаушыларының болжамы бойынша қорғасын бағасы осы
металға Қытай тарапынан тұрақты сұраныстың нәтижесiнде 2006 жылы тарихи ең
жоғары шегiне жетедi. 2010 жылға қарай қорғасынды бүкiл дүние жүзiлiк
тұтынудағы Қытайдың үлесi 21 %-ды құрайды. Сонымен бiрге, қорғасынды жалпы
әлемдiк тұтынудағы Батыс Еуропа елдерi мен АҚШ-тың үлесi 1996 жылғы 56%-дан
2010 жылғы 42%-ға дейiн қысқарады.
Мырыш. ILZSG қорғасын мен мырышты зерттеу жөнiндегi халықаралық
топтың ақпараты бойынша мырыштың тапшылығы 2006 жылы 430 мың тоннаны
құрайды, 2007 жылы 300 мың тоннаға дейiн азаяды және 2008 жылы ғана
концентратты жеткiзу мен тұтыну теңеседi.
Австралиядағы ең iрi Macguarie Bank Ltd банкiсiнiң талдаушылары мырыш
жалатылған болат табаққа тұтыну сұранысының өсуi нәтижесiнде мырыштың құны
2006 жылы ұлғаюы мүмкiн. Тау-кен өндiру қызмет саласындағы жаңа жобалардың
жетiспеуi металға әлемдiк сұраныстың өсуiмен бетпе-бет келедi.
Алайда, ABN Amro талдаушылары мырыш құнының төмендеуiн болжап отыр,
өйткенi Mittal Steel Co. және Arcelor SA сияқты болат құю компаниялар
өндiрiс көлемiн қысқартып отыр.
Алюминий. 2006 жылы алюминийдi әлемдi тұтыну 8,3 млн. тоннаға жетедi.
Әлемдегi iрi тау-кен өндiрушi ВНB Billiton компаниясы 2005 - 2010
жылдар арасында бастапқы алюминийге әлемдiк сұраныс жыл сайын 5 %-ға өседi
деп болжап отыр.
China Non-ferrous Mettals Association (СNNA) ақпараты бойынша Қытайда
бастапқы алюминийдi тұтыну 2005 жылы 17,3 %-ға 7 млн. тоннаға дейiн
ұлғайды.
JP Morgan сарапшылары 2006 жылы алюминийге баға белгiлеу оған
сұраныстың құлдырауына байланысты төмендейдi, бiрақ 2007 жылы электр
энергиясына шығындардың өсуiне байланысты баға тұрақты болады.
Standard Bank сарапшылары 2006 жылы орташа бағалардың өсуiн 190 мың
тонна металл тапшылығы аясында бiр тоннасы үшiн 1975 долларға дейiн болжап
отыр.
Маtехis Соmmodity талдаушылары 250 мың тонна деңгейiнде тапшылық
күтiп отыр. Орнықты және өсiп отырған сұраныс Қытайдағы құрылыс, көлiк және
өндiрiс салаларының қауырт өсуiмен және Үндiстанның тұтыну нарығының
дамуымен айқындалады. Бұл факторлар Еуропа мен Солтүстiк Америкадағы
сұраныстың барынша баяу өсуiне тең болып отыр. Осы сұранысты қанағаттандыру
үшiн өндiрiстiң айтарлықтай өсуi Қытайда, Ресейде және Таяу Шығыста
байқалады.
Халықаралық қаржы корпорациясының болжамы бойынша Қытай алюминий
экспортын 2006 жылы 300 мың тоннаға дейiн қысқартады, ал импорт 500 мың
тонна алюминийдi және 6,85 мың тонна глиноземдi құрайды.
Болат. Болат табағы нарығы айтарлықтай санда экспортталған арзан
Қытай өнiмi тарапынан өсiп отырған қысымда болды.
Еуропалық өндiрушiлер 2006 жылы тегiс илекке бағаның бiр тоннасы үшiн
20-30 артқанын жариялады. Импорттағы қатаң бәсекелестiк ең алдымен жақын
уақытта бағалардың төмендеуiне ықпал ететiн болады.
Астық. 2004 жылғы егiннiң өте көп өтпелi запастары және 2005 жылғы
егiнге жақсы болжамдары бар Еуропа нарықтарындағы азық-түлiк бидай бағалары
тұрақты болды.
Егiстiктер ахуалының нашарлауы аясында Оңтүстiк Азия елдерi тарапынан
американдық бидайға жоғары ұсыныс бидайдың жұмсақ және қатты сорттарына
бағаны нығайтты.
Американдық бидай бағасы барынша тұрақсыз болды. Оған себеп болған
табиғи фактор, атап айтқанда егiнге үлкен шығын келтiрген "Катрина" дауылы.
2005 жылы американдық бидайдың бағасы бiр тоннасы үшiн 152,4 долларды
құрады және 2004 жылдың деңгейiнен 3 %-ға асты.
Мұнай мен металдарға сұраныстың және тұтынудың күтiлiп отырған артуы,
сондай-ақ әлемдiк бағалардың өсуi жағдайында Қазақстанның 2007 - 2009
жылдары экспорттық ұстанымын сақтауға және сыртқы сауданың көлемiн
ұлғайтуға барлық мүмкiндiктерi бар.
Бұл факторлар алдағы жылдары Қазақстанның тау-кен өндiру және
металлургия кешендерiнiң дамуына оң әсер етедi.
2. 2003 - 2005 жылдары Қазақстан экономикасының дамуын
талдау және 2007-2009 жылдары ел экономикасының дамуына iшкi
факторлардың әсерi
2003 - 2005 жылдары Қазақстанның экономикалық өсуiнiң жоғары қарқыны
әлемдiк тауар нарықтарындағы шикiзатқа қолайлы конъюнктура және сұраныс пен
ұсыныс жиынтығының кеңеюi жағдайында қалыптасты.
2003 - 2005 жылдары жалпы iшкi өнiмнiң (ЖIӨ) орташа жылдық өсiмiн 7-
7,5 %-ға қамтамасыз ету жоспарланды. Iс жүзiндегi өсiм қарқыны осы жылдары
9,5 % мөлшерiнде қалыптасты.
ЖIӨ құрылымында тауар өндiру үлесi артты. 2005 жылы 2003 жылмен
салыстырғанда өндiрiстiк сектордың үлесi 42,9 %-дан 44,1 %-ға дейiн өстi.
Қызмет көрсетулер өндiрiсiнiң жалпы үлесi 2003 жылы 51,8 % болса, 2005 жылы
52,2 % жеттi.
Тауар өндiрiсiнiң өсуi өнеркәсiп, ауыл шаруашылығы және құрылыс
өндiрiсi көлемiнiң өсуi есебiнен болды.
2003-2005 жылдары өнеркәсiп өндiрiсiнiң жыл сайынғы өсiмi орташа
алғанда 8,0 %, оның iшiнде тау кен өндiрiсi өнеркәсiбiнде - 8,8 %, өңдеу
өнеркәсiбiнде - 7,7 %, электрэнергиясын, газ және суды өндiру мен таратуда
- 4,8 %-ды құрады.
Ауыл шаруашылығының өнiмiн өндiру көлемi 6,7 %-ға, оның iшiнде
өсiмдiк шаруашылығы - 3,1 %-ға, мал шаруашылығы - 10,4 %-ға ұлғайды.
Құрылыста жылдық орташа өсiм 15,3 %-ды құрады.
Қызмет көрсетудiң өсуi, жыл сайын қызмет көрсету қарқыны тиiсiнше
орташа 8 % және 11 %-ға өскен, көлiк және сауда кәсiпорындары мен
ұйымдарының есебiнен қамтамасыз етiлдi. Байланыс саласы жоғары қарқынмен
дамыды, мұнда жылдық өсiм 28,5 %-ды құрады.
2003 - 2005 жылдары iшкi сұраныстың кеңеюi тұтынуға жұмсалған
шығыстар мен жалпы жинақталымның артуы есебiнен қамтамасыз етiлдi.
Тұтынудың өсуi үй шаруашылықтары мен мемлекеттiк органдардың
шығыстарының артуы есебiнен қамтамасыз етiлдi. 2003-2005 жылдары тұтыну жыл
сайын 10,6 %-ға, үй шаруашылықтары мен мемлекеттiк сектордың шығыстары
тиiсiнше 10,2 % және 11,6 %-ға артты.
Халықтың нақты ақшалай табысының өсуi, 2003 - 2005 жылдары жыл сайын
12,1 %-ға артқан, жиынтық сұраныстың өсуiн қамтамасыз ететiн факторлардың
бiрi болып табылады.
Жалпы жинақталымның жыл сайынғы өсiмi - 13 %, оның iшiнде күрделi
капиталдың жинақталуы - 11,2 %.
2003 - 2004 жылдары елiмiздiң төлем теңгерiмiнiң нығаюы жүзеге асты.
Егер 2003 жылы ағымдағы шот 273 млн. АҚШ доллары тапшылығымен қалыптасса,
ал 2004 жылы ағымдағы операцияның профицит шоты 455 млн. АҚШ долларын
құрады.
2005 жылы ағымдағы операция шотының 486 млн. доллар тапшылығы
халықаралық қызмет көрсетулерге шығыстардың және инвестициялық табыстың
резидент еместерiне төлемдердiң күрт өсуi нәтижесiнде қалыптасты.
Халықаралық қызметтер импортының құны 2004 жылдың деңгейiнен 1,5 есе өсiп,
7,5 миллион АҚШ долларын құрады. Шетелдiк тiкелей инвесторларға төленетiн
дивидендтердiң көлемi 3,8 млрд. АҚШ долларын құрап, 2004 жылмен
салыстырғанда 2 есе өстi.
2003 - 2005 жылдары тауарлар мен қызмет көрсетулер экспорты артты.
2005 жылы ЖIӨ құрылымындағы тауарлар және қызмет көрсетулер экспортының
үлесi 54,5 %-ды құрады, 2003 жылы 48,4 % болды. Осы жылдарда тауарлар мен
қызмет көрсетулер экспортының өсiм қарқыны орташа 42,3 %-ды құрады.
2005 жылы ЖIӨ құрылымындағы тауарлар және қызмет көрсетулер
импортының үлесi 45,4 %-ды құрады, 2003 жылы 43,1 % болды. 2003 - 2005
жылдары тауарлар мен қызмет көрсетулер импортының жыл сайынғы өсiм қарқыны
орташа 38,1 % болды.
2003 - 2005 жылдары негiзгi капиталға инвестициялар 1,6 есеге өстi.
2005 жылы негiзгi капиталға инвестициялар көлемi 2205,2 млрд. теңгенi
құрады.
2003 - 2005 жылдары тiкелей шет елдiк инвестициялардың нетто-ағыны оң
қалпында сақталды, алайда 2005 жылы оның номиналдық көлемiнiң кемуi
байқалды. 2005 жылы Қазақстанға 1,7 млрд. АҚШ долл. тiкелей шетелдiк
инвестиция тартылды, бұл таза ағыны 5,4 млрд. долл. жеткен 2004 жылғы
деңгейден едәуiр артта.
Елдiң халықаралық резервтерi 2005 жылдың соңында тұтастай алғанда
15143 млн. АҚШ долларын, оның iшiнде Ұлттық қордың активтерi 8074 млн. АҚШ
долл. құрады.
Тауарлар мен қызметтердiң ұлғаюы 2003-2005 жылдары орташа 6,7 %-ға
өскен еңбек өнiмдiлiгiнiң өсуiн қамтамасыз еттi.
2003 - 2005 жылдары өз кезегiнде жұмыссыздық деңгейiнiң азаюына әкеп
соққан халықтың жұмыспен қамтылу саны ұлғайды. 2005 жылы ол 2003 жылғы 8,8
%-ға керiсiнше 8,1 %-ды құрады.
2003 - 2005 жылдары орташа жылдық есептеулерде инфляция 6,4-7,6 %
аралығында болды.
2006 жылғы бiрiншi тоқсанында экономикалық өсудiң оң үрдiсi жалғасты:
тауарлар мен қызметтерге сұраныс кеңейдi, негiзгi капиталға
инвестициялардың көлемi ұлғайды, сауда теңгерiмi нығайды. Қазақстан
Республикасы Статистика агенттiгiнiң бағалауы бойынша ЖIӨ-нiң өсуi 7,7 %-ды
құрады.
Бағалау бойынша ЖIӨ-нiң өсуi қызметтер саласының есебiнен шамамен
68,2 % қамтамасыз етiлдi, бұл ретте, ЖIӨ-нiң өсуiн сауда шамамен 14,9 %,
байланыс қызметтерi 7 %, көлiк қызметтерi 7,3 %, жылжымайтын мүлiктермен
жасалатын операциялар және жалға беру жөнiндегi қызметтер 22,5 % қамтамасыз
еттi.
Тауарлар өндiрiсi ЖIӨ-нiң өсуiн шамамен 27,6 % қамтамасыз еттi. ЖIӨ-
нiң өсуiне өнеркәсiптiң қосқан үлесi 7,2 %-ды, ауыл шаруашылығыныкi - 1 %-
ды және құрылыстiкi 19,4%-ды құрады.
2006 жылғы бiрiншi тоқсанда инфляция орташа жылдық мәнде 8,4 %-ды
құрады және 2005 жылдың осы кезеңiнiң инфляция көрсеткiшiнен 1,5 пайыздық
тармақта асты. Тұтыну тауарларының бағасы өткен жылдың осы кезеңiмен
салыстырғанда 4,6 %-ға, азық-түлiк емес тауарлардың бағалары 1,2 %-ға
ұлғайды, халыққа көрсетiлетiн ақылы қызметтер 2,7 %-ға қымбаттады.
2006 жылғы қаңтар-наурызда негiзгi капиталға инвестициялар 2005 жылғы
ұқсас деңгейден 1,3 есеге артты және 447,3 млрд. АҚШ долл. құрады.
2006 жылғы бiрiншi тоқсанда әлемдiк нарықтардағы негiзгi қазақстандық
тауарларға конъюнктура жақсарды. Мәселен, Қазақстанның негiзгi экспорттық
тауарларына әлемдiк бағалардың орташа индексi өткен жылдың бiрiншi
тоқсанымен салыстырғанда 27,6%-ға өстi.
"Брент" сортты мұнайдың әлемдiк бағасы 2005 жылдың ұқсас кезеңiмен
салыстырғанда 30%-ға өстi және орташа алғанда шамамен бiр баррель үшiн 61,9
АҚШ долларын құрады. Мыстың бағасы өткен жылдың осы кезеңiмен салыстырғанда
51,2%-ға, мырыш 70,5 %-ға, күмiс 38,5%-ға, алтын 29,7%-ға, қорғасын 27%-ға
ұлғайды.
Ағымдағы жылғы қаңтар-ақпанда сауда теңгерiмiнiң оң сальдосы 2 млрд.
АҚШ долл. құрады. Тауарлар экспорты 4,5 млрд. АҚШ долл. құрады және 22,8%-
ға ұлғайды, ал импорт тиiсiнше 2,5 млрд. АҚШ долл. және 17,5%.
Елдiң халықаралық резервтерi 2005 жылғы 1 мамырда тұтастай алғанда
20947 млн. АҚШ долларын, оның iшiнде Ұлттық Қордың активтерi 8547 млн. АҚШ
долл. құрады.
Алдын ала деректер бойынша 2006 жылдың қаңтар-ақпанында нақты жалақы
16,3%-ға ұлғайды және 36238 теңгеге жеттi. Халықтық нақты ақшалай табысы
осы кезеңде 16,5%-ға ұлғайды.
2007-2009 жылдары экономика дамуының жоғары қарқынын қамтамасыз ету
үшiн экономика өсуiнiң барлық негiзгi факторларын жедел дамыту үшiн қолайлы
макроэкономикалық жағдай жасалатын болады.
Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкi инфляцияны берiлген аралықта
ұстау мақсатында ақша-кредит саясатын қатаңдату жөнiндегi шаралар
қабылдайтын болады, оның iшiнде:
резервтiк талаптарды қатаңдату жолымен банк секторының сыртқы қарыз
алуын шектеу;
ақша агрегаттарын бақылауды күшейту;
ақша эмиссиясын стерилизациялау көлемiн ұлғайту.
Бұдан басқа, қор нарығының жаңа құралдарын дамыту уақытша бос ақша
қаражатын байланыстыруды қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
2007 - 2009 жылдары салмақты мемлекеттiк саясат жүргiзу мынадай
негiзгi мiндеттердi шешудi көздейдi:
ЖIӨ-нiң өсу қарқынынан аспайтын мемлекеттiк бюджет шығыстарының өсу
қарқынын қамтамасыз ету;
бюджеттiң мұнай емес тапшылығын бiртiндеп азайтуға бағытталған
фискалдық саясатты қалыптастыру және одан әрi жүргiзу;
Ұлттық Қордан қордың инвестициялық кiрiсiне тең бюджетке кепiлдiк
берiлген трансферт мөлшерiне кезең-кезеңiмен қол жеткiзу.
2006 жылғы 1 шiлдеден бастап Ұлттық Қордың жұмыс iстеуiнiң жаңа
схемасына көшу елдiң макроэкономикалық дамуының теңгерiмдiлiгiн арттыруға
ықпал ететiн болады.
Тариф саясаты саласында табиғи монополиялар субъектiлерiнiң
көрсетiлетiн қызметтерiне тарифтердiң көтерiлуiне бақылау күшейтiлетiн
болады.
2007 - 2009 жылдары өнеркәсiптiң дамуы Қазақстан Республикасының 2003-
2015 жылдарға арналған индустриялық-инновациялық даму стратегиясында және
Каспий теңiзiнiң Қазақстан секторын игерудiң
мемлекеттiк бағдарламасында айқында лады.
Мұнай-газ секторының тұрақты дамуы Қазақстанның экономикалық өсуiн
қамтамасыз етудiң негiзгi шарттарының бiрi болады. 2007 - 2009 жылдары
мұнай және газ конденсатын өндiру көлемiнiң қарқыны орташа есеппен 108 %
құрайды.
Халықтың табысын арттыруға, оның iшiнде бюджет саласы
қызметкерлерiнiң жалақысын арттыруға бағытталған саясат халықтың ақшалай
табысының артуын қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi, бұл өз кезегiнде елде
iшкi сұраныстың артуына ықпал етедi.
Тауарлар мен инвестициялық ресурстарға iшкi сұранымның кеңеюi
инвестициялық тауарлар импортын айтарлықтай арттыруға мүмкiндiк бередi.
Халықтың нақты табыстарының кәсiпорындардың қаржы жағдайының
жақсаруымен астасып, экономиканың нақты секторы инвестициясының өсуi үшiн
қажеттi жағдайлар жасайды.
3. Елдi дамытудың 2007 - 2009 жылдарға арналған мақсаттары,
мiндеттерi және басымдықтары
2007 - 2009 жылдары әлеуметтiк-экономикалық саясаттың негiзгi
бағыттары Президенттiң "Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпiлiс жасау
қарсаңында" Қазақстан халқына Жолдауында, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң
2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасында, 2003 - 2015 жылдарға
арналған индустриалдық-инновациялық даму стратегиясында айқындалған
мақсаттар мен мiндеттерге сәйкес болады.
2007 - 2009 жылдардағы әлеуметтiк-экономикалық саясаттың басты
мақсаты жақын арадағы он жылда Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша
қабiлеттi 50 елдiң қатарына кiруi және Қазақстан азаматтарының тұрмыс
деңгейiн арттыру үшiн институционалдық және экономикалық қолайлы жағдай
жасау болады.
Алға қойылған мақсатқа қол жеткiзу үшiн мынадай мiндеттер шешiлетiн
болады:
түпкi өнiмдердi экспорттауға бағдарланған өндiрiстер, мұнай-газ,
көлiк және машина жасаудың басқа да кiшi салалары, металлургия, химия,
агроөнеркәсiптiк кешен саласында бiрлескен кәсiпорындар құру және дамыту;
нақты айырбас бағамының қажеттi икемдiлiгiн қолдау;
қаржы нарығының тұрақтылығын қамтамасыз ету;
экономиканы әртараптандыруды ынталандыратын икемдi салық және бюджет
саясатын жүргiзу, жаңа салаларды дамыту және оларға шетел капиталын және
ноу-хау тарту;
мемлекеттiң активтерiн басқарудың ашық және айқын жүйесiн құру;
Ұлттық Қордың қаражатын ашық және тиiмдi қалыптастыру мен пайдалануды
қамтамасыз ету;
металлургиядағы, банк саласындағы, сақтандырудағы, химия
өнеркәсiбiндегi бәсекелестiктi монополияға қарсы заңнаманы реформалап және
осы секторларға отандық және шетелдiк инвестициялардың кiруi үшiн тартымды
және ашық жағдай жасап арттыру;
мұнай, газ және өндiрушi өнеркәсiптiң басқа да салаларында терең
қайта өңдеудi дамыту;
қорғалған зияткерлiк меншiк құқықтары мен сауда маркасы бар тауарлар
өндiру үшiн қолайлы жағдай жасау;
әлеуметтiк саланы одан әрi жаңарту;
Қазақстанның әлемдiк экономикаға ықпалдасуына ықпал ететiн көп жақты
халықаралық экономикалық жобаларға қатысу;
ЕурАзЭҚ шеңберiнде өзара тиiмдi ынтымақтастықты кеңейтуге және
Бiртұтас экономикалық кеңiстiк қалыптастыруға одан әрi жәрдемдесу;
табиғи ресурстарды ашық пайдалану саясатын жүргiзу және энергетикалық
қауiпсiздiктi қамтамасыз ету;
экономиканы теңгерiмдi дамыту қажеттiлiктерiне жауап беретiн аумақтық
даму.
Әлеуметтiк-экономикалық дамудың 2007 - 2009 жылдарға арналған
басымдықтары болып мыналар айқындалды:
тұрақты экономикалық дамудың iргетасы ретiнде Қазақстан экономикасын
одан әрi жаңарту және әртараптандыру;
ұлттық тауарлар мен қызметтердiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн қолдау
бағдарламасын қабылдау;
елдiң экономикалық дамуындағы сапалы серпiлiс ретiнде әлемдiк
экономикаға тиiмдi ықпалдасу;
шикiзат емес тауарлар экспортына және жоғары технологиялы жабдықтар
импортына кредит берудi мемлекеттiк қолдау;
халықтың "осал" топтарын қорғауға бағытталған және экономиканың
өнiмдi дамуын ынталандыратын қазiргi заманғы әлеуметтiк саясат;
қазiргi заманғы бiлiм беру жүйесiн дамыту, мәдениеттiң өркендеуi және
халықтың рухани әлеуетiн дамыту;
ғылыми әлеуеттi дамыту және қолданбалы ғылымды өндiрiске, бизнеске
барынша жақындату;
Астананы осы заманғы әлемдiк стандарттар бойынша және Еуразиядағы
өзара халықаралық iс-қимылдың iрi орталықтарының бiрi ретiнде дамыту;
Алматы қаласын iрi өңiрлiк қаржы және iскерлiк белсендiлiк орталығы
ретiнде дамыту.
4. Қазақстанның 2007 - 2009 жылдардағы жедел экономикалық
өсуiн қамтамасыз ету үшiн экономика салаларындағы серпiлiстi
бағыттарды жаңғырту және қамтамасыз ету
& 1. 2007 - 2009 жылдары өнеркәсiптiң дамуы
Тау-кен өндiру өнеркәсiбi
Отын-энергетикалық кешен тиiмдiлiгiнiң деңгейiн арттыру
2007 - 2009 жылдары тау-кен өндiру өнеркәсiбiнiң негiзгi мақсаты
өндiрiске жаңарту жүргiзу озық технологиялар пайдалану және енгiзу есебiнен
саланы қарқынды дамыту болып табылады.
Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторының көмiрсутегi ресурстарын
тиiмдi игерудi қамтамасыз ету және iрi кен орындарында мұнай өндiрудi
көтеру үшiн мұнай өнеркәсiбiнде мынадай мiндеттер шешiлетiн болады:
Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторы
мемлекеттiк бағдарламасының екiншi кезеңiн (2006 - 2010 жылдар) iске асыру;
мұнай-газ кешенi үшiн бәсекеге қабiлеттi тауарлар мен қызметтер ұсыну
үшiн жоғары деңгейлi қосылған құны бар салаларды дамыту үшiн жағдай жасау;
мұнай мен газды терең қайта өңдеудi дамыту және мұнай өнiмдерi
өндiрiсiн ұлғайту.
Көрсетiлген мiндеттердi шешу жолдары:
көмiрсутектерiнiң барланған қорларының өсуiн қамтамасыз ету және
өндiрудi тұрақты жоғары деңгейге шығару;
көмiрсутектерiн тасымалдаудың мультимодальдық жүйесiн дамыту;
теңiз операцияларын жағалаулық қолдау үшiн инфрақұрылым құру, теңiз
мұнай операцияларын қамтамасыз ету жөнiндегi теңiз порттары мен жағалау
инфрақұрылымдар құрылыстарын дамыту;
екiншi буынды зауыттың құрылысының жобасын iске асыру және Теңiз кен
орнында шикi газды айдау;
Атырау мұнай өңдеу зауытын қайта жаңарту жобасын iске асыруды аяқтау;
Мұнай өнiмдерiнiң сапасын еуропалық стандарттарға (ЕВРО-3) дейiн
жеткiзу мақсатында Павлодар мұнай-химия зауытында сутегiн өндiру жөнiндегi
қондырғы салу.
Қазақстанда газ саласын дамытудың басты мақсаты газдың iшкi
ресурстарын өндiрудi ұлғайту және ұтымды пайдаланудан әлеуметтiк-
экономикалық тиiмдiлiктi, сондай-ақ, iшкi нарықтың сұраныстарын мейлiнше
толық қамтамасыз ету мүддесiнде газ-көлiктiк жүйесiнiң транзиттiк
мүмкiндiктерiн еселеп арттыру және елдiң экспорттық әлеуетiн одан әрi
ұлғайту болып табылады.
Жоғарыда көрсетiлген мақсаттарға қол жеткiзу үшiн мынадай мiндеттер
шешiлетiн болады:
газ қорлары бойынша ресурстық әлеуеттi өсiру мiндеттерi және iлеспе
газды кәдеге жарату жөнiндегi iс-шараларды енгiзе отырып, жаңа газ және
мұнай-газ кен орындарын өңдеумен оны өндiру бойынша қуаттарды дамыту;
сұйытылған газ шығару және мұнай-химия өнiмдерiнiң көлемiн арттырумен
өндiрiлетiн газды өңдеу және кәдеге жарату бойынша жұмыс iстеп тұрғандарын
қайта жаңарту және жаңа қуаттар жасау;
жаңа аумақтарды газдандырудың және коммуналдық шаруашылықта, электр
энергетикасында, автокөлiктерде және т.б. газды пайдалану аясын кеңейтудiң
өңiрлiк бағдарламасын әзiрлеу және iске асыру;
олардың пайдаланылуы кезiндегi техникалық және экологиялық
қауiпсiздiктi қамтамасыз ету үшiн газ-көлiк жүйесi объектiлерiн техникалық
қайта жаңарту жөнiндегi шараларды iске асыру, сондай-ақ жаңа газ құбырларын
салу және табиғи газды сыртқы нарықтарға тасымалдау жөнiндегi экспорттық
бағыттарды пысықтау;
газ саласының нормативтiк базасын қайта қарау, газ-көлiк жүйесi
субъектiлерiнiң ұйымдастыру құрылымын оңтайландыру және табиғи газды
тасымалдау кезiндегi тариф құрау жүйесiн жетiлдiру;
салаға мамандар тарту үшiн оқыту, қайта оқыту және жағдай жасау.
Көмiр өнеркәсiбiнде оны ИСО сериялы халықаралық стандарттарға көшудi
қамтамасыз ету қажет.
Геологиялық саланы дамыту үшiн:
геологиялық барлау ұйымдарын техникалық қайта жарақтандыру;
Қазақстанда геологиялық барлау техникасының жаңа үлгiлерiн өндiру;
геологиялық саладағы қолданбалы ғылыми-техникалық зерттеулердi
дамыту.
Энергия ресурстарын әлемдiк нарықтарға тасымалдау
Қазiргi уақытта нәтижелерi бойынша жобаны iске асыру туралы шешiм
қабылданатын Қазақстаннан Қытайға газ құбырын салу жобасының техникалық-
экономикалық негiздемесiн әзiрлеу жоспарланып отыр.
Жаңа кен орындарын өндiру және тауарлы газ өндiрiсi мен өнiм көлемi
арта түседi, бұл өз кезегiнде газдың экспорттық әлеуетiн арттыруға және
iшкi нарықтың қанығуына бастайды.
Шығыс және Солтүстiк-Батыс Еуропа, Жерорта теңiзiнiң аймағы, Қытай
Қазақстан үшiн көмiрсутегiлерiн шығарудың перспективалы нарықтары болып
табылады. Осы бағыттардың бәрiнде барынша толық көлемде iлгерiлеу дамыған
және серпiндi құбыр тасымалы саласынсыз мүлде мүмкiн емес.
Республиканың газ көлiгi саласы үшiн магистралды газ құбырлары
жүйесiн қайта жаңарту және жаңғырту, әсiресе, Қазақстан және Орта Азия
газын Ресейге, Украинаға, Кавказ мемлекеттерiне және Еуропаға экспорттық
қойылымына қызмет көрсететiн Орта Азия - Орталық (ОАО МГ) жобалары,
барынша өзектi болып табылады.
2008 жылға қарай табиғи газды магистралды газ көлiгi жүйелерi арқылы
тасымалдау көлемiн жыл сайын 130 млрд. текше метрге дейiн, газдың
халықаралық транзит көлемiн жылына - 116,6 млрд. текше метрге дейiн, оның
iшiнде ОАО МГ өткiзу қабiлетiн жылына - 60 млрд. текше метрге дейiн жеткiзу
жоспарланып отыр.
Осы мақсаттарға қол жеткiзу үшiн 2006 - 2008 жылдары магистралды газ
құбырларын салу мен күрделi жөндеудiң жалпы сомасы 804 млн. АҚШ доллары
сомасындағы үш iрi жобаны iске асыру белгiленiп отыр.
Магистралды газ тасымалдау жүйелерiн кеңейту қажеттiлiгi Ресей мен
Түркiменстан және "Газпром" ААҚ мен "Өзбекмұнайгаз" ҰХК арасында тиiсiнше
түркiмен және өзбек газын сатып алуға-сатуға, Қазақстан газын өндiрудi
елдiң батыс өңiрлерi мен Каспий теңiзiнiң шельфiнде болжамды арттыруға
бекiтiлген ұзақ мерзiмдi келiсiмдерге негiзделедi.
Жұмыс iстеп тұрған магистральды газ көлiгi жүйесiнiң өткiзу қуатын
арттыру жөнiндегi мiндеттен басқа, бiр ғана тұтынушыға тым тәуелдi болуға
жол бермеу үшiн оның бағыттарын әртараптандыру қажет. Осы тұрғыдан алғанда
Қазақстан көмiрсутегiн Қытайға беру жобасын сыйымдылығы аса iрi нарыққа
шығу деп қарастырған жөн.
Сондай-ақ республиканың iшкi газ нарығының дамуы басым мiндет болып
табылады.
Күтiлетiн өндiрiстiк нәтижелер
2007 жылы мұнай мен газ конденсатын өндiру көлемi 2005 жылмен
салыстырғанда 4,1 %-ға өседi және 64 млн. тоннаны құрайды. 2009 жылы оны
өндiру көлемi 78 млн. тоннаға дейiн жеткiзiлетiн болады.
2007 жылы газ өндiру де 33,3 млрд. текше метрге дейiн өседi, бұл 2005
жылдың көрсеткiшiнен 27,1 %-ға артық. 2009 жылы бұл көрсеткiш 39 млрд.
текше метрдi құрайды. Бұл, өз кезегiнде, 2005 жылғы 14,8 млрд. текше метр
тауар газын өндiрудi 2009 жылғы 24 млрд. текше метрге дейiн өсiруге
мүмкiндiк бередi.
2007 - 2009 жылдары мұнай мен газды өндiрудiң жоспарланып отырған
көлемiнiң өсуiне Каспий теңiзiнiң Қазақстан секторын игерудiң
мемлекеттiк бағдарламасын, Қазақстан Республикасының 2004 - 2010 жылдарға
арналған газ саласын дамыту бағдарламасын, Елiмiздiң минералды-шикiзат
кешенiнiң ресурстық базасын дамытудың 2003 - 2010 жылдарға
арналған бағдарламасын iске асыру есебiнен қол жеткiзiледi.
Мұнай, газ және газ конденсатты кен орындарын әзiрлеу қоршаған табиғи
орта мен жер қойнауына техногендiк әсер етумен iлесе жүредi. Кен орындарын
әзiрлегенде iлеспе газды алауларда жандырудан шығатын өнiмдер ластаудың
негiзгi көздерiнiң бiрi болып табылады. Осыған байланысты елiмiздiң
мұнайгаз кен орындарында iлеспе газдарды кәдеге жарату Қазақстанда жұмыс
iстейтiн жер қойнауын пайдаланушылардың басты мiндеттерiнiң бiрi болып
табылады.
Газды қайта өңдеудi және газды кәдеге жаратуды тереңдету мақсатында
озық технологияларды қолданудың шетелдiк тәжiрибесiн есепке ала отырып, осы
заманғы инновацияларды енгiзу қажет.
2007 жылы көмiр өндiрудi 87,3 млн. тоннаға дейiн жеткiзу жоспарланып
отыр, 2009 жылы көмiр өндiрудiң болжамдық көлемi 88 млн. тоннаны құрайды.
Көрсетiлген көлемге қол жеткiзу үшiн:
осы заманғы техникалық деңгейдiң көмiр өндiретiн техникасына көше
отырып, "Миттал Стил Темиртау" акционерлiк қоғамы көмiр департаментiнiң
қолданыстағы шахталарын техникалық қайта жарақтандыру;
Екiбастұз және Шұбаркөл көмiр кен орындарын тиiмдi өңдеудiң кешендi
жоспарларын iске асыру;
жылу электр станцияларының қажеттiлiктерiн толық қамтамасыз ету,
коммуналдық секторды және басқа да салаларды қатты отынмен жабдықтау үшiн
Майкөбе кен орындағы, "Қаражыра" разрезiндегi күлi аз көмiр өндiрудi
арттыру;
ИСО сериялы халықаралық стандарттарды енгiзу арқылы қазақстандық
көмiрдiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру есебiнен көмiр өндiрудiң өсуiн
қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар қабылданатын болады.
Қарағанды көмiр бассейнiндегi шахталарда (2007 жылы - 2 шахта, 2008
жылы - 2 шахта) жою жұмыстары жалғасатын болады.
Шұбаркөл көмiр кен орнындағы Еуразия өнеркәсiптiк қауымдастығы
пайдалануға енгiзген жылына қуаты 300 мың тонна арнаулы кокс өндiру
жөнiндегi тәжiрибелiк-өнеркәсiптiк қондырғының 2006 жылы толық қуатына
шығуымен республиканың ферроқорытпа зауыттарының Ресей мен Қытайдың арнаулы
кокс импортына тәуелдiлiгi толық жойылады.
Өңдеушi өнеркәсiп
Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын 2007-2009
жылдары iске асыру
Қазақстан Республикасының 2003 - 2015 жылдарға арналған Индустриялық-
инновациялық даму стратегиясының негiзгi мақсаты дамудың шикiзаттық
бағытталуынан ауытқу жолымен экономика салаларын әртараптандыру арқылы
елдің тұрақты дамуына қол жеткiзу, ұзақ мерзiмдi жоспарда сервистiк-
технологиялық экономикаға көшу үшiн жағдайлар дайындау болып табылады.
Өңдеушi өнеркәсiп пен қызметтер саласында бәсекеге қабiлеттi және
экспортқа бағдарланған тауарларды, жұмыстар мен қызметтердi өндiру
мемлекеттiк индустриялық-инновациялық саясаттың басты мәнi болып табылады.
Жедел экономикалық серпiлiстi қамтамасыз ету үшiн 2007 - 2009 жылдары
өнеркәсiптiк секторды және қызметтер саласын әртараптандыруға және
жаңартуға бағытталған шаралар қабылданатын болады.
Индустриялық-инновациялық саясатты ақпараттық-талдамалық қамтамасыз
ету ерекше маңызға ие болады. Сондықтан орта мерзiмдi перспективада
қазақстандық бизнес үшiн тауашаны айқындау мақсатында нарықтарды, салаларды
маркетингiлiк және технологиялық зерттеулер жүргiзуге байланысты жұмыс
жүргiзiлетiн болады.
Экономиканың 23 әлеуеттi бәсекеге қабiлеттi секторларына
маркетингiлiк, конъюнктуралық және технологиялық зерттеулер жүргiзу
жоспарланып отыр.
Барлық талдамалық зерттеулер жүргiзудiң мақсаты қазақстандық
кәсiпорындардың бәсекеге қабiлеттiлiгiн барынша арттыру тәсiлдерiн анықтау
болады.
"Өнiмнiң шығуы", "сату", "шығындар" сияқты көрсеткiштерге барынша
көңiл бөле отырып, "өндiрiлген шығындар - алынатын кiрiс" ең үздiк ара
қатынасы ерекшеленетiн қосылған құндардың тiзбегiн анықтау жалғасады. Бұл
ретте, ҚҚТ-ның дамуы екi бағыт бойынша жүредi - тiзбектегi "кемшiлiктердiң"
орнын толтыру және қажет кезiнде жаңа технологиялық құрылымдарды дамыту.
Алдағы кезеңнiң түйiндi бағыттары басымды салаларда бiрқатар жоғары
технологиялы өндiрiстер құру болуы тиiс.
Индустриялық-инновациялық дамуды басқару, даму институттарының,
мемлекеттiк-жеке меншiк әрiптестiгiнiң жұмыс iстеуi мемлекеттiк саясатын
жетiлдiру жөнiнде шаралар қабылданатын болады.
Сондай-ақ орта мерзiмдi перспективада мынадай мiндеттер шешiлетiн
болады:
өңдеушi өнеркәсiптiң негiзгi қорларының өнiмдiлiгiн арттыру;
жеке секторды бәсекелi артықшылықты жасауға және жетiлдiруге нақты
өндiрiстерде қосылған құн тiзбесiндегi элементтердi игеруге ынталандыратын
кәсiпкерлiк ахуалды, қоғамдық институттардың құрылымы мен мазмұнын жасау;
елдiң экспорт әлеуетiн қосылған құны жоғары тауарлар мен қызметтердiң
пайдасына әртараптандыру;
әлемдiк сапа стандарттарына көшу;
әлемдiк ғылыми-техникалық және инновациялық процестерге қоса отырып,
өңiрлiк экономикаға және әлемдiк шаруашылық жүйесiне бiрiгудi ұлғайту.
Шикiзат емес бағыттағы экономиканың салаларында iске асырылатын
барлық әлеуеттi бәсекеге қабiлеттi, оның iшiнде экспортқа бағдарланған
өндiрiстер индустриялық-инновациялық саясаттың басым бағыттары болып
табылады. Ұзақ мерзiмдi стратегиялық мiндеттердi шешу мақсатында ғылымды
қажетсiнетiн және жоғары технологиялы өндiрiстердi шешу үшiн жағдай жасауға
ерекше көңiл бөлiнедi.
Кластерлiк даму
2005 жылы тамақ өнiмдерi өнеркәсiбi кластерi, мұнай-газ машиналарын
жасау өнiмдерi кластерi, туристiк қызметтер кластерi, тоқыма өнiмдерi
өнеркәсiбi кластерi, металлургиялық өнiмдер өнеркәсiбi кластерi, көлiк-
логистикалық қызметтер кластерi, құрылыс материалдары өнеркәсiбi кластерi
сияқты 7 пилоттық кластерлер құру және дамыту жөнiндегi жоспарлар
бекiтiлдi.
Бұл жоспарлар көрсетiлген салалардың жүйелi проблемаларын (саланы
дамытуды ынталандыру үшiн заңнаманы жетiлдiру, кадрлар даярлау және қайта
даярлау, стандарттау мәселелерi, инфрақұрылымды дамыту және т.б.) шешу
жөнiндегi iс-шараларды және әрбiр жекелеген кластерлердiң мiндеттерiн
(бизнес стратегияларды тұжырымдау кластер шеңберiнде инвестициялық
жобаларды iске асыру, кластерiшiлiк кооперацияны күшейту) шешуге
бағытталған шараларды қамтиды.
Кластерлiк идеяларды дамытуда индустриялық аймақтар құру сияқты нақты
өндiрiстi мемлекеттiк ынталандыру құралын пайдалану барынша перспективалы
болып көрiнедi. Бұл тетiк қазiргi уақытта Астана қаласында (Құрылыс
материалды) және Қарағанды облысында (Металлургия-Металл өңдеу) пилоттық
кластерлердiң жобаларын iске асыру шеңберiнде байқаудан өтiп жатыр.
Оң нәтижелер алған жағдайда осы тәжiрибенi барлық өңiрлерге тарату
көзделiп отыр: Павлодар қаласы (өнеркәсiп), Өскемен қаласы (металлургия-
металл өңдеу), Алматы, Жамбыл, Қостанай облыстары (ауыл шаруашылығы
өнiмдерiн қайта өңдеу), Батыс Қазақстан облысы, Солтүстiк Қазақстан облысы,
Шығыс Қазақстан облысы, Алматы қаласы (машина жасау).
Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасындағы индустриялы аймақтарды
қалыптастыру мен дамытудың тұжырымдамасы әзiрленуде.
Жалпы алғанда, бұл құралдың жеке меншiк-мемлекеттiк әрiптестiктi
дамытуда табысты пайдаланудың барлық алғышарттары бар. Бұл ретте,
құрылымдық қаржыландыру құралын пайдаланғанда бұл ұстаным өнеркәсiп
салаларын дамыту үшiн айтарлықтай экономикалық әсерге ие болуы мүмкiн.
Мұнай-газ машинасын жасау
Қазiргi уақытта машина жасау кәсiпорындары 230 астам өнiм атауларын
шығаруды игердi, оның iшiнде 125 тонна жүк көтеруге қабiлеттi жедел
бұрғылау қондырғысы, ұңғымаларды жөндеуге арналған көтергiш агрегаттар,
арнаулы техника, резервуарлар, сыйымдылықтар, тұндырғыштар және
сепараторлар, 6 және 8 тонна жүк көтеруге қабiлеттi тербелме-станоктар,
ортадан тепкiш және поршеньдi сорғылар, фонтанды арматура, ысырмалар,
вентильдер, мұнай эмульсияларын қыздыратын пештер және басқа да жабдықтар.
2006 жылға отандық кәсiпорындар мұнай-газ саласы үшiн 50-ден астам
өнiмнiң жаңа түрлерiн игерудi жоспарлады.
НБ-125 бұрғылау сорғыларын шығару Алматы ауыр машина жасау зауытында
("ААМЗ-Ижнефтемаш") жолға қойылған, зауыт шығаратын барлық өнiм DIN EN ISO
9001:2000 халықаралық стандарттары бойынша сертификатталған.
"Қазмұнайгазмаш" акционерлiк қоғамының (Алматы қаласы) мұнай-газ
кешенi кәсiпорындарын арзан және сапалы жоғары қысымды бұрқақтық-сағалық
жабдығымен қамтамасыз ете алады, кәсiпорында ISO 9001 сапаны басқару жүйесi
қолданылады.
"Өскемен арматура зауыты" акционерлiк қоғамы ысырмалар мен
клапандарды ИСО халықаралық стандарттар бойынша шығарады.
Ақтөбе мұнай жабдығы зауытында әртүрлi диаметрдегi сорғы-сығымдаушы
құбырларын шығару игерiлген.
Жеткiзiлетiн жабдықтың үздiксiз жұмысын қамтамасыз ету және оған
жедел сервистiк қызмет көрсету үшiн отандық тауар өндiрушiлер өз
өндiрiстерiн, сондай-ақ қосалқы бөлшектер шығаруға қайта бағдарлауда және
"жеткiзушi-тұтынушы схемасын" өзара қарым қатынастың осы заманғы сатысына
шығаруда.
Мұнай-газ жабдығы өндiру саласына инвестициялар тартылуда: "Штангалы
сорғы өндiрiсiнiң, сондай-ақ сорғы-сығымдаушы құбырлар және штангалы
тереңдiк сорғылар өндiрiсiнiң толық тiзбегiн ұйымдастыру" жобасы 7039 млн.
АҚШ доллары инвестициялар көлемiмен "Ақтөбе мұнай жабдығы зауыты"
жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгiне.
Тұтастай алғанда 2007 - 2009 жылдары машина жасау саласын дамыту
Қазақстан Республикасының машина жасау саласын әртараптандыру мен дамытудың
2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру шеңберiнде жүзеге
асырылады.
Бағдарламаның басты мақсаты әртараптандыру негiзiнде машина жасау
саласын одан әрi дамыту және салаға машина жасау өнiмiнiң импортын қысқарту
және экспортын кеңейту үшiн осы заманғы технологиялар мен жабдықтарын тарту
үшiн жағдай жасау болып табылады.
Металлургия
Қазақстан қара және түстi металдардың, 84 өнеркәсiптiк минералдардың,
сондай-ақ энергия тасығыштардың коммерциялық запастарына ие.
"Металлургия" кластерi машина жасау және металлургия кәсiпорындары
кластерiнiң басқа да қатысушылары үшiн шикiзат өндiретiн кластер құрушы
компаниялар технологиялық дәйектi тiзбекте құрылған кәсiпорындар мен
өндiрiстердiң кешенiн бiлдiредi.
Қара металлургия саласында және тау-металлургия кешенiнiң түстi
саласында негiзгi шаруашылық субъектiлерi - "Миттал Стил Темiртау"
акционерлiк қоғамы және "Қазақмыс корпорациясы" жауапкершiлiгi шектеулi
серiктестiгiнiң iрi компаниялары болып табылады.
Қазiргi уақытта республика өнеркәсiбiнiң металлургия секторында
мынадай проблемалар бар:
руда құрамында пайдалы құрамдауыштар аздығы;
пайдалы қазбалы кен орындарының көп құрамдауыштығы;
жоспарлау, жобалау және басқару процестерiн автоматтандыру деңгейiнiң
төмендiгi;
негiзгi қорлардың тез тозуы;
тау-кен машина жасаудың өз кәсiпорындарының қуатының аздығы;
минералды шикiзатты кешендi, қауiпсiз және қалдықсыз өндiру және
қайта өңдеудің жаңа үнемдi технологияларын дамытудың төмен қарқындылығы;
тұтынушылардың алыс орналасуы;
жер қойнауын пайдалану, табиғат қорғау қызметi саласындағы
нормативтiк-заңнамалық және салық базасының нақты ахуалының барабар
болмауы;
мамандар даярлау мен қайта даярлаудың осы заманғы жүйесiнiң болмауы;
тау-кен саласының кәсiпорындары қызметiнiң шашыранды сипаты
(үйлесiмнiң болмауы).
Металлургия саласын табысты дамыту үшiн Қазақстан Азия нарығын ерекше
назарға ала отырып, қосылған құнымен металлургиялық өнiм өндiру үшiн
қуаттар құруға шоғырлануы қажет.
Құрылыс материалдары саласы
Құрылыс материалдары саласының 2007 - 2009 жылдарға арналған негiзгi
бағыттары:
қосылған құны жоғары бәсекеге қабiлеттi өнiм шығаруды қамтамасыз
ететiн тиiмдiлiгi жоғары технологиялық желiлерiн (өндiрiстерiн) әзiрлеу
және енгiзу;
өндiрiс қалдықтарын пайдалануды, энергия және ресурстарды үнемдеудi
және қоршаған ортаға техногендiк әсер етуiн төмендетудi қамтамасыз ететiн
технологиялар әзiрлеу және игеру.
Шыны, цемент, жылу оқшаулағыш және "қабын материалдарын, жақтау
кiрпiштерiн, линолеум, сырлар мен басқа да қажеттi құрылыс материалдарын
шығаруды ұйымдастыру таяу жылдардағы басым бағыттар.
Жоспарланған кезеңге ұйғарылып отырған мақсаттар мен мiндеттер:
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 13 желтоқсандағы N 1305
қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында құрылыс материалдары,
бұйымдары мен құрастырмалары өнеркәсiбiн дамытудың 2005-2014 жылдарға
арналған бағдарламасын iске асыру;
Бағдарламада көзделген мiндеттердi шешу үшiн отандық және шетелдiк
инвестициялар тарту жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыру;
жекелеген өңiрлердiң әлеуетiн, шикiзат көздерiнiң болуын,
қолданыстағы және тұрып қалған кәсiпорындарды, iшкi өңiрлiк және өңiраралық
нарықтарды ескере отырып, өңiрлiк кластерлердi iске асыру;
сала мен технологиялар трансфертiнiң ғылыми базасын дамыту;
жаңа стандарттар әзiрлеу арқылы стандарттау және қолданыстағыларын
халықаралықтарға бейiмдеу жүйесiн жетiлдiру;
шетелдiк өткiзу нарықтарына және шетелдiк фирмалар үстемдiк құрып
отырған iшкi нарықтарға шығу мақсатында өндiрiстi басқарудың халықаралық
нысанына, бiрiншi кезекте сапаны басқару жүйесiне көшу;
мамандарға жалпы қажеттiлiктi анықтай отырып, кадрлар даярлау жүйесiн
оңтайландыру.
Тоқыма өнеркәсiбi
Тоқыма өнеркәсiбi табиғи, жасанды және синтетикалық талшықтарды
тоқыма жiпке және матаны қайта өңдеумен айналысатын жеңiл өнеркәсiп
салаларының өндiрiстер тобын бiрiктiредi. Мемлекеттiк жiктеуiшiне сәйкес
Қазақстанның тоқыма өнеркәсiбi экономикалық қызметтiң 7 түрi мен 21 кiшi
түрiнен көрiнедi.
Қазақстанда қоза Оңтүстiк Қазақстан облысының Мақтаарал, Сарыағаш,
Шардара, Ордабасы аудандарында, Түркiстан қаласында және Шымкент, Арыс
қалаларының, Бәйдiбек, Отырар және Сайрам аудандарының аз ғана жерiнде
өсiрiледi.
Республиканың тоқыма өнеркәсiбiн дамыту мақсатында Оңтүстiк Қазақстан
облысында мақта-мата жiп пен матаны шығару жөнiндегi кластердi құру
жоспарланып отыр.
Шиттi мақта өндiру саласындағы ең өткiр мәселелер: мақта өндiрумен
айналысатын ауыл шаруашылығы құрылымдарының бөлшектенуi; өнеркәсiптiң өсiп
келе жатқан сұранымдарына жауап бере алатын бәсекеге қабiлеттi сорт
жиынтығының болмауы; бiлiктi мамандардың жеткiлiксiздiгi; бiрiншi-үшiншi
өндiруге дейiн тұқым көбейту бойынша тұқым шаруашылықтары желiсiнiң
жеткiлiксiз дамуы; сорттық агротехниканың сақталмауы; өнiм мен өндiрiстi,
стандарттарды, сапа менеджментi жүйесiн сертификаттау жөнiндегi тiркелген
құрылымдардың жоқтығы; отандық қайта өңдеу кәсiпорындарының жұмыспен аз
жүктелуi болып табылады.
Мақта шаруашылығындағы проблемалы мәселелердi шешу үшiн алдағы 2007 -
2009 жылдары:
"Мақта саласын дамыту туралы" Заңды қабылдау;
мақтаны қайта өңдеу ұйымдарында 9000 сериялы ИСО халықаралық
стандартына сай сапа менеджментi жүйесiн енгiзуге қолдау көрсету;
мақта шаруашылығы және тоқыма өнеркәсiбi жөнiндегi халықаралық
ұйымдар арқылы халықаралық ынтымақтастықты кеңейту;
бiр мақта қайта өңдейтiн кәсiпорындар салу;
Оңтүстiк Қазақстан облысында мақтаның егiстiк тұқымын дайындау
жөнiнде тұқым тазалау зауытын салу;
Оңтүстiк Қазақстан облысы аумағында көлiк-логистикалық терминалын
салу қажет.
Тоқыма саласының мақта-тоқыма сегментiнiң қосылған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz