Тікелей кесімді төлем ақысының жуйесі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Еңбек төлемінің жүйесі мен нысаны.
Жалақыдан ұсталатын ұсталымдар.
Еңбек төлемінің нысаны. Жалақы — ол еңбек үшін төлем, оны еңбек
келісім шартында және кызмет нұскауында белгіленген көлеміне сай
енбеккерлер орындаған жұмысы үшін алады.
Еңбек тиімділігін арттырудың әртүрлі ынталандыру жолдары бар, атап
айтканда: сыйлық, үстеме, кепілдік төлемдері. Жүмыс беруші нақты жағдайын
ескере отырып, "Еңбек ақы төлеу туралы" ережесін дербес әзірлей алады,
сондай-ақ онда еңбеккерлердің категориясын, жұмыс уақытының тәртібін,
"Қызметкер туралы" ережесін белгілей алады. Аталған ереже жұмыс берушіге
еңбек тәртібін ұйымдастыру мен еңбек келісім-шартын жасау үшін ғана емес,
сондай-ақ, ол шығыстар мен үсталымдарды негіздеу үшін де кажет. Төлем жеке
және (немесе) ұжымдық еңбек нәтижесі бойынша жасалуы мүмкін.
Бүл жағдайда жүмыс берушінің белгілеген жалақысының деңгейі заңда
белгілеген ең төменгі жалақының деңгейінен төмен болмау керек.
Іс жүзінде еңбекақыны ұйымдастырудың екі негізгі нысаны пайдаланылады
— кесімді (өнім санына қарай ақы төлеу) және мерзімді (істеген күніне қарай
төлеу). Мерзімді еңбек ақысы деп, нақты істеген уақыты үшін еңбек ақының
(айлығының) мөлшері немесе тарифтік мөлшерлемесі бойынша еңбеккерлерге
есептелетін жалақының нысанын атайды. Мерзімдік еңбек акының нысаны жай-
мерзімділікжәне сыйақылы-мерзімділік болып бөлінеді.
Жай мерзімділік жүйесінің кезінде өзіне берілген (иеленген) тарифтік
мөлшерлемесі немесе нақты істеген уақыт бойынша еңбеккерлерге еңбек ақы
есептейді. Енді осы жүйеге сандық және сапалық көрсеткіштері үшін қосымша
еңбек ақы сыйақылы-мерзімділік төлем болып табылады.
Тариф мөлшерлемесін және бюджет сферасындағы еңбеккерлердің қызмет
иесінің (лауазымды адамның) айлығын белгілеген кезде жалақының минималды
деңгейін және бірыңғай тариф сеткасын пайдаланады. Бірыңғай тариф сеткасы
еңбек ақының 21 разрядының негізінде құрылады және әрбір разряд үшін
өзіндік тариф коэффициенті белгіленеді.
Жүмыс мамандығы негізінен біріншіден сегізінші разрядка дейін
жіктеледі, ал қызметкерлердікі екіншіден жиырма біріншіге дейін бірыңғай
тарифтік сетка бойынша тарификацияланады. Бірынғай тарифтік — мамандырылған
(квалификацияланған) аныктама (БТМА) және мамандырылған анықтама (МА)
бойынша еңбеккерлердің тарификациясын жасайды.
Тарифтік мөлшерлемесін және әртүрлі машықтық — мамандандырылған
топтарындағы қызмет иесінің (лауазымды адамның) айлығын жұмыс берушінің ең
төменгі жалақыны сақтаған кәсіпорын бекіткен разрядтың мөлшерлемесіне
сүйене отырып бірыңғай тарифтік сеткасында белгіленген тарифтік
-мамандандырылған коэффициенттер бойынша аныктайды.
Тарифтік — мамандандырылған анықтама жүмысшылардың жұмысын
тарификациялауға және оларға әртүрлі өндіріс пен жүмыс түрі бойынша разряд
беруге пайдаланылады.
Ал мамандандырылған анықтама қызметкерлердің жұмысының күрделілігін,
мамандығының деңгейі бойынша анықтауды қамтамасыз етеді. Бұл анықтамалар
бірыңғай және салалык болып келеді. Олардың негізінде нақты өндіріс
еңбеккерлері үшін жергілікті анықтамалар әзірленіп және белгіленуі мүмкін.
Ал меншік нысанына тәуелді кәсіпорындар еңбек ақы туралы мәселесін
үжымдық келісім-шарттың негізінде дербес түрде шеше алады. Ал тарифтік —
мамандандырылған анықтаманы кажет болған кезде ғана пайдаланады.
Кесімді еңбек ақы төлеген сөз алдын-ала белгіленіп койған деңгейде
әзірленген өнімнің немесе орындалған жүмыстың әрбір бірлігіне есептейді
(дана, ткм, килограммт.б.). Кесімді еңбекақы нысаны келесідей еңбек ақы
жүйесіне белінеді:
Тікелей кесімді еңбек ақы жүйесі әрбір енім бірлігі бойынша бағасын
қою (кесу) арқылы белгіленеді;
Кесімді-сыйлық — бұл қосымша марапаттау төлемін қарастырады,
белгіленген көрсеткішті орындаған кезде ғана пайдаланылады;
кесімді-прогрессивті (үдемелі) еңбек ақы төлемі. Еңбектөлемініңбұл
жүйесі жұмысшылардың белгіленген нормадан артық өндіргені үшін кетермелеу
ретінде пайдаланылады. Норма мөлшерінде дайындалған енім үшін жұмысшыларға
төлемді тікелей кесімді бағалар бойынша есептейді, ал нормадан асыра
дайындалған өнім үшін үдемелі (прогрессивті) бағалар бойынша есептейді;
жанама кесімді еңбек ақы төлемі. Мұнда қосалқы және басқа да
жұмысшылардың еңбек төлемі қызмет көрсететін учаскесінің, цехтың негізгі
жұмысшылардың телем-ақысына шақкандағы процентімен анықталады;
еңбек ақы төлемінің аккордтық жүйесі. Бұл жүйеде жұмысшылардың еңбек
төлемін нормаланған тапсырманың немесе жүмыс көлемінің (уақытының, өндірім
нормаларының) орындалуы және алдын ала кешендік жүмыстың тұтастай
орындалуына белгіленген жалпы кесімдік бағасы (расценкасы) бойынша
анықтайды. Еңбек төлемінің бүл жүйесі жұмысшылардың бөлек топтары немесе
бригадалардың бөлек ұжымдары үшін еңбек өнімділігін арттыруда және жұмыстың
орындалу мерзімдерін қысқартуда, олардың матерцрлдык, ынталылығын күшейтуге
ықпал ету үшін пайдаланады. Еңбек төлемінің аккордтык мөлшерін қолданыстағы
нормаланған тапсырмалар (уакыт нормалары, өнімдер) мен бағалар негізінде
білгілейді, ал олар болмаған жағдайда — онда ол осы тәріздес жұмыс үшін
қолданып жүрген, нормативтік тапсырмалар мен баға (расценок) бойынша
белгіленеді. Еңбек төлемінің бұл жүйесі бойынша аккордтықтапсырманы
мерзімінен бұрын орындағаны үшін сыйақы беру тәртібі белгіленуі мүмкін.
Болашақта өндірісті кешенді түрде механикаландыру мен
автоматтандырудың дамуы, мамандықтарының жетілуі, еңбек төлемінде нақты
сараланудың кемуі кесімді жүйенің қолданыс аясын қысқартады, ал оларды
жүмысшылардың еңбек төлемінің мерзімділік-үжымдылық және мерзімділік-
сыйақылық жүйелеріне алмастыруы мүмкін.
Мысал. Еңбек ақы төлеудің әртүрлі жүйесін пайдаланған кезде жалақыны
есептеудің жолдарын қарастырып көрсетейік.
1. Мерзімді еңбек ақы төлеу жүйесі. Кәсіпорында 200 адам жүмыс істейді
делік, оның 150-і жұмысшы, 50-і қызметкер. Кәсіпорынның қырыктай еңбеккері
кесімді белгіленген айлықпен жүмыс істеген, өйткені олардың атқаратын
міндеттемесі мен машықтығы (квалификациясы) соған сәйкес келген:

1-ші разрядтың мөлшерлемесін ұжымдық келісім-шартта 15000 теңге
мөлшерінде бекіткен. Кәсіпорынның жұмыс тәртібі бойынша аптаның бес күнін
жұмыс күні етіп белгілеген (ағымдағы айда 21 күн жұмыс күні болған).
Кәсіпорынның 14-ші разряды бар үш маманы ағымдағы айда 18-ақ күн жұмыс
істеген.
Ағымдағы айдағы еңбеккерлердің жалақысын есептеп көрейік:

1-ші разрядтың мөлшерлемесін ұжымдық келісім-шартта 15000 теңге
мөлшерінде бекіткен. Кәсіпорынның жұмыс тәртібі бойынша аптаның бес күнін
жұмыс күні етіп белгілеген (ағымдағы айда 21 күн жұмыс күні болған).
Кәсіпорынның 14-ші разряды бар үш маманы ағымдағы айда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.