Коммуналар сияқты департаменттер анағұрлым маңызды аймақтық құрылымдар

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

КIРIСПЕ

Жергiлiктi өзiн-өзi басқарудың негiзгi мәнi туралы қысқаша түрде мынаны айтуға болады: мұндай басқарудың жолға қойылуы елiмiзде жеке тұлға мен мемлекеттiң мүдделерiмен бiрге жергiлiктi (муниципалды) мүдделер де мойындалады және кепiл берiледi. Оның өзi әрбiр тұрғылықты нысан мен елдi мекен тұрғындарының өмiр сүру жағдайын қамтамасыз етуге байланысты көптеген мәселелердi шеше алады.

Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк билiктiң толық кестесiн қарастыра келiп, қазiргi күнi «жергiлiктi өзiн-өзi басқару» бiзде мүлде жоқ деген тұжырым жасауға болады. Неге екенiн түсiндiрiп көрелiк. Бүгiнгi күнi қызмет етiп отырған өкiлеттi органдар - мәслихаттар дәл қазiр жергiлiктi атқару органдарын жасақтай алмайды; жергiлiктi әкiмшiлiктiң басшысы (жергiлiктi өзiн-өзi басқарудағы) әкiм болып табылады, оның өзi жергiлiктi тұрғындардың өкiлi емес, Президенттiң өкiлi болып саналады. Бiзде өкiлеттi органдар аудандық деңгейге дейiн ғана жасақталады және ауылдық (селолық) елдi мекендерде құрыла алмайды; жалпымемлекеттiк мүдделердi есепке ала отырып сәйкес әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк тұрғындарының сұраныстарын бiлдiруге және оны жүзеге асыруға тиiс өкiлеттi органдар ретiнде саналса да, аталмыш өкiлеттi органдар жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары деп аталмайды. Сондықтан да осы дипломдық жұмыстың тақырыбы болып табылатын мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқарудың өзара әрекетiн қарастыра отырып, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарын танытатын жүйенiң жоқтығы проблемасына назар аудармауға болмайды.

Осы дипломдық жұмыстың мақсаты мемлекеттiк органдар мен жәргiлiктi өзiн-өзi басқару органдары арасындағы өзара бiрлескен қимыл-әрекеттiң қазiргi механизмдерi төңiрегiндегi мәселелердi айқындауға бағытталды.

Бүгiнгi күнi бiздiң республикамызға жергiлiктi өзiн-өзi басқару жүйесi мемлекеттiк басқаруды оңтайландырудың әдiсi, құралы және азаматтың саяси құқығы мен бостандығын жүзеге асырушы бiрден-бiр форма ретiнде аса қажет.

Дәл қазiр мемлекеттiк органдар мен азаматтық қоғам институттарының арасында өзара бiрлескен, жүйелi әрекеттiң жоқтығы демократиялық процестердiң тежелуiне себеп болып отыр.

Жергiлiктi өзiн-өзi басқару тек заманауи мемлекеттiк құрылымның ажырамас элементi ретiнде ғана тиiмдi жұмыс жүргiзе алатынын атап өту маңызды. Оның өзi билiк деңгейлерi арасындағы iс жүргiзу және өкiлеттiктi шектеудi нақты қарастыра алар едi. Бұл ретте нақ сол деңгейде мемлекет пен қоғамның алдында тұрған мiндеттердiң белгiлi-бiр көлемiн шешу тиiмдiлiгi бұқаралық билiктiң әр деңгейiнiң құзырын жасақтаудың негiзi болып табылады. Азаматтардың өздерiнiң жеке өмiрiне қатысты мәселелер бойынша шешiм қабылдау мүмкiндiктерi жергiлiктi өзiн-өзi басқарудың ең маңызды тетiгi болып саналады. Билiктi заң шығарушы (парламент), атқарушы (үкiмет), соттық (жоғарғы сот) деп бөлу. Қазақстан Республикасы Конституциясының 89 бабына сәйкес жергiлiктi жерлерде билiк жергiлiктi мемлекеттiк басқару және жергiлiктi өзiн-өзi басқару деп бөлiнедi. Бүгiнгi күнi жергiлiктi өзiн-өзi басқару тәуелсiз болуы және өз жауапкершiлiгi шеңберiнде қызмет етуi керек.

Дипломдық жұмыстың тақырыбын тереңiрек ашу үшiн бiрiншi бөлiмде мемлекеттiк билiк пен жергiлiктi өзiн-өзi басқарудың теориялық негiздерi берiлiп отыр. Сонымен қатар мемлекеттiк органдардың ролi, түрлерi мен негiзгi қызметтерi де ашып көрсетiлген. Оған қоса, жергiлiктi өзiн-өзi басқарудың негiзгi мәнi ашылып, оны дамытудың қажеттiлiгi көрсетiлдi және жергiлiктi өзiн-өзi басқарудың алдына қойылған мiндеттер сөз етiлдi. Жергiлiктi өзiн-өзi басқарудың негi болып саналатын аспектiлер бөле-жара атап көрсетiлдi. Шетелдiк әдiс-тәсiл ретiнде халықаралық тәжiрибеде кеңiнен қолданылып жүрген жергiлiктi өзiн-өзi басқару модельдерiнiң үш үрдiсi келтiрiлдi.

Мемлекеттiк органдар мен жергiлiктi өзiн-өзi басқарудың өзара қимыл-әрекетiндегi қалыптасқан проблемеларды анықтау үшiн дипломдық жұмыстың екiншi бөлiмiнде Қазақстан Республикасы мемлекеттiк органдарының қазiргi құрылымына қатысты сараптаулар жүргiзiлдi. Мұның өзi ең негiзгi проблемалардың бiрi - бүгiнгi күнi «жергiлктi өзiн-өзi басқару» органдары болып табылатын органдардың жоқ екенiн анықтауға мүмкiндiк бередi. Құқықтық жүйеге байланысты сараптамалар мемелекеттiк органдар мен жергiлiктi билiктi құрайтын органдардың қызметi, сондай-ақ өзара қарым-қатынасы қай тұрғыда реттелетiнiн алға тартады.

Үшiншi бөлiмде «жергiлiктi өзiн-өзi басқару» органдарының әлеуметтiк-экономикалық дамуына, нарықтық жағдайлары мен олардың тиiмдi жолға қойылуы, дамуына қатысты негiзгi проблемалар көрсетiлген. Мұның бәрi ең алдымен елдегi азаматтық қоғамды қалыптастырумен, тұтастай елдiң және оның жекелеген аймақтарының әлеуметтiк-экономикалық дамуының жалпы деңгейiмен, жергiлктi қоғамның өмiрiне әсер ететiн спецификалық факторлар және күштермен байланысты көпкезеңдi процесс ретiнде қарастырылуы керек.

Осы көзқарастар арқылы Қазақстан Республикасындағы жергiлiктi өзiн-өзi басқаруды қалыптастырудың алғашқы кезеңiндегi басым мiндеттердi және оны жүзеге асырудың механизмдерiн айқындап алу керек.

Жүзеге асырудың негiзгi механизмдерi төмендегiдей болуы керек:

- қабылдануы жергiклiтi өзiн-өзi басқарудың қызметiн заңнамалық тұрғыда қамтамасыз ету үшiн аса қажет заңнамалар мен нормативтiк актiлердi түзiлетiн заң шығарушы блок;

- жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының өз өкiлеттiктерiн тиiмдi iске асыруы үшiн олардың қаржылық және экономикалық жағдайын қамтамасыз ететiн тетiк - қаржылық-экномикалық блок;

- ұйымдастыру блогы, мұнда республикадағы жергiлiктi өзiн-өзi басқарудың қалыптасуы мен даму процесiн басқару бойынша нақты шаралар құрастыру қарастырылады.

1 МЕМЛЕКЕТТIК БИЛIК ЖӘНЕ ЖЕРГIЛIКТI ӨЗIН-ӨЗI БАСҚАРУ ОРГАНДАРЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГIЗДЕРI

Мемлекеттiк билiк органдары: рөлi, түрлерi мен атқаратын қызметтерi

Жергілікті өзін - өзі басқарудың табиғатын түсіну парабар объективті шындықты түсінушілік аппаратты құруға мүмкіндікті ашады және оның негізінде жергілікті өзін - өзі басқарудың құрылуы мен дамуын конструктивті басқаруға мүмкіндік береді. Қазіргі заманғы ғылымда жинақталған көптеген дәйектер тірі және өлі материяның өзінен - өзі ұйымдасуын табиғаттың объективті құбылысы және оның бөлінбес қасиеті деп көрсетеді. Әлеуметтік жүйелерге қатысты материяның бұл негізгі қасиеті түрлі нысандарда, соның ішінде өзін - өзі ұйымдастыратын, өзін - өзі басқаратын территориялық қоғамдастықтар түрінде көрінісін табады. Бұл көзқарас тұрғысынан жергілікті өзін - өзі басқаруды қоғам өмірінің объективті құбылысы ретінде және оның өзін - өзі ұйымдастыруының бір нысаны ретінде түсіну қажет. Мемлекет әлеуметтік институт ретінде белгілі бір мағынада қоғамның өзін - өзі ұйымдасуының нысаны, бірақ өзінің табиғаты бойынша неғұрлым күрделі болып келеді [1] .

Айтылған көзқарасты есепке ала отырып жергілікті өзін - өзі басқаруды халықтың жергілікті деңгейде өзін -өзі ұйымдастыруының мүмкін болар бір нысаны деп бекітуге болады. Бұл қазіргі кездегі жергілікті өзін - өзі басқарудың құрылуы мен дамуының үдерісі объективті, белгілі бір мағынада болмауы мүмкін емес үдеріс, яғни жергілікті өзін - өзі басқаруды ұйымдастырудың қазіргі кездегі қағидалары өзімен әлеуметтік жүйелердің бөлінбес негізгі қасиеттерінде көрініс табатын нақты нысаны өзін - өзі ұйымдастыруының қасиетін көрсетеді. “Жергілікті өзін - өзі басқару” терминінің бұл талқылауына негізделе отырып дамудың ерте кезеңдерінде қоғамның ұйымдасуын “жергілікті өзін - өзі басқарудың” бүгінгі күнгі үлгілеріне жақын келетін нысандарында жүзеге асырылғанын айтуға болады, яғни “жергілікті өзін - өзі басқару” қоғамның өзін - өзі ұйымдастыруының бірінші нысандарының бірі болды. Өзін - өзі басқарудың қарапайым әдістері шешілуі қоғамдастықтың барлық мүшелерімен емес, ал олардың жеке мүшелеріне сеніп тапсырылуы арқылы тиімді болған қоғамдық пайдалы істердің бөлінуі нәтижесінде қалыптасты.

Қоғамдық өмірдің күрделенуі нәтижесінде мемлекеттер пайда бола бастады, сондықтан да мемлекетті өзін - өзі басқаратын қоғамдастықтардың бірлесуі және қайта құрылуы нәтижесінде “өсті” деуге болады. Басқа сөздермен айтқанда, әлеметтік және шаруашылық үдерістерді реттеудің қоғамдық сипаттарына негізделген территориялық өзін - өзі ұйымдасуының қарапайым нысандары ерте кезеңнің өзінде қазіргі заманғы мемлекеттік институттрадың сипаттарына ие болды. Осыдан көрінгелі отырған келесі қорытынды шығады: территориялық өзін - өзі басқарудың бірінші қарапайым нысандарының эволюциясы территориялық қоғамдық өзін - өзі басқару түріндегі өзін - өзі ұйымдастыруының қоғамдық нысандарын сақтай отырып мемлекеттің пайда болуына және жергілікті өзін - өзі басқарудың қазіргі заманғы нысандарына алып келуі қажет болды [2] .

Сонымен, қазіргі жергілікті өзін - өзі басқару халықтың өзін - өзі ұйымдастыруының нысаны ретінде мемлекеттің және қоғамдық институттардың сипаттарын бірге алып жүреді, яғни қос табиғатты және мағынасы бойынша қоғамдық - мемлекеттік институт болып табылады. Жергілікті өзін - өзі басқару қасиеттерінің қос сипатында жергілікті билікті түсінудің “кілті” жатыр және де ол бір уақытта жергілікті биліктің нақты мәртебесі бойынша тоқтатылмайтын таластардың қайнар көзі болып келеді [3] .

И. И. Овчинниковтың ойы бойынша: “өзін - өзі басқарудың қағидасы - басқаруда қолданылатын қағидалардың арасындағы неғұрлым ескі және әмбебап болып табылатындардың бірі. Ол адамдардың өте ерте даму кезеңдерінен бастап адамдық қоғамның қажеттіліктеріне жауап беріп отырды және белгілі бір уақытқа дейін әлеуметтік ұйымдастырудың жеке құралы болып қалды. Қоғамның дамуына байланысты оның мемлекетпен өзара қайшылығы өсті, басқару міндеттері де күрделенді. Өзін - өзі басқарудың рөлі мен оны институционалдық рәсімдеудің әдістері басқарудың нысандары мен әдістерінің тәуелділігіне түсіп өзгере бастады”.

Сонымен мемлекеттік басқару да жергілікті өзін - өзі басқару сияқты бір табиғатты не одан туындаған, бірақ мемлекеттің масштабты және жеткілікті ұзақ мерзімді өмір сүруіне байланысты оның бастапқы негізі біршама абстрактіленеді. Ал мемлекеттердің пайда болуымен қоғамның өмірін ұйымдастырудағы жергілікті өзін - өзі басқарудың алғашқы қарапайым нысандарының рөлі мен орны күрт өзгере бастады. Жергілікті өзін - өзі басқару үшін мемлекеттік құрылымда өз “орнын” табудың ұзақ кезеңі басталды. Жергілікті жерлерде басқаруды ұйымдастырудың нысандары мен қағидалары мемлекеттің дамуында өзгеріп отырды.

Жергілікті өзін - өзі басқаруды ұйымдастырудың қазіргі заманғы қағидалары мен нысандары қоғам мен мемлекеттің ұзақ диалектикалық қарама - қайшылықтарының нәтижесінде қалыптасты. Ол қоғам мен мемлекеттің мүдделерін келістіруде компромисті табудың үздіксіз үдерісі болды. Бұл көзқарастың тұрғысынан қазіргі заманғы жергілікті өзін - өзі басқаруды ғасырлар бойы жасалған территориялық қоғамдастық пен мемлекеттің өзара механизмі ретінде қарастыруға болады, ал оның басты міндеті, сәйкесінше мүдделерді келістіру.

Жергілікті өзін - өзі басқарудың қазіргі заманғы нысандары мен жүзеге асырылуынын қағидаларын қалыптастырудың үдерісі шын мәнінде жинақталмаған сипатта болды, бірақ белгілі бір заңдарға сүйенді. Әдетте бүл үдеріс циклдық сипатта еді, яғни жергілікті өзін - өзі басқарудың гүлдену кезеңдері оның құлдырау кезеңдерімен ауысып отырды. Мұнда анықтаушы рөлді мемлекеттік құрылыс пен жалпы мемлекеттің әлеуметтік - экономикалық дамуының деңгейі ойнады. Мемлекеттің гүлденуі мен дағдарыстары “қарама - қарсы фазаларда” қайталанып отырды, оларға жергілікті өзін - өзі басқарудың “шырқауы” мен “құлауы” тән болды. Сонымен мемлекеттік институттар белгілі бір тарихи кезеңдерде анықталған әлеуметтік - экономикалық тығырықтарда жергілікті өзін - өзі басқарудан басым болды немесе оның дамуыны мүмкіндік туғызатын үрдіске ие еді.

Бірақ жергілікті өзін - өзі басқарудың мәнін анықтағанда басқа шеттеушілікті болдырмау қажет: жергілікті өзін - өзі басқару күшті мемлекеттік биліктің баламасы емес. Ал дамыған жергілікті өзін - өзі басқару - күшті мемлекеттің сипаты. Жергілікті деңгейде жергілікті өзін - өзі басқару өмірді қамтамасыз етудің сұрақтарын өзіне ала отырып мемлекетті сақтау мен нығайтуға әрекет етеді, қоғамда әлеуметтік шиеленісі шешетін және алдын ала ескертетін факторы болып мемлекеттің дамуында тұрақтандырушы рөл ойнайды [4] .

Қазіргі заманғы еуропалық түсінікте жергілікті өзін - өзі басқару демократиялық тәртіптің анықталған кепілі ретінде қарастырылады. Жергілікті өзін - өзі басқару туралы Еуропалық Хартияға сәйкес “жергілікті өзін - өзі басқару органдары кез келген демократиялық құрылымның негізін құрайды” делінген. Сонымен қатар жергілікті өзін - өзі басқару мемлекеттік істердің мардымды бөлігін регламенттеу және де оны басқару құқығы мен нақты қабілеті деп түсініледі.

Жергілікті өзін - өзі басқарудың мәнін нақты түсіну үшін жергілікті өзін - өзі басқару туралы Еуропалық Хартияның 3 - бабында жазылған анықтамасын беру қажет: “… жергілікті өзін - өзі басқару - бұл жергілікті өзін - өзі басқару органдарының заң жүзінде, өзінің жауапкершіліктері негізінде және жергілікті халықтың мүдделері үшін әрекет ете отырып мемлекеттік істердің маңызды бөлігін регламенттеу мен оны басқару бойынша құқығы мен нақты мүмкіндігі”.

Біздің мемлекетіміздегі жергілікті өзін - өзі басқарудың құқықтық негізі Қазақстан Республикасы Конституциясының 89 - бабында жазылған. Бірақ қазіргі уақытқа дейін Қазақстанда жалпы мемлекеттік құрылыс, әлеуметтік шиеленісуді шешу және азаматтық қоғамды қалыптастыру, территорияның әлеуметтік - экономикалық дамуының сұрақтарын шешу, елдің тұрақты дамуын қамтамасыз ету үдерістерінде жергілікті өзін - өзі басқарудың рөлі мен орны туралы бір көзқарас жоқ. Жергілікті өзін - өзі басқару институтының рөлі мен орның парабар емес бағалау мен қарама - қайшылықтарының негізінде бірдей түсіну аппараттың жоқтығы және қоғамның әр түрлі таптары арасында жергілікті өзін - өзі басқаруды әр түрлі түсіну жатыр.

Жергілікті өзін - өзі басқару институтын жергілікті мемлекеттік басқару институтынан айыра білу қажет. Жергілікті мемлекеттік басқару тікелей мемлекеттік басқарудың жүйесіне қосылған және территорияда мемлекеттік саясаттың бастаушысы болып шығады.

Сонымен жергілікті өзін - өзі басқару - бұл мемлекеттік билік органдарының жүйесіне кірмейтін, қызметі орталық билік органдарының шешімімен жасалатын, ал әрекеті жергілікті қоғамдастықтың мүдделерін қанағаттандыруға бағытталған мемлекеттік құрылыстың ерекше элементі. Осыған байланысты аймақтық және жергілікті биліктің мүдделері әу бастан бастап айырылған болу қажет, әйтпесе ол өз кезегінде орталық билік жағынан жергілікті сепаратизмнің шығуына ықпал жасайтын маңызды құралы болады

Американ менеджментiнiң атасы Питер Друкердiң пiкiрiнше, ұлттың тарихи жетiстiктерiнiң 60 пайызы табиғи ресурстармен және технологиялармен анықталып қоймайды, басқарудың пәрмендiлiгiмен өлшенедi. Осы себептен-ақ кейбiр елдер үнемi алға көтерiлсе, ендi бiреулерi артта қалады.

Мемлекет тарапынан нашар басшылық кез-келген елдi тұрақсыздыққа, сыбайлас жемқорлыққа, кедейшiлiкке алып келедi.

Қазіргi уақытта әлеуметтiк-экономикалық үрдiстердiң ауқымдылығы, серпiндiлiгi және ашықтығы жаңа проблеманы - мемлекеттiң ауқымды факторлардың өзгерiу қарқынына жылдам бейiмделу проблемасын туғызды.

Осыған байланысты мемлекет өзiн бизнеске қарсы қоймай, пәрмендi институттық құрылым жасау жолымен жеке сектордың өнiмдiлiгiн көтерудi және маңызды қоғамдық игiлiктердi ұқыптылықпен жасауды қамтамасыз етуге тиiс [5] .

Қазiр әлемдiк қауымдастықта мемлекет тек қана экономикалық саясатты жасаумен шектелiп қалмауға тиiс деген көзқарас нығая түсуде. Экономикалық саясатты дәйектiлiкпен жүзеге асыруға мүмкiндiк беретiн, нарықтың ойдағыдай жұмыс iстеуiне көмектесетiн тиiстi институттық элементтердi дамытуы керек.

Нашар институциялық құрылым қажеттi деңгейде қоғамның алға жылжуын, елдiң макроэкономикалық тұрақтылығы мен экономикалық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ете алмайды.

Қазiргi қоғамда мемлекеттiк басқару мiндеттерiнiң сан жағынан ұлғаюы олардың сапалық күрделiленуiн бейнеледi.

Бұл нарықтық инфрақұрылымды кеңейту және нығайту, ұлттық басымдылық бағыттарды жүзеге асыру, мемлекет пен нарықтың өзара қарым-қатынасын ықтималдандыру, мемлекеттiк әлеуметтiк бағдарламаларды жасау, жаңа ақпараттық технологияларды енгiзу, заң және басқа да нормативтiк-қүқықтық актiлер мен әлеуметтiк-экономикалық сипаттағы шараларды жасау, билiктiң жергiлiктi органдарының рөлiн көтеру проблемаларымен байланысты.

Мемлекеттiң ұлттық экономиканы басқарудағы басымдылық бағыттарын, сондай-ақ, оның басты экономикалық саяси және әлеуметтiк мақсаттарын басшылыққа алып, осы заманғы кезеңде оның неғұрлым басты мiндеттерiн атап өткен жөн:

- бiрiншi, мемлекеттiк билiктiң үш тармағын басқарудың барлық деңгейiнде (республикалық, аймақтық жергiлiктi) құқықтық реттеудi жетiлдiру;

- екiншi, өркениеттi жеке кәсiпкерлiктi дамыту үшiн институциялық құқықтық өрiс жасау (заңнаманы сақтауға бақылау мен қадағалаудың осы заманғы нысандарын қоса ескерiп) ;

- үшiншi, мемлекеттiк экономиканы басқару субъектiсi (елдiң халық шаруашылығын индикативтi стратегиялық басқару, шектеулi ұлттық ресурстарды ұқыптылықпен жұмсау нысанында) ретiнде жоспарлау - үйлестiру функциясын күшейту;

- төртiншi, мемлекеттiң мемлекеттiк және жеке меншiк секторлардың жұмыс iстеуi үшiн ақша ресурстарымен (бюджеттiк-қаржылық) қаржы босату функциясын экономиканың барлық секторларында өнiмге деген мемлекеттiк тапсырыстар есебiнен едәуiр өсiруде күшейту;

- бесiншi, нарық жағдайында мемлекеттiк қызметшiлерден бастап жеке кәсiпкерлерге дейiн шаруашылықты жүргiзуге қатысушылардың бiлiм деңгейi мен құзырлығын көтеру.

Мемлекеттiң функцияларын қалыптастыру, оларды басқару деңгейiне қарай тарату, оның қалыптасу, нығаю және даму үрдiсiнде өтедi. Функциялардың пайда болу дәйектiлiгi тарихи даму барысында қоғам алдында тұрған мақсаттар мен мiндеттердiң кезектiлiгiне байланысты.

Мемлекеттiк билiк жүйесi iшкi-сыртқы функцияларды ұйымдасқан түрде және үйлесiмдi орындау мақсатымен қалыптасады.

Жалпыға бiрдей сұрыптауларға сәйкес iшкi функциялар: экономикалық, әлеуметтiк, салық және қаржы бақылауы, азаматтардың құқықтары мен ерiктiлiгiн қорғау, заңдылық пен құқық тәртiбiн қамтамасыз ету; сыртқы функциялар, әлемдiк экономикаға араласу, ел қорғанысы, ауқымды проблемаларды (экологиялық, шикiзат, энергетика, демография, т. б. ) шешуде басқа мемлекеттермен ынтымақтастық.

Әр функция бойынша мемлекеттiк басқару элементтерiнiң толық жиынтығы мақсаттылық, болжам жасау, жоспарлау, бақылау, есеп, реттеу, ақпараттық қамтамасыз ету, әдiстемелiк нұсқауларды қамтуға тиiс.

Функцияларды орындау, органдарға бекiтiлiп берiлген материалдық, қаржы, табиғат, еңбек, ақпараттық және басқа да ресурстармен қамтамасыз етiледi.

Республикалық деңгейдегi атқарушы билiк органдары өздерiне бекiтiлiп берiлген функциялар мен басқару элементтерiнiң жиынтығы мен өз мәртебесiне қарай министрлiк, комитет, агенттiк, тағы басқалармен ерекшеленедi.

Мемлекеттiк органдардың әр түрлi қызмет нысандары, билiктi ажырату принципы, сатылық, өкiлеттiлiк мерзiмдерi, құзырлықты атқару тәртiбi, т. б. нысандармен ерекшеленетiн мемлекеттiк органдардың топтасу нұсқасы 1-суретте көрсетiлген.

Билiк органына функциялар беруде оларды орындау жауапкершiлiгi бiр мезгiлде жүктеледi. Мұндайда билiк функцияларын шаруашылық қызметпен ұштастыруға жол берiлмейдi.

1 кесте

Мемлекеттiк функциялардың басқару деңгейiне қарай орналасуы

Басқару деңгейi: Басқару деңгейi

Функциялар сыпаты: Функциялар сыпаты

Басқару деңгейi: Тек мемлекеттiк республикалық басқару

Функциялар сыпаты:

Экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету;

Қаржы жүйесiнiң тұтастығын қамтамасыз ету;

Табиғи ресурстарды қорғау (әуе, өтпелi сулар, аумақтық теңiздер, айлақтар, жер ресурстары) ;

Мемлекеттiк меншiктi басқару;

Қоғамдық және мемлекеттiк қауiпсiздiк;

Бұқаралық ақпарат және коммуникациялар құралдары;

Мемлекеттiк ақпараттық ресурстардың тұтастығы, т. б.

Басқару деңгейi: Бiрлескен мемлекеттiк басқару - республикалық және аймақтық

Функциялар сыпаты: Республикалық басқарудан құқық қолдану қызметiн жартылай аймақтық билiкке республикалық органдар тарапынан толық бақылау жағдайында өткiзу

Басқару деңгейi: Аймақтық басқару

Функциялар сыпаты: Тек республикалық және бiрлескен мемлекеттiк басқару функцияларынан басқа мемлекеттiк басқару функциялары

Экономиканы мемлекеттiк басқару әлеуметтiк, саяси басқарумен тiкелей байланысты. Экономикалық, әлеуметтiк, саяси басқару функцияларының араласуы бұл функцияларды бiр мемлекеттiк орган атқарған жағдайда көрiнiс алады. Мемлекеттiк басқару бiр орталыққа шоғырланған жағдайда мемлекеттiк органдардың дұрыс таңдап алған нысаны экономиканы мемлекеттiк басқарудың пәрмендiлiгiн көтеруге көмектеседi.

Шаруашылықты жүргiзудiң нарықтық жүйесiндегi елдерде басқарудың бiраз функциялары мен өкiлеттiлiктерi аймақтық және жергiлiктi басқару органдарына берiлген [6] .

Қазақстан жағдайында мемлекеттiк басқару екi деңгейде: мемлекеттiк республикалық және мемлекеттiк аймақтық.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік құрылысында жергілікті өзін - өзі басқарудың орнын анықтайтын ұйымдық үлгісін графикалық түрде 1 - сурет ретінде ұсынуға болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.