Алдын ала тергеу органдары
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 6
І ТАРАУ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ІШКІ ІСТЕР ОРГАНДАРЫНА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
1.1. Ішкі істер органдарының негізгі міндеттері, принциптері және
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..8
1.2. Ішкі істер органдарының құқықтары мен міндеттері ... ... ... ... ... ..17
1.3. Ішкі істер органдарының қызметі және қызметкерлерінің
мәртебесі...23
ІІ ТАРАУ ІШКІ ІСТЕР ОРГАНДАРЫНДАҒЫ ЖӘНЕ БАСҚА ДА ОРГАНДАРДАҒЫ
АНЫҚТАУДЫҢ, АЛДЫН АЛА ТЕРГЕУДІҢ МӘНІ МЕН МАҒЫНАСЫ
2.1. Тергеу органдары инетитутының қалыптасуының және дамуының негізгі
кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. .30
2.2. Алдын ала тергеу органдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
2.3. Ішкі істер органдары, Ұлттық қауіпсіздік комитеті және Қаржы
полициясы органдарының сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..51
ІІІ ТАРАУ ІШКІ ІСТЕР ОРГАНДАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІНЕ ПРОКУРОРЛЫҚ ҚАДАҒАЛАУ
ЖҮРГІЗУ
3.1 ҚР прокуратурасының мемлекеттік органдар жүйесіндегі орны ... ... .55
3.2 Прокуратура органдарының негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ...64
3.3 Прокуратура органының жалпы қадағалау жұмысын ұйымдастыру...75
3.4 Анықтау және алдын ала тергеу сатысындағы прокурорлық қадағалауды
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 79
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .86
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 89
КІРІСПЕ
Мемлекет пен оның органдарының кызметінде басым бағыттардың бірі
ретінде адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының үстемдігін,
Қазақстан Республикасының егемендігін қамтамасыз етуге, қазақстандық қоғам
мен мемлекеттің тұрақты әрі дәйекті дамуын, халықаралық аренада
Қазақстанның қызметін құқықтық қамтамасыз етуге бағытталған ұлттық
заңдарды қалыптастыру орын алатыны белгілі.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында "Қазақстан
Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет
ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі,
құқықтары мен бостандықтары" деп айқын жазылған. Бұл мемлекеттің
мемлекеттік және өзге де органдар атынан өз қызметін құқықтық нормалар,
Занның үстемдігін қамтамасыз ету, жеке адамның құқықтары мен заңды
мүдделерін қорғау, мемлекет пен азамат арасында өзара заң жауапкершілігін
белгілеу негізінде жүзеге асыратының айғақтайды.
Көптеген мемлекеттік органдар үшін олардың қызмет ауқымы, әрине,
аталғандарды, аса маңызды болса да, бірақ нақты шектелгенміндеттер - құқық
тәртібі, адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғау, қылмыстар мен өзге
құқық бұзушылықтарға қарсы күрес міндеттерін шешумен бітпейді, құқық
тәртібі мен заңдылықты қорғау жөніндегі кейбір функцияларды олар өздерінің
негізгі міндеттерімен қатар жол-жөнекей орындайды
Құқық тәртібі мен заңдылықты қамтамасыз етумен арнаулы органдар тобы
айналысады. Оларды құқық тәртібін қорғау органдары, яғни ҚР
Конституциясымен, басқа да заннамалық және құқықтық ұйғарымдармен жалпы
мемлекеттің өмірі мен қызмет тәртібін күзетуге арналған органдар деп
атайды.[1]
Құқық тәртібін қорғау органдары ұғымына құқық қорғау органдары ұғымы
өте жақын келеді. Бұл ұғымдар өте ұқсас, бірақ бірдей емес. Олар білдіретін
органдар тобы сай келмейді. Құқық тәртібін қорғау органдарының барлығы
бірдей құқық қорғау деп есептелмейді. Дәл осылайша құқық қорғау қатарына
кейбір құқық тәртібін қорғау органдарын жатқызуға болмайды.
ҚР Президентінің "Қазақстан Республикасының ішкі істер органдары
туралы" 1995 жылғы 21 желтоқсандағы заң күші бар Жарлығының 1-бабына сәйкес
"Қазакстан Республикасының ішкі істер органдары Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес анықтау, алдын ала тергеу мен жедел іздестіру қызметін,
сондай-ақ қоғамдық тәртіпті сақтау мен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз
ету, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандығына, қоғам мен мемлекеттің
мүдделеріне қылмыстық және өзге де заңға қарсы қол сұғушылықтардың алдын
алу және жолын кесу жөніндегі атқарушылық және өкім етушілік
функцияларын жүзеге асыратын арнайы мемлекеттік орган болып табылады".
Осы Жарлықтың 4-бабында былай делінген: "Ішкі істер органдарының
біртұтас жүйесін Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі,
оның құрамына кіретін департаменттер мен өзге деқұрылымдық бөлімшелер,
облыстардың, республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының,
көліктегі оған бағынатын ішкі істер басқармалары, қалалық, аудандық,
қалалардағы аудандық, поселкелік, желілік ішкі істер органдары, ішкі істер
органдарының тергеу изоляторлары, Ішкі әскерлер, оқу орындары, мекемелер
және өзге де ұйымдар құрайды.
Ішкі істер органдарының құрамында криминалдық полиция, әкімшілік
полиция және полицияньщ өзге де қызметтері, сондай-ақ Ішкі істер
министрлігінің әскери құрылымдар мәртебесі бар әскери-тергеу органдары мен
әскери полициясы құрылады.
Криминалдық полицияның негізгі міндеттері қылмыстарды анықтау,
оның алдын алу, жолын кесу, оны ашу және тергеу, ішкі істер органдарының
жүргізуіне жататын қылмыстар туралы істер бойынша анықтама ісін жүргізу,
тергеуден, аныктамадан және соттан жасырынған, қылмыстық жазаны өтеуден
жалтарған, хабарсыз кеткен және Қазақстан Республикасының заңдарында
белгіленген өзге де жағдайларда адамдарды іздестіруді ұйьшдастыру және
жүзеге асыру болып табылады.
Криминалдық полицияны жедел-іздестіру, тергеу, ғылыми-техникалық және
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігіне тікелей бағынатын, оның
алдында тұртан міндеттерді шешу үшін қажетті өзге де бөлімшелер құрайды.[2]
Әкімшілік полицияның негізгі міндетгері қоғамдық тәртіпті сақтау,
қоғамдық кауіпсіздікті камтамасыз ету, қылмыстар мен әкімшілік құқық
бұзушылықтарды анықтау, оның алдын алу және жолын кесу,қылмыстарды ашу,
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген кұзыретінін. шегінде
анықтама мен әкімшілік іс жүргізуді жүзеге асыру, ұсталған және қамауға
алынған адамдар, оның ішінде белгілі бір тұратын жері, кұжатгары жок
адамдар ұсталатын жерлерде құқық тәртібін қамтамасыз ету, кәмелетке
толмағандар арасындағы қадағалаусыздық пен құқық бұзушылықтарды анықтау
және жолын кесу, жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге
мемлекеттік қадағалау және бақылау жасау, төлқүжаттық жұмыстар мен
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ішкі істер органдарына жүктелген
өзге де міндеттерді жүзеге асыру болып табылады. Әкімшілік полицияны
полицияның учаскелік инспекторлары мен кәмелетке толмағандар ісі жөніндегі
учаскелік инспекторлар қызметтері, сақшылық қызмет, лицензиялық және рүқсат
ету жүйесі, табиғат қорғау және мал дәрігерлік полиция, төлқүжаттық
қызмет, жол полициясы бөлімшелері, ішкі істер органдарының арнаулы
мекемелері және әкімшілік полицияның алдында тұрған міндеттерді шешу үшін
қажетті өзге де бөлімшелер құрайды.
І ТАРАУ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ІШКІ ІСТЕР ОРГАНДАРЫНА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
1.1. Ішкі істер органдарының негізгі міндеттері, принциптері және
құрылымы
Тәртіпті және адам, қоғам, мемлекет қауіпсіздігін қорғауда ішкі істер
органдары құқық қорғау органдарының арасында басты рөл атқарады, олар
қылмысты айқындаумен, оның алдын алумен және жолын кесумен байланысты ұлан-
ғайыр жұмыс атқарады.
Ішкі істер органдары атқарушы биліктің Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес анықтауды, алдын ала тергеуді және жедел-іздестіру
қызметін жүзеге асыратын арнайы мемлекеттік органдары болып табылады, олар,
сонымен қатар, қоғамдық тәртіпті қорғау, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз
ету, адам мен азаматтың құқығы мен бостандығын, қоғам мен мемлекеттің
мүдделеріне қастандық әрекеттердің алдын алу және жолын кесу функцияларын
да атқарады.
Құқық тәртібін қорғау және қылмыскерлікпен күрес қандай мемлекеттің
болмасын өз билігін нығайтудағы басты міндеті.
Қазаң революциясы жеңгеннен кейінгі алғашқы кезеңде 1917 жылғы 22-
карашадағы №1 Сот туралы декретпен бұрынғы сот органдары, адвокатура, сот
тергеушілері мен проқурорлық қадағалау инетитуттары таратылды. Билікті өз
қолына алғаннан кейін жұмысшылар мен шаруалар, жергілікті жағдайларға және
революциялық тәжірибеге жүгініп әртұрлі әскери құрамалар құрды, олар
Кеңестердің толықтай билігін қамтамасыз етті, қоғамдық тәртіпті қорғады. Ол
құрамалардың негізін Қызыл гвардия отрядтары құрады.
Бірақ өмір революциялық заңдылық пен елдегі тәртіпті ұстап тұратын
тұрақты, штаттық органдар құру қажеттігін көрсетті.
Контрреволюциямен, тонаушылықпен, саботажбен және басқа қауіпті
қылмыстармен күресу мақсатында губерндік және қалалық Кеңестер сайлайтын
революциялық трибуналдар құрылды.
Пролетарлық милиция ұйымдастыруды заңдастырған алғашқы акті Ішкі істер
Халық Комиссариатының 28 қазаң (11 қараша) 1917 жылғы Кеңес үкіметінің
уәкілдігімен шыққан қаулысы болды. Онда Жұмысшы және солдат депутаттары
Кеңесінің жұмысшы милиция отрядтарын құруы көзделді, олар Қызыл гвардияның
қарулы отрядтарына сүйенетін болды.[3]
1920 жылдың 26-тамызында Бүкілресейлік Орталық Атқару Комитеті мен
РСФСР Халық Комиссарлары Кеңесі Автономиялық Қырғыз (Қазақ) Социалистік
Кеңес Республикасы туралы декрет шығарды, ол қазақ халқының кеңестік
мемлекеттігінің бастауы болды. 1919 жылғы қыркүйекте Қырғыз өлкесі
Ревкомының Ішкі істер бөлімі құрылды. 1919 жылғы қазаңда бұл Бөлімнің
құрамында Қырғыз өлкесінің Жұмысшы-шаруа милициясының Басқармасы құрылды,
ол 1920 жылдың 8-тамызына дейін тұрды, одан кейін ол Қырғыз (Қазақ) АКСР-
ның Милиция бас басқармасы болып қайта құрылды.
1920 жылғы қазаңда Милиция бас басқармасының жанынан Қылмыстық
іздестіру бас басқармасы құрылды. Барлық ірі қалаларда қылмыстық-іздестіру
бөлімшелері ұйымдастырылды. Кеңес милициясы шиеленіскен тап күресі
жағдайында қалыптасты.
Милицияның құрылымын, қызметінің формалары мен әдістерін әрі қарай
жетілдіру КСРО ОАК-нің 1934 жылғы 10-маусымдағы Қаулысының негізінде КСРО
Ішкі істер Халық комиссариатын құрумен байланысты, оның қарамағына ұлттық
қауіпсіздік органдары мен милиция кірді.
1941 жылғы ақпанда КСРО Ішкі істер Халық комиссариаты екіге: Ішкі істер
халық комиссариаты және Ұлттық қауіпсіздік халық комиссариаты болып
бөлінді. Мұндай құрылымдық өзгерістер одақтық және автономдық
республикалардың да, өлкелер мен облыстардың да ішкі істер органдары
болды.[3]
Соғыстан кейінгі жылдары милицияға бұрынғы майдангерлер, жұмысшылар,
қызметкерлер келді. Олар еңбек ұжымдарының, жастардың алдынғы қатарлы
өкілдері еді. 1959 жылдың 2-наурызында ОКП Орталық Комитеті мен КСРО
Министрлер Кеңесі Елдегі қоғамдық тәртіпті қорғауға еңбекшілердің қатысуы
туралы қаулы қабылдады, онда жұмысшыларды, қызметкерлерді, жалпы
жұртшылықты құқық бұзушылықтан сақтандыру және социалистік тұрмыс
ережелерін нығайту жөніндегі жұмыстарға тартудың жаңа формалары
регламенттелді. Көрсетілген кезеңде жолдастық соттардың, басқа да ерікті
ұйымдардың құқықтары мен міндеттері кеңейді. Кеңес милициясының тарихы
түгелдей мемлекет тарихының бір бөлігі.
Қазіргі кезде ішкі істер органдары қызметінің құқықтық негізін
Республика Конетитуциясы, 1995 жылғы 21 желтоқсандағы Қазақстан
Республикасының ішкі істер органдары туралы № 2707 Заң, басқа да
нормативтік құқықтық актілер, сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекіткен
халықаралық шарттар құрайды.
Ішкі істер органдарының қызметі заңдылық жеке дара басшылық, ішкі істер
органдары жүйесінің бірлігі, жариялылық, құқық қорғайтын және басқа
мемлекеттік органдармен, лауазымды адамдармен, ұйымдармен және азаматтармен
өзара әрекеттестік принциптеріне тұрғызылған.
Ішкі істер органдарының міндеттері:
- қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету,
оның ішінде төтенше жағадайларда және соғыс көздерінде де;
- қылмыстардың және әкімшілік құқық бұзушылықтың алдын алу, жолын кесу
және айқындау, қылмыстарды ашу және тергеу, қылмыскерлерді іздестіру;
- заңда белгіленген құзыреті шегінде алдын ала тергеуді, анықтауды және
әкімшілік іс жүргізуді жүзеге асыру;
- әкімшілік жазаларды орындау;
- құқық тәртібін қамтамасыз ету және әкімшілік жолмен қамалған
адамдарды ұстау режимін сақтау;
- кәмелетке толмағандардың қадағалаусыздығын және құқық бұзушылығын
айқындау және оның алдын алу;
- қажетті жағдайларда өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында
мемлекеттік өртке қарсы органдарға көмек көрсету;
- жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін мемлекеттік
қадағалау және бақылау жүргізу;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың, прекурсорлардың
айналымына мемлекеттік бақылау жүргізу;
- азаматтық және қызметтік қаруларға, олардың оқ-дәрілеріне мемлекеттік
бақылау жүргізу;
- күзет қызметін жүзеге асыратын, сондай-ақ күзет сигнализаңиясын
орнататын, жөнге келтіретін және оған техникалық қызмет көрсететін
субьектілердің қызметіне мемлекеттік бақылау жүргізу;
- мемлекеттік және басқа да объектілерді, жеке тұлғаларды күзету,
қамалғандарды және сотталғандарды конвоймен алып жүру, ланкестік
актілерінің жолын кесуге, аманаттарды босатуға қатысу;
- виза жұмысын жүзеге асыру, шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ
адамдардың Қазақстан Республикасының аумағында болу ережесін сақтауын
қадағалау;
- соғыс кезі Қазақстан Республикасының аумақтық қорғаныс жүйесінде
жекелеген міндеттер орындайды;
- өзге мемлекеттік органдармен бірлесіп карантиндік, санитарлық және
табиғат қорғау іс-шараларына, оның ішінде төтенше жағдайларда өтетін іс-
шараларға қатысады, браконьерлермен күресте табиғат қорғау органдарына
көмектеседі;
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес лицензиялық және
рұқсат ету қызметін жүзеге асырады:
- айрықша маңызды және айрықша режимдік объектілерде, Қазақстан
аумақтарында режимдік және күзет іс-шараларын жүзеге асырады;
- ішкі істер органдарына қарасты мәселелер бойынша халықаралық қарым-
қатынас орнатады;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың, прекурсорлардың
айналымы саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асырады, олардың заңсыз
айналымына, оларды қолдануға қарсы әрекеттер жасайды.
Ішкі істер министрлігі Қазақстан Республикасының ішкі істер
органдарының жүйесін басқаруда, және де, заңда көзделген шектерде
қылмыскерлікпен күрес, қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету саласында сала аралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық
атқарушы орган болып табылады.[4]
Министрлікте, облыстарда, Астана және Алматы қалаларында, аудандарда,
қалаларда, қалалардағы аудандарда және көлікте аумақтық органдар және
ведомстволар: Ішкі әскерлер комитеті, Наркобизнеспен күрес және есірткі
айналымын бақылау жөніндегі комитет, Тергеу комитеті, Криминалдық полиция
комитеті, Әкімшілік полиция комитеті және Жол полициясы комитеті бар.
Министрлікті Ішкі істер министрі басқарады, оны Премьер-Министрдің
ұсынуымен ҚР Президенті қызметке тағайындайды және қызметтен босатады.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес министрлік:
- қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті қорғау және қылмыскерлікпен
күрес саласындағы мемлекеттік саясаттың жүргізілуін қамтамасыз етеді;
- өз құзырына қатысты нормативтік құқықтық актілерді және нормативтік
құжаттарды әзірлейді және бекітеді;
- ішкі істер органдары жүйесін құқықтық қамтамасыз етуді жүзеге
асырады;
- қылмыскерлікпен күрес, қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласында және ішкі істер органдарының
жүргізуіне жатқызылған басқа да мәселелер бойынша халықаралық қарым-
қатынастар ұйымдастырады және жүзеге асырады;
- қоғамдық тәртіпті қорғау және қылмыскерлікпен күресу мәселесін
ұйымдастыруды жетілдіруге бағытталған шаралар белгілейді;
- қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті қорғау және қылмыскерлікпен
күресу саласында мемлекеттік бағдарламалар белгілейді, оларды іске асырады;
- қылмыскерлікпен күрес, қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы ведомстволық ғылымды дамытудың
басты бағыттарын анықтайды;
- ішкі істер органдарының жүйесіндегі мемлекеттік кадр саясатын
анықтайды;
- жедел-іздестіру және криминалдық қызметті, қылмыстық істер бойынша
тиісті анықтау және алдын ала тергеу жүргізуді ұйымдастырады;
- мемлекеттік органдар мен басқа ұйымдардың наркоманиядан және
есірткінің заңсыз айналымынан сақтандыру және оларға қарсы әрекет ету
мәселелері жөніндегі қызметінің ведомствоаралық үйлесілуін қамтамасыз
етеді;
- ішкі істер органдары мен ішкі әскерлердің арнайы мақсаттағы
бөлімшелеріне басшылық жасайды;
- Қазақстан Республикасының аумақтық қорғануын жүзеге асыру жөнінде
Қарулы Күштермен, басқа әскерлермен және әскери құрамалармен бірлесіп
әрекеттер ұйымдастырады;
- Арнайы және әскери тасымалдар ұйымдастырады;
- ҚР Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы № 607 қаулысымен бекітілген
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі туралы Ережеде көзделген
басқа да функцияларды жүзеге асырады.
Ішкі істер органдары қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері бойынша басқа құқық қорғау
органдарымен, оның ішінде анықтауды және тергеуді жүзеге асыратын арнайы
мемлекеттік органдармен, сондай-ақ халықпен және бұқаралық ақпарат
құралдарымен өзара әрекеттеседі.[5]
Ішкі әскерлер комитеті Ішкі істер министрлігінің бейбітшілік және соғыс
көздері ішкі әскерлерді әскери басқару органы болып табылады. Комитеттің
негізгі міндеттері адамның, қоғамның және мемлекеттің қауіпсіздігін
қамтамасыз ету, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандығын қылмыстық және
басқа заңға қайшы озбырлықтан қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты іске
асыру.
Есірткі бизнесімен күрес және есірткі айналымын бақылау жөніндегі
комитет Ішкі істер министрлігінің құзыреті шегінде арнайы атқару және
бақылау-қадағалау функцияларын, есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін
заттардың, прекурсорлардың айналымын мемлекеттік реттеу және олардың заңсыз
айналымына, оларды қолдануға қарсы әрекет ету саласын үйлестіруді жүзеге
асырады.[5]
Тергеу комитеті қылмыстық сот ісін жүргізу саласындағы мемлекеттік
саясатты іске асыру үшін құрылған. Комитеттің негізгі міндеттері
қылмыстардың алдын алу, оларды айқындау және ашу, сондай-ақ ішкі істер
органдары үшін заңда белгіленген өкілеттік шегінде алдын ала анықтау мен
тергеуді жүзеге асыру.
Комитет заңда белгіленген тәртіпте:
- қылмыстардың алдын алу, оларды айқындау және ашу саласындағы
мемлекеттік саясаттың іске асырылуын және өз құзыреті шегінде алдын ала
тергеудің және анықтаудың жүзеге асырылуын ұйымдастырады;
- ішкі істер органдарының құзыретіне жатқызылған қылмыстар бойынша
алдын ала тергеу мен анықтауды, әскери қылмыстар мен әскери қызметшілер
жасаған қылмыстар бойынша жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырады;
- ішкі істер органдары жүргізетін аймақаралық және мемлекетаралық
қылмыстарды тергеуді ұйымдастырады, қажеттілігіне қарай аймақаралық тергеу
топтарын құрады;
- ұйымдасқан қылмыстық топ жасаған ауыр және аса ауыр қылмыстар,
облысаралық және мемлекетаралық қылмыстар бойынша тергеу жүргізеді;
- Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес шет
мемлекеттердің құзыретті органдарының қылмыстық істер бойынша құқықтық
көмек көрсету жөніндегі сұраныстарын орындауды ұйымдастырады;
- өз құзыреті шегінде азаматтардың ұсыныстарын, арыздары мен
шағымдарын, лауазымды адамдардың жүгінісін қарайды, олар бойынша заңға
сәйкес шешім қабылдайды;
- Ішкі істер министрлігінің оқу орындарымен және басқа мекемелерімен
бірлесіп алдын ала тергеу мен анықтаманы жетілдіру проблемаларын зерттеуді
жүзеге асырады;
- алдын ала тергеу және анықтау бөлімшелерінің, әскери-тергеу
органдарының оперативтік қызметінің тергеу практикасын талдайды, олардың
сапасын көтеру жөнінде шаралар белгілейді, ғылым мен техниканың
жетістіктерін, он тәжірибені практикаға енгізеді;
әскери-тергеу органдарының қызметіне бақылау жүргізеді;
- қылмыстық процеске қатысушылардың және өзге адамдардың өмірінің,
денеаулығының, ар-намысының, қадір-қасиетінің және мүлкінің қорғалуын
бақылайды.[6]
Өзіне жүктелген міндеттер мен функцияларды жүзеге асыру үшін комитет:
1) өз құзыретінің мәселелері бойынша нормативтік құқықтық актілер
қабылдауға;
2) алдын ала тергеу мен анықтаудың қызметіне қатысты нормативтік
құқықтық актілерді әзірлеу, жетілдіру және іске асыру жөнінде ұсыныстар
енгізуге;
3) мемлекеттік органдардан, ұйымдардан, лауазымды адамдардан және
азаматтардан қажетті ақпарат сұратып алуға;
4) өз құзыретіне жататын мәселелер бойынша кеңесулер, семинарлар және
конференциялар, тіптен халықаралық деңгейде ұйымдастыруға және өткізуге;
5) өз құзыреті шегінде жедел-іздестіру, сараптамалық, криминалистік
қызметті, проқурорлық қадағалауды жүзеге асырушы органдармен, сондай-ақ
басқа министрліктермен, ведомстволармен, ұйымдармен және шет мемлекеттердің
құқық қорғау органдарымен өзара әрекеттесуге құқылы.
Криминалдық полиция комитеті қылмыстарды айқындайды, тергейді, олардың
алдын алады және жолын кеседі; тергеуден, анықтаудан және соттан бой
тасалаған, қылмыстық жазаңы өтеуден жалтарған, хабар-ошарсыз кеткен адамға
іздеу ұйымдастырады.[6]
Комитет заңда белгіленген тәртіпте:
- қылмыскерлікпен күрес саласында жедел-іздестіру қызметін
ұйымдастырады, жедел-іздестіру іс-шараларын белгілейді және оларды
жүргізеді;
- қылмыс жасаған, анықтау, тергеу органдарынан немесе соттан бой
тасалап жүрген, қылмыстық жазаңы өтеуден, әскери қызметке шақырудан
жалтарып жүрген, хабар-ошарсыз кеткен және басқа адамдарға іздеу
ұйымдастырады, оны жүзеге асырады және танылмаған мәйіттерді теңдестіреді;
- өз құзыреті шегінде қылмыстарды айқындау, ашу, олардың алдын алу,
жолын кесу жұмыстарын ұйымдастырады және жүзеге асырады;
- қылмыскерлікпен күрес саласындағы бағдарламаларды жүзеге асырады;
- Комитеттің құзыретіне жататын мәселелер бойынша халықаралық
қатынастар ұйымдастырады және оларды жүзеге асырады;
- қылмыстық процеске қатысушылардың және басқа адамдардың өмірін,
денеаулығын, ар-намысын, қадір-қасиетін, мүлкін қорғауды қамтамасыз етеді;
- мамандандырылған есептер құрады;
- қылмыстарды ашу және қылмыскерлерді, олардың байланыстарын анықтау
үшін ақпараттық-сараптамалық жүйе құрады және оны пайдаланады;
- жедел-іздестіру іс-шаралары мен арнайы операциялардың жүргізілуін
бақылауды ұйымдастырады;
- ішкі істер органдарында есепте тұрған адамдардың жүріс-тұрысына
оперативтік бақылауды ұйымдастырады.
Өз құзыреті шегінде комитет:
1) өз құзыретінің мәселелері бойынша нормативтік құқықтық актілер
қабылдауға;
2) криминалдық полицияның қызметіне қатысты нормативтік құқықтық
актілерді даярлау, жетілдіру және іске асыру мәселелері бойынша ұсыныстар
енгізуге;
3) мемлекеттік органдардан, ұйымдардан, лауазымды адамдардан және
азаматтардан қажетті ақпаратты сұратып алуға құқылы.
Әкімшілік полиция комитеті қоғамдық тәртіпті қорғау, мемлекеттік
обьектілердің қауіпсіздігі, көші-қон заңдарының сақталуы, арнайы
мекемелерде отырған адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерінің сақталуын
қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуын Ішкі істер
министрлігінің құзыреті шегінде жүзеге асыратын ведомство.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес комитет:
— қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті қорғау, қылмыскерлікпен
күрес, айрықша күзетілетін және режимдік обьектілердің қауіпсіздігі, көші-
қон заңдарының сақталуы, Қазақстан Республикасының азаматтығымен байланысты
мәселелерді қарау, күзет қызметін жүзеге асыру, арнайы мекемелерде отырғап
адамдардың кұқықтары мен заңды мүдделерін сақтауды қамтамасыз ету
саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуын қамтамасыз етеді;
- қоғамдық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздікті қорғауға, құқық бұзушылық
пен қылмыстардан сақтандыруға бағытталған шаралар белгілейді;
- экологиялық құқық бұзушылықтарды айқындауға, олардың алдын алуға және
жолын кесуге бағытталған іс-шаралардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады;
- заңдарға сәйкес заңсыз көші-қонға қарсы шаралар белгілейді;
- заңсыз көші-қон бойынша арнайы бөлімшелердің қызметін ұйымдастырады;
- Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау және одан шығару
жөніндегі материалдарды қарайды;
- Қазақстан Республикасы азаматтарының тұрғылықты тұру үшін шет елге
кетуін және шет ел азаматтарына виза беруді өз өкілеттігі шегінде
ресімдейді;
- қылмыс жасады деп күдік тудырып немесе айыпталып ұсталған немесе
қамалғандарды, тұрақты мекені жоқ, құжаты жоқ адамдарды ішкі істер
органдарының арнайы мекемелерінде ұстауды. күдіктілерді және
айыпталушыларды конвоймен алып жүруді, қылмыстық (әкімшілік) процесс
жүргізуші органдардың оларға қатысты қаулыларының, ұйғарымдары мен
үкімдерінің орындалуын, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды уақытша оқшаулау,
бейімдеу және ақтау орталығында ұстауды ұымдастырады;
- режимдік, айрықша күзетілетін обьектілердің және мемлекет күзетіндегі
обьектілердің күзетін ұйымдастырады:
- Қазақстан Республикасында тұрғылықты тұратын адамдардың, сондай-ақ
шет елдерде тұрғылықты тұрып жатқан Қазақстан азаматтарының азаматтық
тиістілігінің өзгергендігі туралы. Казақстан халқын тіркеу және құжаттау
жайында ақпарат алмасып тұру үшін Әділет министрлігінің Тіркеу қызметінің
комитетімен өзара әрекеттеседі;
- қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті және ішкі істер
органдарындағы қылмыскерлікпен күрес саласында мемлекеттік құпияларды
қорғау және құпиялық режимінін сақталуын бақылау жөнінде шаралар
қабылдайды;
- ішкі істер органдарында есепте тұрған адамдардың жүріс-тұрысына
бақылау ұйымдастырады;
- Ережеде көзделген басқа да функцияларды жүзеге асырады.
Өзіне жүктелген міндеттерді орындауы үшін комитет:
1) өз құзыретінің мәселелері бойынша нормативтік құқықтық актілер
қабылдауға;
2) әкімшілік полициясының қызметіне қатысты нормативтік құқықтық
актілерді әзірлеу, жетілдіру және іске асыру жөнінде ұсыныстар енгізуге;
3) мемлекеттік органдардан, ұйымдардан, лауазымды адамдар мен
азаматтардан ақпарат сұратып алуға құқылы.
Жол полициясы комитеті бұл — Ішкі істер министрлігінің жол
қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында арнайы атқару және
бақылау функцияларын жүзеге асыратын ведомствосы.[7]
Комитеттің негізгі міндеттері: жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз
ету саласындагы мемлекеттік саясаттың іске асуын қамтамасыз ету; оған
мемлекеттік бақылауды ұйымдастыру; бұл саладағы жұмыстарды үйлестіру.
Комитет:
- жол қозғалысы қауіпсіздігіне байланысты шаралар өткізудің және оған
халықты үйретудін тәртібін белгілейді;
- бұл саладағы ғылыми зерттеулер мен ғылыми-техникалық шараларды
ұйымдастыруға қатысады ;
- жеңіл, жүк автомобильдері мен автобустарды, олардың базасында
дайындалған арнайы автомобильдерді, мотоциклдерді. мотороллерді. және де
олармен бірге қозғалатын тіркемелерді, оның ішінде шет елдерде тіркелген,
бірақ Қазақстан аумағына екі айдан асатын мерзімге алып келгендерін
мемлекеттік тіркеудің және есепке алудың тәртібін белгілейді;
- автокөлік құралдары мен олардың тіркемелеріне мемлекеттік
- техникалық тексеру жүргізудің тәртібін белгілейді;
- жол-көлік оқиғаларының алдын алу және жолын кесу шараларына
байланысты ұсыныстар енгізеді;
- көлік құралдарына ілесіп жүруді ұйымдастырады;
- жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты лицензия
беру қызметін жузеге асырады;
- мемлекеттік тіркеудіц иемір белгілерінің, көлік құралдары мен
тіркемелерді тіркеу туралы куәліктердің, жүргізушілер куәліктерінің және
көлік құралдары мен жүргізушілерді жол қозғалысына жіберу үшін қажетті
басқа өнімдердің үлгілерін әзірлейді;
- жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағдарламаларын іске
асырады;
- жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге мемлекеттік
қадағалау және бақылау ұйымдастырады;
Ережеде көзделген басқа да функцияларды атқарады. Өзіне жүктелген
міндеттерді жүзеге асыру ушін комитет:
1) өз құзыретінің мәселелері бойынша нормативтік құкықтық актілер
шығаруға;
2) жол полициясы қызметінің мәселелеріне байланысты құқықтық
нормативтік актілерді әзірлеу, жетілдіру және іске асыру туралы ұсыныстар
енгізуге;
3) мемлекеттік органдардан, ұйымдардан, лауазымды адамдар мен
азаматтардан қажетті ақпарат сұратып алуға құқылы.
Ішкі әскерлер комитетінің және Есірткі бизнесімен күрес және есірткі
айналымын бақылау жөніндегі комитеттің функциялары мен құқықтары ҚР
Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы № 607 қаулысымен бекітілген Ережемен
регламенттелген.
Тергеу комитеті туралы, Криминалдық полиция комитеті туралы. Әкімшілік
полиция комитеті туралы, Жол полициясы комитеті туралы Ережелер ҚР
Үкіметінің 2006 жылғы 21 сәуіріндегі № 313 қаулысымен бекітілген.
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі (бұдан әрі – Министрлік)
Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының жүйесін басқаруды, сондай-ақ
заңнамада көзделген шеңберде Қазақстан Республикасында қоғамдық тәртіпті
сақтау мен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді және салааралық
үйлестіруді жүзеге асыратын, құқық қорғау қызметі саласында мемлекеттік
саясатты әзірлеу мен іске асыруға қатысатын Қазақстан Республикасының
орталық атқарушы органы болып табылады.
Министрлік өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына,
заңдарына, Қазақстан Республикасы Президентінің, Үкіметінің актілеріне,
өзге де нормативтік актілерге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
халықаралық келісімдері мен өзге міндеттемелеріне сәйкес жүзеге асырады.
Iшкi iстер органдарының мiндеттерi.[8]
Iшкi iстер органдарының мiндеттерi мыналар болып табылады:
1) қоғамдық тәртiптi сақтау және қоғамдық қауiпсiздiктi, оның iшiнде
төтенше немесе әскери жағдайында қамтамасыз ету;
2) қылмыстар мен әкiмшiлiк құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау,
жолын кесу, қылмыстарды ашу және тергеу, сондай-ақ қылмыскерлерді
іздестіру;
3) заңнамада белгiленген өздерiнiң құзыретi шегiнде алдын ала тергеуді,
анықтау мен әкiмшiлiк iс жүргiзудi жүзеге асыру;
4) кәмелетке толмағандардың қадағалаусыз қалғандығын және құқық
бұзушылықтарды анықтау және жолын кесу;
5) қажет болған жағдайда өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуде мемлекеттік
өртке қарсы қызметі органдарына ықпал ету;
6) жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етуді мемлекеттік қадағалау
және бақылау;
7) мемлекеттік және өзге де объектілерді, жеке адамдарды күзету, қамауға
алынғандар мен сотталғандарды айдауылдау, терроризм актілерінің жолын
кесуге қатысу, кепілге алынғандарды босату;
8) төлқұжат пен виза жұмысын жүзеге асыру, шетел азаматтары мен
азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасының аумағында болу ережесін
сақтауды бақылау;
9) соғыс уақытында Қазақстан Республикасының аумақтық қорғаныс
жүйесiндегі жекелеген мiндеттердi орындау;
9-1) өзге мемлекеттік органдарымен бірге карантиндік, санитарлық және
табиғатты қорғау, оның ішінде төтенше жағдайлар кезінде іс-шаралар өткізуге
қатысу, табиғатты қорғау органдарына браконьерлікке қарсы күресте ықпал
ету;
9-2) Қазқастан Республикасының заңнамасына сәйкес лицензиялау және
рұқсат беру қызметін жүзеге асыру;
9-3) Қазақстан Республикасының аумағындағы аса маңызды және ерекше
режімді объектілерде режимдік және күзет іс-шараларын жүзеге асыру;
10) ішкі істер органдарының құзыретіне жататын мәселелері бойынша
халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру.
1.2. Ішкі істер органдарының құқықтары мен міндеттері
Ішкі істер органдарының көптеген міндеттерінің ішінен негізгі
міндеттері мен құқықтарын бөліп алуға болады. Атап айтқанда, оларға мына
міндеттер жатады:
- адам мен азаматтың құқықтары мен бостандығын заңсыз озбырлықтан
қорғау;
- қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету,
оның мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың көмегіне сүйеніп және
ұйымдар мен азаматтарды өз еркімен қатыстырыпта;
- қылмыстардың алдын алу, жолын кесу, оларды айқындау және ашу;
- әкімшілік құқық бұзушылықтың алдын алу, жолын кесу және оларды
айқындау;
Қазақстан Республикасының Жедел-іздестіру қызметі туралы Заңына
сәйкес қылмыстардыц алдын алуға, оларды айқындауға және ашуға, ішкі істер
органдары жүйесінде қауіпсіздікті қамтамасыз етуге,сондай-ақ ішкі істер
органдарының уақытша ұстау изоляторларында тиісті режимді сақтауға
бағытталған іс-шаралар жүргізу. Ішкі істер органдарының жедел-іздестіру іс-
шараларын жүзеге асыруға құқылы бөлімшелері мен қызметкерлерінің
тізбесін.[9]
Ішкі істер министрі бекітеді;
- алдын ала тергеу, анықтау жүргізеді;
- әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді жүргізеді;
- қылмыстық процеске қатысушылардың және өзге адамдардың өмірін,
денеаулығын, ар-намысын, қадір-қасиетін және мүлкін қорғауға қатысты
шаралар қабылдайды;
- қылмыс жасаған, анықтаудан, тергеуден және соттан бой тасалаған,
қылмыстық немесе әкімшілік жазаны өтеуден жалтарған, хабар-ошарсыз кеткен
адамдарға іздеу жариялайды;
- заңда белгіленген тәртіпте жедел-іздестіру және тосқауыл қою, қылмыс
жасаған адамдарды ұстау операцияларын жүргізеді және мүндай операцияларды
өзге құқық қорғау органдары немесе арнайы мемлекеттік органдар жүргізгенде
көмектеседі;
- іздестіру салғанда, тергеу және басқа әрекеттер жүргізгенде соттың
ұйғарымын, судьяның қаулысын, проқурордың, тергеушінің және анықтаушының
жазбаша тапсырмасын орындайды;
- әкімшілік жазаларды орындайды, әкімшілік қамауға алынған адамдардың
еңбекпен айналысуын қамтамасыз етеді;
- проқурордың азаматтарды, лауазымды адамдарды мәжбүрлеп алып келу
туралы қаулысын орындайды және проқурордың басқа да тапсырмалары мен
талаптарын орындайды;
- апаттардың, өрттердің, табиғи апаттардың және басқа төтенше
жағдайлардың зардабын жойғанда қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті қамтамасыз
етеді;
- заңсыз озбырлықтан, оқиғалардан және ауыр жағдайлардан зардап шеккен
және өздерінің өмірі мен денеаулығына қауіпті дәрменеіз не басқадай күйдегі
азаматтарға көмек көрсетеді;
- жол қозғалысы ережесінің және жол қозғалысының қауіпсіздігін
қамтамасыз етуге қатысты өзге нормативтік актілердің сақталуын бақылайды;
мемлекеттік тіркеудің және есепке алудың тәртібін анықтайды, жеңіл және жүк
автомобильдері мен автобустарда, олардың негізінде жасалған
автомобильдерге, мотоциклдер мен моторольдерге, олармен бірге қоса алатын
тіркемелерге есеп жүргізіп, мемлекеттік тіркеу жасау, оларға мемлекеттік
техникалық тексеру жүргізу, оларды пайдаланатын, олардың ішінде сенімхатпен
пайдаланатын адамдарды есепке алып тіркеу, бұл адамдардан емтихан қабылдап,
олардың автомобиль, мотоцикл, трамвай айдауына құқық беретін куәліктер
беру, жол қозғалысын басқару;
- мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарына меншіктің барлық
формаларындағы обьектілерде өрт қауіпсіздігінің жайын бақылауда көмек
көрсету;
- қару-жарақ пен оқ-дәрілерді (әскерилерден басқа) иемденуге, сақтауға,
тасымалдауға, өзімен алып жүруге, алып кіруге, алып шығуға және пайдалануға
мемлекеттік бақылау жасау, қарулар мен оқ-дәрілерді, жарылғыш және күшті
әсер ететін улы заттарды, есірткі заттарын, жүйкеге әсер ететін заттарды,
прекурсорларды. радиоактивтік материалдар мен заттарды сақтаудың,
тасымалдаудың және пайдаланудың белгіленген тәртібінің бұзылмауын бақылау ;
заңда көзделген жағдайларла қаруды есепке алу немесе алып қою; тиісті
ереженің сақталуын бақылау мақсатында азаматтардағы қарудың, оқ-дәрінің
күйін және олардың сақталатын орындарын тексеріп көру; сақтау және
пайдалану тәртібі бұзылган және заңда көзделген басқа да жағдайларда
ұйымдардан, азаматтардан қаруды және оқ-дәріні алып кою жөнінде мәселе
көтеру;
- ішкі істер органдарының құзыретіне байланысты заңдарға сәйкес
лицензиялар мен рұқсаттар беру;
- мемлекеттік маңыздылығы бар обьектілерді және түзеу мекемелерін
күзету, ұйымдарды күзету жағдайын бақылау ;
- қай жердегі болмасын жаппай тәртіпсіздікті тыюға қатысу, әскери
қарауыл астынан қашып кеткен сотталғандарға іздеу салу;
- ұсталған, қамалған және сотталған адамдарды күзету және конвоймен
алып журу;
- маскүнемдікпен, нашакорлықпен, уытқұмарлықпен, соз ауруымен және ВИЧ-
пен ауыратын адамдарды шақырғанда өз еркімен келмеген жағдайда, денеаулық
сақтау мекемелеріне мәжбүрлеп алып келу;
- тиісті мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың қарамағына
өткізгенге дейін иесіз мүліктер мен қоймалардың сақталуын қамтамасыз ету
жөнінде тез шара қабылдау; табылған және ішкі істер органдарына өткізілген
құжаттардың, заттардың, құндылықтардың және басқа мүліктің сақталуын
қамтамасыз ету, олардың иелеріне қайтарылуына не белгіленген тәртіпте іске
асуына шара қолдану;
- бас бостандығынан айыру орындарынан және жабық типтегі арнайы оқу
орындарынан босанып шыққан; заң бойынша қылмыстық жауапкершілік жүктеуге
болатын жасқа жетпей қылмыс жасаған; ішімдік, есірткі және уытты заттар
қолданатын; әкімшілік жаза қолдану қарастырылған басқа да құқық бұзушылық
жасаған кәмелетке толмағандар арасында қылмыскерліктің алдын алу мақсатына
ықпал ету шараларын қолдану, оларға есеп жүргізу;
- шет елдерден жұмысшы күшін тарту, елде шетелдіктердің болуына виза
беру ережесін сақтауда заңды түлғалардың қызметін бақылау, Республика
заңдарына сәйкес азаматтардың шет елдерге шығуын шектеу және шетелдіктерді
тұрғылықты тұруға қалдыру туралы шешім қабылдау ;
- тіптен, өздерінің жүргізуіне жатпайтын болса да кез келген жасалған
немесе дайындалып жатқан құқыққа қайшы озбырлықтар туралы арыздар мен
хабарларды қарау, оларды тіркеу, олардың алдын алу, ашу, жасаған адамдарды
ұстау, қоғамға қауіпті зардапты болдырмау жөнінде уақытылы шара қолдану;
қылмыс жасады деп күдік тудырған және өзіне қатысты әкімшілік жолмен
қамауда ұстау жазасы тағайындалған адамдарды ұстау үшін өздерінде уақытша
изолятордың болуы;
- құқық тәртібін қорғау жөніндегі міндеттердің шешілуін қамтамасыз
ететін мамандандырылған есеп, ақпараттық жүйе, оның әкімшілік қадағалауға
алынған адамдарды, қайталауы жауапкершілікті ауырлататын әкімшілік құқық
бұзушылық жасағандарды есепке алатын жүйесін құру, оны пайдалану; есепте
тұрған адамдардың жүріс-тұрысын бақылау ;
- егер тез арада оқшаулау керек болса, он сегіз жасқа толмаған және
қылмыс жасаған, сондай-ақ арнайы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберілетін
кәмелетке толмағандарды ұстау және оларды заңда белгіленген тәртіпте
уақытша оқшаулау, бейімдеу және ақтау орталықтарына орналастыру;
- үш жас пен он сегіз жас аралығындағы қараусыз қалған балалар мен
жасөспірімдерді, сондай-ақ ата-ананың немесе оларды алмастыратын адамдардың
қамқорынеыз қалғандарды уақытша оқшаулау, бейімдеу және ақтау орталықтарына
жеткізу және сонда ұстау, кейін қамқоршы органдардың қарамағына өткізу;
- қоғамдық орындарда мас болып жүрген, адамдық қадір-қасиет пен
қоғамдық өнегені қорлаушы, төңірегіндегілерге не өзіне зиян келтіруі мүмкін
адамдарды және пәтер-жайда қоғамдық тәртіп бұзғандарды солармен бірге
тұратындардың арызы бойынша арнайы медицина мекемесіне не ішкі істер
органдарының кезекші бөліміне жеткізу;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың, прекурсорлардын
айналымы саласындағы қызмет түрлеріне заңға сәйкес лицензия беру және
оларды бақылау ;
- нашақорлықпен және есірткі бизнесімен күрес жөніндегі аймақтық
комисияның қызметін үйлестіру және оған қатысты бағдарламанын орындалуын
бақылау ;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың және прекурсорлардың
айналымы мен олардың заңсыз айналымы және қолданылуына қарсы тұру саласында
халықаралық ынтымақтастық орнату.
Қызметкерлері азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзған
жағдайда ішкі істер органдары бұл құқықтарды қалпына келтіруге, келген
зиянның орнын толтыруға, кінәлілерді жауапқа тартуға міндетті.
Ішкі істер органдарының алдында тұрған міндеттердің ауқымдылығы және
маңыздылығы оларға соған парапар өкілеттік беруді керек етеді. Мысалы, ішкі
істер органдары ондай уәкілеттік берілген лауазымды адамдары арқылы:
- азаматтардан қоғамдық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздіктің сақталуын,
құқықка қайшы әрекеттерді және ішкі істер органдарының өз өкілеттігін
жүзеге асыруына кедергі болатын әрекеттерді тоқтатуын талап етуге, ол
талаптарды орындамаған жағдайда тиісті мәжбүрлеу шараларын қолдануға;
- қылмыс және әкімшілік құкық бұзушылық жасады деп күдік туғызған
азаматтардың жеке басты куәлендіретін құжаттарын, және де орындалуын
бақылау ішкі істер органдарына жүктелген ереженің сақталуын тексеру үшін
қажетті басқа да құжаттарды тексеруге;
- тіптен, өзінің жүргізуіне жатпайтын болса да, жасалған немесе
дайындалып жатқан қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қарауға, оларды
тіркеуге, олардың жолын кесу, ашу, қылмыс жасағандарды ұстау және қоғамға
қауіпті зардаптарды болдырмау мақсатында тез шара қолдануға;
- қылмыстарды айқындау, жолын кесу, ашу және тергеу көздерінде басқа
органдарға, ұйымдарға және лауазымды адамдарға орындалуы міндетті
тапсырмалар беруге;
- азаматтарды іс жүргізіліп жатқан материалдар мен қылмыстық істер
бойынша ішкі істер органдарына шақыруға, олардан түсінік, құжаттар, олардың
көшірмелерін алуға, жауап алуға, шақыруға дәлелді себептерсіз келмеген
адамдарды мәжбүрлеп алдыруға;
- заңда белгіленген тәртіпте әкімшілік іс жүргізуге, хаттама толтыруға,
әкімшілік жаза беруге, құқық бұзушыларга жеткізуге, әкімшілік жолмен
ұстауға, үсті-басын қарап шығуға, заттарын, құжаттарын алуға;
- құқық бұзушылық жасаған әскери қызметшілерді ұстауға, оларды әскери
коменданттарға, әскери бөлім командирлеріне немесе әскери комиссарларға
апарып тапсыруға;
- егер тез оқшаулау қажет болса, он сегіз жасқа толмаған және қылмыс
жасаған, және де арнайы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберілген кәмелетке
толмағандарды ұстап, заңда белгіленген тәртіпте уақытша оқшаулау, бейімдеу
және ақтау орталығына орналастыруга, 3 жастан 16 жас аралығындағы қараусыз
қалған және ата-ана немесе оларды алмастыратын адамдардың қамқорынеыз
қалған балалар мен жеткіншектерді уақытша оқшаулау, бейімдеу және ақтау
орталықтарына орналастырып, кейін қамқоршы органдардың қарамағына беруге;
- кім екендігін анықтап, кейін тиісті органдарға немесе мекемелерге
(көші-қон, медицина, әлеуметтік, т.б.) беру үшін тұрақты мекені, құжаты жоқ
адамдарды проқурордың санкциясымен отыз тәулікке дейін бөлу-қабылдау
орындарында ұстауға;
- қоғамдық орындарда мас болып жүрген, адамдық қадір-қасиеті мен
қоғамдық өнегені аяққа басқан, төңірегіндегілерге немесе өзіне зиян
келтіруі мүмкін адамдарды, пәтер-жайда қоғамдық тәртіпті бұзғандарды —
олармен біргс тұратындардың шағымы бойынша арнайы медициналық мекемеге
немесе ішкі істер органдарының кезекші бөліміне жеткізіп, онда айыққанша
ұстауға;
- қамалған, қылмыс жасады деген күдікпен ұсталған, қылмыс жасағаны үшін
айыпталған, әкімшілік қамауға алынған адамдарды және де әкімшілік құқық
бұзушылық жасаған немесе жасады деп күдік тудырган, бірақ кім екендігін
анықтау мүмкін емес адамдарды тіркеуге, суретке түсіруге, даусын жазып
алуға, бейне көрінісін және саусақ іздерін түсіріп алуға;
- құқық тәртібін қорғау жөніндегі міндеттердің шешілуін қамтамасыз
ететін мамандандырылган есеп, ақпараттық жүйе, онын әкімшілік қадағалауға
алынған адамдарды, қайталануы жауапкершілікті ауырлататын әкімшілік құқық
бұзушылық жасағандарды есепке алатын жүйесін құруға, оны пайдалануға;
есепте тұрған адамдардың жүріс-тұрысын бақылау ға;
- ішімдікті, есірткіні немесе жүйкеге әсер ететін заттарды адамның
қолданғанын заңда белгіленген тәртіпте анықтау жүргізуге не оларды
медициналық мекемелерге сол мақсатта алып баруға;
- кай жерде тұрғанына және кімге тиесілі екеніне қарамастан,
халықаралық және қалааралық байланыстың шығынын өтеп, байланыс құралдарын
қызметтік мақсатта дереу пайдалануға;
- басқадай мүмкіндік болмаса, уақига. табиғи апат орындарына жету,
жедел дәрігер көмегі керек адамдарды емдеу мекемелеріне жеткізу үшін, және
басқа да қауырт жағдайларда, иесіне келген зияннын орнын толтырып, кез
келген көлік құралын пайдалануға;
- бас бостандығынан айыру орындарынан босанган адамдарды бақылау да
заңда көзделген шараларды қолдануға; ішкі істер органдарының уақытша ұстау
изоляторларында және олардың төнірегіндегі аумақтарда режимдік талаптардың
сақталуын бақылауға; ішкі істер министрі белгілеген тәртіпте ішкі істер
органдарының уақытша ұстау изоляторында айрықша жағдайлар режимін
енгізуге;[10]
- қылмыс, әкімшілік құқық бұзушылық жасады деп күдік тудырған
азаматтардың өміріне қауіп төпдірген адамдардың ізіне түскенде азаматтардың
үй-жайларына, олардың жер телімдеріне, шет мемлекеттердің және
дипломатиялық иммунитеті бар халықаралық ұйымдардың актілеріне тиесілі емес
кез келген үй-жайға, аумаққа кедергісіз кіруге және оларды қарап шығуға,
егер онда қылмыс жасалса немесе жасалып жатса, кайғылы жағдай орын алса,
азаматтардың және қоғамның қауіпсіздігін сақтау қажет болса;
- азаматтардың кейбір жерлерге немесе аумақтарға баруын шектеуге немесе
оған уақытша тыйым салуға, қоғамдық тәртіпті және қоғамдық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету мақсатында, және де жедел-іздестіру шаралары мен тергеу
әрекеттерін жүргізген кезде белгілі бір жерлерден кетуін талап етуге;
- жергілікті атқару немесе өзге уәкілетті мемлекеттік органның өкілінің
ұйғарымы бойынша, егер демонетрация, шеру, пикет, жиналыс өткізудің тәртібі
туралы заң талаптарын оны ұйымдастырушылар сақтамаса, оларды тоқтату
жөнінде қажетті шаралар қабылдауға;
- мемлекеттік органдар мен ұйымдардың қызметін жол қозғалысының
қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында бақылау үшін орындалуы міндетті
ұйғарым беруге, автомобиль жолдарын, көшелерді, жол құрылыстарын, темір жол
өткелдерін, қалалық электр көлігінің желілерін, сондай-ақ жаңа
автомотокөлік техникасының үлгілерін пайдалануға қабылдау жөніндегі
комнесияның жұмысына қатысуға; жол қозғалысының қауіпсіздігіне, жолдар мен
көшелердің құрылысы мен қайта жөнделуіне, сондай-ақ көлік құралдарының
конетрукциялары мен жүргізушілер даярлаудың оқу бағдарламаларына қатысты
ережелердін, нормативтер мен стандарттардың жобаларын келісуге; техникалық
күйі жол қозғалысының қауіпсіздігіне қатер төндіретін көлік құралдарын
пайдалануға тыйым салуға;
- заңда белгіленген тәртіпте және жағдайларда көлік құралдарын
тоқтатуға, жүргізушінің көлікті пайдалануға және басқаруға құқық беретін
құжаттарын, жүкке және оны тасымалдауға құқық беретін құжаттарды
тексеруіне; мас күйдегі, көлік құралын басқаруға немесе пайдалануға құқық
беретін құжаттары жоқ және заңда көзделген басқа да жағдайларда, адамдарды
көлік құралын басқарудан аластатуға; заңда көзделген негіздер бойынша көлік
құралдарын ұстап тоқтатуға және уақытша сақтау үшін арнайы аландарға апарып
қоюға, ол көлік құралдарының жүру тетіктеріне блокировка жасауға; көліктер
мен жаяулардың көшелер мен жолдарда жүруіне және көшелердегі жұмыстарды
жүргізуге уақытша шектеу жасауға және тыйым салуға;
- ҚР Үкіметі анықтаған тізбедегі түрлі-түсті көбейту-көшіру техникасын,
жарылғыш, күшті әсер ететін улы заттарды иемденуге, сақтауға, тасымалдауға,
алып кіруге, алып шығуға; азаматтық және қызметтік қару мен онын
патрондарын. азаматтық пиротехникалық заттар мен олар қолданылған
бұйымдарды сақтауға, тасымалдауға, алып кіруге және алып шығуға; есірткі
заттардың. жүйкеге әсер ететін заттардың және прекурсорлардың айналымы
саласындағы обьектілер мен үй-жайларды пайдалануға; ату тирлері мен
стендтерін ашуға заңды тұлғаларға, ал азаматтық қару мен олардың
патрондарын иемденуге, сақтауға, өзімен алып жүруге, алып кіруге. алып
шығуға жеке тұлғаларға рұқсат қағазын беруге;
- әуе кемелерінің ұшу қауіпсіздігін және жолаушылар поездарының, теңіз
және өзен кемелерінің қозғалысын қамтамасыз ету мақсатында бұл көліктердің
жолаушыларын және олардың қол-жүктерін, богажын тексеруге; өзімен бірге
алып жүруге тыйым салынған заттар мен бұйымдарды тәркілеп алуға;
- мемлекеттік органдардан, меншік түріне қарамастан кез келген ұйымнан
ақпарат пен материалдарды кедергісіз әрі тегін және құпия болып табылатын
мәліметтерді жария етуге қойылған талаптарды сақтай отырып алуға;
- халықтың құқығын қорғау мақсатында өзінше құрған ұйымдарының жұмысына
көмек көрсетуіне;
- қоғамдық тәртіпті қорғауда, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге
және құкық бұзушылықпен күресте көзге түскен азаматтарды мадақтауға;
- шарт негізінде жеке тұлғаларды, меншіккерлердің мүліктерін қорғауға
құқылы.
1.3. Ішкі істер органдарының қызметі және қызметкерлерінің мәртебесі
Iшкi iстер органдарындағы қызмет — Қазақстан Республикасы азаматтарының
өз қызметтiк мiндеттерi мен мемлекет пен халық алдындағы қызметтiк борышын
атқарумен байланысты мемлекеттiк қызметтiң айрықша түрi. Қызмет өкеру
олардң тарапынанбiлдiрiлген ерекше сенiм болып табылады және IIО
қызметкерiнiң адамгершiлiгi мен моральдық-этикалық бейнесiне жоғары
талаптар қояды.[10]
Қоғам IIО қызметкерi жүзеге асыратын кәсiби қызметiне өзiнiң барлық
күшжiгерiң бiлiмi мен тәжiрибесiн жұмсайды және қоғамға әдiл әрi қаптқысыз
қызмет етедi деп есептейдi.
Қазақстан Республикасының IIО қызметкерелiнiң осы ар-намыс кодексi
(Қазақстан Республикасының iшкi iстер органдары қызметкерлерiнiң қызметтiк
этикасы ережесi) (бұдан әрi — Кодекс) Қазақстан Республикасының iшкi iстер
органдары туралы 1995 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 6
І ТАРАУ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ІШКІ ІСТЕР ОРГАНДАРЫНА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
1.1. Ішкі істер органдарының негізгі міндеттері, принциптері және
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..8
1.2. Ішкі істер органдарының құқықтары мен міндеттері ... ... ... ... ... ..17
1.3. Ішкі істер органдарының қызметі және қызметкерлерінің
мәртебесі...23
ІІ ТАРАУ ІШКІ ІСТЕР ОРГАНДАРЫНДАҒЫ ЖӘНЕ БАСҚА ДА ОРГАНДАРДАҒЫ
АНЫҚТАУДЫҢ, АЛДЫН АЛА ТЕРГЕУДІҢ МӘНІ МЕН МАҒЫНАСЫ
2.1. Тергеу органдары инетитутының қалыптасуының және дамуының негізгі
кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. .30
2.2. Алдын ала тергеу органдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
2.3. Ішкі істер органдары, Ұлттық қауіпсіздік комитеті және Қаржы
полициясы органдарының сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..51
ІІІ ТАРАУ ІШКІ ІСТЕР ОРГАНДАРЫНЫҢ ҚЫЗМЕТІНЕ ПРОКУРОРЛЫҚ ҚАДАҒАЛАУ
ЖҮРГІЗУ
3.1 ҚР прокуратурасының мемлекеттік органдар жүйесіндегі орны ... ... .55
3.2 Прокуратура органдарының негізгі бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ...64
3.3 Прокуратура органының жалпы қадағалау жұмысын ұйымдастыру...75
3.4 Анықтау және алдын ала тергеу сатысындағы прокурорлық қадағалауды
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 79
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .86
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 89
КІРІСПЕ
Мемлекет пен оның органдарының кызметінде басым бағыттардың бірі
ретінде адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының үстемдігін,
Қазақстан Республикасының егемендігін қамтамасыз етуге, қазақстандық қоғам
мен мемлекеттің тұрақты әрі дәйекті дамуын, халықаралық аренада
Қазақстанның қызметін құқықтық қамтамасыз етуге бағытталған ұлттық
заңдарды қалыптастыру орын алатыны белгілі.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 1-бабында "Қазақстан
Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтік мемлекет
ретінде орнықтырады, оның ең қымбат қазынасы - адам және адамның өмірі,
құқықтары мен бостандықтары" деп айқын жазылған. Бұл мемлекеттің
мемлекеттік және өзге де органдар атынан өз қызметін құқықтық нормалар,
Занның үстемдігін қамтамасыз ету, жеке адамның құқықтары мен заңды
мүдделерін қорғау, мемлекет пен азамат арасында өзара заң жауапкершілігін
белгілеу негізінде жүзеге асыратының айғақтайды.
Көптеген мемлекеттік органдар үшін олардың қызмет ауқымы, әрине,
аталғандарды, аса маңызды болса да, бірақ нақты шектелгенміндеттер - құқық
тәртібі, адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғау, қылмыстар мен өзге
құқық бұзушылықтарға қарсы күрес міндеттерін шешумен бітпейді, құқық
тәртібі мен заңдылықты қорғау жөніндегі кейбір функцияларды олар өздерінің
негізгі міндеттерімен қатар жол-жөнекей орындайды
Құқық тәртібі мен заңдылықты қамтамасыз етумен арнаулы органдар тобы
айналысады. Оларды құқық тәртібін қорғау органдары, яғни ҚР
Конституциясымен, басқа да заннамалық және құқықтық ұйғарымдармен жалпы
мемлекеттің өмірі мен қызмет тәртібін күзетуге арналған органдар деп
атайды.[1]
Құқық тәртібін қорғау органдары ұғымына құқық қорғау органдары ұғымы
өте жақын келеді. Бұл ұғымдар өте ұқсас, бірақ бірдей емес. Олар білдіретін
органдар тобы сай келмейді. Құқық тәртібін қорғау органдарының барлығы
бірдей құқық қорғау деп есептелмейді. Дәл осылайша құқық қорғау қатарына
кейбір құқық тәртібін қорғау органдарын жатқызуға болмайды.
ҚР Президентінің "Қазақстан Республикасының ішкі істер органдары
туралы" 1995 жылғы 21 желтоқсандағы заң күші бар Жарлығының 1-бабына сәйкес
"Қазакстан Республикасының ішкі істер органдары Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес анықтау, алдын ала тергеу мен жедел іздестіру қызметін,
сондай-ақ қоғамдық тәртіпті сақтау мен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз
ету, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандығына, қоғам мен мемлекеттің
мүдделеріне қылмыстық және өзге де заңға қарсы қол сұғушылықтардың алдын
алу және жолын кесу жөніндегі атқарушылық және өкім етушілік
функцияларын жүзеге асыратын арнайы мемлекеттік орган болып табылады".
Осы Жарлықтың 4-бабында былай делінген: "Ішкі істер органдарының
біртұтас жүйесін Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі,
оның құрамына кіретін департаменттер мен өзге деқұрылымдық бөлімшелер,
облыстардың, республикалық маңызы бар қала мен Республика астанасының,
көліктегі оған бағынатын ішкі істер басқармалары, қалалық, аудандық,
қалалардағы аудандық, поселкелік, желілік ішкі істер органдары, ішкі істер
органдарының тергеу изоляторлары, Ішкі әскерлер, оқу орындары, мекемелер
және өзге де ұйымдар құрайды.
Ішкі істер органдарының құрамында криминалдық полиция, әкімшілік
полиция және полицияньщ өзге де қызметтері, сондай-ақ Ішкі істер
министрлігінің әскери құрылымдар мәртебесі бар әскери-тергеу органдары мен
әскери полициясы құрылады.
Криминалдық полицияның негізгі міндеттері қылмыстарды анықтау,
оның алдын алу, жолын кесу, оны ашу және тергеу, ішкі істер органдарының
жүргізуіне жататын қылмыстар туралы істер бойынша анықтама ісін жүргізу,
тергеуден, аныктамадан және соттан жасырынған, қылмыстық жазаны өтеуден
жалтарған, хабарсыз кеткен және Қазақстан Республикасының заңдарында
белгіленген өзге де жағдайларда адамдарды іздестіруді ұйьшдастыру және
жүзеге асыру болып табылады.
Криминалдық полицияны жедел-іздестіру, тергеу, ғылыми-техникалық және
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігіне тікелей бағынатын, оның
алдында тұртан міндеттерді шешу үшін қажетті өзге де бөлімшелер құрайды.[2]
Әкімшілік полицияның негізгі міндетгері қоғамдық тәртіпті сақтау,
қоғамдық кауіпсіздікті камтамасыз ету, қылмыстар мен әкімшілік құқық
бұзушылықтарды анықтау, оның алдын алу және жолын кесу,қылмыстарды ашу,
Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген кұзыретінін. шегінде
анықтама мен әкімшілік іс жүргізуді жүзеге асыру, ұсталған және қамауға
алынған адамдар, оның ішінде белгілі бір тұратын жері, кұжатгары жок
адамдар ұсталатын жерлерде құқық тәртібін қамтамасыз ету, кәмелетке
толмағандар арасындағы қадағалаусыздық пен құқық бұзушылықтарды анықтау
және жолын кесу, жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге
мемлекеттік қадағалау және бақылау жасау, төлқүжаттық жұмыстар мен
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ішкі істер органдарына жүктелген
өзге де міндеттерді жүзеге асыру болып табылады. Әкімшілік полицияны
полицияның учаскелік инспекторлары мен кәмелетке толмағандар ісі жөніндегі
учаскелік инспекторлар қызметтері, сақшылық қызмет, лицензиялық және рүқсат
ету жүйесі, табиғат қорғау және мал дәрігерлік полиция, төлқүжаттық
қызмет, жол полициясы бөлімшелері, ішкі істер органдарының арнаулы
мекемелері және әкімшілік полицияның алдында тұрған міндеттерді шешу үшін
қажетті өзге де бөлімшелер құрайды.
І ТАРАУ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ІШКІ ІСТЕР ОРГАНДАРЫНА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
1.1. Ішкі істер органдарының негізгі міндеттері, принциптері және
құрылымы
Тәртіпті және адам, қоғам, мемлекет қауіпсіздігін қорғауда ішкі істер
органдары құқық қорғау органдарының арасында басты рөл атқарады, олар
қылмысты айқындаумен, оның алдын алумен және жолын кесумен байланысты ұлан-
ғайыр жұмыс атқарады.
Ішкі істер органдары атқарушы биліктің Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес анықтауды, алдын ала тергеуді және жедел-іздестіру
қызметін жүзеге асыратын арнайы мемлекеттік органдары болып табылады, олар,
сонымен қатар, қоғамдық тәртіпті қорғау, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз
ету, адам мен азаматтың құқығы мен бостандығын, қоғам мен мемлекеттің
мүдделеріне қастандық әрекеттердің алдын алу және жолын кесу функцияларын
да атқарады.
Құқық тәртібін қорғау және қылмыскерлікпен күрес қандай мемлекеттің
болмасын өз билігін нығайтудағы басты міндеті.
Қазаң революциясы жеңгеннен кейінгі алғашқы кезеңде 1917 жылғы 22-
карашадағы №1 Сот туралы декретпен бұрынғы сот органдары, адвокатура, сот
тергеушілері мен проқурорлық қадағалау инетитуттары таратылды. Билікті өз
қолына алғаннан кейін жұмысшылар мен шаруалар, жергілікті жағдайларға және
революциялық тәжірибеге жүгініп әртұрлі әскери құрамалар құрды, олар
Кеңестердің толықтай билігін қамтамасыз етті, қоғамдық тәртіпті қорғады. Ол
құрамалардың негізін Қызыл гвардия отрядтары құрады.
Бірақ өмір революциялық заңдылық пен елдегі тәртіпті ұстап тұратын
тұрақты, штаттық органдар құру қажеттігін көрсетті.
Контрреволюциямен, тонаушылықпен, саботажбен және басқа қауіпті
қылмыстармен күресу мақсатында губерндік және қалалық Кеңестер сайлайтын
революциялық трибуналдар құрылды.
Пролетарлық милиция ұйымдастыруды заңдастырған алғашқы акті Ішкі істер
Халық Комиссариатының 28 қазаң (11 қараша) 1917 жылғы Кеңес үкіметінің
уәкілдігімен шыққан қаулысы болды. Онда Жұмысшы және солдат депутаттары
Кеңесінің жұмысшы милиция отрядтарын құруы көзделді, олар Қызыл гвардияның
қарулы отрядтарына сүйенетін болды.[3]
1920 жылдың 26-тамызында Бүкілресейлік Орталық Атқару Комитеті мен
РСФСР Халық Комиссарлары Кеңесі Автономиялық Қырғыз (Қазақ) Социалистік
Кеңес Республикасы туралы декрет шығарды, ол қазақ халқының кеңестік
мемлекеттігінің бастауы болды. 1919 жылғы қыркүйекте Қырғыз өлкесі
Ревкомының Ішкі істер бөлімі құрылды. 1919 жылғы қазаңда бұл Бөлімнің
құрамында Қырғыз өлкесінің Жұмысшы-шаруа милициясының Басқармасы құрылды,
ол 1920 жылдың 8-тамызына дейін тұрды, одан кейін ол Қырғыз (Қазақ) АКСР-
ның Милиция бас басқармасы болып қайта құрылды.
1920 жылғы қазаңда Милиция бас басқармасының жанынан Қылмыстық
іздестіру бас басқармасы құрылды. Барлық ірі қалаларда қылмыстық-іздестіру
бөлімшелері ұйымдастырылды. Кеңес милициясы шиеленіскен тап күресі
жағдайында қалыптасты.
Милицияның құрылымын, қызметінің формалары мен әдістерін әрі қарай
жетілдіру КСРО ОАК-нің 1934 жылғы 10-маусымдағы Қаулысының негізінде КСРО
Ішкі істер Халық комиссариатын құрумен байланысты, оның қарамағына ұлттық
қауіпсіздік органдары мен милиция кірді.
1941 жылғы ақпанда КСРО Ішкі істер Халық комиссариаты екіге: Ішкі істер
халық комиссариаты және Ұлттық қауіпсіздік халық комиссариаты болып
бөлінді. Мұндай құрылымдық өзгерістер одақтық және автономдық
республикалардың да, өлкелер мен облыстардың да ішкі істер органдары
болды.[3]
Соғыстан кейінгі жылдары милицияға бұрынғы майдангерлер, жұмысшылар,
қызметкерлер келді. Олар еңбек ұжымдарының, жастардың алдынғы қатарлы
өкілдері еді. 1959 жылдың 2-наурызында ОКП Орталық Комитеті мен КСРО
Министрлер Кеңесі Елдегі қоғамдық тәртіпті қорғауға еңбекшілердің қатысуы
туралы қаулы қабылдады, онда жұмысшыларды, қызметкерлерді, жалпы
жұртшылықты құқық бұзушылықтан сақтандыру және социалистік тұрмыс
ережелерін нығайту жөніндегі жұмыстарға тартудың жаңа формалары
регламенттелді. Көрсетілген кезеңде жолдастық соттардың, басқа да ерікті
ұйымдардың құқықтары мен міндеттері кеңейді. Кеңес милициясының тарихы
түгелдей мемлекет тарихының бір бөлігі.
Қазіргі кезде ішкі істер органдары қызметінің құқықтық негізін
Республика Конетитуциясы, 1995 жылғы 21 желтоқсандағы Қазақстан
Республикасының ішкі істер органдары туралы № 2707 Заң, басқа да
нормативтік құқықтық актілер, сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекіткен
халықаралық шарттар құрайды.
Ішкі істер органдарының қызметі заңдылық жеке дара басшылық, ішкі істер
органдары жүйесінің бірлігі, жариялылық, құқық қорғайтын және басқа
мемлекеттік органдармен, лауазымды адамдармен, ұйымдармен және азаматтармен
өзара әрекеттестік принциптеріне тұрғызылған.
Ішкі істер органдарының міндеттері:
- қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету,
оның ішінде төтенше жағадайларда және соғыс көздерінде де;
- қылмыстардың және әкімшілік құқық бұзушылықтың алдын алу, жолын кесу
және айқындау, қылмыстарды ашу және тергеу, қылмыскерлерді іздестіру;
- заңда белгіленген құзыреті шегінде алдын ала тергеуді, анықтауды және
әкімшілік іс жүргізуді жүзеге асыру;
- әкімшілік жазаларды орындау;
- құқық тәртібін қамтамасыз ету және әкімшілік жолмен қамалған
адамдарды ұстау режимін сақтау;
- кәмелетке толмағандардың қадағалаусыздығын және құқық бұзушылығын
айқындау және оның алдын алу;
- қажетті жағдайларда өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында
мемлекеттік өртке қарсы органдарға көмек көрсету;
- жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін мемлекеттік
қадағалау және бақылау жүргізу;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың, прекурсорлардың
айналымына мемлекеттік бақылау жүргізу;
- азаматтық және қызметтік қаруларға, олардың оқ-дәрілеріне мемлекеттік
бақылау жүргізу;
- күзет қызметін жүзеге асыратын, сондай-ақ күзет сигнализаңиясын
орнататын, жөнге келтіретін және оған техникалық қызмет көрсететін
субьектілердің қызметіне мемлекеттік бақылау жүргізу;
- мемлекеттік және басқа да объектілерді, жеке тұлғаларды күзету,
қамалғандарды және сотталғандарды конвоймен алып жүру, ланкестік
актілерінің жолын кесуге, аманаттарды босатуға қатысу;
- виза жұмысын жүзеге асыру, шет ел азаматтары мен азаматтығы жоқ
адамдардың Қазақстан Республикасының аумағында болу ережесін сақтауын
қадағалау;
- соғыс кезі Қазақстан Республикасының аумақтық қорғаныс жүйесінде
жекелеген міндеттер орындайды;
- өзге мемлекеттік органдармен бірлесіп карантиндік, санитарлық және
табиғат қорғау іс-шараларына, оның ішінде төтенше жағдайларда өтетін іс-
шараларға қатысады, браконьерлермен күресте табиғат қорғау органдарына
көмектеседі;
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес лицензиялық және
рұқсат ету қызметін жүзеге асырады:
- айрықша маңызды және айрықша режимдік объектілерде, Қазақстан
аумақтарында режимдік және күзет іс-шараларын жүзеге асырады;
- ішкі істер органдарына қарасты мәселелер бойынша халықаралық қарым-
қатынас орнатады;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың, прекурсорлардың
айналымы саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асырады, олардың заңсыз
айналымына, оларды қолдануға қарсы әрекеттер жасайды.
Ішкі істер министрлігі Қазақстан Республикасының ішкі істер
органдарының жүйесін басқаруда, және де, заңда көзделген шектерде
қылмыскерлікпен күрес, қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету саласында сала аралық үйлестіруді жүзеге асыратын орталық
атқарушы орган болып табылады.[4]
Министрлікте, облыстарда, Астана және Алматы қалаларында, аудандарда,
қалаларда, қалалардағы аудандарда және көлікте аумақтық органдар және
ведомстволар: Ішкі әскерлер комитеті, Наркобизнеспен күрес және есірткі
айналымын бақылау жөніндегі комитет, Тергеу комитеті, Криминалдық полиция
комитеті, Әкімшілік полиция комитеті және Жол полициясы комитеті бар.
Министрлікті Ішкі істер министрі басқарады, оны Премьер-Министрдің
ұсынуымен ҚР Президенті қызметке тағайындайды және қызметтен босатады.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес министрлік:
- қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті қорғау және қылмыскерлікпен
күрес саласындағы мемлекеттік саясаттың жүргізілуін қамтамасыз етеді;
- өз құзырына қатысты нормативтік құқықтық актілерді және нормативтік
құжаттарды әзірлейді және бекітеді;
- ішкі істер органдары жүйесін құқықтық қамтамасыз етуді жүзеге
асырады;
- қылмыскерлікпен күрес, қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласында және ішкі істер органдарының
жүргізуіне жатқызылған басқа да мәселелер бойынша халықаралық қарым-
қатынастар ұйымдастырады және жүзеге асырады;
- қоғамдық тәртіпті қорғау және қылмыскерлікпен күресу мәселесін
ұйымдастыруды жетілдіруге бағытталған шаралар белгілейді;
- қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті қорғау және қылмыскерлікпен
күресу саласында мемлекеттік бағдарламалар белгілейді, оларды іске асырады;
- қылмыскерлікпен күрес, қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы ведомстволық ғылымды дамытудың
басты бағыттарын анықтайды;
- ішкі істер органдарының жүйесіндегі мемлекеттік кадр саясатын
анықтайды;
- жедел-іздестіру және криминалдық қызметті, қылмыстық істер бойынша
тиісті анықтау және алдын ала тергеу жүргізуді ұйымдастырады;
- мемлекеттік органдар мен басқа ұйымдардың наркоманиядан және
есірткінің заңсыз айналымынан сақтандыру және оларға қарсы әрекет ету
мәселелері жөніндегі қызметінің ведомствоаралық үйлесілуін қамтамасыз
етеді;
- ішкі істер органдары мен ішкі әскерлердің арнайы мақсаттағы
бөлімшелеріне басшылық жасайды;
- Қазақстан Республикасының аумақтық қорғануын жүзеге асыру жөнінде
Қарулы Күштермен, басқа әскерлермен және әскери құрамалармен бірлесіп
әрекеттер ұйымдастырады;
- Арнайы және әскери тасымалдар ұйымдастырады;
- ҚР Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы № 607 қаулысымен бекітілген
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі туралы Ережеде көзделген
басқа да функцияларды жүзеге асырады.
Ішкі істер органдары қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық
қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері бойынша басқа құқық қорғау
органдарымен, оның ішінде анықтауды және тергеуді жүзеге асыратын арнайы
мемлекеттік органдармен, сондай-ақ халықпен және бұқаралық ақпарат
құралдарымен өзара әрекеттеседі.[5]
Ішкі әскерлер комитеті Ішкі істер министрлігінің бейбітшілік және соғыс
көздері ішкі әскерлерді әскери басқару органы болып табылады. Комитеттің
негізгі міндеттері адамның, қоғамның және мемлекеттің қауіпсіздігін
қамтамасыз ету, адам мен азаматтың құқықтары мен бостандығын қылмыстық және
басқа заңға қайшы озбырлықтан қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты іске
асыру.
Есірткі бизнесімен күрес және есірткі айналымын бақылау жөніндегі
комитет Ішкі істер министрлігінің құзыреті шегінде арнайы атқару және
бақылау-қадағалау функцияларын, есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін
заттардың, прекурсорлардың айналымын мемлекеттік реттеу және олардың заңсыз
айналымына, оларды қолдануға қарсы әрекет ету саласын үйлестіруді жүзеге
асырады.[5]
Тергеу комитеті қылмыстық сот ісін жүргізу саласындағы мемлекеттік
саясатты іске асыру үшін құрылған. Комитеттің негізгі міндеттері
қылмыстардың алдын алу, оларды айқындау және ашу, сондай-ақ ішкі істер
органдары үшін заңда белгіленген өкілеттік шегінде алдын ала анықтау мен
тергеуді жүзеге асыру.
Комитет заңда белгіленген тәртіпте:
- қылмыстардың алдын алу, оларды айқындау және ашу саласындағы
мемлекеттік саясаттың іске асырылуын және өз құзыреті шегінде алдын ала
тергеудің және анықтаудың жүзеге асырылуын ұйымдастырады;
- ішкі істер органдарының құзыретіне жатқызылған қылмыстар бойынша
алдын ала тергеу мен анықтауды, әскери қылмыстар мен әскери қызметшілер
жасаған қылмыстар бойынша жедел-іздестіру қызметін жүзеге асырады;
- ішкі істер органдары жүргізетін аймақаралық және мемлекетаралық
қылмыстарды тергеуді ұйымдастырады, қажеттілігіне қарай аймақаралық тергеу
топтарын құрады;
- ұйымдасқан қылмыстық топ жасаған ауыр және аса ауыр қылмыстар,
облысаралық және мемлекетаралық қылмыстар бойынша тергеу жүргізеді;
- Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына сәйкес шет
мемлекеттердің құзыретті органдарының қылмыстық істер бойынша құқықтық
көмек көрсету жөніндегі сұраныстарын орындауды ұйымдастырады;
- өз құзыреті шегінде азаматтардың ұсыныстарын, арыздары мен
шағымдарын, лауазымды адамдардың жүгінісін қарайды, олар бойынша заңға
сәйкес шешім қабылдайды;
- Ішкі істер министрлігінің оқу орындарымен және басқа мекемелерімен
бірлесіп алдын ала тергеу мен анықтаманы жетілдіру проблемаларын зерттеуді
жүзеге асырады;
- алдын ала тергеу және анықтау бөлімшелерінің, әскери-тергеу
органдарының оперативтік қызметінің тергеу практикасын талдайды, олардың
сапасын көтеру жөнінде шаралар белгілейді, ғылым мен техниканың
жетістіктерін, он тәжірибені практикаға енгізеді;
әскери-тергеу органдарының қызметіне бақылау жүргізеді;
- қылмыстық процеске қатысушылардың және өзге адамдардың өмірінің,
денеаулығының, ар-намысының, қадір-қасиетінің және мүлкінің қорғалуын
бақылайды.[6]
Өзіне жүктелген міндеттер мен функцияларды жүзеге асыру үшін комитет:
1) өз құзыретінің мәселелері бойынша нормативтік құқықтық актілер
қабылдауға;
2) алдын ала тергеу мен анықтаудың қызметіне қатысты нормативтік
құқықтық актілерді әзірлеу, жетілдіру және іске асыру жөнінде ұсыныстар
енгізуге;
3) мемлекеттік органдардан, ұйымдардан, лауазымды адамдардан және
азаматтардан қажетті ақпарат сұратып алуға;
4) өз құзыретіне жататын мәселелер бойынша кеңесулер, семинарлар және
конференциялар, тіптен халықаралық деңгейде ұйымдастыруға және өткізуге;
5) өз құзыреті шегінде жедел-іздестіру, сараптамалық, криминалистік
қызметті, проқурорлық қадағалауды жүзеге асырушы органдармен, сондай-ақ
басқа министрліктермен, ведомстволармен, ұйымдармен және шет мемлекеттердің
құқық қорғау органдарымен өзара әрекеттесуге құқылы.
Криминалдық полиция комитеті қылмыстарды айқындайды, тергейді, олардың
алдын алады және жолын кеседі; тергеуден, анықтаудан және соттан бой
тасалаған, қылмыстық жазаңы өтеуден жалтарған, хабар-ошарсыз кеткен адамға
іздеу ұйымдастырады.[6]
Комитет заңда белгіленген тәртіпте:
- қылмыскерлікпен күрес саласында жедел-іздестіру қызметін
ұйымдастырады, жедел-іздестіру іс-шараларын белгілейді және оларды
жүргізеді;
- қылмыс жасаған, анықтау, тергеу органдарынан немесе соттан бой
тасалап жүрген, қылмыстық жазаңы өтеуден, әскери қызметке шақырудан
жалтарып жүрген, хабар-ошарсыз кеткен және басқа адамдарға іздеу
ұйымдастырады, оны жүзеге асырады және танылмаған мәйіттерді теңдестіреді;
- өз құзыреті шегінде қылмыстарды айқындау, ашу, олардың алдын алу,
жолын кесу жұмыстарын ұйымдастырады және жүзеге асырады;
- қылмыскерлікпен күрес саласындағы бағдарламаларды жүзеге асырады;
- Комитеттің құзыретіне жататын мәселелер бойынша халықаралық
қатынастар ұйымдастырады және оларды жүзеге асырады;
- қылмыстық процеске қатысушылардың және басқа адамдардың өмірін,
денеаулығын, ар-намысын, қадір-қасиетін, мүлкін қорғауды қамтамасыз етеді;
- мамандандырылған есептер құрады;
- қылмыстарды ашу және қылмыскерлерді, олардың байланыстарын анықтау
үшін ақпараттық-сараптамалық жүйе құрады және оны пайдаланады;
- жедел-іздестіру іс-шаралары мен арнайы операциялардың жүргізілуін
бақылауды ұйымдастырады;
- ішкі істер органдарында есепте тұрған адамдардың жүріс-тұрысына
оперативтік бақылауды ұйымдастырады.
Өз құзыреті шегінде комитет:
1) өз құзыретінің мәселелері бойынша нормативтік құқықтық актілер
қабылдауға;
2) криминалдық полицияның қызметіне қатысты нормативтік құқықтық
актілерді даярлау, жетілдіру және іске асыру мәселелері бойынша ұсыныстар
енгізуге;
3) мемлекеттік органдардан, ұйымдардан, лауазымды адамдардан және
азаматтардан қажетті ақпаратты сұратып алуға құқылы.
Әкімшілік полиция комитеті қоғамдық тәртіпті қорғау, мемлекеттік
обьектілердің қауіпсіздігі, көші-қон заңдарының сақталуы, арнайы
мекемелерде отырған адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерінің сақталуын
қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуын Ішкі істер
министрлігінің құзыреті шегінде жүзеге асыратын ведомство.
Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес комитет:
— қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті қорғау, қылмыскерлікпен
күрес, айрықша күзетілетін және режимдік обьектілердің қауіпсіздігі, көші-
қон заңдарының сақталуы, Қазақстан Республикасының азаматтығымен байланысты
мәселелерді қарау, күзет қызметін жүзеге асыру, арнайы мекемелерде отырғап
адамдардың кұқықтары мен заңды мүдделерін сақтауды қамтамасыз ету
саласындағы мемлекеттік саясаттың іске асырылуын қамтамасыз етеді;
- қоғамдық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздікті қорғауға, құқық бұзушылық
пен қылмыстардан сақтандыруға бағытталған шаралар белгілейді;
- экологиялық құқық бұзушылықтарды айқындауға, олардың алдын алуға және
жолын кесуге бағытталған іс-шаралардың жүзеге асырылуын ұйымдастырады;
- заңдарға сәйкес заңсыз көші-қонға қарсы шаралар белгілейді;
- заңсыз көші-қон бойынша арнайы бөлімшелердің қызметін ұйымдастырады;
- Қазақстан Республикасының азаматтығына қабылдау және одан шығару
жөніндегі материалдарды қарайды;
- Қазақстан Республикасы азаматтарының тұрғылықты тұру үшін шет елге
кетуін және шет ел азаматтарына виза беруді өз өкілеттігі шегінде
ресімдейді;
- қылмыс жасады деп күдік тудырып немесе айыпталып ұсталған немесе
қамалғандарды, тұрақты мекені жоқ, құжаты жоқ адамдарды ішкі істер
органдарының арнайы мекемелерінде ұстауды. күдіктілерді және
айыпталушыларды конвоймен алып жүруді, қылмыстық (әкімшілік) процесс
жүргізуші органдардың оларға қатысты қаулыларының, ұйғарымдары мен
үкімдерінің орындалуын, сондай-ақ кәмелетке толмағандарды уақытша оқшаулау,
бейімдеу және ақтау орталығында ұстауды ұымдастырады;
- режимдік, айрықша күзетілетін обьектілердің және мемлекет күзетіндегі
обьектілердің күзетін ұйымдастырады:
- Қазақстан Республикасында тұрғылықты тұратын адамдардың, сондай-ақ
шет елдерде тұрғылықты тұрып жатқан Қазақстан азаматтарының азаматтық
тиістілігінің өзгергендігі туралы. Казақстан халқын тіркеу және құжаттау
жайында ақпарат алмасып тұру үшін Әділет министрлігінің Тіркеу қызметінің
комитетімен өзара әрекеттеседі;
- қоғамдық тәртіпті, қоғамдық қауіпсіздікті және ішкі істер
органдарындағы қылмыскерлікпен күрес саласында мемлекеттік құпияларды
қорғау және құпиялық режимінін сақталуын бақылау жөнінде шаралар
қабылдайды;
- ішкі істер органдарында есепте тұрған адамдардың жүріс-тұрысына
бақылау ұйымдастырады;
- Ережеде көзделген басқа да функцияларды жүзеге асырады.
Өзіне жүктелген міндеттерді орындауы үшін комитет:
1) өз құзыретінің мәселелері бойынша нормативтік құқықтық актілер
қабылдауға;
2) әкімшілік полициясының қызметіне қатысты нормативтік құқықтық
актілерді әзірлеу, жетілдіру және іске асыру жөнінде ұсыныстар енгізуге;
3) мемлекеттік органдардан, ұйымдардан, лауазымды адамдар мен
азаматтардан ақпарат сұратып алуға құқылы.
Жол полициясы комитеті бұл — Ішкі істер министрлігінің жол
қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласында арнайы атқару және
бақылау функцияларын жүзеге асыратын ведомствосы.[7]
Комитеттің негізгі міндеттері: жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз
ету саласындагы мемлекеттік саясаттың іске асуын қамтамасыз ету; оған
мемлекеттік бақылауды ұйымдастыру; бұл саладағы жұмыстарды үйлестіру.
Комитет:
- жол қозғалысы қауіпсіздігіне байланысты шаралар өткізудің және оған
халықты үйретудін тәртібін белгілейді;
- бұл саладағы ғылыми зерттеулер мен ғылыми-техникалық шараларды
ұйымдастыруға қатысады ;
- жеңіл, жүк автомобильдері мен автобустарды, олардың базасында
дайындалған арнайы автомобильдерді, мотоциклдерді. мотороллерді. және де
олармен бірге қозғалатын тіркемелерді, оның ішінде шет елдерде тіркелген,
бірақ Қазақстан аумағына екі айдан асатын мерзімге алып келгендерін
мемлекеттік тіркеудің және есепке алудың тәртібін белгілейді;
- автокөлік құралдары мен олардың тіркемелеріне мемлекеттік
- техникалық тексеру жүргізудің тәртібін белгілейді;
- жол-көлік оқиғаларының алдын алу және жолын кесу шараларына
байланысты ұсыныстар енгізеді;
- көлік құралдарына ілесіп жүруді ұйымдастырады;
- жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты лицензия
беру қызметін жузеге асырады;
- мемлекеттік тіркеудіц иемір белгілерінің, көлік құралдары мен
тіркемелерді тіркеу туралы куәліктердің, жүргізушілер куәліктерінің және
көлік құралдары мен жүргізушілерді жол қозғалысына жіберу үшін қажетті
басқа өнімдердің үлгілерін әзірлейді;
- жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағдарламаларын іске
асырады;
- жол қозғалысының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге мемлекеттік
қадағалау және бақылау ұйымдастырады;
Ережеде көзделген басқа да функцияларды атқарады. Өзіне жүктелген
міндеттерді жүзеге асыру ушін комитет:
1) өз құзыретінің мәселелері бойынша нормативтік құкықтық актілер
шығаруға;
2) жол полициясы қызметінің мәселелеріне байланысты құқықтық
нормативтік актілерді әзірлеу, жетілдіру және іске асыру туралы ұсыныстар
енгізуге;
3) мемлекеттік органдардан, ұйымдардан, лауазымды адамдар мен
азаматтардан қажетті ақпарат сұратып алуға құқылы.
Ішкі әскерлер комитетінің және Есірткі бизнесімен күрес және есірткі
айналымын бақылау жөніндегі комитеттің функциялары мен құқықтары ҚР
Үкіметінің 2005 жылғы 22 маусымдағы № 607 қаулысымен бекітілген Ережемен
регламенттелген.
Тергеу комитеті туралы, Криминалдық полиция комитеті туралы. Әкімшілік
полиция комитеті туралы, Жол полициясы комитеті туралы Ережелер ҚР
Үкіметінің 2006 жылғы 21 сәуіріндегі № 313 қаулысымен бекітілген.
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі (бұдан әрі – Министрлік)
Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының жүйесін басқаруды, сондай-ақ
заңнамада көзделген шеңберде Қазақстан Республикасында қоғамдық тәртіпті
сақтау мен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуді және салааралық
үйлестіруді жүзеге асыратын, құқық қорғау қызметі саласында мемлекеттік
саясатты әзірлеу мен іске асыруға қатысатын Қазақстан Республикасының
орталық атқарушы органы болып табылады.
Министрлік өз қызметін Қазақстан Республикасының Конституциясына,
заңдарына, Қазақстан Республикасы Президентінің, Үкіметінің актілеріне,
өзге де нормативтік актілерге, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
халықаралық келісімдері мен өзге міндеттемелеріне сәйкес жүзеге асырады.
Iшкi iстер органдарының мiндеттерi.[8]
Iшкi iстер органдарының мiндеттерi мыналар болып табылады:
1) қоғамдық тәртiптi сақтау және қоғамдық қауiпсiздiктi, оның iшiнде
төтенше немесе әскери жағдайында қамтамасыз ету;
2) қылмыстар мен әкiмшiлiк құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау,
жолын кесу, қылмыстарды ашу және тергеу, сондай-ақ қылмыскерлерді
іздестіру;
3) заңнамада белгiленген өздерiнiң құзыретi шегiнде алдын ала тергеуді,
анықтау мен әкiмшiлiк iс жүргiзудi жүзеге асыру;
4) кәмелетке толмағандардың қадағалаусыз қалғандығын және құқық
бұзушылықтарды анықтау және жолын кесу;
5) қажет болған жағдайда өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуде мемлекеттік
өртке қарсы қызметі органдарына ықпал ету;
6) жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етуді мемлекеттік қадағалау
және бақылау;
7) мемлекеттік және өзге де объектілерді, жеке адамдарды күзету, қамауға
алынғандар мен сотталғандарды айдауылдау, терроризм актілерінің жолын
кесуге қатысу, кепілге алынғандарды босату;
8) төлқұжат пен виза жұмысын жүзеге асыру, шетел азаматтары мен
азаматтығы жоқ адамдардың Қазақстан Республикасының аумағында болу ережесін
сақтауды бақылау;
9) соғыс уақытында Қазақстан Республикасының аумақтық қорғаныс
жүйесiндегі жекелеген мiндеттердi орындау;
9-1) өзге мемлекеттік органдарымен бірге карантиндік, санитарлық және
табиғатты қорғау, оның ішінде төтенше жағдайлар кезінде іс-шаралар өткізуге
қатысу, табиғатты қорғау органдарына браконьерлікке қарсы күресте ықпал
ету;
9-2) Қазқастан Республикасының заңнамасына сәйкес лицензиялау және
рұқсат беру қызметін жүзеге асыру;
9-3) Қазақстан Республикасының аумағындағы аса маңызды және ерекше
режімді объектілерде режимдік және күзет іс-шараларын жүзеге асыру;
10) ішкі істер органдарының құзыретіне жататын мәселелері бойынша
халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру.
1.2. Ішкі істер органдарының құқықтары мен міндеттері
Ішкі істер органдарының көптеген міндеттерінің ішінен негізгі
міндеттері мен құқықтарын бөліп алуға болады. Атап айтқанда, оларға мына
міндеттер жатады:
- адам мен азаматтың құқықтары мен бостандығын заңсыз озбырлықтан
қорғау;
- қоғамдық тәртіпті қорғау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету,
оның мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың көмегіне сүйеніп және
ұйымдар мен азаматтарды өз еркімен қатыстырыпта;
- қылмыстардың алдын алу, жолын кесу, оларды айқындау және ашу;
- әкімшілік құқық бұзушылықтың алдын алу, жолын кесу және оларды
айқындау;
Қазақстан Республикасының Жедел-іздестіру қызметі туралы Заңына
сәйкес қылмыстардыц алдын алуға, оларды айқындауға және ашуға, ішкі істер
органдары жүйесінде қауіпсіздікті қамтамасыз етуге,сондай-ақ ішкі істер
органдарының уақытша ұстау изоляторларында тиісті режимді сақтауға
бағытталған іс-шаралар жүргізу. Ішкі істер органдарының жедел-іздестіру іс-
шараларын жүзеге асыруға құқылы бөлімшелері мен қызметкерлерінің
тізбесін.[9]
Ішкі істер министрі бекітеді;
- алдын ала тергеу, анықтау жүргізеді;
- әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді жүргізеді;
- қылмыстық процеске қатысушылардың және өзге адамдардың өмірін,
денеаулығын, ар-намысын, қадір-қасиетін және мүлкін қорғауға қатысты
шаралар қабылдайды;
- қылмыс жасаған, анықтаудан, тергеуден және соттан бой тасалаған,
қылмыстық немесе әкімшілік жазаны өтеуден жалтарған, хабар-ошарсыз кеткен
адамдарға іздеу жариялайды;
- заңда белгіленген тәртіпте жедел-іздестіру және тосқауыл қою, қылмыс
жасаған адамдарды ұстау операцияларын жүргізеді және мүндай операцияларды
өзге құқық қорғау органдары немесе арнайы мемлекеттік органдар жүргізгенде
көмектеседі;
- іздестіру салғанда, тергеу және басқа әрекеттер жүргізгенде соттың
ұйғарымын, судьяның қаулысын, проқурордың, тергеушінің және анықтаушының
жазбаша тапсырмасын орындайды;
- әкімшілік жазаларды орындайды, әкімшілік қамауға алынған адамдардың
еңбекпен айналысуын қамтамасыз етеді;
- проқурордың азаматтарды, лауазымды адамдарды мәжбүрлеп алып келу
туралы қаулысын орындайды және проқурордың басқа да тапсырмалары мен
талаптарын орындайды;
- апаттардың, өрттердің, табиғи апаттардың және басқа төтенше
жағдайлардың зардабын жойғанда қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті қамтамасыз
етеді;
- заңсыз озбырлықтан, оқиғалардан және ауыр жағдайлардан зардап шеккен
және өздерінің өмірі мен денеаулығына қауіпті дәрменеіз не басқадай күйдегі
азаматтарға көмек көрсетеді;
- жол қозғалысы ережесінің және жол қозғалысының қауіпсіздігін
қамтамасыз етуге қатысты өзге нормативтік актілердің сақталуын бақылайды;
мемлекеттік тіркеудің және есепке алудың тәртібін анықтайды, жеңіл және жүк
автомобильдері мен автобустарда, олардың негізінде жасалған
автомобильдерге, мотоциклдер мен моторольдерге, олармен бірге қоса алатын
тіркемелерге есеп жүргізіп, мемлекеттік тіркеу жасау, оларға мемлекеттік
техникалық тексеру жүргізу, оларды пайдаланатын, олардың ішінде сенімхатпен
пайдаланатын адамдарды есепке алып тіркеу, бұл адамдардан емтихан қабылдап,
олардың автомобиль, мотоцикл, трамвай айдауына құқық беретін куәліктер
беру, жол қозғалысын басқару;
- мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарына меншіктің барлық
формаларындағы обьектілерде өрт қауіпсіздігінің жайын бақылауда көмек
көрсету;
- қару-жарақ пен оқ-дәрілерді (әскерилерден басқа) иемденуге, сақтауға,
тасымалдауға, өзімен алып жүруге, алып кіруге, алып шығуға және пайдалануға
мемлекеттік бақылау жасау, қарулар мен оқ-дәрілерді, жарылғыш және күшті
әсер ететін улы заттарды, есірткі заттарын, жүйкеге әсер ететін заттарды,
прекурсорларды. радиоактивтік материалдар мен заттарды сақтаудың,
тасымалдаудың және пайдаланудың белгіленген тәртібінің бұзылмауын бақылау ;
заңда көзделген жағдайларла қаруды есепке алу немесе алып қою; тиісті
ереженің сақталуын бақылау мақсатында азаматтардағы қарудың, оқ-дәрінің
күйін және олардың сақталатын орындарын тексеріп көру; сақтау және
пайдалану тәртібі бұзылган және заңда көзделген басқа да жағдайларда
ұйымдардан, азаматтардан қаруды және оқ-дәріні алып кою жөнінде мәселе
көтеру;
- ішкі істер органдарының құзыретіне байланысты заңдарға сәйкес
лицензиялар мен рұқсаттар беру;
- мемлекеттік маңыздылығы бар обьектілерді және түзеу мекемелерін
күзету, ұйымдарды күзету жағдайын бақылау ;
- қай жердегі болмасын жаппай тәртіпсіздікті тыюға қатысу, әскери
қарауыл астынан қашып кеткен сотталғандарға іздеу салу;
- ұсталған, қамалған және сотталған адамдарды күзету және конвоймен
алып журу;
- маскүнемдікпен, нашакорлықпен, уытқұмарлықпен, соз ауруымен және ВИЧ-
пен ауыратын адамдарды шақырғанда өз еркімен келмеген жағдайда, денеаулық
сақтау мекемелеріне мәжбүрлеп алып келу;
- тиісті мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың қарамағына
өткізгенге дейін иесіз мүліктер мен қоймалардың сақталуын қамтамасыз ету
жөнінде тез шара қабылдау; табылған және ішкі істер органдарына өткізілген
құжаттардың, заттардың, құндылықтардың және басқа мүліктің сақталуын
қамтамасыз ету, олардың иелеріне қайтарылуына не белгіленген тәртіпте іске
асуына шара қолдану;
- бас бостандығынан айыру орындарынан және жабық типтегі арнайы оқу
орындарынан босанып шыққан; заң бойынша қылмыстық жауапкершілік жүктеуге
болатын жасқа жетпей қылмыс жасаған; ішімдік, есірткі және уытты заттар
қолданатын; әкімшілік жаза қолдану қарастырылған басқа да құқық бұзушылық
жасаған кәмелетке толмағандар арасында қылмыскерліктің алдын алу мақсатына
ықпал ету шараларын қолдану, оларға есеп жүргізу;
- шет елдерден жұмысшы күшін тарту, елде шетелдіктердің болуына виза
беру ережесін сақтауда заңды түлғалардың қызметін бақылау, Республика
заңдарына сәйкес азаматтардың шет елдерге шығуын шектеу және шетелдіктерді
тұрғылықты тұруға қалдыру туралы шешім қабылдау ;
- тіптен, өздерінің жүргізуіне жатпайтын болса да кез келген жасалған
немесе дайындалып жатқан құқыққа қайшы озбырлықтар туралы арыздар мен
хабарларды қарау, оларды тіркеу, олардың алдын алу, ашу, жасаған адамдарды
ұстау, қоғамға қауіпті зардапты болдырмау жөнінде уақытылы шара қолдану;
қылмыс жасады деп күдік тудырған және өзіне қатысты әкімшілік жолмен
қамауда ұстау жазасы тағайындалған адамдарды ұстау үшін өздерінде уақытша
изолятордың болуы;
- құқық тәртібін қорғау жөніндегі міндеттердің шешілуін қамтамасыз
ететін мамандандырылған есеп, ақпараттық жүйе, оның әкімшілік қадағалауға
алынған адамдарды, қайталауы жауапкершілікті ауырлататын әкімшілік құқық
бұзушылық жасағандарды есепке алатын жүйесін құру, оны пайдалану; есепте
тұрған адамдардың жүріс-тұрысын бақылау ;
- егер тез арада оқшаулау керек болса, он сегіз жасқа толмаған және
қылмыс жасаған, сондай-ақ арнайы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберілетін
кәмелетке толмағандарды ұстау және оларды заңда белгіленген тәртіпте
уақытша оқшаулау, бейімдеу және ақтау орталықтарына орналастыру;
- үш жас пен он сегіз жас аралығындағы қараусыз қалған балалар мен
жасөспірімдерді, сондай-ақ ата-ананың немесе оларды алмастыратын адамдардың
қамқорынеыз қалғандарды уақытша оқшаулау, бейімдеу және ақтау орталықтарына
жеткізу және сонда ұстау, кейін қамқоршы органдардың қарамағына өткізу;
- қоғамдық орындарда мас болып жүрген, адамдық қадір-қасиет пен
қоғамдық өнегені қорлаушы, төңірегіндегілерге не өзіне зиян келтіруі мүмкін
адамдарды және пәтер-жайда қоғамдық тәртіп бұзғандарды солармен бірге
тұратындардың арызы бойынша арнайы медицина мекемесіне не ішкі істер
органдарының кезекші бөліміне жеткізу;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың, прекурсорлардын
айналымы саласындағы қызмет түрлеріне заңға сәйкес лицензия беру және
оларды бақылау ;
- нашақорлықпен және есірткі бизнесімен күрес жөніндегі аймақтық
комисияның қызметін үйлестіру және оған қатысты бағдарламанын орындалуын
бақылау ;
- есірткі заттардың, жүйкеге әсер ететін заттардың және прекурсорлардың
айналымы мен олардың заңсыз айналымы және қолданылуына қарсы тұру саласында
халықаралық ынтымақтастық орнату.
Қызметкерлері азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзған
жағдайда ішкі істер органдары бұл құқықтарды қалпына келтіруге, келген
зиянның орнын толтыруға, кінәлілерді жауапқа тартуға міндетті.
Ішкі істер органдарының алдында тұрған міндеттердің ауқымдылығы және
маңыздылығы оларға соған парапар өкілеттік беруді керек етеді. Мысалы, ішкі
істер органдары ондай уәкілеттік берілген лауазымды адамдары арқылы:
- азаматтардан қоғамдық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздіктің сақталуын,
құқықка қайшы әрекеттерді және ішкі істер органдарының өз өкілеттігін
жүзеге асыруына кедергі болатын әрекеттерді тоқтатуын талап етуге, ол
талаптарды орындамаған жағдайда тиісті мәжбүрлеу шараларын қолдануға;
- қылмыс және әкімшілік құкық бұзушылық жасады деп күдік туғызған
азаматтардың жеке басты куәлендіретін құжаттарын, және де орындалуын
бақылау ішкі істер органдарына жүктелген ереженің сақталуын тексеру үшін
қажетті басқа да құжаттарды тексеруге;
- тіптен, өзінің жүргізуіне жатпайтын болса да, жасалған немесе
дайындалып жатқан қылмыстар туралы арыздар мен хабарларды қарауға, оларды
тіркеуге, олардың жолын кесу, ашу, қылмыс жасағандарды ұстау және қоғамға
қауіпті зардаптарды болдырмау мақсатында тез шара қолдануға;
- қылмыстарды айқындау, жолын кесу, ашу және тергеу көздерінде басқа
органдарға, ұйымдарға және лауазымды адамдарға орындалуы міндетті
тапсырмалар беруге;
- азаматтарды іс жүргізіліп жатқан материалдар мен қылмыстық істер
бойынша ішкі істер органдарына шақыруға, олардан түсінік, құжаттар, олардың
көшірмелерін алуға, жауап алуға, шақыруға дәлелді себептерсіз келмеген
адамдарды мәжбүрлеп алдыруға;
- заңда белгіленген тәртіпте әкімшілік іс жүргізуге, хаттама толтыруға,
әкімшілік жаза беруге, құқық бұзушыларга жеткізуге, әкімшілік жолмен
ұстауға, үсті-басын қарап шығуға, заттарын, құжаттарын алуға;
- құқық бұзушылық жасаған әскери қызметшілерді ұстауға, оларды әскери
коменданттарға, әскери бөлім командирлеріне немесе әскери комиссарларға
апарып тапсыруға;
- егер тез оқшаулау қажет болса, он сегіз жасқа толмаған және қылмыс
жасаған, және де арнайы оқу-тәрбие мекемелеріне жіберілген кәмелетке
толмағандарды ұстап, заңда белгіленген тәртіпте уақытша оқшаулау, бейімдеу
және ақтау орталығына орналастыруга, 3 жастан 16 жас аралығындағы қараусыз
қалған және ата-ана немесе оларды алмастыратын адамдардың қамқорынеыз
қалған балалар мен жеткіншектерді уақытша оқшаулау, бейімдеу және ақтау
орталықтарына орналастырып, кейін қамқоршы органдардың қарамағына беруге;
- кім екендігін анықтап, кейін тиісті органдарға немесе мекемелерге
(көші-қон, медицина, әлеуметтік, т.б.) беру үшін тұрақты мекені, құжаты жоқ
адамдарды проқурордың санкциясымен отыз тәулікке дейін бөлу-қабылдау
орындарында ұстауға;
- қоғамдық орындарда мас болып жүрген, адамдық қадір-қасиеті мен
қоғамдық өнегені аяққа басқан, төңірегіндегілерге немесе өзіне зиян
келтіруі мүмкін адамдарды, пәтер-жайда қоғамдық тәртіпті бұзғандарды —
олармен біргс тұратындардың шағымы бойынша арнайы медициналық мекемеге
немесе ішкі істер органдарының кезекші бөліміне жеткізіп, онда айыққанша
ұстауға;
- қамалған, қылмыс жасады деген күдікпен ұсталған, қылмыс жасағаны үшін
айыпталған, әкімшілік қамауға алынған адамдарды және де әкімшілік құқық
бұзушылық жасаған немесе жасады деп күдік тудырган, бірақ кім екендігін
анықтау мүмкін емес адамдарды тіркеуге, суретке түсіруге, даусын жазып
алуға, бейне көрінісін және саусақ іздерін түсіріп алуға;
- құқық тәртібін қорғау жөніндегі міндеттердің шешілуін қамтамасыз
ететін мамандандырылган есеп, ақпараттық жүйе, онын әкімшілік қадағалауға
алынған адамдарды, қайталануы жауапкершілікті ауырлататын әкімшілік құқық
бұзушылық жасағандарды есепке алатын жүйесін құруға, оны пайдалануға;
есепте тұрған адамдардың жүріс-тұрысын бақылау ға;
- ішімдікті, есірткіні немесе жүйкеге әсер ететін заттарды адамның
қолданғанын заңда белгіленген тәртіпте анықтау жүргізуге не оларды
медициналық мекемелерге сол мақсатта алып баруға;
- кай жерде тұрғанына және кімге тиесілі екеніне қарамастан,
халықаралық және қалааралық байланыстың шығынын өтеп, байланыс құралдарын
қызметтік мақсатта дереу пайдалануға;
- басқадай мүмкіндік болмаса, уақига. табиғи апат орындарына жету,
жедел дәрігер көмегі керек адамдарды емдеу мекемелеріне жеткізу үшін, және
басқа да қауырт жағдайларда, иесіне келген зияннын орнын толтырып, кез
келген көлік құралын пайдалануға;
- бас бостандығынан айыру орындарынан босанган адамдарды бақылау да
заңда көзделген шараларды қолдануға; ішкі істер органдарының уақытша ұстау
изоляторларында және олардың төнірегіндегі аумақтарда режимдік талаптардың
сақталуын бақылауға; ішкі істер министрі белгілеген тәртіпте ішкі істер
органдарының уақытша ұстау изоляторында айрықша жағдайлар режимін
енгізуге;[10]
- қылмыс, әкімшілік құқық бұзушылық жасады деп күдік тудырған
азаматтардың өміріне қауіп төпдірген адамдардың ізіне түскенде азаматтардың
үй-жайларына, олардың жер телімдеріне, шет мемлекеттердің және
дипломатиялық иммунитеті бар халықаралық ұйымдардың актілеріне тиесілі емес
кез келген үй-жайға, аумаққа кедергісіз кіруге және оларды қарап шығуға,
егер онда қылмыс жасалса немесе жасалып жатса, кайғылы жағдай орын алса,
азаматтардың және қоғамның қауіпсіздігін сақтау қажет болса;
- азаматтардың кейбір жерлерге немесе аумақтарға баруын шектеуге немесе
оған уақытша тыйым салуға, қоғамдық тәртіпті және қоғамдық қауіпсіздікті
қамтамасыз ету мақсатында, және де жедел-іздестіру шаралары мен тергеу
әрекеттерін жүргізген кезде белгілі бір жерлерден кетуін талап етуге;
- жергілікті атқару немесе өзге уәкілетті мемлекеттік органның өкілінің
ұйғарымы бойынша, егер демонетрация, шеру, пикет, жиналыс өткізудің тәртібі
туралы заң талаптарын оны ұйымдастырушылар сақтамаса, оларды тоқтату
жөнінде қажетті шаралар қабылдауға;
- мемлекеттік органдар мен ұйымдардың қызметін жол қозғалысының
қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында бақылау үшін орындалуы міндетті
ұйғарым беруге, автомобиль жолдарын, көшелерді, жол құрылыстарын, темір жол
өткелдерін, қалалық электр көлігінің желілерін, сондай-ақ жаңа
автомотокөлік техникасының үлгілерін пайдалануға қабылдау жөніндегі
комнесияның жұмысына қатысуға; жол қозғалысының қауіпсіздігіне, жолдар мен
көшелердің құрылысы мен қайта жөнделуіне, сондай-ақ көлік құралдарының
конетрукциялары мен жүргізушілер даярлаудың оқу бағдарламаларына қатысты
ережелердін, нормативтер мен стандарттардың жобаларын келісуге; техникалық
күйі жол қозғалысының қауіпсіздігіне қатер төндіретін көлік құралдарын
пайдалануға тыйым салуға;
- заңда белгіленген тәртіпте және жағдайларда көлік құралдарын
тоқтатуға, жүргізушінің көлікті пайдалануға және басқаруға құқық беретін
құжаттарын, жүкке және оны тасымалдауға құқық беретін құжаттарды
тексеруіне; мас күйдегі, көлік құралын басқаруға немесе пайдалануға құқық
беретін құжаттары жоқ және заңда көзделген басқа да жағдайларда, адамдарды
көлік құралын басқарудан аластатуға; заңда көзделген негіздер бойынша көлік
құралдарын ұстап тоқтатуға және уақытша сақтау үшін арнайы аландарға апарып
қоюға, ол көлік құралдарының жүру тетіктеріне блокировка жасауға; көліктер
мен жаяулардың көшелер мен жолдарда жүруіне және көшелердегі жұмыстарды
жүргізуге уақытша шектеу жасауға және тыйым салуға;
- ҚР Үкіметі анықтаған тізбедегі түрлі-түсті көбейту-көшіру техникасын,
жарылғыш, күшті әсер ететін улы заттарды иемденуге, сақтауға, тасымалдауға,
алып кіруге, алып шығуға; азаматтық және қызметтік қару мен онын
патрондарын. азаматтық пиротехникалық заттар мен олар қолданылған
бұйымдарды сақтауға, тасымалдауға, алып кіруге және алып шығуға; есірткі
заттардың. жүйкеге әсер ететін заттардың және прекурсорлардың айналымы
саласындағы обьектілер мен үй-жайларды пайдалануға; ату тирлері мен
стендтерін ашуға заңды тұлғаларға, ал азаматтық қару мен олардың
патрондарын иемденуге, сақтауға, өзімен алып жүруге, алып кіруге. алып
шығуға жеке тұлғаларға рұқсат қағазын беруге;
- әуе кемелерінің ұшу қауіпсіздігін және жолаушылар поездарының, теңіз
және өзен кемелерінің қозғалысын қамтамасыз ету мақсатында бұл көліктердің
жолаушыларын және олардың қол-жүктерін, богажын тексеруге; өзімен бірге
алып жүруге тыйым салынған заттар мен бұйымдарды тәркілеп алуға;
- мемлекеттік органдардан, меншік түріне қарамастан кез келген ұйымнан
ақпарат пен материалдарды кедергісіз әрі тегін және құпия болып табылатын
мәліметтерді жария етуге қойылған талаптарды сақтай отырып алуға;
- халықтың құқығын қорғау мақсатында өзінше құрған ұйымдарының жұмысына
көмек көрсетуіне;
- қоғамдық тәртіпті қорғауда, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге
және құкық бұзушылықпен күресте көзге түскен азаматтарды мадақтауға;
- шарт негізінде жеке тұлғаларды, меншіккерлердің мүліктерін қорғауға
құқылы.
1.3. Ішкі істер органдарының қызметі және қызметкерлерінің мәртебесі
Iшкi iстер органдарындағы қызмет — Қазақстан Республикасы азаматтарының
өз қызметтiк мiндеттерi мен мемлекет пен халық алдындағы қызметтiк борышын
атқарумен байланысты мемлекеттiк қызметтiң айрықша түрi. Қызмет өкеру
олардң тарапынанбiлдiрiлген ерекше сенiм болып табылады және IIО
қызметкерiнiң адамгершiлiгi мен моральдық-этикалық бейнесiне жоғары
талаптар қояды.[10]
Қоғам IIО қызметкерi жүзеге асыратын кәсiби қызметiне өзiнiң барлық
күшжiгерiң бiлiмi мен тәжiрибесiн жұмсайды және қоғамға әдiл әрi қаптқысыз
қызмет етедi деп есептейдi.
Қазақстан Республикасының IIО қызметкерелiнiң осы ар-намыс кодексi
(Қазақстан Республикасының iшкi iстер органдары қызметкерлерiнiң қызметтiк
этикасы ережесi) (бұдан әрi — Кодекс) Қазақстан Республикасының iшкi iстер
органдары туралы 1995 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz