Демократияның конституциялық негіздері

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе

1 ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ АДАМДАРДАҒЫ ЕРКІНДІКПЕН САЛЫСТЫРҒАНДА ЕЖЕЛГІ АДАМДАРДАҒЫ ЕРКІНДІК

1. 1 Б. Констанның еркіндіктің екі түріне салыстырмалы сараптамасы

1. 2 Аббат де Мабли, Руссо және Монтескьенің көзқарастары

1. 3 Саяси еркіндік жеке бас еркіндігінің кепілдігі ретінде

1. 4 Өкілдік жүйенің мүмкіндіктері мен функциялары

1. 5 Демократияның плюралистік теориясының жалпы көріністері

2 ДЕМОКРАТИЯ - ҚОҒАМ ҰЙЫМДАСУЫНЫҢ САЯСИ ФОРМАСЫ

2. 1 Қазіргі заманғы концепциясы

2. 2 Демократияның конституциялық негіздері

2. 3 Демократияның қазіргі теориялары

2. 4 Демократияның жетістіктері мен кемшіліктері

2. 5 Демократия сабақтары

3 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БИЛІК ЖҮЙЕСІН ДЕМОКРАТИЯЛАНДЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ

3. 1 Республиканың президенттік-парламенттік басқару жүйесіне көшуі демократияландырудың жаңа тұрпаты

3. 2 Билік тармақтарын конституциялық реформа негізінде демократияландыру саясаты

3. 3 Қазақстан Республикасы билік жүйесін демократияландырудың алғы шарттарын жетілдіру жолдары

3. 4 Азаматтардың демократиялық мінез-құлық мәдениетін тәрбиелеу жолдары

ҚОРЫТЫНДЫ

Сілтемелер

Пайдаланылған әдебиеттер

КІРІСПЕ

Жұмыстың жалпы сипаттамасы. Қазақстанда конституциялық реформа негізінде президенттік-парламенттік демократиялық билікке көшу процесі зерттелген. Бұған ықпал ететін демократия мен демократияландырудың түрлі модельдері мен мазмұны анықталған. Қазақстандағы билік тармақтарын одан әрі демократияландыру ісін жетілдіру жолдары жан-жақты талданып, ұсыныстар берілген.

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасы әлеуметтік-экономикалық модернизация мен билік жүйесін демократияландырудың жаңа кезеңінде тұр. Жаңа Конституциялық реформаға сәйкес билік жүйесін демократияландыру процесі жүзеге асырылуда және оны жетілдіру мәселелері жан-жақты зерттеуді қажет етеді.

Біріншіден, Конституцияға жаңадан енгізілген өзгерістердің, әсіресе президенттік-парламенттік басқару жүйесіне көшудің мазмұнын талдау кезек күттірмейтін қажеттіліктен туындап отыр.

Екіншіден , демократия феномені әр уақытта нақтылы тарихи дәуірге, яғни оның концепцияларының әлеуметтік-саяси, философиялық эволюциясына байланысты. Сондықтан оның дұрыс және бұрмаланған бұрыс жақтарын айқындау қажет. Оған объективті, ғылыми тұрғыдан қарау - бірден бір дұрыс жол болып табылады.

Үшіншіден, Қазақстан Республикасының билік жүйесін демократиялық жолмен дамыту мәселесі сан-салалы және күрделі. Олардың бәрі бірдей түгел табан астында жүзеге асырыла бермейтіні белгілі. Ол үшін заңдық және басқа да негіздер жасалуы керек, уақыт та қажет. Сондықтан ол ғылыми зерттеулер мен талдауларды қажет етеді.

Төртіншіден, Қазақстанда демократияландыру процесіне септігін тигізетін факторлардың (сайлау, БАҚ, оппозиция, азаматтық қоғам) жай-күйін және азаматтардың демократиялық мінез-құлқын тәрбиелеу жолдарын анықтау қажет.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Тарихта демократия мәселесі аз зерттелген жоқ. Оны оң мән-мағынасында түсіндіруге Монтескье, Гоббс, Локк, Руссо, Кант көп енбек сіңіргені белгілі. “Адам құқы декларациясы” (1791) қабылданған кезден бастап демократия мемлекеттік құрылымның республика түрінде қабылданды. А. Токвильдің “Америкадағы демократия туралы” атты еңбегінің үлкен маңызы болды. Бұл мәселемен кейінірек көптеген ғалымдар және саясаткерлер айналысты (Р. Арон, Г. Алмонд, Н. А. Бердяев, Д. Истон, В. И. Ленин, К. Каутский, Г. В. Плеханов, А. Салмин, Ю. Хабермас және т. б. ) [1] .

Қазіргі таңда қоғамды демократияландыру мәселесі одан әрі зерттеуді қажет етіп, нағыз көкейкесті сипат алып отыр. Президент Н. Ә. Назарбаевтың еңбектерінде бұған үлкен мән беріліп, оның бағыт-бағдары атап көрсетілген [2] . Оның тікелей бастамашылығымен «Қазақстанды демократияландырудың жаңа кезеңі - еркін демократиялық қоғамды жедел дамыту» атты баяндамасы бойынша Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізу, сөйтіп президенттік-парламенттік басқару жүйесіне көшу мәселелері Парламентте шешімін тапты.

Қазақстан Республикасының билік жүйесі мәселелеріне байланысты С. И. Абдулпаттаевтың, Б. Т. Аяғановтың, Р. Б. Әбсаттаровтың, Л. А. Байдельдинов-тың, Н. Ж. Байтенованың, А. С. Балгимбаевтың, Ә. Бәкірдің, М. А. Биекеновтың, А. Х. Бижановтың, С. М. Борбасовтың, К. Н. Бурхановтың, А. М. Джунусовтың, А. Дьяченконың, Е. Ертісбаевтің, Ғ. Есімнің, Ж. Жунусованың, С. Зимановтың, Г. Ибраеваның, Л. М. Иватованың, Г. Н. Иреновтың, А. Ш. Ишмухамедовтың, Р. К. Қадыржановтың, Н. Қалиевтың, А. С. Қалмырзаевтың, Д. Кішібековтың, М. Б. Қасымбековтың, С. Қ. Қозыбаевтың, Е. А. Кузнецовтың, А. И. Лұқпановтың, Б. А. Майлыбаевтың, Т. А. Мансуровтың, Д. Медеуованың, Ж. Ж. Молдабековтың, Д. Н. Назарбаеваның, Б. Нарбаевтың, С. З. Нарматовтың, М. С. Нәрікбаевтың, К. Ж. Нугманованың, А. Н. Нукеновтың, Г. Р. Нұрымбетованың, Ә. Нысанбаевтың, В. Ф. Петрованың, Н. В. Романованың, Т. С. Садықовтың, Г. Сапаргалиевтің, Т. Сәрсенбаевтың, С. Т. Сейдумановтың, Ж. Қ. Симтиковтың, К. Л. Сыроежкиннің, И. Н. Тасмагамбетовтың, М. Б. Татимовтың [3] және т. б. еңбектерін атауға болады.

Бұл еңбектердің осы жұмыс тақырыбын тереңірек ашып көрсетуге жәрдемі үлкен.

Демократияландыру комплексті проблема. Оның тармақтары мен жақтарын жеке бөліп алып ғана зерттеумен шектелу, қаншалықты дұрыс болғанымен, жеткіліксіз. Сондықтан дипломдық жұмыс тақырыбы кең ауқымда «Демократия: кеше, бүгін және ертең» деп алынып отыр.

Зерттеу пәні демократияландыру процесі ерекшеліктерін ғылыми зерттеу жолы таңдалды.

Зерттеудің нысаны демократияның ғылыми концепциялары, оның Қазақстан жағдайындағы ерекшеліктері, мемлекеттік билік тармақтары, құрылымдары және саяси партиялар мен БАҚ құралдары болып табылады.

Зерттеудің мақсаттары мен міндеттері. Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты - Қазақстан Республикасының билік жүйесін жаңа Конституциялық реформа негізінде демократияландыру процесін ғылыми - сараптамалық тұрғыда кешенді түрде зерттеу.

Зерттеудің ғылыми мақсатына жету үшін төмендегідей негізгі міндеттер қойылды:

- Қазақстан Республикасының президенттік-парламенттік басқару жүйесіне көшуінің мәні мен мазмұнын ашып көрсету;

- Тарихтағы демократия концепцияларының және демократияландыру модельдерінің саяси сипатын, оның Қазақстан үшін мәнін анықтау;

- Элиташылдық және авторитарлы демократия үрдістерінің саяси сипатын ашып көрсету;

- Қазақстан Республикасының өтпелі кезеңдегі саяси жүйені демократияландыру саясатына сараптама жасау;

- Қазақстан Республикасы Конституциясына енгізілген өзгерістер негізіндегі қалыптасып келе жатқан парламентаризмнің саяси-құқықтық ерекшеліктерін талдау;

- Атқарушы билік пен сот жүйесін демократияландыру ісіндегі жаңа өзгерістерді пайымдау және оны жетілдіру жолдарын қарастыру;

- Қазақстанда жергілікті өзін-өзі басқару ісін демократияландырудағы жаңалықтарды сараптау;

- Қазақстанда билік жүйесін демократияландыруға жәрдемдесетін факторлардың жай-күйін, оны жетілдіру жолдарын анықтау;

- Билік жүйесін демократияландыру процесін жетілдіру ісіне байланысты тиісті ғылыми қорытындылар мен ұсыныстар енгізу.

Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістемелік негіздері.

Демократия мәселелерін зерттеу үшін тарихи жүйелеу, диалектикалық, компаративтік, функциональдық әдістемелемік принциптерге сүйендік.

Зерттеу барысында Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаевтың еңбектері, әсіресе халыққа Жолдаулары, Қазақстан-2030 бағдарламасы, «Қазақстанды демократияландырудың жаңа кезеңі - еркін демократиялық қоғамды жедел дамыту» басшылыққа алынды. Сол сияқты Қазақстан Республикасының Конституциясы, Заңдары мен нормативті-құқықтық актілері пайдаланылды.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Ғылыми еңбектің мақсаты мен міндеттеріне және қисынына сай дипломдық жұмыс кіріспеден, үш тараудан, соған сәйкес жеті тараушадан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.

1 ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ АДАМДАРДАҒЫ ЕРКІНДІКПЕН САЛЫСТЫРҒАНДА ЕЖЕЛГІ АДАМДАРДАҒЫ ЕРКІНДІК

1. 1 Б. Констанның еркіндіктің екі түріне салыстырмалы сараптамасы

Топсыз индивид - жансыз абстракция. Топта ғана, сондай-ақ топаралық қарым-қатынаста ғана тұлға қалыптасады, оның мүдделері, құндылық бағдарлары және саяси қызметінің мотивтері анықталады. Әрбір адам - көптеген топтың өкілі: отбасылық, кәсіптік, діни, демографиялық және т. б. Топтың көмегі арқылы тұлға өз мүдделерін іске асыруға және қорғауға мүмкіндік алады.

Халықты алатын болсақ, онда ол саясаттың басты субъектісі ретінде әрекет етеді, билік үшін күресуші әртүрлі бәсекелес топтардан тұратын күрделі, іштей қарама-қайшы түзілімді білдіреді. Демократияның мақсаты - қоғамдағы әралуандылықты, плюриализмді ынталандыру, барлық азаматқа бірігу, өз мүдделерін ашық білдіру мүмкіндігін беру.

Демократия - құбылмалы болғандықтан және бірауызды еместігінен, ол көпшіліктің тұрақты өкіметі емес, әдетте әр түрлі жеке адамдардан, топтардан және біріккен пәтуә негізінде құрылады. Бір де бір топ қазіргі батыс қоғамындағы басқа қоғамдық қауымдастың қолдауына сүйенбей өкіметті жеке-дара иемдене алмайды және шешім қабылдауға қабілеттері жоқ. Құрамдас, наразылық топтар өкіметі жеке-дара иемдену тенденциясын тоқтатып, қажетті әлеуметтік қарама-қарсы тойтарыс беріп, жағымсыз шешімді қоршап алулары мүмкін.

Осы немесе басқа топтардың мүдделерінің саяси шешімдеріне қысым көрсету, әдетте, олардың мүшелерінің саясатқа деген тартылуын арттыра түсіп, оның үстіне олардың келесі саясатқа деген ықпалын күшейтеді. Ең соңында саяси одақтар мен ымыра негізіндегі күрделі бақталастық қарым-қатынасында мемлекеттік шешімде көп қырлы әсерлі, топтық мүдделер арасында тепе-теңдік құрылады.

Демократия, әртүрлі қоғамдық топтарға өздерінің ойларын еркін жеткізуге және бәсекелестік күресте олардың ымыра шешімдеріндегі балансын көрсетуге мүмкіндік беретін көріністегі басқару формасы.

Қоғамға демократия қажет пе?

Демократияның әлемде таралуы - күрделі және қарама-қайшы процесс. Афина мемлекетінің пайда болу сәтінен бастап демократиялық мемлекеттер ылғи да азшылық күйінде қалатын болды. Адамзат тарихында демократияның сирек «құйылма», демократиялық мемлекеттердің санының кеңеюуінен әдетте, оның «құйып алу» созылмасы байқалады, - осындайлардың сандарының азаю немесе жалпы көп ғасырға жоғалуы жүреді. Кез келген мемлекет демократияға дайын ба және оның қоғам мен жеке адамдарға беретін қандай қабілеті бар, - мемлекеттердің құлдырауы, хаос және анархия.

Көптеген жылдар аралығында ымырашыл демократия комммунисттік идеология және социализм құрамдас мемлекеттермен күрестегі Батыстың ең бір негізгі символы болды. Бұл күнделікті жағдайға ғана ізін қалдырмай, демократия туралы ғылыми көріністе те көрінді. Оның асқақтатата жалпы таралуына себепші болып, мүмкіншіліктеріне жоғары баға беріп, демократияны барлық елдер мен халықтар үшін ең жақсы және әмбебап саяси құрылым формасы ретінде негіздеді.

Әлемдік саяси ой-пікірде демократия құндылық және ұтымды-пайдалық түрде негізделген. Олардың біріншілері демократияны өзін-өзі бағалаушы ретінде қарастырады (оның экономикалық және әлеуметтік әсеріне тәуелсіз), негізгі жалпыадамзат құндылығының мемлекет құрылымында шынайы жүзеге асуы ретінде: бостандық, теңділік, әлеуметтік әділдік және т. б. Шындығында іс-жүзінде осылай ма?

Қаншалықты қазіргі демократия моделі өзіне осы құндылықтарды іске асырады немесе оның іске асуына себебін тигізе ме және осы құндылықтар жалпыадамзаттық болып табыла ма, яғи, барлық адамдардың арманы ма және қалауы ма немесе тым болмаса олардың басым көпшілігі?

Демократиялық құндылықтардың ең бір қадірлі түрі - бостандық. Мыңжылдық аралығында бостандықтан көрінгендердің көбі игілік болып саналмады. Тіпті аттиканың ұлы ойшылы Аристотель де адамдарға қалай өздері өмір сүргілері келеді, солай өмір сүру керек деген дұрыс белгі емес, басқарудың жаман формасы деп есептеді.

Кейбір өркениет тіпті өздерінің ымырашыл түсініктерінде бостандық дегенді, яғни мемлекеттен және қоғамнан тәуелсіз болуды білмейді. Мәселен, Қытайға бостандықтың ымырашыл түсінігін ХІХ ғасырда ғана еуропалық христиандық миссионерлер әкелген. Бұл қоғам мемлекеттің басқаруымен адамгершілік, үлкеннің кішіге қамқорлылығы сияқты және үлкенді тыңдау, игі тәрбиелік, ізеттік және жазалау прициптерінің негізінде құрылған шынайылықтан шыққан қоғамдық және саяси иерархия.

Бостандықты мойындамаудың ең ұзақтығы, оның түсіндіруінде теріс бағалауы ретінде жалпы пікір бой алды. Осы ойдың логикасын терең аша отырып, Е. И. Замятиннің белгілі романындағы бір кейіпкер «Біз» бостандықты ұйымдастырылмаған, жабайы адамзат күйі ретінде, келесі бет жағы қылмыс пен сор деп теңестіріп қараймыз деген.

Қазіргі кезде бостандыққа біршама тартылу көбейсе де, көптеген адамдар, басым көпшілігі, ойланбастан бостандықты, әсіресе саяси, тұрмыстық жағдайға, сақтыққа және тәртіпке айырбастап жібереді. Халықтың бостандыққа деген осындай көзқарастары мемлекеттік құрылымда бостандықтың шынайы түрде жүзеге асу ретінде демократияны дәлелдеуге күмән келтіреді.

Сірә, егерде бостандықтың өзі жұршылыққа негізгі жалпы азаматтық құндылық болып саналмаса, онда демократия оған үміттене алмайды, бостандықтың тым тар аспектісіне ғана ниеттене алады - саяси бостандыққа. Айтылып кеткендей, демократия жекк адамның өзіндік бостандығының және басқа құқықтарының жоқ болуымен толығымен қосылады, көпшіліктің зорлығымен. Иә және саяси бостандыққа демократияның өз принциптері экономикалық, әлеуметтік, ақпараттық және нарықтық қоғамда бір қалыпта жеткілікті бөліп тастамаған кейбір басқа ресурстардың көмегімен әдетте қолдануға шектелмейді.

Демократия үшін бөлінбестей болып табылатын, бір ғана, бостандық формальды-саяси аспекттісі, үкімет мүшелерінің қалыптасуына қатысудағы азаматтардың бірыңғай құқықтығы. Осы құқық қазіргі азаматтар үшін құндылық болып табыла ма?

Мыңжылдық аралығында кез келген саяси бостандықтар кірмей толығымен монархиялар мен аристократтардың басқаруы тиісті және әділетті болып саналды. Әлемдік жеке көзқарастардың дамуымен және өздік тұлғалық сана-сезім адамдардың мемлекеттік істерге араласуына кірісулерін молайтты, саяси бостандық бір қоғамдық құндылыққа айналды. Бірақ, саясат қазіргі адам өміріне жеткілікті әсер тигізетіне қарамастан, оның қалыптасуына еркін қатысуға мүмкіндік болса да, көпшілік азаматтарға өкіметке тең құқылы әсер қажетті құндылық болып саналмайды.

Бұл біріншіден, адамзаттардың тікелей қажетті өмірлік мүдделері әдетте сыртқы саяси сферасында жатуымен түсіндіріледі және олардың қолданылуы тікелей демократиямен байланысты емес. Саяси бостандық оның орындалуына кедергі болуы да мүмкін. Мұндай жағдайда азаматтар, өздерінің бостандығын басқа өмірлік қажетті мақсаттар үшін шектеуді артық көреді, мәселен экономикалық тиімділік, қауіпсіздікті нығайту және тәртіпті т. б. Сондай-ақ демократия, көпшіліктің шешуімен даралықтың шектелуінің құралы ретінде толығымен шығуы мүмкін, ал кей кезде кез-келген бостандық, мысалы Веймар мемлекетінің Гитлерге жоғарғы өкіметтің демократияны беру жағдайы сияқты.

Халықтың сана-сезімінде саяси бостандықтың төмен бағалық статусы жөнінде, сондай-ақ тікелей «плюстар» және минустар», жеке өзінің пайдасы мен шығынның қолайсыз ара қатынастары да түсіндіреледі. Саяси құқықты белсенді таратудан тікелей пайда әдетте көп емес және бір адамды жиі саяси шешімге қатынасуына ықпал жасаудың өзі күмәнды болып көрінеді. Уақыттың, энергияның жіберілуі, ал кей кезде саяси істің тиімділігі үшін қажет жіберілген материалдық қаражат, тіпті айтарлықтай. Сондықтан ағымдағы көзқарастармен, тар эгоисттік қызығушылықтағы жеке адамға саяси бостандықты қолдануға мүлде пайдалы емес, мемлекеттік шешімдерге қатысуға және қоғамдық жағдайларға. Бірақта қоғамдық қызмет адамның өздігінен дамуға жәрдем береді, көпшілік адамдар сонда да саясаттан гөрі өзін өзі таныту үшін басқа сфераны қолайлы көреді.

Көпшілік адам үшін саяси бостандықтың және демократияның әлсіз байланысы және бостандықты демократияның құндылығының негізделуіндегі күмәнділігі қою төмен мәнділігі туралы болын көрінеді.

Демократияның дәлелдеуіндегі кең таралған басқа да құндылықтары өздерінің нанымдылығымен ерекшеленбейді, мәселен оның теңдікпен теңдестіруі және әлеуметтік әділеттілік. Бұл түсініктердің өзі жеткілікті бір мағынада емес әр түрлі адамдармен, сондай-ақ ғалымдармен түсіндіріліп жүр.

Қазірге өмірде көпшілік азаматтардың құрметі бойынша теңдіктің құндылықтары әр адамға бірдей өмірлік мүмкіндік беруінде, жеке адамның өзіндік даму мүмкіндіктері немесе әр адамның еңбегіне, істеген қылығына қарай алулары. Осындай теңдік әлеуметтік тепе-теңдікке және әділетсіз теңсіздікке қарама-қарсы әділеттік болып саналады.

Демократия теңдік мүмкіншіліктерін қамтамасыз ету және істеген еңбегіне қарай құрметтеу істерімен әлсіз байланыста. Ол тек барлық азаматтардың формальдық теңдігін білдіреді, яғни, олардың тепе-теңдігі заңды түрде ғана. Оның қамтамасыз етілген саяси теңдігі адам өміріндегі мүмкіндіктер теңдігінің шындығынан өте алыста және әлеуметтік теңсіздікті жтығып тұратын перде ретінде қолданылады.

Демократияның бостандықпен, теңдікпен және тұтастай гуманизммен әлсіз байланысын есепке ала отырып, оны адамзат құндылығының ең бір негізін қалаушы болып табылатын әлеуметтік әділдікпен теңестіретін ешқандай негіз жоқ.

Адамдар (жалпы адамзат) құрмет тұтатын құндылықтарға демократияның қарым-қатынасы бірқалыпты емес екендігі анық - бостандыққа, тендікке, әлеуметтік әділдік және т. б., сондай-ақ олардың әрқилы, кей кезде қарама-қарсы түсінік берулері және олардың басқа белгілі нәрселерді қалауы, яғни күнделікті жер бетінде болып жатқан қуаныштарды олардың мүмкішіліктерінің жоқтығын дәлелдейді немесе, белгілі бір шамада демократияны күмәнды құндылықтық бағалау оны әртүрлі халықтың мәжбүрлеп «бақытты ету» талабы ретінде қарауға тең болады.

Егер де демократия өзі шағын болса да жалпы халық қабылдаған құндылығы болмаса, онда ол құралдық құндығы бар, яғни қоғамға және адамдардарға басқа басқару формаларына қарағанда салыстырмалы түрде пайда әкелетін қабілеті бар шығар?

Екіншіден, демократия пайдасына рационалды-утилитарлы айғақтар тобы құндылық тәсілі тұрғысынан абстракцияланады және оны азаматтар үшін барынша ұтымды, пайдалы ұйымдастыру нысаны ретінде түсіндіреді. Демократиялық басқару барлық қоғамдық топтарға өз мүдделерін артикулдеуге және үйлесімді сәйкестендіруге мүмкіндік береді. Ол қоғамның жаңа бағытқа, заман және әртүрлі әлеуметтік күштердің талабына қабылдағыштығын арттырады, оңтайлы шешімдерді табу ықтималдығын жоғарылатады.

Демократия әлеуметтік баламаны көрсету және таңдау механизмі ретінде өзін көрсетеді. Бақталас нарықтық құрылымдармен бірлесе ол қоғамды халықтың қалауымен кез-келген идея мен нұсқаларды дамыту үшін қоғамның дайын екенін көрсетеді. Сондықтан демократиялық нарықтық мемлекетті ашық қоғам деп атауға болады. Бұл «капитализм» және «социализм» сияқты кеңінен танымал сипаттамасы бар топтармен келісімге келе алмайтының білдіреді.

Демократияның ұтымды-пайдақорлық негізделуі жеткілікті егжей-тегжейлі теория жүйесінде жазылған. (Н. Луманн, К. Дойч және т. б. ) Демократияның жүйелік нұсқалары оны адамгершілік тұрғыдан ақтамайды, әлеуметтік жүйені сақтау мен дамыту мүмкіншілігі үміттерімен және оның тұрақсыз өзгерісте болатын ортаға дағдылануы. Демократиялық жүйенің жоғары икемдеушілік бірнеше өзіне тән принциптері қызмет етеді. Сонымен, демократияны ынталандыратын әралуандық пікір саяси талғаудың диапозонның кенейтеді және даму жолдарының ұтымды мүмкіндіктерін тауып қоғамдық көріністің яғни рухани және әлеуметтік байлықтың әралуандығымен қамтамасыз етеді. Демократиялық араласу әрқилы мазмұндағы көзқарастарды білдіруге және саяси шешемдерді қабылдауда олардың ішіндегі ең тиімдісін таңдап алуға мүмкіндік туады.

Оппозицияның бар болуы саяси шешімдердің жобаларын жан-жақты талдауға, олардың әлсіз жақтарын көрсетуге, баламаларды табуға мүмкіндік береді. Әрдайым парламент пен үкіметтің бәсекелестік ауысулары деркезінде қателер мен жағдайлардың өзгеруіне байланысты саяси курсты түзетулеріне жәрдем береді.

Демократияның жүйелік дәйектемесі өздерінің адамгершілік пейілсіздіктері, құлықтылық тегеурінді талаптары мен жалпыадазаттық құндылықтарын абстракциялаулары үшін сыни пікірлерге бой ұрып жүр. Жүйеліктің бірыңғай жетістіктегі көзқараспен қарасақ жүйені өзіндік сақтау жәрдеміндегі адамгершіліктері аз формадағы кез келген ұйымдарды ақтауға болады.

Демократияның жүйелік моделі - жиі және оның рациональдық-пайдақорлық негізі - бостандыққа талпынушы, демократиялық процедураны, заңды, басқа адамдардың құқығын қорғай алатын қабілеттері бар адамға дұрыс ойлаушы және әсер етуші жан ретінде қарау дәстүрлік ымырашыл ойлаудан мүлде шығып қалған. Болжам бойынша, осындай демократиялық моделдің басты тұлғасы - сайлаушы - дұрыс «өзінің жеке мүддесін дұрыс түсінеді және өз мүддесінде кандидаттардың қайсы қолайлы, жақсы қызмет істейді сонны бағалайды, және одан кейін өз дауысын қай кандидат көп дауыс алды соған береді».

Бұндай жеке тұлғалық модель азды немесе көпті дәрежеде батыстық болысты көрсетеді, бірақ ешқандай жан-жақты бола алмайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.