Заңды тұлғаның салығы - заңды тұлғалар ғана төлейтін салық түрлері
Глоссарии
А
Аванстық төлем – заңды тұлғалардың материалдық игілік, атқарылған
жұмыс және көрсетілген қызмет үшін алдағы төленетін төлем есебінен
берілетін ақшалай сома.
Авторлық құқық – әдеби, ғылыми және көркем туынды авторларын заңмен
қорғайтын құқықтар жиынтығы.
Адамдар ресурсы – еңбек және кәсіпкерлік қабілеттілік.
Адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы – заң көмегiн, нотариаттық
iс-әрекеттер ақысын қоса алғанда, адвокаттық және нотариаттық қызметтi
жүзеге асырудан түскен табыстардың барлық түрлерi, сондай-ақ қорғау мен
өкiлдiкке байланысты шығыстардың орнын толтырудан алынған сомалар.
Айлық есептік көрсеткіш – зейнетақы, жәрдемақы және өзге де төлемдерді
есептеу үшін, сондай-ақ айыппұл санкцияларын, салық төлемдері мен басқа да
төлемдерді қолдану үшін республикалық бюджет туралы заңда жыл сайын
белгіленетін көрсеткіш.
Айналым капиталы – өндірістік айналым қорлары мен айналыс қорларды
құруға және олардың үздіксіз айналымдылығын қамтамасыз ететін алдын ала
бөлінген ақшалай қаражаттарының жиынтығы.
Айналым қаражаты – өнім өндіру мен оны сатудың үздіксіз процесін
қамтамасыз ету мақсатында өндірістік айналым қорлары мен айналыс қорларын
құру үшін бірлестіктерге, кәсіпорындарға, ұйымдарға алдын-ала берілетін
ақшалай қаражаттың жиынтығы.
Айналым қаражатының қызметі – өнімді өндіру және сату кезеңдерінде
төлем-есеп айырысу жұмыстарынан тұрады. Міне бұл жағдайда өндірістік
айналым қорының қозғалысы дер кезінде материалдық факторлардың айналымын
қалпына келтіруге, ал айналым қаражатының қозғалысы – ақша, төлем
айналымына жалғасады.
Айналыс қоры – өндіріс процесіне тікелей қатынаспайды, алайда
өндіріс және айналыс бірлестіктерін қамтамасыз ету үшін қажет.
Айыппұл – екі жақтың бірінің шарт бойынша міндеттемелерді бұзғаны үшін
төленетін төлем, тұрақсыздық айыбының бір түрі, оның мақсаты – шарт
тәртібін нығайту және зардап шеккен жақтың шығынын өтеу. Тұрақты сома
немесе орындалмаған міндеттеме сомасының пайызы түрінде алынады.
Акциз салығы – акцизделетін тауарларға және қызметтің акцизделетін
түрлеріне салынатын, олардың бағасына қосылатын және сатып алушы төлейтін
жанама салықтардың бірі.
Акционерлердің жалпы жиналысы – негізінен екі түрі бар: жылдық және
кезектен тыс.
Акционерлік қоғам – рұқсат ету жолымен құрылатын заңды құқығы және
өзіндік жарғысы бар бірлестік. Акционерлер болуға жеке адам да, заңды
тұлғалар да хақылы. Акционерлік қоғам құру үшін нотариус куәландырған
серіктестік келісім шарты жасалады, оны қоғамның жарғысы деп атйды.
Акционерлік қоғамды ұйымдастырушылар санына шек қойылмайды.
Акциялардың бақылау пакеті – акционерлік қоғам қабылдайтын шешімдерді
айқындауға құқық беретін акциялар пакеті.
Акцияның номиналдық құны – барлық жай және артықшылықты акцияларға
арналған және акционерлік қоғамның құрылтай шартында (жалғыз құрылтайшының
шешімінде) айқындалатын бірыңғай баға, осы баға бойынша акциялар
құрылтайшылар арасында орналастырылады (жалғыз құрылтайшы төлейді).
Акция – акционерлік қоғам шығаратын және акционерлік қоғамды басқаруға
қатысуға, ол бойынша дивиденд және акционерлік капиталына қатысатын және
иеленушісіне қоғам таратылған жағдайда оның мүлкіне құқықтарды
куәландыратын бағалы қағаз. Акциялар тек атаулы эмиссиялық бағалы қағаздар
ретінде шығарылады.
Алдын-ала таңдау тауарлары – тұтынушы таңдар немесе сатып алар кезде,
бағасы мен сыртқы безендіру көрсеткіштерін өзара салыстырады. Мысалға:
жиһаз, киім, көлік және тұрмыстық бұйымдар.
Алымдар – салық төлеушілерге белгілі бір құқықтық статус берілгенде
немесе белгілі бір қызмет түрін бастар алдында төленетін төлем.
Амортизация – негізгі қорлардың құнын олардың көмегімен өндірілетін
тауарлар мен көрсетілетін қызметтер есебінен біртіндеп толтыру.
Амортизациялық аударым – негізгі құрал-жабдықтардың тозығын толтыру
үшін, яғни оны ұдайы жаңғырту үшін осы құрал-жабдықтар құнының бір бөлігін
аудару.
Анықтама баға – анықтамалық басылымдарда, каталогтарда, журнал және
газеттерде жарияланатын бағалар.
Аралас салықтар – салықты әрі заңды тұлға, әрі жеке тұлға ретінде
төлейді. Қазақстан Республикасында аралас салықтарға: қосылған құн салығы,
акциз салығы, жер салығы, әлеуметтік салық жатады.
Арнайы экономикалық аймақ – мемлекеттің салық және басқа да бюджетке
төленетін міндетті төлемдер бойынша жеңілдіктер қарастырылған аумағы.
Арнаулы салық режимi – салық төлеушiлердің жекелеген санаттары үшiн
белгiленетiн және жекелеген салық түрлерiн есептеу мен төлеудiң және жер
учаскелерін пайдаланғаны үшін ақы төлеудің, сондай-ақ олар бойынша салық
есептiлiгiн берудiң оңайлатылған тәртiбiн қолдануды көздейтiн бюджетпен
есеп айырысудың ерекше тәртiбi.
Ассоциациялар – шаруашылық есеп, өзін-өзі қаржыландыру және өзін-өзі
басқару негізінде жұмыс істейтін кәсіпорындардың, мекемелердің бірыңғай
экономикалық, әлеуметтік, мәдени мүдделер негізінде ерікті түрде заңды ұйым
ретінде бірігуі.
Аукцион – мүлiктердi (оның iшiнде мүлiктiк құқықтарды) және өнер
туындылары мен антиквариаттарды сатуды жүзеге асыратын орын.
Аффилиирленген тұлғалар – тікелей және (немесе) жанама түрде
шешімдерді айқындауға және (немесе) әрқайсысы (тұлғалардың бірі)
қабылдайтын шешімге, оның ішінде жасалған мәмілеге орай ықпал етуге
мүмкіндігі бар (өздеріне берілген өкілеттіктер шеңберінде бақылау және
қадағалау функцияларын жүзеге асыратын мемлекеттік органдарды қоспағанда)
жеке немесе заңды тұлғалар.
Ә
Әлеуметтік салық – қолданылып келген әлеуметтік қорларға: зейнетақы
қоры, мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры, міндетті медициналық
сақтандыру қоры, халықты жұмыспен қамту қорларына аударылатын сақтық
жарналары аударымдарының орнына енгізілген міндетті төлем.
Әмбебап акциздер – тауарлар мен қызметтердің құнына пайызбен жалпы
айналымнан өндіріледі. Оларға сатудан алынатын, айналымдардан алынатын
салықтарды жатқызуға болады.
Б
Бағалы қағаздар – иеленушілеріне мүліктік құқық және белгілі бір
ақшалай сома алуға құқық беретін ақша немесе тауар құжаттары; мүліктік
құқықты куәландыратын белгілі бір жазбалар мен басқа да белгілердің
жиынтығы. Бағалы қағаздарға акциялар, облигациялар және бағалы қағаздардың
заңнамалық актілерімен айқындалған өзге де түрлері жатады.
Бағалық бәсеке – тауар өндірушілердің тауар бағасын сұранысқа
байланысты жоғарылату немесе төмендету ықпалдарына байланысты туындайды.
Бағамдық айырма (оң, терiс) – шетелдiк валютамен жасалған операциялар
бойынша пайда болатын айырма. Бұл айырма бухгалтерлiк есепте ұлттық
валютамен жасалған операцияны көрсету нәтижесiнде операция жасалған күн мен
осы операция бойынша есеп айырысқан күн арасында пайда болады.
Бағасыз бәсеке – бұл сұранысқа қарай әр түрлі нысандардағы ықпалдар:
мәселен, өнім сапасын жақсарту, ішкі безендірулер, жарнама т.б.
Баж салығы – мемлекетпен немесе өзара кәсіби қатынастар жасайтын жеке
адамдардан, заңды ұйымдардан өндіріп алынатын тұтыну салығының бір түрі
(мәселен, жалгерлік туралы шарт жасасу, бағалы қағаздар беру, қамқоршылық
туралы келісім).
Баланстық құн – активтер өткізілген айдың бірінші күнінде бухгалтерлік
баланста көрсетілген құны.
Банкроттық – борышқордың сот таныған төлем қабілетсіздігі.
Борышқордың мүлкін басқару сот қаулысы бойынша несие берушішінің мүддесін
көздей отырып жүзеге асырылады. Ерікті банкроттық несие берушілірердің
сотқа арыздануына байланысты пайда болады.
Басқа да мiндеттi төлемдер – бюджетке белгiлi бiр мөлшерде
жүргiзiлетiн мiндеттi ақша аударымдары (алымдар, баждар, төлемақылар мен
төлемдер).
Басқару процесі – өндіріс барысындағы пайда болған үйлесімділік
бағыттарды реттеу.
Бәсеке – өнім өндіру мен оны сатудың ең қолайлы, экономикалық жағынан
неғұрлым тиімді жағдайлары үшін тауар өндірушілер арасындағы бәсекелестік.
Белгілі бір уақыт аралығындағы нарық – бұл шетел тұтынушылары мен
тауар өндірушілері, яғни халықаралық нарық.
Белгілі бір уақыт аралығындағы сатушылар нарығы – бұл белгілі бір
мөлшерде табыс табу мақсатында тауарлар мен қызмет көрсетулерді қайта сату
үшін алатын ұйымдар.
Бизнес жоспар – бұл кәсіпкерлік қызметтің негізгі мәселелері
қамтылған, кәсіпкердің өзекті мәселелері талданып, оны шешу жолдары
қарастырылған маңызды құжат.
Бизнес-инкубатор – шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қалыптасуы
кезеңінде өндірістік үй-жайлар, жабдық беру, ұйымдық, құқықтық, қаржылық,
консалтингілік және ақпараттық қызметтер көрсету жолымен оларды қолдау үшін
құрылатын заңды тұлға.
Бюджеттік кәсіпорындар – заңды, шаруашылық дербестігі жоқ ұйымдар.
Олар мемлекеттік-әкімшілік жүйе шеңберінде тікелей немесе құрылымдық
тұрғыда министрліктерге, ведомстваларға немесе жергілікті басқару
органдарына бағынады. Бұлардың кірісі мен шығысы мемлекеттік бюджет
есебінен өтеледі, табыстан салық төлеуге тиісті емес. Олар сыртқы қаржы
көздерін пайдаланбайды. Кәсіпорындар басшыларын мемлекеттік басшы органдар
тағайындайды, мұндағы жұмыс істейтіндерді мемлекеттік қызметкерлер деп
атайды.
Біржолғы салықтар – кейбір жағдайларға байланысты туындайды және бір
рет қана төленеді. Бұл салық түріне мысал ретінде берілген сыйға немесе
мұра салықтарын алуға болады. Мұндай салықтар көптеген мемлекеттерде кең
тараған және көбірек қолданыста болады.
Бiржолғы талон – арнаулы салық режимiн қолдану құқығын куәландыратын
және төлем көзiнен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда, жеке табыс
салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу фактiсiн растайтын құжат.
Бiржолғы төлемдерден түскен табыс – өздерінің қызметіне байланысты
жеке кәсіпкердің, жеке нотариус пен адвокаттың кіріс бойынша төлемдерін
қоспағанда, салық төлеушiлердiң Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
салық агенттерімен жасасқан азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша
табысы, сондай-ақ жеке тұлғалар төлейтiн басқа да бiржолғы төлемдер.
Бірлескен кәсіпкерлік нысандары – ерлі-зайыптылардың ортақ бірлескен
меншігі негізінде жүзеге асырылатын ерлі-зайыптылардың кәсіпкерлігі; шаруа
қожалығының ортақ бірлескен меншігі немесе жекешелендірілген тұрғын үйге
ортақ бірлескен меншік негізінде жүзеге асырылатын отбасылық кәсіпкерлік;
жеке кәсіпкерлік ортақ үлестік меншік негізінде жүзеге асырылатын жай
серіктестік.
Д
Дара кәсіпкердің қызметін тоқтату – өзіндік кәсіпкерлік – дара
кәсіпкер әрекетке қабілетсіз деп танылған, қайтыс болды деп жарияланған
немесе ол қайтыс болған жағдайда; отбасылық кәсіпкерлік және жай
серіктестік - дара кәсіпкер әрекетке қабілетсіз деп танылған, қайтыс болды
деп жарияланған немесе ол қайтыс болған жағдайдың салдарынан бірлескен
кәсіпкерлік қатысушысының біреуі қалған немесе бір де бірі қалмаған
жағдайда, сондай-ақ некені бұзуға байланысты мүлікті бөлу кезінде.
Дара кәсіпкердің орналасқан жері – қызметінің басым жүзеге асырылатын
орны немесе дара кәсіпкердің мемлекеттік тіркелуі туралы куәлікте пошталық
мекен-жайы толық жазылып көрсетілген дара кәсіпкердің тұрақты тұрып жатқан
жері.
Дара кәсіпкерлік - өзіндік немесе бірлескен кәсіпкерлік түрінде жүзеге
асырылады.
Дара кәсіпкерлік – жеке тұлғалардың кіріс алуға бағытталған, жеке
тұлғалардың өздерінің меншігіне негізделген және жеке тұлғалардың атынан
олардың тәуекелімен және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылатын
бастамашылық қызметі.
Дауыс беретін акциялар – орналастырылған жай акциялар, сондай-ақ осы
Заңда көзделген жағдайларда дауыс беру құқығы берілген артықшылықты
акциялар. Дауыс беретін акциялар санына қоғам сатып алған акциялар, сондай-
ақ номиналды ұстаудағы және орталық депозитарийдің есепке алу жүйесінде ол
туралы мәліметтер жоқ меншік иесіне тиесілі акциялар кірмейді.
Демеушiлiк көмек – осы көмектi көрсететiн тұлға туралы ақпаратты
тарату мақсатында өтeуciз негiзде: жеке тұлғаларға жарыстарға,
конкурстарға, көрмелерге, байқауларға қатысу үшiн және шығармашылық,
ғылыми, ғылыми-техникалық, өнертабыс қызметтерiн дамыту, бiлiм және спорт
шеберлiгi деңгейiн арттыру үшiн қаржылық (әлеуметтiктен басқа) қолдау
түрiнде; коммерциялық емес ұйымдарға өздерiнiң жарғылық мақсаттарын iске
асыру үшiн берiлетiн мүлiк.
Дербес салықтар – салық төлеушілердің табыстарына салынатын салықтар
және жеке өзі есептеп төлейді. Қазақстан Республикасында дербес салықтарға
жататындар: корпорациялық табыс салығы, жеке табыс салығы, жер қойнауын
пайдаланушылардағы үстеме пайда салығы, әлеуметтік салық.
Дивидендтер – акциялар бойынша төленуге тиiстi табыс; заңды тұлға өз
қатысушылары, құрылтайшылары арасында бөлетiн таза табыстың бiр бөлiгi;
заңды тұлғаны тарату кезiнде, сондай-ақ құрылтайшының, қатысушының заңды
тұлғаға қатысу үлесiн алып қойған кезде, құрылтайшының, қатысушының
жарғылық капиталға салым ретiнде енгiзген мүлкiн қоспағанда, мүлiктi
бөлуден түсетiн табыстар.
Дөңгелексіз баға стратегиясы – тұтынушылар 100 теңгенің тауарын 99
теңгеге сатып алу процесі.
Е
Ең төменгі айлық жалақы – айлық жалақының заңмен белгіленген ең
төменгі мөлшері.
Ең төменгі жылдық жалақы – күнтізбелік жыл үшін ең төменгі айлық
жалақының заңмен белгіленген мөлшерінің сомасы.
Еңбекақы қоры – заңды тұлғалардың қызметкерлерге төлеген төлемдерінің
жиынтығы.
Ерекше сұраным тауарлары – жеке маркалы тауарлар немесе айрықша
сипатты, тұтынушылар аса қызығатын тауарлар. Мысалы, үлгілі автокөліктер,
фото жабдықтар.т.б.
Еркін бәсеке – нарықта көптеген белгілі бір тауарларды тұтынушылар мен
өндірушілер әрекет еткенде ғана орын алады.
Есептеу әдiсi – салық есебiнің әдiсi, оған сәйкес табыстар мен
шығыстарды төлеу уақытына қарамастан жұмыстарды орындау, қызметтер көрсету,
тауарларды өткiзу және мүлікті кірiске алу мақсатымен тиеп жiберу кезiнен
бастап есептеледi.
Ж
Жабдықтаушы – нақты тауарлар өндірісіне және көрсетілетін қызметтерде
қажетті материалдық ресурстармен қамтамасыз етіп отыратын іскер
кәсіпорындар мен жеке тұлғалар.
Жай салықтар - мемлекеттің күнделікті қызмет барысында қолданылады.
Бұған Қазақстан Республикасындағы барлық салық түрін жатқызуға болады.
Жалақы – біріншіден, әрбір қызметкер жұмсаған еңбектің саны мен
сапасына қарай бөлініп, олардың жеке тұтынуына берілетін ұлттық табыстың
ақша түріндегі табысы; екіншіден, еңбек үшін сыйақы.
Жалақы қоры – шығарылған өнімдердің өзіндік құнының есебінде
қалыптасқан, барлық категориялы қызметкерлерге жалақы төлеудің негізгі
көздері.
Жалпы мемлекеттік (республикалық) салықтар – республикалық бюджетке
түсетін салықтар. Мәселен: корпоративтік табыс салығы.
Жалпы салық режимi – салық төлеушiлердің барлық санаттары үшiн
белгiленетiн және барлық салық және басқа да бюджетке төленетін міндетті
төлемдердің түрлерiн есептеу мен төлеудiң, сондай-ақ олар бойынша салық
есептiлiгiн берудiң жалпы тәртiбiн қолдануды көздейтiн тәртiп.
Жалпы салықтар - бір қазынаға түсетін және жалпы бір мақсатқа
жұмсалатын салықтар.
Жалпы табыс – кәсіпорынның, заңды тұлғаның өнім, тауарлар өндіру мен
сату, қызметтер көрсету нәтижесінде алынған, ақшалай есептелген жиынтық
табысы; тауарларды сатудан түскен түсім – ақша түсімі мен оларды өндіруге
жұмсалған материалдық шығын арасындағы айырма ретінде айқындалады.
Жалпы Ұлттық Өнім – кеңінен таралған макроэкономикалық көрсеткіштердің
бірі, ол елдің бір жыл бойына өндірілген түпкі (дайын) өнімінің (өнім,
тауар, қызмет көрсету) нарықтық бағамымен есептелген құны болып табылады.
ЖҰӨ-ге осы елге тиесілі өндіріс факторларын пайдалана отырып ел ішінде де,
шет елде де жасалған өнімнің құны кіреді. ЖҰӨ қосылған құндарды жиынтықтау
әдісімен, шығындар ағыны және кірістер ағыны әдістерімен есептелуі мүмкін.
Жалпы Ішкі Өнім – аса маңызды микроэкономикалық, жалпылама
көрсеткіштердің бірі, ол осы елдегі де, сондай-ақ басқа елдердегі де
өндіріс факторларын пайдалана отырып, ел ішінде бір жыл бойына жасалған
түпкі өнімнің (өнім, тауар, қызмет көрсету) нарықтық бағамымен есептелген
жиынтық құны болып саналады.
Жанама салық – тауар бағасына қосылады және тауар сатқанда
тұтынушылардан өндіріп алынады. Мәселен: қосылған құн салығы, акциз салығы.
Жаппай көтере сатып алу стратегиясы – тұтынушылармен келісім шартта
жасалатын көтерме баға саясаты.
Жарғылық капитал - мөлшері жарғыда көрсетілген және корпорация
акцияларды сату нәтижесінде алған қаражаттан құралатын капитал.
Жарғылық капиталдың бастапқы мөлшері – құрылтайшылар салымдарының
сомасына және серіктестікті мемлекеттік тіркеу үшін құжаттар табыс етілген
күнгі жүз айлық есептік көрсеткіштің мөлшеріне тең болады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік – бір немесе бірнеше адам құрған,
жарғылық капиталы құрылтай құжаттарымен белгіленген мөлшерде үлестерге
бөлінген серіктестік.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қатысушылар – жауапкершілігі
шектеулі серіктестіктің құрылтайшылары, сондай-ақ ол құрылғаннан кейін
серіктестік мүлкінен үлеске құқық алған адамдар.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталы –
құрылтайшылардың (қатысушылардың) салымдарын біріктіру жолымен құрылады.
Жарғылық капиталдың бастапқы мөлшері құрылтайшылар салымдарының сомасына
тең болады және серіктестікті мемлекеттік тіркеу үшін құжаттар табыс
етілген күнгі жүз айлық есептік көрсеткіштің мөлшеріне бара-бар сома.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғысы – серіктестіктің заңды
тұлға ретіндегі құқықтық мәртебесін белгілейтін құжат.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің мүлкі – оның құрылтайшыларының
(қатысушыларының) салымдары, серіктестік алған табыстар, сондай-ақ заңдарда
тыйым салынбаған басқа да көздер есебінен құралады. Заң актілерінде немесе
жауапкершілігі шектеулі серіктестік жарғысында резервтік капитал және басқа
да қорлар құрылады. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің мүлкі оның
балансында есептеледі.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің орналасқан жері – оның тұрақты
жұмыс істейтін органының орналасқан жері.
Жеке кәсiпкер - заңды тұлға құрмай кәсiпкерлiк қызметiн жүзеге
асыратын резидент немесе резидент емес жеке тұлға.
Жеке кәсіпкердің қызметін тоқтату – ол банкрот деп танылған; тіркеу
кезінде жіберілген жойылмайтын сипаттағы Қазақстан Республикасының
заңнамасын бұзушылықтарға байланысты дара кәсіпкерді тіркеу жарамсыз деп
танылған; қызметін күнтізбелік жыл ішінде Қазақстан Республикасының
заңнамасын бірнеше рет немесе өрескел бұза отырып жүзеге асырған; ол қайтыс
болды деп жарияланған; ол хабар-ошарсыз кетті деп танылған жағдайларда
соттың шешімі бойынша мәжбүрлеу тәртібімен жүзеге асырылады.
Жеке кәсіпкерлік – жеке кәсіпкерлік субъектілерінің кіріс алуға
бағытталған, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің өздерінің меншігіне
негізделген және жеке кәсіпкерлік субъектілерінің атынан олардың
тәуекелімен және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылатын бастамашылық
қызметі.
Жеке кәсіпкерлік субъектілері – кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын
жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғалар.
Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің бірлестігі – жеке кәсіпкерлік
субъектілерінің құқықтарын, заңды мүдделерін қорғау үшін құрылатын
коммерциялық емес ұйымның дербес ұйымдық-құқықтық нысаны.
Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің бірлестіктерін аккредиттеу –
кәсіпкерлік мәселелері жөніндегі сарапшылық кеңестерде жеке кәсіпкерлік
субъектілерінің мүдделерін білдіруге белгіленген өлшемдерге жеке
кәсіпкерлік субъектілері бірлестіктерінің сәйкестігін тиісті мемлекеттік
органдардың тануы.
Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау – Қазақстан Республикасында
кәсіпкерлік бастаманы іске асыру үшін жеке кәсіпкерлікті дамытуды
ынталандыру, қолайлы құқықтық, экономикалық және әлеуметтік жағдайлар жасау
жөніндегі мемлекеттік шаралар кешені.
Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеудің негізгі мақсаты – жеке
кәсіпкерлікті дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау және жеке кәсіпкерлікке
әкімшілік етуді енгізу жолымен мемлекеттің мүдделері мен тұтынушылардың
құқықтарын қорғау.
Жеке кәсіпкерліктің инфрақұрылымы – өз ісін ұйымдастыруға
жәрдемдесуді, құқық, маркетинг, инжиниринг және менеджмент саласындағы
ақпаратпен қамтамасыз етуді, коммерциялық негізде материалдық-техникалық,
қаржылық және басқа да ресурстармен қамтамасыз етуде қолдауды қоса алғанда,
жеке кәсіпкерліктің жұмыс істеуі мен дамуының жалпы шарттарын қамтамасыз
ететін, құрылатын немесе жұмыс істеп тұрған ұйымдар кешені.
Жеке табыс салығы – салық салу объектiлерi бар және белгілі бір
көлемде табыс алған жеке тұлғалар төлейтін салық түрі.
Жеке тұлға – Қазақстан Республикасының азаматы, шет мемлекеттің
азаматы, азаматтығы жоқ адам.
Жеке тұлғаның салығы – жеке тұлғалар ғана төлейтін салық түрлері.
Мәселен: жеке табыс салығы, жеке тұлғалардың мүлік салығы.
Жеңілдіктегі бағалар стратегиясы – тұтынушылармен жұмыс жасау кезінде
қолданылады, яғни олардың кәсіпорынға деген ынтасын арттыру мақсатында
тауарлар жеңілдетілген бағамен беріледі.
Жер – бұл белгілі бір өлшемдегі пайдалану мүмкіндігі орасан зор табиғи
байлық. Күнделікті пайдаланылады. Табиғи байлықтар орны толатын және
орны толмайтын болып бөлінеді.
Жер қойнауын пайдаланушылар – Қазақстан Республикасының аумағында,
мұнай операцияларын қоса алғанда, жер қойнауын пайдалану жөніндегі
операцияларды Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес жүзеге
асыратын жеке және заңды тұлға.
Жер салығы - жер ресурстарын басқару жөнiндегi уәкiлеттi орган әр
жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша берген жерлердiң мемлекеттiк сандық
және сапалық есебiнің деректерi негiзiнде меншiк құқығын, тұрақты жер
пайдалану құқығын, өтеусiз уақытша жер пайдалану құқығын куәландыратын
құжаттарға сәйкес есептелiп және төленетін салық түрі.
Жергілікті бюджет – облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың,
астананың бюджеті, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджеті.
Жергілікті салықтар – жергілікті бюджетке түсетін салықтар, мысалы:
жер салығы, мүлік салығы, көлік құралдары салығы.
Жетекшілер – кәсіпорындағы лауазымды орындарды қамтитын қызметкерлер
(директор, бас маман, шебер).
Жеткізуші – кәсіпорынның өндірістік қызметтеріне қажетті материалдық-
техникалық ресурстарымен, құрал-жабдықтарымен қамтамасыз етуші.
Жинақ – кәсіпорынның немесе жеке тұлғалардың банкілерге және жинақ
мекемелеріне салған, әдетте, талап ету мерзімі көрсетілмеген ақшалай
қаражаттар.
Жинақтаушы зейнетақы қоры – зейнетақы жарналарын тартуды және
зейнетақы төлемдері жөніндегі қызметті, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген тәртіппен зейнетақы активтерін инвестициялық басқару
жөніндегі қызметті жүзеге асыратын заңды тұлға.
Жоғары баға стратегиясы – алғашқы кезде өндіріс шығындары жоғары
болады, кейіннен баға төмендетіледі, мәселен,жаңа тауарларды алуға болады,
сапасы жоғары тауарлардың бағасы да жоғары.
Жоғары деңгейдегі мамандық – бұл күрделі жұмыстарды орындауға
мүмкіндік беретін білімдер мен машықтанған дағдылардың жиынтығы.
Жоспардан тыс тексеру – қоғамдық тәртiпке, халықтың денсаулығына және
ұлттық қауiпсiздiкке төнген қатердi тезарада жоюды талап ететiн,
қалыптасқан әлеуметтiк-экономикалық ахуалға байланысты белгiленетiн, сондай-
ақ шағымдарға, жүгiнулерге және өтiнiштерге тезарада әрекет етудi талап
ететiн тексеру.
Жоспарлы тексеру – алдыңғы тексерулерге қатысы бойынша заңнамада
белгiленген уақыт аралықтарын ескере отырып өткiзiлетiн, бақылаушы орган
алдын ала жоспарлаған тексеру.
Жұмыс күші – ой және дене еңбегі, еңбекке қатысушылардың тәжірибелік
және интеллектуалды құрамы.
Жұмыс уақыты – еңбек заттарына тікелей әсер ететін, сонымен қатар
жұмысшылардың аппараттық және автоматты тетіктердің жұмысын бақылауға
жұмсайтын уақыты.
Жұмыстағы үзіліс – еңбек заттарын өңдеу процесіндегі қажетті үзіліс.
Бұлар: демалыстар; мереке күндері; түскі үзіліс; демалыс алу; шикізаттарды
күту.
Жылдық есептiк көрсеткiш – бір жылдағы айлық есептiк көрсеткiштің
қосындысы.
Жылдық жиынтық табыс – салық төлеушінің салық кезеңі ішінде Қазақстан
Республикасы және одан тыс жерлерден алынуға тиіс табыстарынан құралады.
Жылжымалы баға – келіссөздерде белгіленген немесе шарттар өзгерген
жағдайда, қайта қаралатын бағалар.
З
Залал – түзетiлген жылдық жиынтық табыстан шегерiмдердiң асып түсуі.
Заңды тұлға – Қазақстан Республикасының немесе шет мемлекеттiң
заңдарына сәйкес құрылған ұйым (шетелдiк заңды тұлға) немесе кәсіпорын. Шет
мемлекеттің заңдарына сәйкес құрылған компания, ұйым немесе басқа да
корпорациялық құралым. Салық кодексінiң мақсаттары үшiн олар құрылған шет
мемлекеттің заңды тұлғасы мәртебесiне ие ме, жоқ па - оған қарамастан
дербес заңды тұлғалар ретiнде қарастырылады.
Заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшесi – филиал, өкiлдiктер.
Заңды тұлғаның өзге де оқшауланған құрылымдық бөлiмшесi – орналасқан
жерi бойынша стационарлық жұмыс орындарымен жабдықталған, тұлғаның заңды
функцияларының бiр бөлiгiн орындайтын кез-келген аумақтық оқшауланған
бөлiмшесi. Жұмыс орны бiр айдан артық мерзiмге құрылса, стационарлық болып
саналады.
Заңды тұлғаның салығы – заңды тұлғалар ғана төлейтін салық түрлері.
Оған жататындар: корпоративтік табыс салығы, заңды тұлғалардың мүлік
салығы.
Зейнетақы төлемдері – орталықтан – 1998 жылға 1 қаңтардағы жай-күйі
бойынша кемінде алты ай еңбек өтілі бар жеке адамдарға заңдарда белгіленген
тәртіппен еңбек өтіліне бара-бар түрде жүзеге асырылатын ақша қаражатын
төлеу.
И
Икемді баға стратегиясы – тұтынушылардың мүмкіндіктеріне қарай
белгіленетін бағалар.
Импорт – импорттаушы елдердің ішкі нарығында сату үшін елге тыс
жерлерден шет ел тауарларын, технологияларын және қызмет түрлерін сатып алу
мен әкелу.
Импорт баж салығы – шет елден әкелінетін тауарларға мемлекет салатын
баж салығы.
Инвестиция – лизинг шартын жасаған кезден бастап лизинг заттарын,
сондай-ақ оларға құқықтарды қоса алғанда, заңды тұлғаның жарғылық
капиталына инвестор салатын мүліктің барлық түрлері (жеке тұтынуға арналған
тауарлардан басқа) немесе кәсіпкерлік қызмет үшін пайдаланылатын тіркелген
активтерді ұлғайту.
Инвестор – салым иесі, инвестицияларды жүзеге асыратын жеке адам, ұйым
немесе мемлекет.
Инвестициялау (инвестициялық процесс) – бұл қарапайым және өндіріс
қаражаттарын қалпына келтіруді ұлғайту процесі.
Инвестициялық жоба – жаңа өндірістер құруға, жұмыс істеп тұрғандарын
кеңейтуге және жаңғыртуға инвестициялар көздейтін іс-шаралар кешені.
Инвестициялық кіріс – жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы
активтерін инвестициялау нәтижесінде алынатын ақша.
Инвестициялық қызмет – жеке және заңды тұлғалардың коммерциялық
ұйымдардың жарғылық капиталына қатысуы жөніндегі не кәсіпкерлік қызмет
үшін пайдаланылатын тіркелген активтерді құрау немесе ұлғайту жөніндегі
қызметі.
Инвестициялық салық преференциялары – корпоративтік табыс салығын
төлеуден босату немесе жаңа өндірістер құру, жұмыс істеп тұрғандарын
кеңейту мен жаңарту мақсатында инвестициялық жобаларды жүзеге асыратын
салық төлеуші заңды тұлғалардың жылдық жиынтық табысынан қосымша шегерімдер
жасауға құқық беру, мұндай салық төлеушілерді жаңа өндірістер құру, жұмыс
істеп тұрғандарын кеңейту мен жаңарту мақсатында инвестициялық жоба
шеңберінде жаңадан пайдалануға берілген тіркелген активтер бойынша мүлік
салығын төлеуден босату, сондай-ақ инвестициялық жобаны іске асыру үшін
пайдаланылатын жер учаскелері бойынша жер салығын төлеуден босату.
Индустриялық аймақ – коммуникациялармен қамтамасыз етілген, мемлекет
жеке кәсіпкерлік субъектілеріне өнеркәсіп объектілерін орналастыру және
пайдалану үшін Қазақстан Республикасының Жер кодексінде және Қазақстан
Республикасының өзге де заңдарында белгіленген тәртіппен беретін ауыл
шаруашылығы мақсатындағы емес жер.
Инжинирингтiк қызмет көрсету – инженерлiк-консультациялық қызметтер
көрсету, зерттеу, жобалау-конструкторлық, есептеу-талдау сипатындағы
жұмыстар, жобалардың техникалық-экономикалық негiздемелерiн даярлау,
өндiрiстi ұйымдастыру және басқару, өнімдердi сату саласындағы ұсынымдарды
әзiрлеу.
Инновация – жаңа бұйымдар мен озық технологияларды жасауға, өндіруге,
дамытуға және сапалық жағынан жетілдіруге бағытталған күрделі құбылыс.
Интеграция – белгілі бір бөлшектерді, элементтерді қалыпқа келтіру,
толықтыру, тұтастыра біріктіру; макро деңгейде екі немесе одан да көп
мемлекеттердің ұлттық шаруашылықтарының өзара бейімделу және бірігіп жұмыс
атқаруы.
Инфрақұрылымдық жобаларды iске асыруға байланысты жұмыстар мен
көрсетiлетiн қызметтер - жаңа объектiлердi салу кезiндегi жобалау, жобалау-
құрылыс, құрылыс-монтаждау жұмыстары.
К
Кадастр – салық салынуға тиіс адамдардың тізімі; тиісті обьектілерді
ұдайы бақылау жолымен мезгіл-мезгіл құрастыратын жүйеленген мәліметтер
жинағы (мәселен, жер, су мәліметтерінің жинағы).
Камералдық бақылау – салық төлеушілер берген салық есептемесін және
басқа да құжаттарды зерделеу мен талдау негізінде тікелей салық органы
жүзеге асыратын бақылау. Камералдық бақылау тікелей салық органының
орналасқан жері бойынша жүзеге асырылады.
Капитал – тұтыну заттарының көлеміне қарай шектелген ақша қаражаты.
Картель – біртектес өнім өндіретін тәуелсіз өнеркәсіп орындарын
белгілі бір нарыққа үстемдік орнату мақсатында ұйымдастырған бірлестік,
ассоциация. Картельге мүше болу ерікті.
Кәсіп – бұл белгілі бір өндіріс саласында жұмыстар атқару үшін қажетті
арнайы теориялық білімдер мен машықтану дағдыларының жиынтығы.
Кәсіпкер – жеке тұлға, ол: өндірістік-шаруашылық, көтерме сауда,
инновация, кеңестер беру, коммерциялық делдалдар, бағалы қағаз
операциялары, басқа да заңмен тыйым салынбаған кез-келген қызмет түрлерімен
айналысуына құқылы.
Кәсіпкерлік – меншікке негізделген, несиеге алынған және басқа да
мүліктерді пайдалану арқылы қолданылып жүрген заңдарға сәйкес жүзеге
асырылатын бастамалық, шаруашылықтық және басқа да қызмет.
Кәсіпкерлік жөніндегі уәкілетті орган – жеке кәсіпкерлікті дамыту үшін
қолайлы жағдайлар жасау, орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы
органдардың жеке кәсіпкерлікті дамыту және қолдау жөніндегі жұмысын
үйлестіру бойынша мемлекеттік саясатты жүргізуді жүзеге асыратын орталық
атқарушы орган.
Кәсіпкерлік қызмет – бұл тұтынушының қажеттілігін қанағаттандыру
мақсатында орындалған жұмыс және көрсетілген қызмет.
Кәсіпкерлік мәселелері жөніндегі сарапшылық кеңес – жеке кәсіпкерлік
мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актілер жобаларына жеке
кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктерінен және мүдделі
коммерциялық емес ұйымдардан сараптамалық қорытындылар алу жөніндегі
жұмысты ұйымдастыру үшін орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы
органдар жанынан құрылатын консультативтік-кеңесші орган.
Кәсіпкерлік табыс – табыстың ерекше түрі, яғни іскерлігі және арнайы
шығармашылық белсенділігі үшін сыйақы, шағын бизнес саласындағы
коммерциялық табыс әкелетін жаңа ойлар, техника мен технология енгізгенде
пайда болады.
Кәсіпорын – белгілі бір өнім өндіретін немесе жеке және заңды
тұлғаларға қызмет көрсететін заңды тұлға.
Кәсіпорын жұмысшыларының тізімдік құрамы — бұл негізгі және одан басқа
қызметтерге байланысты, бір күн және одан да ұзақ мерзімге тұрақты және
уақытша жұмысқа қабылданғандар.
Кәсіпорын шығындары – өнім өндіру және оны сату мақсатында
пайдаланылатын өндірістік факторлардың ақшалай көрінісі.
Кәсіпорын экономикасы – өндірістік және өндірістен тыс қатынастардың
жиынтығы: айналыс қоры, дайын өнім, кәсіпорынның банктегі есеп-шоттары,
ақша қаражаты, бағалы қағаздары, меншіктің материалдық емес қорлары
(патенттер, лизенция т.б.) өнімді өткізуден және әр түрлі көрсетілген
қызметтерден түскен табыстар.
Кәсіпорынның айқын шығындары – жалақы төлеуге, өнімдерді сатуға жөне
өндірісті одан әрі дамыту қажетіне жұмсалған шығындар.
Кәсіпорынның бухгалтерлік шығындары – қаржылық есеп беру негізінде
есептелінетін шығындар.
Кәсіпорынның ғылыми-техникалық ортасы – ғылыми және техникалық
жетістіктер және оларды жеделдету жолдары, өндірісті автоматтандыру, ғарыш
кешендері, медицина және фармакология, тәжірибелер жасау, жаңалықтар ашу,
басқа да салалар.
Кәсіпорынның демографиялық ортасы – адамдардың жасы, жынысы, отбасы
мүшелерінің саны, табыс мөлшері, кәсіби мамандығы, білімі, халықтың
тығыздығы, адамдардың өсу, туу және өлу көрсеткіштері.
Кәсіпорынның жүктеу шығындары – қандайда бір өндіріс факторын
пайдалануға, өлшемдерге, оларды баламалы пайдалануды жақсартуға жасалған
шығындар.
Кәсіпорынның қайтпайтын шығындары – орны қайта толтырылмайтын
шығындар.
Кәсіпорынның қаржы ресурстары – кәсіпорынның өз қарамағындағы ақша
қаражаттары, олар ағымдағы шығындар мен өндірісті кеңейтуге
жұмсаған шығындарды өтеу, қаржыға қатысты міндеттерді және еңбеккерлердің
экономикалық жағынан ынталандыру ісін жүзеге асыру мақсатында құрылады.
Кәсіпорынның құрылымы – кәсіпорынның құрамын бөлу өнімдері
дайындау процесінде және жұмысшылардың қызмет етуін ұйымдастырудағы өзара
байланыстар мен жұмысшыларды еңбекпен қамту саны, өндірістік алаң мен
құрал-жабдықтар және оларды аумақтар бойынша орналастыру.
Кәсіпорынның маркетингтік ортасы – маркетинг қызметінің басшыларына өз
клиенттерімен сәтті байланыс жасауларына тиімді ықпал ететін және
кәсіпорыннан тыс іс атқаратын субьектілер жиынтығы.
Кәсіпорынның мәдени ортасы – халқымыздың салт-дәстүрлері мен әдет-
ғұрыптары, өнер, кино, театр туындылары, атадан балаға мирас болып келе
жатқан рухани құндылықтар, мәдениет және өнер туындылары, сондай-ақ қолөнер
бұйымдары, адамдардың өзіне деген пайымы, адамдардың өзара қарым-
қатынастары, адамдардың қоғамдық құрылымдармен қарым-қатынасы, адамдардың
қоғаммен байланыстары, адамдардың табиғатпен қарым-қатынасы, адамдардың
шартараппен, әлеммен байланыстары.
Кәсіпорынның өзгермелі шығындары – өнімдерді өндіру процесінде оның
көлеміне байланысты өзгеріп отыратын шығындар.
Кәсіпорынның саяси ортасы – кәсіпкерлік қызметті реттеу заңдылықтары,
қоғамдағы әр түрлі заңдар, ережелер, қаулылар, нұсқаулар мен жарлықтардың
дұрыс қабылдануы, шығарылған заңдылықтарға сәйкес жүзеге асырылуы мен
тәртібінің сақталуын және олардың дер кезінде орындалуын қадағалау, басқа
да салаларға бақылау жасау.
Кәсіпорынның табиғи ортасы – айналадағы ортаны қорғау және оны тиімді
пайдалану, шикізат түрлерінің жетіспеушілігі (дефицит), тұщы су, энергия
көздері, айналадағы ортаның ластануы, өнеркәсіп қалдықтары және басқа да
мәселелер.
Кәсіпорынның тауар саясаты – жаңа тауарлар жасап шығару және олардың
түр-түрін көбейту, тұтынушы сұранымын қанағаттандыру мақсатында тауардың
өндірістік бағдарламасын даярлаудағы негізгі бағыт.
Кәсіпорынның тұрақты шығындары – өндірістік факторларды пайдалануға
байланысты тікелей шығындар. Мысалы: кәсіпорынның штаттық жұмысшыларының
жалақылары; үй-жай жалдауға жұмсалатын шығындар.
Кәсіпорынның үлкен ортасы – ұйымның маркетингті қызметіне шешуші ықпал
ететін демографиялық, экономикалық, табиғи, ғылыми-техникалық және саяси
факторлардың жиынтығы.
Кәсіпорынның ықшам ортасы – кәсіпорынның өзіне және клиентураға зат
берушілер, клиенттер, бәсекелестер, қарым-қатынас аясы және т.б. қызмет ету
мүмкіндіктеріне қатысты элементтердің жиынтығы.
Кәсіпорынның экономикалық ортасы – тұрғындардың сатып алу
қабілеттілігі, баға, жинақ, несиелер, жұмыссыздық, инфляция және табыс
көздері, тұтыну шығынының көлемі, Жалпы Ұлттық Өнім, Жалпы Ішкі Өнім, жан
басына шаққандағы табыс пен шығын, басқа да мәселелер.
Кедендік баж – мемлекеттік шекарадан өткізер кезде мемлекет кеден
мекемелерінің желісі арқылы тауарлардан, мүліктерден және құнды заттардан
алынатын ақшалай төлем.
Келушілер мен тексерулерді есепке алу кітабы – мемлекеттік органдардың
лауазымды адамдарының тексеру (бақылау) жүргізу фактісі туралы лауазымын,
тегін және тексеру нысанасын көрсете отырып, міндетті түрде белгі қою үшін
кәсіпкерлік жөніндегі уәкілетті орган белгілеген үлгідегі журнал.
Келісімді (контракты) баға – сатушылар мен сатып алушылар арасында
келіссөздер барысында тағайындалатын бағалар.
Кемімелі салық – салық мөлшері табыс өскен сайын кеміп отырады.
Кесімді жалақы – қызметкерлердің еңбегіне, олардың белгіленген сапада
өндірген өнімінің көлеміне қарай ақы төлеу, ол орындалған жұмыстар немесе
дайындалған өнімдердің жекелеген түрлеріне алдын-ала белгіленген баға
бойынша есептеледі.
Коммерциялық емес ұйым – акционерлiк қоғамдар, мекемелер мен тұтыну
кооперативтерiнен басқа, Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарына
сәйкес коммерциялық емес ұйым мәртебесi бар, өз қызметiн қоғамдық мүдденi
көздеп жүзеге асыратын және осындай қызметiне орай табыс алу мақсаты жоқ,
сондай-ақ алынған таза табысты немесе мүлiктi қатысушылар арасында
бөлмейтiн ұйым.
Коммерциялық құпия – жеке кәсіпкерлік субъектісі айқындайтын және
қорғайтын, заңды негізде еркін қол жеткізуге адамдардың шектеулі тобы ие
болатын, жариялануы, алынуы, пайдаланылуы оның мүдделеріне залал келтіруі
мүмкін ақпарат.
Коммерциялық табу – келiсiм-шарт аумағы шегiнде ашылған, өндiру үшiн
экономикалық жағынан тиiмдi пайдалы қазбалардың белгiлi бiр түрiнiң
запастары.
Коммерциялық ұйымдар – белгілі бір табыс көзі бар заңды тұлғалар.
Кондоминум – көп пәтерлі үйлерде тұрғын үй-жайларды меншіктенушілердің
серіктестігі немесе жылжымайтын мүліктің біртұтас кешені.
Кооператив – бұл табыс табу мақсатында емес, мүшелеріне көмек көрсету,
қызметтеріне тиісті ықпал жасау үшін құрылатын қоғамдастық.
Консорциум – капиталистік монополиялар нысандарының бірі, қарыздарды
бірлестіре орналастыру, үлкен көлемде қаржы немесе күрделі коммерциялық
операциялар жүргізу, іріленген өнеркәсіп құрылысын жүзеге асыру, белгілі
бір өнім түрін өндіруді мейлінше ұлғайту мақсатында бірнеше банк немесе
өнеркәсіп субьектілері арасында жасалып, қабылданатын уақытша келісім.
Консулдық алым – Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкілдіктері
мен консулдық мекемелерінің консулдық іс-әрекеттер жасағаны және заңдық
маңызы бар құжаттарды бергені үшін Қазақстан Республикасының азаматтары мен
заңды тұлғаларынан, сондай-ақ шетел азаматтарынан және азаматтығы жоқ
адамдардан, шетелдік заңды тұлғалардан алатын мемлекеттік баж түрі.
Концерн – қатысу жүйесі, мүдде ортақтығы туралы шарттар, қатысу үлесі,
патенттік-лицензиялық келісімдер, қаржыландыруға, өндірістік ынтымақтастық
негізінде өзара тығыз байланысқан дербес кәсіпорындар бірлестігі. Біріккен
кәсіпорындарда акционерлік қоғам немесе басқадай сауда серіктестіктері
түрінде заңды ұйымдар құқығы сақталады.
Корпоративтік веб-сайт – Интернет желісіндегі, қоғамға тиесілі және
уәкілетті орган белгілеген талаптарға сай келетін ресми электронды сайт.
Жария компаниялар үшін корпоративтік веб-сайттың болуы міндетті.
Корпоративтік табыс салығы – салық салу обьектілері бар заңды
тұлғалардың табыстарынан төлейтін салық түрі.
Корпоративтік хатшы – қоғамның директорлар кеңесінің не атқарушы
органының мүшесі болып табылмайтын акционерлік қоғамның қызметкері, оны
қоғамның директорлар кеңесі тағайындайды және ол қоғамның директорлар
кеңесіне есеп береді, сондай-ақ өз қызметі шеңберінде акционерлер
жиналысының және қоғамның директорлар кеңесінің отырыстарын дайындауға және
өткізуге бақылау жасайды, акционерлердің жалпы жиналысының күн тәртібіндегі
мәселелер бойынша материалдарды және қоғамның директорлар кеңесінің
отырысына материалдар әзірлеуді қамтамасыз етеді, оларға қол жеткізудің
қамтамасыз етілуін бақылайды. Корпоративтік хатшының құзыреті және қызметі
қоғамның ішкі құжаттарында айқындалады.
Корпорациялардың пайдасына салық салудың импутациялық жүйесі –
корпорациялардың пайдасына қос салық салынуын жою мақсатымен енгізілген.
Бельгияда, Ұлыбританияда, Данияда, Ирландияда, Италияда және Францияда
қолданылады.
Көлік құралдары салығы – жол қызметі органдарында мемлекеттiк тiркеуге
жататын және есепте тұрған көлiк құралдарынан двигатель көлеміне, жүк
көтергіштігіне, орындық санына және двигатель қуатына қарай есептелетін
салық түрі.
Көмекші процесс – кәсіпорынның ішкі жүйесінде пайдаланылатын
өнімді дайындау мен қызметтер көрсету процесі (аспаптарды айындау, қосалқы
өлшектер, бумен жабдықтау, сығылған ауа, электр энергиясы, құрал-абдықтарды
ретке келтіру және оны жөндеу т.б).
Көрсеткіш – бұл да белгі (нышан), яғни белгілі бір міндеттердің
орындалу деңгейін, қызметтер мен құбылыстардың сандық және сапалық жағын
сипаттайды.
Кредитор (несиегер) – Қазақстан Республикасының бюджеттік және
азаматтық заңнамасына сәйкес бюджеттік несие беретін несие шартының тарабы.
Республикалық бюджеттен бюджеттік несиелеу кезінде Қазақстан
Республикасының Үкіметі несиегер болып табылады. Бюджеттік несиелеу кезінде
бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган Қазақстан Республикасы
Үкіметінің атынан әрекет етеді.
Кумулятивтік дауыс беру – дауыс беруге қатысушы әрбір акцияға қоғам
органы сайланатын мүшелерінің санына тең дауыс саны келетін дауыс беру
тәсілі.
Күмәнді міндеттемелер – иемденіп алынған тауарлар (жұмыс, қызмет
көрсетулер) бойынша, сондай-ақ қызметкерлерге есептелген табыстармен және
жұмыс берушінің материалдық, әлеуметтік игіліктер немесе өзге де
материалдық пайда түрінде берген табыстарын қоса алғанда, жұмыс беруші
төлейтін ақшалай немесе заттай нысандағы кез-келген табыстармен
айқындалатын басқа да төлемдер бойынша туындаған және туындаған кезінен
бастап үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған міндеттемелер.
Қ
Қазақстан Республикасының заңды тұлғасы – Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген тәртіппен құрылған заңды тұлға, оның ішінде шет ел
қатысатын заңды тұлға.
Қазақстан Республикасының резиденттері – Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес құрылған, Қазақстан Республикасында орналасқан заңды
тұлғалар, сондай-ақ Қазақстан Республикасында және оның шегінен тыс
жерлерде орналасқан олардың филиалдары мен өкілдіктері.
Қазақстан Республикасында тұрақты болатын жеке тұлға – жеке тұлға
ағымдағы салық кезеңiнде аяқталатын кез-келген үздiксiз он екi айлық
кезеңде кемiнде бiр жүз сексен үш күнтiзбелiк күн Қазақстан Республикасында
тұрған адамдар.
Қайырымдылық көмек – жеке тұлғаларға әлеуметтік қолдау көрсету
мақсатымен және коммерциялық емес ұйымдарға олардың жарғылық
қызметін қолдау мақсатымен өтеусіз негізде берілетін мүлік
(қаржы-қаражат).
Қаржы – ақша қаражатын, қаржы ресурстарын олардың жасалуы мен
қозғалысы, бөлінісі мен қайта бөлінісі тұрғысынан алып қарайтын, сондай-ақ
шаруашылық жүргізуші субьектілер арасындағы өзара есеп айырысуларға, ақша
айналысына байланысты туындайтын экономикалық қатынастарды білдіретін
қорытындылаушы экономикалық термин.
Қаржы әдістері – бұл қаржы қатынастарының шаруашылық процестеріне
ықпалы.
Қаржы механизмі – бұл қаржы ресурстарын ұйымдастыру, жоспарлау және
тиімді пайдалануды көздейтін өзара тығыз байланысты мына төмендегі бес
элементтердің жиынтығы: қаржы әдістері; қаржы тетіктері; құқықтық
қамтамасыз ету; нормативті қамтамасыз ету; ақпараттық қамтамасыз ету.
Қаржы ресурстары – мемлекеттің, кәсіпорындардың, бірлестіктердің,
ұйымдардың қарамағындағы ақша қаражаты мен қорларының жиынтығы; қоғамдық
жиынтық өнім мен ұлттық табысты қайта бөлу барысында құрылады.
Қаржы саясаты – экономикалық саясаттың құрамды бөлігі; мемлекет өз
қызметтері мен міндеттерін жүзеге асыру үшін қаржы көздерін ұйымдастырады
және оны пайдалану шараларының жиынтығы; қаржы ресурстарын жұмылдыру,
оларды бөлу нысандары мен әдістерінде қаржы заңнамасында мемлекеттік
кірістер мен шығыстар құрылымында көрініс табады.
Қаржы тетігі – бұл қаржы әдістерін кәсіпорынның іс-әрекеттеріне
қолдана білу.
Қаржылық қызмет көрсету - Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес
алынған лицензиялар негізінде жүзеге асырылатын сақтандыру нарығы, бағалы
қағаздар нарығы, инвестициялық қорлар, жинақтаушы зейнетақы қорлары
қатысушыларының қызметі, сондай-ақ банк қызметі.
Қаржылық лизинг – уақытша пайдалануға берілген лизинг затының мерзімі
ішінде өзінің толық амортизациялық құнын төлеп шығуымен немесе өзін-өзі
өтеумен байланысты сипатталады.
Қаржылық ұйым – қаржылық қызмет көрсету жөніндегі кәсіпкерлік қызметті
жүзеге асыратын заңды тұлға.
Қарсы тексеру – егер тексерулерді жүргiзу кезiнде бақылаушы органдарда
көрсетілген тұлғаларға байланысты қосымша ақпаратты алу қажеттiгi
туындайтын жағдайда үшiншi тұлғаларға қатысты жүргiзiлетiн тексеру.
Қарыз – жеке, заңды тұлғалар мен мемлекеттің қайтарма негізде және
белгілі бір мерзімге ақшалай қаражат алуы. Қарыз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
А
Аванстық төлем – заңды тұлғалардың материалдық игілік, атқарылған
жұмыс және көрсетілген қызмет үшін алдағы төленетін төлем есебінен
берілетін ақшалай сома.
Авторлық құқық – әдеби, ғылыми және көркем туынды авторларын заңмен
қорғайтын құқықтар жиынтығы.
Адамдар ресурсы – еңбек және кәсіпкерлік қабілеттілік.
Адвокаттар мен жеке нотариустардың табысы – заң көмегiн, нотариаттық
iс-әрекеттер ақысын қоса алғанда, адвокаттық және нотариаттық қызметтi
жүзеге асырудан түскен табыстардың барлық түрлерi, сондай-ақ қорғау мен
өкiлдiкке байланысты шығыстардың орнын толтырудан алынған сомалар.
Айлық есептік көрсеткіш – зейнетақы, жәрдемақы және өзге де төлемдерді
есептеу үшін, сондай-ақ айыппұл санкцияларын, салық төлемдері мен басқа да
төлемдерді қолдану үшін республикалық бюджет туралы заңда жыл сайын
белгіленетін көрсеткіш.
Айналым капиталы – өндірістік айналым қорлары мен айналыс қорларды
құруға және олардың үздіксіз айналымдылығын қамтамасыз ететін алдын ала
бөлінген ақшалай қаражаттарының жиынтығы.
Айналым қаражаты – өнім өндіру мен оны сатудың үздіксіз процесін
қамтамасыз ету мақсатында өндірістік айналым қорлары мен айналыс қорларын
құру үшін бірлестіктерге, кәсіпорындарға, ұйымдарға алдын-ала берілетін
ақшалай қаражаттың жиынтығы.
Айналым қаражатының қызметі – өнімді өндіру және сату кезеңдерінде
төлем-есеп айырысу жұмыстарынан тұрады. Міне бұл жағдайда өндірістік
айналым қорының қозғалысы дер кезінде материалдық факторлардың айналымын
қалпына келтіруге, ал айналым қаражатының қозғалысы – ақша, төлем
айналымына жалғасады.
Айналыс қоры – өндіріс процесіне тікелей қатынаспайды, алайда
өндіріс және айналыс бірлестіктерін қамтамасыз ету үшін қажет.
Айыппұл – екі жақтың бірінің шарт бойынша міндеттемелерді бұзғаны үшін
төленетін төлем, тұрақсыздық айыбының бір түрі, оның мақсаты – шарт
тәртібін нығайту және зардап шеккен жақтың шығынын өтеу. Тұрақты сома
немесе орындалмаған міндеттеме сомасының пайызы түрінде алынады.
Акциз салығы – акцизделетін тауарларға және қызметтің акцизделетін
түрлеріне салынатын, олардың бағасына қосылатын және сатып алушы төлейтін
жанама салықтардың бірі.
Акционерлердің жалпы жиналысы – негізінен екі түрі бар: жылдық және
кезектен тыс.
Акционерлік қоғам – рұқсат ету жолымен құрылатын заңды құқығы және
өзіндік жарғысы бар бірлестік. Акционерлер болуға жеке адам да, заңды
тұлғалар да хақылы. Акционерлік қоғам құру үшін нотариус куәландырған
серіктестік келісім шарты жасалады, оны қоғамның жарғысы деп атйды.
Акционерлік қоғамды ұйымдастырушылар санына шек қойылмайды.
Акциялардың бақылау пакеті – акционерлік қоғам қабылдайтын шешімдерді
айқындауға құқық беретін акциялар пакеті.
Акцияның номиналдық құны – барлық жай және артықшылықты акцияларға
арналған және акционерлік қоғамның құрылтай шартында (жалғыз құрылтайшының
шешімінде) айқындалатын бірыңғай баға, осы баға бойынша акциялар
құрылтайшылар арасында орналастырылады (жалғыз құрылтайшы төлейді).
Акция – акционерлік қоғам шығаратын және акционерлік қоғамды басқаруға
қатысуға, ол бойынша дивиденд және акционерлік капиталына қатысатын және
иеленушісіне қоғам таратылған жағдайда оның мүлкіне құқықтарды
куәландыратын бағалы қағаз. Акциялар тек атаулы эмиссиялық бағалы қағаздар
ретінде шығарылады.
Алдын-ала таңдау тауарлары – тұтынушы таңдар немесе сатып алар кезде,
бағасы мен сыртқы безендіру көрсеткіштерін өзара салыстырады. Мысалға:
жиһаз, киім, көлік және тұрмыстық бұйымдар.
Алымдар – салық төлеушілерге белгілі бір құқықтық статус берілгенде
немесе белгілі бір қызмет түрін бастар алдында төленетін төлем.
Амортизация – негізгі қорлардың құнын олардың көмегімен өндірілетін
тауарлар мен көрсетілетін қызметтер есебінен біртіндеп толтыру.
Амортизациялық аударым – негізгі құрал-жабдықтардың тозығын толтыру
үшін, яғни оны ұдайы жаңғырту үшін осы құрал-жабдықтар құнының бір бөлігін
аудару.
Анықтама баға – анықтамалық басылымдарда, каталогтарда, журнал және
газеттерде жарияланатын бағалар.
Аралас салықтар – салықты әрі заңды тұлға, әрі жеке тұлға ретінде
төлейді. Қазақстан Республикасында аралас салықтарға: қосылған құн салығы,
акциз салығы, жер салығы, әлеуметтік салық жатады.
Арнайы экономикалық аймақ – мемлекеттің салық және басқа да бюджетке
төленетін міндетті төлемдер бойынша жеңілдіктер қарастырылған аумағы.
Арнаулы салық режимi – салық төлеушiлердің жекелеген санаттары үшiн
белгiленетiн және жекелеген салық түрлерiн есептеу мен төлеудiң және жер
учаскелерін пайдаланғаны үшін ақы төлеудің, сондай-ақ олар бойынша салық
есептiлiгiн берудiң оңайлатылған тәртiбiн қолдануды көздейтiн бюджетпен
есеп айырысудың ерекше тәртiбi.
Ассоциациялар – шаруашылық есеп, өзін-өзі қаржыландыру және өзін-өзі
басқару негізінде жұмыс істейтін кәсіпорындардың, мекемелердің бірыңғай
экономикалық, әлеуметтік, мәдени мүдделер негізінде ерікті түрде заңды ұйым
ретінде бірігуі.
Аукцион – мүлiктердi (оның iшiнде мүлiктiк құқықтарды) және өнер
туындылары мен антиквариаттарды сатуды жүзеге асыратын орын.
Аффилиирленген тұлғалар – тікелей және (немесе) жанама түрде
шешімдерді айқындауға және (немесе) әрқайсысы (тұлғалардың бірі)
қабылдайтын шешімге, оның ішінде жасалған мәмілеге орай ықпал етуге
мүмкіндігі бар (өздеріне берілген өкілеттіктер шеңберінде бақылау және
қадағалау функцияларын жүзеге асыратын мемлекеттік органдарды қоспағанда)
жеке немесе заңды тұлғалар.
Ә
Әлеуметтік салық – қолданылып келген әлеуметтік қорларға: зейнетақы
қоры, мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры, міндетті медициналық
сақтандыру қоры, халықты жұмыспен қамту қорларына аударылатын сақтық
жарналары аударымдарының орнына енгізілген міндетті төлем.
Әмбебап акциздер – тауарлар мен қызметтердің құнына пайызбен жалпы
айналымнан өндіріледі. Оларға сатудан алынатын, айналымдардан алынатын
салықтарды жатқызуға болады.
Б
Бағалы қағаздар – иеленушілеріне мүліктік құқық және белгілі бір
ақшалай сома алуға құқық беретін ақша немесе тауар құжаттары; мүліктік
құқықты куәландыратын белгілі бір жазбалар мен басқа да белгілердің
жиынтығы. Бағалы қағаздарға акциялар, облигациялар және бағалы қағаздардың
заңнамалық актілерімен айқындалған өзге де түрлері жатады.
Бағалық бәсеке – тауар өндірушілердің тауар бағасын сұранысқа
байланысты жоғарылату немесе төмендету ықпалдарына байланысты туындайды.
Бағамдық айырма (оң, терiс) – шетелдiк валютамен жасалған операциялар
бойынша пайда болатын айырма. Бұл айырма бухгалтерлiк есепте ұлттық
валютамен жасалған операцияны көрсету нәтижесiнде операция жасалған күн мен
осы операция бойынша есеп айырысқан күн арасында пайда болады.
Бағасыз бәсеке – бұл сұранысқа қарай әр түрлі нысандардағы ықпалдар:
мәселен, өнім сапасын жақсарту, ішкі безендірулер, жарнама т.б.
Баж салығы – мемлекетпен немесе өзара кәсіби қатынастар жасайтын жеке
адамдардан, заңды ұйымдардан өндіріп алынатын тұтыну салығының бір түрі
(мәселен, жалгерлік туралы шарт жасасу, бағалы қағаздар беру, қамқоршылық
туралы келісім).
Баланстық құн – активтер өткізілген айдың бірінші күнінде бухгалтерлік
баланста көрсетілген құны.
Банкроттық – борышқордың сот таныған төлем қабілетсіздігі.
Борышқордың мүлкін басқару сот қаулысы бойынша несие берушішінің мүддесін
көздей отырып жүзеге асырылады. Ерікті банкроттық несие берушілірердің
сотқа арыздануына байланысты пайда болады.
Басқа да мiндеттi төлемдер – бюджетке белгiлi бiр мөлшерде
жүргiзiлетiн мiндеттi ақша аударымдары (алымдар, баждар, төлемақылар мен
төлемдер).
Басқару процесі – өндіріс барысындағы пайда болған үйлесімділік
бағыттарды реттеу.
Бәсеке – өнім өндіру мен оны сатудың ең қолайлы, экономикалық жағынан
неғұрлым тиімді жағдайлары үшін тауар өндірушілер арасындағы бәсекелестік.
Белгілі бір уақыт аралығындағы нарық – бұл шетел тұтынушылары мен
тауар өндірушілері, яғни халықаралық нарық.
Белгілі бір уақыт аралығындағы сатушылар нарығы – бұл белгілі бір
мөлшерде табыс табу мақсатында тауарлар мен қызмет көрсетулерді қайта сату
үшін алатын ұйымдар.
Бизнес жоспар – бұл кәсіпкерлік қызметтің негізгі мәселелері
қамтылған, кәсіпкердің өзекті мәселелері талданып, оны шешу жолдары
қарастырылған маңызды құжат.
Бизнес-инкубатор – шағын кәсіпкерлік субъектілерінің қалыптасуы
кезеңінде өндірістік үй-жайлар, жабдық беру, ұйымдық, құқықтық, қаржылық,
консалтингілік және ақпараттық қызметтер көрсету жолымен оларды қолдау үшін
құрылатын заңды тұлға.
Бюджеттік кәсіпорындар – заңды, шаруашылық дербестігі жоқ ұйымдар.
Олар мемлекеттік-әкімшілік жүйе шеңберінде тікелей немесе құрылымдық
тұрғыда министрліктерге, ведомстваларға немесе жергілікті басқару
органдарына бағынады. Бұлардың кірісі мен шығысы мемлекеттік бюджет
есебінен өтеледі, табыстан салық төлеуге тиісті емес. Олар сыртқы қаржы
көздерін пайдаланбайды. Кәсіпорындар басшыларын мемлекеттік басшы органдар
тағайындайды, мұндағы жұмыс істейтіндерді мемлекеттік қызметкерлер деп
атайды.
Біржолғы салықтар – кейбір жағдайларға байланысты туындайды және бір
рет қана төленеді. Бұл салық түріне мысал ретінде берілген сыйға немесе
мұра салықтарын алуға болады. Мұндай салықтар көптеген мемлекеттерде кең
тараған және көбірек қолданыста болады.
Бiржолғы талон – арнаулы салық режимiн қолдану құқығын куәландыратын
және төлем көзiнен ұсталатын жеке табыс салығын қоспағанда, жеке табыс
салығы бойынша бюджетпен есеп айырысу фактiсiн растайтын құжат.
Бiржолғы төлемдерден түскен табыс – өздерінің қызметіне байланысты
жеке кәсіпкердің, жеке нотариус пен адвокаттың кіріс бойынша төлемдерін
қоспағанда, салық төлеушiлердiң Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес
салық агенттерімен жасасқан азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар бойынша
табысы, сондай-ақ жеке тұлғалар төлейтiн басқа да бiржолғы төлемдер.
Бірлескен кәсіпкерлік нысандары – ерлі-зайыптылардың ортақ бірлескен
меншігі негізінде жүзеге асырылатын ерлі-зайыптылардың кәсіпкерлігі; шаруа
қожалығының ортақ бірлескен меншігі немесе жекешелендірілген тұрғын үйге
ортақ бірлескен меншік негізінде жүзеге асырылатын отбасылық кәсіпкерлік;
жеке кәсіпкерлік ортақ үлестік меншік негізінде жүзеге асырылатын жай
серіктестік.
Д
Дара кәсіпкердің қызметін тоқтату – өзіндік кәсіпкерлік – дара
кәсіпкер әрекетке қабілетсіз деп танылған, қайтыс болды деп жарияланған
немесе ол қайтыс болған жағдайда; отбасылық кәсіпкерлік және жай
серіктестік - дара кәсіпкер әрекетке қабілетсіз деп танылған, қайтыс болды
деп жарияланған немесе ол қайтыс болған жағдайдың салдарынан бірлескен
кәсіпкерлік қатысушысының біреуі қалған немесе бір де бірі қалмаған
жағдайда, сондай-ақ некені бұзуға байланысты мүлікті бөлу кезінде.
Дара кәсіпкердің орналасқан жері – қызметінің басым жүзеге асырылатын
орны немесе дара кәсіпкердің мемлекеттік тіркелуі туралы куәлікте пошталық
мекен-жайы толық жазылып көрсетілген дара кәсіпкердің тұрақты тұрып жатқан
жері.
Дара кәсіпкерлік - өзіндік немесе бірлескен кәсіпкерлік түрінде жүзеге
асырылады.
Дара кәсіпкерлік – жеке тұлғалардың кіріс алуға бағытталған, жеке
тұлғалардың өздерінің меншігіне негізделген және жеке тұлғалардың атынан
олардың тәуекелімен және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылатын
бастамашылық қызметі.
Дауыс беретін акциялар – орналастырылған жай акциялар, сондай-ақ осы
Заңда көзделген жағдайларда дауыс беру құқығы берілген артықшылықты
акциялар. Дауыс беретін акциялар санына қоғам сатып алған акциялар, сондай-
ақ номиналды ұстаудағы және орталық депозитарийдің есепке алу жүйесінде ол
туралы мәліметтер жоқ меншік иесіне тиесілі акциялар кірмейді.
Демеушiлiк көмек – осы көмектi көрсететiн тұлға туралы ақпаратты
тарату мақсатында өтeуciз негiзде: жеке тұлғаларға жарыстарға,
конкурстарға, көрмелерге, байқауларға қатысу үшiн және шығармашылық,
ғылыми, ғылыми-техникалық, өнертабыс қызметтерiн дамыту, бiлiм және спорт
шеберлiгi деңгейiн арттыру үшiн қаржылық (әлеуметтiктен басқа) қолдау
түрiнде; коммерциялық емес ұйымдарға өздерiнiң жарғылық мақсаттарын iске
асыру үшiн берiлетiн мүлiк.
Дербес салықтар – салық төлеушілердің табыстарына салынатын салықтар
және жеке өзі есептеп төлейді. Қазақстан Республикасында дербес салықтарға
жататындар: корпорациялық табыс салығы, жеке табыс салығы, жер қойнауын
пайдаланушылардағы үстеме пайда салығы, әлеуметтік салық.
Дивидендтер – акциялар бойынша төленуге тиiстi табыс; заңды тұлға өз
қатысушылары, құрылтайшылары арасында бөлетiн таза табыстың бiр бөлiгi;
заңды тұлғаны тарату кезiнде, сондай-ақ құрылтайшының, қатысушының заңды
тұлғаға қатысу үлесiн алып қойған кезде, құрылтайшының, қатысушының
жарғылық капиталға салым ретiнде енгiзген мүлкiн қоспағанда, мүлiктi
бөлуден түсетiн табыстар.
Дөңгелексіз баға стратегиясы – тұтынушылар 100 теңгенің тауарын 99
теңгеге сатып алу процесі.
Е
Ең төменгі айлық жалақы – айлық жалақының заңмен белгіленген ең
төменгі мөлшері.
Ең төменгі жылдық жалақы – күнтізбелік жыл үшін ең төменгі айлық
жалақының заңмен белгіленген мөлшерінің сомасы.
Еңбекақы қоры – заңды тұлғалардың қызметкерлерге төлеген төлемдерінің
жиынтығы.
Ерекше сұраным тауарлары – жеке маркалы тауарлар немесе айрықша
сипатты, тұтынушылар аса қызығатын тауарлар. Мысалы, үлгілі автокөліктер,
фото жабдықтар.т.б.
Еркін бәсеке – нарықта көптеген белгілі бір тауарларды тұтынушылар мен
өндірушілер әрекет еткенде ғана орын алады.
Есептеу әдiсi – салық есебiнің әдiсi, оған сәйкес табыстар мен
шығыстарды төлеу уақытына қарамастан жұмыстарды орындау, қызметтер көрсету,
тауарларды өткiзу және мүлікті кірiске алу мақсатымен тиеп жiберу кезiнен
бастап есептеледi.
Ж
Жабдықтаушы – нақты тауарлар өндірісіне және көрсетілетін қызметтерде
қажетті материалдық ресурстармен қамтамасыз етіп отыратын іскер
кәсіпорындар мен жеке тұлғалар.
Жай салықтар - мемлекеттің күнделікті қызмет барысында қолданылады.
Бұған Қазақстан Республикасындағы барлық салық түрін жатқызуға болады.
Жалақы – біріншіден, әрбір қызметкер жұмсаған еңбектің саны мен
сапасына қарай бөлініп, олардың жеке тұтынуына берілетін ұлттық табыстың
ақша түріндегі табысы; екіншіден, еңбек үшін сыйақы.
Жалақы қоры – шығарылған өнімдердің өзіндік құнының есебінде
қалыптасқан, барлық категориялы қызметкерлерге жалақы төлеудің негізгі
көздері.
Жалпы мемлекеттік (республикалық) салықтар – республикалық бюджетке
түсетін салықтар. Мәселен: корпоративтік табыс салығы.
Жалпы салық режимi – салық төлеушiлердің барлық санаттары үшiн
белгiленетiн және барлық салық және басқа да бюджетке төленетін міндетті
төлемдердің түрлерiн есептеу мен төлеудiң, сондай-ақ олар бойынша салық
есептiлiгiн берудiң жалпы тәртiбiн қолдануды көздейтiн тәртiп.
Жалпы салықтар - бір қазынаға түсетін және жалпы бір мақсатқа
жұмсалатын салықтар.
Жалпы табыс – кәсіпорынның, заңды тұлғаның өнім, тауарлар өндіру мен
сату, қызметтер көрсету нәтижесінде алынған, ақшалай есептелген жиынтық
табысы; тауарларды сатудан түскен түсім – ақша түсімі мен оларды өндіруге
жұмсалған материалдық шығын арасындағы айырма ретінде айқындалады.
Жалпы Ұлттық Өнім – кеңінен таралған макроэкономикалық көрсеткіштердің
бірі, ол елдің бір жыл бойына өндірілген түпкі (дайын) өнімінің (өнім,
тауар, қызмет көрсету) нарықтық бағамымен есептелген құны болып табылады.
ЖҰӨ-ге осы елге тиесілі өндіріс факторларын пайдалана отырып ел ішінде де,
шет елде де жасалған өнімнің құны кіреді. ЖҰӨ қосылған құндарды жиынтықтау
әдісімен, шығындар ағыны және кірістер ағыны әдістерімен есептелуі мүмкін.
Жалпы Ішкі Өнім – аса маңызды микроэкономикалық, жалпылама
көрсеткіштердің бірі, ол осы елдегі де, сондай-ақ басқа елдердегі де
өндіріс факторларын пайдалана отырып, ел ішінде бір жыл бойына жасалған
түпкі өнімнің (өнім, тауар, қызмет көрсету) нарықтық бағамымен есептелген
жиынтық құны болып саналады.
Жанама салық – тауар бағасына қосылады және тауар сатқанда
тұтынушылардан өндіріп алынады. Мәселен: қосылған құн салығы, акциз салығы.
Жаппай көтере сатып алу стратегиясы – тұтынушылармен келісім шартта
жасалатын көтерме баға саясаты.
Жарғылық капитал - мөлшері жарғыда көрсетілген және корпорация
акцияларды сату нәтижесінде алған қаражаттан құралатын капитал.
Жарғылық капиталдың бастапқы мөлшері – құрылтайшылар салымдарының
сомасына және серіктестікті мемлекеттік тіркеу үшін құжаттар табыс етілген
күнгі жүз айлық есептік көрсеткіштің мөлшеріне тең болады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік – бір немесе бірнеше адам құрған,
жарғылық капиталы құрылтай құжаттарымен белгіленген мөлшерде үлестерге
бөлінген серіктестік.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қатысушылар – жауапкершілігі
шектеулі серіктестіктің құрылтайшылары, сондай-ақ ол құрылғаннан кейін
серіктестік мүлкінен үлеске құқық алған адамдар.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғылық капиталы –
құрылтайшылардың (қатысушылардың) салымдарын біріктіру жолымен құрылады.
Жарғылық капиталдың бастапқы мөлшері құрылтайшылар салымдарының сомасына
тең болады және серіктестікті мемлекеттік тіркеу үшін құжаттар табыс
етілген күнгі жүз айлық есептік көрсеткіштің мөлшеріне бара-бар сома.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің жарғысы – серіктестіктің заңды
тұлға ретіндегі құқықтық мәртебесін белгілейтін құжат.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің мүлкі – оның құрылтайшыларының
(қатысушыларының) салымдары, серіктестік алған табыстар, сондай-ақ заңдарда
тыйым салынбаған басқа да көздер есебінен құралады. Заң актілерінде немесе
жауапкершілігі шектеулі серіктестік жарғысында резервтік капитал және басқа
да қорлар құрылады. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің мүлкі оның
балансында есептеледі.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің орналасқан жері – оның тұрақты
жұмыс істейтін органының орналасқан жері.
Жеке кәсiпкер - заңды тұлға құрмай кәсiпкерлiк қызметiн жүзеге
асыратын резидент немесе резидент емес жеке тұлға.
Жеке кәсіпкердің қызметін тоқтату – ол банкрот деп танылған; тіркеу
кезінде жіберілген жойылмайтын сипаттағы Қазақстан Республикасының
заңнамасын бұзушылықтарға байланысты дара кәсіпкерді тіркеу жарамсыз деп
танылған; қызметін күнтізбелік жыл ішінде Қазақстан Республикасының
заңнамасын бірнеше рет немесе өрескел бұза отырып жүзеге асырған; ол қайтыс
болды деп жарияланған; ол хабар-ошарсыз кетті деп танылған жағдайларда
соттың шешімі бойынша мәжбүрлеу тәртібімен жүзеге асырылады.
Жеке кәсіпкерлік – жеке кәсіпкерлік субъектілерінің кіріс алуға
бағытталған, жеке кәсіпкерлік субъектілерінің өздерінің меншігіне
негізделген және жеке кәсіпкерлік субъектілерінің атынан олардың
тәуекелімен және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылатын бастамашылық
қызметі.
Жеке кәсіпкерлік субъектілері – кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын
жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғалар.
Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің бірлестігі – жеке кәсіпкерлік
субъектілерінің құқықтарын, заңды мүдделерін қорғау үшін құрылатын
коммерциялық емес ұйымның дербес ұйымдық-құқықтық нысаны.
Жеке кәсіпкерлік субъектілерінің бірлестіктерін аккредиттеу –
кәсіпкерлік мәселелері жөніндегі сарапшылық кеңестерде жеке кәсіпкерлік
субъектілерінің мүдделерін білдіруге белгіленген өлшемдерге жеке
кәсіпкерлік субъектілері бірлестіктерінің сәйкестігін тиісті мемлекеттік
органдардың тануы.
Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау – Қазақстан Республикасында
кәсіпкерлік бастаманы іске асыру үшін жеке кәсіпкерлікті дамытуды
ынталандыру, қолайлы құқықтық, экономикалық және әлеуметтік жағдайлар жасау
жөніндегі мемлекеттік шаралар кешені.
Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеудің негізгі мақсаты – жеке
кәсіпкерлікті дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау және жеке кәсіпкерлікке
әкімшілік етуді енгізу жолымен мемлекеттің мүдделері мен тұтынушылардың
құқықтарын қорғау.
Жеке кәсіпкерліктің инфрақұрылымы – өз ісін ұйымдастыруға
жәрдемдесуді, құқық, маркетинг, инжиниринг және менеджмент саласындағы
ақпаратпен қамтамасыз етуді, коммерциялық негізде материалдық-техникалық,
қаржылық және басқа да ресурстармен қамтамасыз етуде қолдауды қоса алғанда,
жеке кәсіпкерліктің жұмыс істеуі мен дамуының жалпы шарттарын қамтамасыз
ететін, құрылатын немесе жұмыс істеп тұрған ұйымдар кешені.
Жеке табыс салығы – салық салу объектiлерi бар және белгілі бір
көлемде табыс алған жеке тұлғалар төлейтін салық түрі.
Жеке тұлға – Қазақстан Республикасының азаматы, шет мемлекеттің
азаматы, азаматтығы жоқ адам.
Жеке тұлғаның салығы – жеке тұлғалар ғана төлейтін салық түрлері.
Мәселен: жеке табыс салығы, жеке тұлғалардың мүлік салығы.
Жеңілдіктегі бағалар стратегиясы – тұтынушылармен жұмыс жасау кезінде
қолданылады, яғни олардың кәсіпорынға деген ынтасын арттыру мақсатында
тауарлар жеңілдетілген бағамен беріледі.
Жер – бұл белгілі бір өлшемдегі пайдалану мүмкіндігі орасан зор табиғи
байлық. Күнделікті пайдаланылады. Табиғи байлықтар орны толатын және
орны толмайтын болып бөлінеді.
Жер қойнауын пайдаланушылар – Қазақстан Республикасының аумағында,
мұнай операцияларын қоса алғанда, жер қойнауын пайдалану жөніндегі
операцияларды Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес жүзеге
асыратын жеке және заңды тұлға.
Жер салығы - жер ресурстарын басқару жөнiндегi уәкiлеттi орган әр
жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша берген жерлердiң мемлекеттiк сандық
және сапалық есебiнің деректерi негiзiнде меншiк құқығын, тұрақты жер
пайдалану құқығын, өтеусiз уақытша жер пайдалану құқығын куәландыратын
құжаттарға сәйкес есептелiп және төленетін салық түрі.
Жергілікті бюджет – облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың,
астананың бюджеті, ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджеті.
Жергілікті салықтар – жергілікті бюджетке түсетін салықтар, мысалы:
жер салығы, мүлік салығы, көлік құралдары салығы.
Жетекшілер – кәсіпорындағы лауазымды орындарды қамтитын қызметкерлер
(директор, бас маман, шебер).
Жеткізуші – кәсіпорынның өндірістік қызметтеріне қажетті материалдық-
техникалық ресурстарымен, құрал-жабдықтарымен қамтамасыз етуші.
Жинақ – кәсіпорынның немесе жеке тұлғалардың банкілерге және жинақ
мекемелеріне салған, әдетте, талап ету мерзімі көрсетілмеген ақшалай
қаражаттар.
Жинақтаушы зейнетақы қоры – зейнетақы жарналарын тартуды және
зейнетақы төлемдері жөніндегі қызметті, сондай-ақ Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген тәртіппен зейнетақы активтерін инвестициялық басқару
жөніндегі қызметті жүзеге асыратын заңды тұлға.
Жоғары баға стратегиясы – алғашқы кезде өндіріс шығындары жоғары
болады, кейіннен баға төмендетіледі, мәселен,жаңа тауарларды алуға болады,
сапасы жоғары тауарлардың бағасы да жоғары.
Жоғары деңгейдегі мамандық – бұл күрделі жұмыстарды орындауға
мүмкіндік беретін білімдер мен машықтанған дағдылардың жиынтығы.
Жоспардан тыс тексеру – қоғамдық тәртiпке, халықтың денсаулығына және
ұлттық қауiпсiздiкке төнген қатердi тезарада жоюды талап ететiн,
қалыптасқан әлеуметтiк-экономикалық ахуалға байланысты белгiленетiн, сондай-
ақ шағымдарға, жүгiнулерге және өтiнiштерге тезарада әрекет етудi талап
ететiн тексеру.
Жоспарлы тексеру – алдыңғы тексерулерге қатысы бойынша заңнамада
белгiленген уақыт аралықтарын ескере отырып өткiзiлетiн, бақылаушы орган
алдын ала жоспарлаған тексеру.
Жұмыс күші – ой және дене еңбегі, еңбекке қатысушылардың тәжірибелік
және интеллектуалды құрамы.
Жұмыс уақыты – еңбек заттарына тікелей әсер ететін, сонымен қатар
жұмысшылардың аппараттық және автоматты тетіктердің жұмысын бақылауға
жұмсайтын уақыты.
Жұмыстағы үзіліс – еңбек заттарын өңдеу процесіндегі қажетті үзіліс.
Бұлар: демалыстар; мереке күндері; түскі үзіліс; демалыс алу; шикізаттарды
күту.
Жылдық есептiк көрсеткiш – бір жылдағы айлық есептiк көрсеткiштің
қосындысы.
Жылдық жиынтық табыс – салық төлеушінің салық кезеңі ішінде Қазақстан
Республикасы және одан тыс жерлерден алынуға тиіс табыстарынан құралады.
Жылжымалы баға – келіссөздерде белгіленген немесе шарттар өзгерген
жағдайда, қайта қаралатын бағалар.
З
Залал – түзетiлген жылдық жиынтық табыстан шегерiмдердiң асып түсуі.
Заңды тұлға – Қазақстан Республикасының немесе шет мемлекеттiң
заңдарына сәйкес құрылған ұйым (шетелдiк заңды тұлға) немесе кәсіпорын. Шет
мемлекеттің заңдарына сәйкес құрылған компания, ұйым немесе басқа да
корпорациялық құралым. Салық кодексінiң мақсаттары үшiн олар құрылған шет
мемлекеттің заңды тұлғасы мәртебесiне ие ме, жоқ па - оған қарамастан
дербес заңды тұлғалар ретiнде қарастырылады.
Заңды тұлғаның құрылымдық бөлiмшесi – филиал, өкiлдiктер.
Заңды тұлғаның өзге де оқшауланған құрылымдық бөлiмшесi – орналасқан
жерi бойынша стационарлық жұмыс орындарымен жабдықталған, тұлғаның заңды
функцияларының бiр бөлiгiн орындайтын кез-келген аумақтық оқшауланған
бөлiмшесi. Жұмыс орны бiр айдан артық мерзiмге құрылса, стационарлық болып
саналады.
Заңды тұлғаның салығы – заңды тұлғалар ғана төлейтін салық түрлері.
Оған жататындар: корпоративтік табыс салығы, заңды тұлғалардың мүлік
салығы.
Зейнетақы төлемдері – орталықтан – 1998 жылға 1 қаңтардағы жай-күйі
бойынша кемінде алты ай еңбек өтілі бар жеке адамдарға заңдарда белгіленген
тәртіппен еңбек өтіліне бара-бар түрде жүзеге асырылатын ақша қаражатын
төлеу.
И
Икемді баға стратегиясы – тұтынушылардың мүмкіндіктеріне қарай
белгіленетін бағалар.
Импорт – импорттаушы елдердің ішкі нарығында сату үшін елге тыс
жерлерден шет ел тауарларын, технологияларын және қызмет түрлерін сатып алу
мен әкелу.
Импорт баж салығы – шет елден әкелінетін тауарларға мемлекет салатын
баж салығы.
Инвестиция – лизинг шартын жасаған кезден бастап лизинг заттарын,
сондай-ақ оларға құқықтарды қоса алғанда, заңды тұлғаның жарғылық
капиталына инвестор салатын мүліктің барлық түрлері (жеке тұтынуға арналған
тауарлардан басқа) немесе кәсіпкерлік қызмет үшін пайдаланылатын тіркелген
активтерді ұлғайту.
Инвестор – салым иесі, инвестицияларды жүзеге асыратын жеке адам, ұйым
немесе мемлекет.
Инвестициялау (инвестициялық процесс) – бұл қарапайым және өндіріс
қаражаттарын қалпына келтіруді ұлғайту процесі.
Инвестициялық жоба – жаңа өндірістер құруға, жұмыс істеп тұрғандарын
кеңейтуге және жаңғыртуға инвестициялар көздейтін іс-шаралар кешені.
Инвестициялық кіріс – жинақтаушы зейнетақы қорларының зейнетақы
активтерін инвестициялау нәтижесінде алынатын ақша.
Инвестициялық қызмет – жеке және заңды тұлғалардың коммерциялық
ұйымдардың жарғылық капиталына қатысуы жөніндегі не кәсіпкерлік қызмет
үшін пайдаланылатын тіркелген активтерді құрау немесе ұлғайту жөніндегі
қызметі.
Инвестициялық салық преференциялары – корпоративтік табыс салығын
төлеуден босату немесе жаңа өндірістер құру, жұмыс істеп тұрғандарын
кеңейту мен жаңарту мақсатында инвестициялық жобаларды жүзеге асыратын
салық төлеуші заңды тұлғалардың жылдық жиынтық табысынан қосымша шегерімдер
жасауға құқық беру, мұндай салық төлеушілерді жаңа өндірістер құру, жұмыс
істеп тұрғандарын кеңейту мен жаңарту мақсатында инвестициялық жоба
шеңберінде жаңадан пайдалануға берілген тіркелген активтер бойынша мүлік
салығын төлеуден босату, сондай-ақ инвестициялық жобаны іске асыру үшін
пайдаланылатын жер учаскелері бойынша жер салығын төлеуден босату.
Индустриялық аймақ – коммуникациялармен қамтамасыз етілген, мемлекет
жеке кәсіпкерлік субъектілеріне өнеркәсіп объектілерін орналастыру және
пайдалану үшін Қазақстан Республикасының Жер кодексінде және Қазақстан
Республикасының өзге де заңдарында белгіленген тәртіппен беретін ауыл
шаруашылығы мақсатындағы емес жер.
Инжинирингтiк қызмет көрсету – инженерлiк-консультациялық қызметтер
көрсету, зерттеу, жобалау-конструкторлық, есептеу-талдау сипатындағы
жұмыстар, жобалардың техникалық-экономикалық негiздемелерiн даярлау,
өндiрiстi ұйымдастыру және басқару, өнімдердi сату саласындағы ұсынымдарды
әзiрлеу.
Инновация – жаңа бұйымдар мен озық технологияларды жасауға, өндіруге,
дамытуға және сапалық жағынан жетілдіруге бағытталған күрделі құбылыс.
Интеграция – белгілі бір бөлшектерді, элементтерді қалыпқа келтіру,
толықтыру, тұтастыра біріктіру; макро деңгейде екі немесе одан да көп
мемлекеттердің ұлттық шаруашылықтарының өзара бейімделу және бірігіп жұмыс
атқаруы.
Инфрақұрылымдық жобаларды iске асыруға байланысты жұмыстар мен
көрсетiлетiн қызметтер - жаңа объектiлердi салу кезiндегi жобалау, жобалау-
құрылыс, құрылыс-монтаждау жұмыстары.
К
Кадастр – салық салынуға тиіс адамдардың тізімі; тиісті обьектілерді
ұдайы бақылау жолымен мезгіл-мезгіл құрастыратын жүйеленген мәліметтер
жинағы (мәселен, жер, су мәліметтерінің жинағы).
Камералдық бақылау – салық төлеушілер берген салық есептемесін және
басқа да құжаттарды зерделеу мен талдау негізінде тікелей салық органы
жүзеге асыратын бақылау. Камералдық бақылау тікелей салық органының
орналасқан жері бойынша жүзеге асырылады.
Капитал – тұтыну заттарының көлеміне қарай шектелген ақша қаражаты.
Картель – біртектес өнім өндіретін тәуелсіз өнеркәсіп орындарын
белгілі бір нарыққа үстемдік орнату мақсатында ұйымдастырған бірлестік,
ассоциация. Картельге мүше болу ерікті.
Кәсіп – бұл белгілі бір өндіріс саласында жұмыстар атқару үшін қажетті
арнайы теориялық білімдер мен машықтану дағдыларының жиынтығы.
Кәсіпкер – жеке тұлға, ол: өндірістік-шаруашылық, көтерме сауда,
инновация, кеңестер беру, коммерциялық делдалдар, бағалы қағаз
операциялары, басқа да заңмен тыйым салынбаған кез-келген қызмет түрлерімен
айналысуына құқылы.
Кәсіпкерлік – меншікке негізделген, несиеге алынған және басқа да
мүліктерді пайдалану арқылы қолданылып жүрген заңдарға сәйкес жүзеге
асырылатын бастамалық, шаруашылықтық және басқа да қызмет.
Кәсіпкерлік жөніндегі уәкілетті орган – жеке кәсіпкерлікті дамыту үшін
қолайлы жағдайлар жасау, орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы
органдардың жеке кәсіпкерлікті дамыту және қолдау жөніндегі жұмысын
үйлестіру бойынша мемлекеттік саясатты жүргізуді жүзеге асыратын орталық
атқарушы орган.
Кәсіпкерлік қызмет – бұл тұтынушының қажеттілігін қанағаттандыру
мақсатында орындалған жұмыс және көрсетілген қызмет.
Кәсіпкерлік мәселелері жөніндегі сарапшылық кеңес – жеке кәсіпкерлік
мүдделерін қозғайтын нормативтік құқықтық актілер жобаларына жеке
кәсіпкерлік субъектілерінің аккредиттелген бірлестіктерінен және мүдделі
коммерциялық емес ұйымдардан сараптамалық қорытындылар алу жөніндегі
жұмысты ұйымдастыру үшін орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы
органдар жанынан құрылатын консультативтік-кеңесші орган.
Кәсіпкерлік табыс – табыстың ерекше түрі, яғни іскерлігі және арнайы
шығармашылық белсенділігі үшін сыйақы, шағын бизнес саласындағы
коммерциялық табыс әкелетін жаңа ойлар, техника мен технология енгізгенде
пайда болады.
Кәсіпорын – белгілі бір өнім өндіретін немесе жеке және заңды
тұлғаларға қызмет көрсететін заңды тұлға.
Кәсіпорын жұмысшыларының тізімдік құрамы — бұл негізгі және одан басқа
қызметтерге байланысты, бір күн және одан да ұзақ мерзімге тұрақты және
уақытша жұмысқа қабылданғандар.
Кәсіпорын шығындары – өнім өндіру және оны сату мақсатында
пайдаланылатын өндірістік факторлардың ақшалай көрінісі.
Кәсіпорын экономикасы – өндірістік және өндірістен тыс қатынастардың
жиынтығы: айналыс қоры, дайын өнім, кәсіпорынның банктегі есеп-шоттары,
ақша қаражаты, бағалы қағаздары, меншіктің материалдық емес қорлары
(патенттер, лизенция т.б.) өнімді өткізуден және әр түрлі көрсетілген
қызметтерден түскен табыстар.
Кәсіпорынның айқын шығындары – жалақы төлеуге, өнімдерді сатуға жөне
өндірісті одан әрі дамыту қажетіне жұмсалған шығындар.
Кәсіпорынның бухгалтерлік шығындары – қаржылық есеп беру негізінде
есептелінетін шығындар.
Кәсіпорынның ғылыми-техникалық ортасы – ғылыми және техникалық
жетістіктер және оларды жеделдету жолдары, өндірісті автоматтандыру, ғарыш
кешендері, медицина және фармакология, тәжірибелер жасау, жаңалықтар ашу,
басқа да салалар.
Кәсіпорынның демографиялық ортасы – адамдардың жасы, жынысы, отбасы
мүшелерінің саны, табыс мөлшері, кәсіби мамандығы, білімі, халықтың
тығыздығы, адамдардың өсу, туу және өлу көрсеткіштері.
Кәсіпорынның жүктеу шығындары – қандайда бір өндіріс факторын
пайдалануға, өлшемдерге, оларды баламалы пайдалануды жақсартуға жасалған
шығындар.
Кәсіпорынның қайтпайтын шығындары – орны қайта толтырылмайтын
шығындар.
Кәсіпорынның қаржы ресурстары – кәсіпорынның өз қарамағындағы ақша
қаражаттары, олар ағымдағы шығындар мен өндірісті кеңейтуге
жұмсаған шығындарды өтеу, қаржыға қатысты міндеттерді және еңбеккерлердің
экономикалық жағынан ынталандыру ісін жүзеге асыру мақсатында құрылады.
Кәсіпорынның құрылымы – кәсіпорынның құрамын бөлу өнімдері
дайындау процесінде және жұмысшылардың қызмет етуін ұйымдастырудағы өзара
байланыстар мен жұмысшыларды еңбекпен қамту саны, өндірістік алаң мен
құрал-жабдықтар және оларды аумақтар бойынша орналастыру.
Кәсіпорынның маркетингтік ортасы – маркетинг қызметінің басшыларына өз
клиенттерімен сәтті байланыс жасауларына тиімді ықпал ететін және
кәсіпорыннан тыс іс атқаратын субьектілер жиынтығы.
Кәсіпорынның мәдени ортасы – халқымыздың салт-дәстүрлері мен әдет-
ғұрыптары, өнер, кино, театр туындылары, атадан балаға мирас болып келе
жатқан рухани құндылықтар, мәдениет және өнер туындылары, сондай-ақ қолөнер
бұйымдары, адамдардың өзіне деген пайымы, адамдардың өзара қарым-
қатынастары, адамдардың қоғамдық құрылымдармен қарым-қатынасы, адамдардың
қоғаммен байланыстары, адамдардың табиғатпен қарым-қатынасы, адамдардың
шартараппен, әлеммен байланыстары.
Кәсіпорынның өзгермелі шығындары – өнімдерді өндіру процесінде оның
көлеміне байланысты өзгеріп отыратын шығындар.
Кәсіпорынның саяси ортасы – кәсіпкерлік қызметті реттеу заңдылықтары,
қоғамдағы әр түрлі заңдар, ережелер, қаулылар, нұсқаулар мен жарлықтардың
дұрыс қабылдануы, шығарылған заңдылықтарға сәйкес жүзеге асырылуы мен
тәртібінің сақталуын және олардың дер кезінде орындалуын қадағалау, басқа
да салаларға бақылау жасау.
Кәсіпорынның табиғи ортасы – айналадағы ортаны қорғау және оны тиімді
пайдалану, шикізат түрлерінің жетіспеушілігі (дефицит), тұщы су, энергия
көздері, айналадағы ортаның ластануы, өнеркәсіп қалдықтары және басқа да
мәселелер.
Кәсіпорынның тауар саясаты – жаңа тауарлар жасап шығару және олардың
түр-түрін көбейту, тұтынушы сұранымын қанағаттандыру мақсатында тауардың
өндірістік бағдарламасын даярлаудағы негізгі бағыт.
Кәсіпорынның тұрақты шығындары – өндірістік факторларды пайдалануға
байланысты тікелей шығындар. Мысалы: кәсіпорынның штаттық жұмысшыларының
жалақылары; үй-жай жалдауға жұмсалатын шығындар.
Кәсіпорынның үлкен ортасы – ұйымның маркетингті қызметіне шешуші ықпал
ететін демографиялық, экономикалық, табиғи, ғылыми-техникалық және саяси
факторлардың жиынтығы.
Кәсіпорынның ықшам ортасы – кәсіпорынның өзіне және клиентураға зат
берушілер, клиенттер, бәсекелестер, қарым-қатынас аясы және т.б. қызмет ету
мүмкіндіктеріне қатысты элементтердің жиынтығы.
Кәсіпорынның экономикалық ортасы – тұрғындардың сатып алу
қабілеттілігі, баға, жинақ, несиелер, жұмыссыздық, инфляция және табыс
көздері, тұтыну шығынының көлемі, Жалпы Ұлттық Өнім, Жалпы Ішкі Өнім, жан
басына шаққандағы табыс пен шығын, басқа да мәселелер.
Кедендік баж – мемлекеттік шекарадан өткізер кезде мемлекет кеден
мекемелерінің желісі арқылы тауарлардан, мүліктерден және құнды заттардан
алынатын ақшалай төлем.
Келушілер мен тексерулерді есепке алу кітабы – мемлекеттік органдардың
лауазымды адамдарының тексеру (бақылау) жүргізу фактісі туралы лауазымын,
тегін және тексеру нысанасын көрсете отырып, міндетті түрде белгі қою үшін
кәсіпкерлік жөніндегі уәкілетті орган белгілеген үлгідегі журнал.
Келісімді (контракты) баға – сатушылар мен сатып алушылар арасында
келіссөздер барысында тағайындалатын бағалар.
Кемімелі салық – салық мөлшері табыс өскен сайын кеміп отырады.
Кесімді жалақы – қызметкерлердің еңбегіне, олардың белгіленген сапада
өндірген өнімінің көлеміне қарай ақы төлеу, ол орындалған жұмыстар немесе
дайындалған өнімдердің жекелеген түрлеріне алдын-ала белгіленген баға
бойынша есептеледі.
Коммерциялық емес ұйым – акционерлiк қоғамдар, мекемелер мен тұтыну
кооперативтерiнен басқа, Қазақстан Республикасының азаматтық заңдарына
сәйкес коммерциялық емес ұйым мәртебесi бар, өз қызметiн қоғамдық мүдденi
көздеп жүзеге асыратын және осындай қызметiне орай табыс алу мақсаты жоқ,
сондай-ақ алынған таза табысты немесе мүлiктi қатысушылар арасында
бөлмейтiн ұйым.
Коммерциялық құпия – жеке кәсіпкерлік субъектісі айқындайтын және
қорғайтын, заңды негізде еркін қол жеткізуге адамдардың шектеулі тобы ие
болатын, жариялануы, алынуы, пайдаланылуы оның мүдделеріне залал келтіруі
мүмкін ақпарат.
Коммерциялық табу – келiсiм-шарт аумағы шегiнде ашылған, өндiру үшiн
экономикалық жағынан тиiмдi пайдалы қазбалардың белгiлi бiр түрiнiң
запастары.
Коммерциялық ұйымдар – белгілі бір табыс көзі бар заңды тұлғалар.
Кондоминум – көп пәтерлі үйлерде тұрғын үй-жайларды меншіктенушілердің
серіктестігі немесе жылжымайтын мүліктің біртұтас кешені.
Кооператив – бұл табыс табу мақсатында емес, мүшелеріне көмек көрсету,
қызметтеріне тиісті ықпал жасау үшін құрылатын қоғамдастық.
Консорциум – капиталистік монополиялар нысандарының бірі, қарыздарды
бірлестіре орналастыру, үлкен көлемде қаржы немесе күрделі коммерциялық
операциялар жүргізу, іріленген өнеркәсіп құрылысын жүзеге асыру, белгілі
бір өнім түрін өндіруді мейлінше ұлғайту мақсатында бірнеше банк немесе
өнеркәсіп субьектілері арасында жасалып, қабылданатын уақытша келісім.
Консулдық алым – Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкілдіктері
мен консулдық мекемелерінің консулдық іс-әрекеттер жасағаны және заңдық
маңызы бар құжаттарды бергені үшін Қазақстан Республикасының азаматтары мен
заңды тұлғаларынан, сондай-ақ шетел азаматтарынан және азаматтығы жоқ
адамдардан, шетелдік заңды тұлғалардан алатын мемлекеттік баж түрі.
Концерн – қатысу жүйесі, мүдде ортақтығы туралы шарттар, қатысу үлесі,
патенттік-лицензиялық келісімдер, қаржыландыруға, өндірістік ынтымақтастық
негізінде өзара тығыз байланысқан дербес кәсіпорындар бірлестігі. Біріккен
кәсіпорындарда акционерлік қоғам немесе басқадай сауда серіктестіктері
түрінде заңды ұйымдар құқығы сақталады.
Корпоративтік веб-сайт – Интернет желісіндегі, қоғамға тиесілі және
уәкілетті орган белгілеген талаптарға сай келетін ресми электронды сайт.
Жария компаниялар үшін корпоративтік веб-сайттың болуы міндетті.
Корпоративтік табыс салығы – салық салу обьектілері бар заңды
тұлғалардың табыстарынан төлейтін салық түрі.
Корпоративтік хатшы – қоғамның директорлар кеңесінің не атқарушы
органының мүшесі болып табылмайтын акционерлік қоғамның қызметкері, оны
қоғамның директорлар кеңесі тағайындайды және ол қоғамның директорлар
кеңесіне есеп береді, сондай-ақ өз қызметі шеңберінде акционерлер
жиналысының және қоғамның директорлар кеңесінің отырыстарын дайындауға және
өткізуге бақылау жасайды, акционерлердің жалпы жиналысының күн тәртібіндегі
мәселелер бойынша материалдарды және қоғамның директорлар кеңесінің
отырысына материалдар әзірлеуді қамтамасыз етеді, оларға қол жеткізудің
қамтамасыз етілуін бақылайды. Корпоративтік хатшының құзыреті және қызметі
қоғамның ішкі құжаттарында айқындалады.
Корпорациялардың пайдасына салық салудың импутациялық жүйесі –
корпорациялардың пайдасына қос салық салынуын жою мақсатымен енгізілген.
Бельгияда, Ұлыбританияда, Данияда, Ирландияда, Италияда және Францияда
қолданылады.
Көлік құралдары салығы – жол қызметі органдарында мемлекеттiк тiркеуге
жататын және есепте тұрған көлiк құралдарынан двигатель көлеміне, жүк
көтергіштігіне, орындық санына және двигатель қуатына қарай есептелетін
салық түрі.
Көмекші процесс – кәсіпорынның ішкі жүйесінде пайдаланылатын
өнімді дайындау мен қызметтер көрсету процесі (аспаптарды айындау, қосалқы
өлшектер, бумен жабдықтау, сығылған ауа, электр энергиясы, құрал-абдықтарды
ретке келтіру және оны жөндеу т.б).
Көрсеткіш – бұл да белгі (нышан), яғни белгілі бір міндеттердің
орындалу деңгейін, қызметтер мен құбылыстардың сандық және сапалық жағын
сипаттайды.
Кредитор (несиегер) – Қазақстан Республикасының бюджеттік және
азаматтық заңнамасына сәйкес бюджеттік несие беретін несие шартының тарабы.
Республикалық бюджеттен бюджеттік несиелеу кезінде Қазақстан
Республикасының Үкіметі несиегер болып табылады. Бюджеттік несиелеу кезінде
бюджетті атқару жөніндегі орталық уәкілетті орган Қазақстан Республикасы
Үкіметінің атынан әрекет етеді.
Кумулятивтік дауыс беру – дауыс беруге қатысушы әрбір акцияға қоғам
органы сайланатын мүшелерінің санына тең дауыс саны келетін дауыс беру
тәсілі.
Күмәнді міндеттемелер – иемденіп алынған тауарлар (жұмыс, қызмет
көрсетулер) бойынша, сондай-ақ қызметкерлерге есептелген табыстармен және
жұмыс берушінің материалдық, әлеуметтік игіліктер немесе өзге де
материалдық пайда түрінде берген табыстарын қоса алғанда, жұмыс беруші
төлейтін ақшалай немесе заттай нысандағы кез-келген табыстармен
айқындалатын басқа да төлемдер бойынша туындаған және туындаған кезінен
бастап үш жыл ішінде қанағаттандырылмаған міндеттемелер.
Қ
Қазақстан Республикасының заңды тұлғасы – Қазақстан Республикасының
заңдарында белгіленген тәртіппен құрылған заңды тұлға, оның ішінде шет ел
қатысатын заңды тұлға.
Қазақстан Республикасының резиденттері – Қазақстан Республикасының
заңдарына сәйкес құрылған, Қазақстан Республикасында орналасқан заңды
тұлғалар, сондай-ақ Қазақстан Республикасында және оның шегінен тыс
жерлерде орналасқан олардың филиалдары мен өкілдіктері.
Қазақстан Республикасында тұрақты болатын жеке тұлға – жеке тұлға
ағымдағы салық кезеңiнде аяқталатын кез-келген үздiксiз он екi айлық
кезеңде кемiнде бiр жүз сексен үш күнтiзбелiк күн Қазақстан Республикасында
тұрған адамдар.
Қайырымдылық көмек – жеке тұлғаларға әлеуметтік қолдау көрсету
мақсатымен және коммерциялық емес ұйымдарға олардың жарғылық
қызметін қолдау мақсатымен өтеусіз негізде берілетін мүлік
(қаржы-қаражат).
Қаржы – ақша қаражатын, қаржы ресурстарын олардың жасалуы мен
қозғалысы, бөлінісі мен қайта бөлінісі тұрғысынан алып қарайтын, сондай-ақ
шаруашылық жүргізуші субьектілер арасындағы өзара есеп айырысуларға, ақша
айналысына байланысты туындайтын экономикалық қатынастарды білдіретін
қорытындылаушы экономикалық термин.
Қаржы әдістері – бұл қаржы қатынастарының шаруашылық процестеріне
ықпалы.
Қаржы механизмі – бұл қаржы ресурстарын ұйымдастыру, жоспарлау және
тиімді пайдалануды көздейтін өзара тығыз байланысты мына төмендегі бес
элементтердің жиынтығы: қаржы әдістері; қаржы тетіктері; құқықтық
қамтамасыз ету; нормативті қамтамасыз ету; ақпараттық қамтамасыз ету.
Қаржы ресурстары – мемлекеттің, кәсіпорындардың, бірлестіктердің,
ұйымдардың қарамағындағы ақша қаражаты мен қорларының жиынтығы; қоғамдық
жиынтық өнім мен ұлттық табысты қайта бөлу барысында құрылады.
Қаржы саясаты – экономикалық саясаттың құрамды бөлігі; мемлекет өз
қызметтері мен міндеттерін жүзеге асыру үшін қаржы көздерін ұйымдастырады
және оны пайдалану шараларының жиынтығы; қаржы ресурстарын жұмылдыру,
оларды бөлу нысандары мен әдістерінде қаржы заңнамасында мемлекеттік
кірістер мен шығыстар құрылымында көрініс табады.
Қаржы тетігі – бұл қаржы әдістерін кәсіпорынның іс-әрекеттеріне
қолдана білу.
Қаржылық қызмет көрсету - Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес
алынған лицензиялар негізінде жүзеге асырылатын сақтандыру нарығы, бағалы
қағаздар нарығы, инвестициялық қорлар, жинақтаушы зейнетақы қорлары
қатысушыларының қызметі, сондай-ақ банк қызметі.
Қаржылық лизинг – уақытша пайдалануға берілген лизинг затының мерзімі
ішінде өзінің толық амортизациялық құнын төлеп шығуымен немесе өзін-өзі
өтеумен байланысты сипатталады.
Қаржылық ұйым – қаржылық қызмет көрсету жөніндегі кәсіпкерлік қызметті
жүзеге асыратын заңды тұлға.
Қарсы тексеру – егер тексерулерді жүргiзу кезiнде бақылаушы органдарда
көрсетілген тұлғаларға байланысты қосымша ақпаратты алу қажеттiгi
туындайтын жағдайда үшiншi тұлғаларға қатысты жүргiзiлетiн тексеру.
Қарыз – жеке, заңды тұлғалар мен мемлекеттің қайтарма негізде және
белгілі бір мерзімге ақшалай қаражат алуы. Қарыз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz