ВАЛЮТА БАҒАМЫН ТҰРАҚТАНДЫРУҒА ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ ӘСЕРІН ТАЛДАУ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 84 бет
Таңдаулыға:

мазмұны

КІРІСПe

1 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ МЕН ДАМЫТУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Валюталық қатынастарды нарықтық және мемлекеттік реттеудің мәні

1. 2 Валюта бағамын қалыптастыруға ықпал ететін факторлардың маңызы

1. 3 Валюталық саясат - экономикада сыртқы тепе-теңдікті қолдаудың құралы

2 ҰЛТТЫҚ ВАЛЮТА ҚЫЗМЕТІНДЕГІ ҚАУІПСІЗДІКТІ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТЕТІН ВАЛЮТАЛЫҚ РЕТТЕУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫН ТАЛДАУ

2. 1 Ұлттық валюта қызметін қамтамасыз етудегі негізгі қаржы-экономикалық шараларды талдау

2. 2 Валюта саясатының макроэкономикалық көрсеткіштерге тигізетін ықпалы

2. 3 Валюта бағамын тұрақтандыруға валюталық реттеудің әсерін талдау

3 ҰЛТТЫҚ ВАЛЮТАНЫҢ ІШКІ ЖӘНЕ СЫРТҚЫ ТҰРАҚТЫЛЫҚ ЖЕТІСТІГІНЕ ЖЕТУДІҢ ЖОЛДАРЫ

3. 1 Валюта саясаты механизмін жетілдіру жолдары - экономикалық көрсеткіштерді теңестірудің негізгі міндеті

3. 2 Валюталық тәртіптемені ырықтандыру - ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандырудың перспективалы бағыты

ҚОРЫТЫНДЫ

ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

А ҚОСЫМША

Экспорт-импорттық валюта бақылауының сызбанұсқасы

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы халықаралық сауда саласында және ел ішіндегі макроэкономикалық жағдайға бейімделумен халықаралық экономикалық айырбас барысында өзгерістер мәселелеріне жиі кезігеді. Қазақстан экономикасын әлемдік экономикамен байланыстыратын негізгі буын - валюта саясаты мен ұлттық ақша бірлігінің валюталық бағамындағы өзгерісі. Сыртқы экономикалық саясат жүйесінде валюталық саясат ең маңызды орынды алатыны белгілі. Қазақстан Республикасы Президентінің жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауында сыртқы және ішкі саясаттың негізгі бағыттарының бірі деп, ақша-несие саясаты, сондай-ақ қаржы нарығы және ұлттық валютаның айырбас бағамының тұрақтылығына, инфляция деңгейіне аса назар аударуы осының айғағы.

Қазақстандағы нарықтық реформалардың ерекшелігі болып валюталық саясат мәселесі, негізінен валюталық қатынастарға тәуелділік, яғни ұлттық валюта бағамын қалыптастыру және оның әлемдік валюталық нарықта тұрақты қызмет атқаруы басты мәселе. Еліміздің валюталық саясатты жүзеге асыру механизмі жан-жақты және толық зерттелмегендіктен, сонымен қатар оның қазіргі негізгі талаптарға сай келмеуі, автормен таңдалған тақырыптың өзектілігін айқындайды.

Валюта саясаты мәселесі, ұлттық валютаның айырбас бағамын қалыптастыру және әлемдік валюта нарығында оның тұрақты жұмыс істеу проблемалары тәрізді валюталық қатынастарға Қазақстандағы нарық реформаларының байланыстылығы оның ерекшелігі болып саналады.

Валюталық бағамның өзгеру перспективасы бойынша мәселеге ғалымдар және көптеген сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар арасында қызу пікірталастар ұдайы жалғасуда. Осы көзқарастан валюталық саясат және ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандару мәселесін зерттеудің өте өзекті екені айқын. Бұл тұрғыдан осы мәселенің тиімділігін зерттеу және оның мүмкіндігінше тұрақты экономикалық өсуі стратегиясын жүзеге асыруды қамтамасыз ету қажеттілігі туындайды. Осыған орай, елдегі қазіргі валюта саясатын жетілдіру және ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандыру мәселелерін аталған ретте зерттеу мен оған ғылыми негізделген ұсыныстар жасау айырықша көкейтестілікке ие болып, осы зерттеу тақырыбының өзектілігін толық растайды.

Зерттеудің мақсаты және міндеттері. Диплом жұмысының мақсаты: Валюталық реттеуді, ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандырудағы, қолданылатын әдістердің және осы процеске пайдаланылатын валюта-қаржы құралдарының тиімділігін анықтау арқылы тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету үшін жүргізілетін валюта саясатын жетілдіруге бағытталған ғылыми негізделген ұсыныстарды әзірлеу болып табылады. Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін, диплом жұмысының мазмұнын және қисынды дәйектілігін анықтаған келесі міндеттерді шешу қажет:

ұлттық валютаның айырбас бағамының қалыптасуына және оның тұрақтануына ықпал ететін факторлар әсерін анықтау;
сыртқы тепе-теңдікті сақтауда валюталық саясаттың, басқа да экономикалық салалармен тығыз байланыстылығына теориялық негізді сипаттама беру;
ұлттық валютаның жұмыс істеу тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін экономикалық шараларды айқындау;
валюта бағамын реттеуде және тұрақтандыруда макроэкономикалық көрсеткіштерге ықпал ететін валюталық саясаттың басым бағыттарын бағалауға сараптама жасау;
валюталық тәртіптемені ырықтандыруға Қазақстандағы қаржы нарығының ықпал ету мүмкіндіктерін айқындау;
экономикалық көрсеткіштерді теңдестіру мақсатында валюталық саясат механизмін жетілдіруге қатысты нақты ұсыныстар жасау.

Зерттеу объектісі ұлттық валюта нарығы дамуының тереңдеуі жағдайында ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандыруға бағытталған Қазақстанның валюталық реттеу.

Зерттеу пәні ұлттық экономиканы валюталық реттеу процесінде туындайтын валюта қатынастарының жиынтығы.

Зерттеу жұмысының теориялық және әдістемелік негізін валюта нарығының жұмыс істеуі және даму заңдылығы, халықаралық капиталдың толық немесе жартылай жұмылдырылуы жағдайында ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандыру бойынша мемлекеттің ақша-несие, валюта саясатының сыртқы және ішкі қалыптасу заңдылықтарын ашып көрсететін шетелдік және отандық экономист ғалымдардың ғылыми еңбектері, аталмыш мәселеге қатысты Қазақстан Республикасының заңнамалық актілері мен қаулылары, нормативтік-құқықтық құжаттары қолданылды.

Диплом жұмысының жұмыстың ақпараттық негізі ҚР Президентінің жарлықтары, ҚР Үкіметінің қаулылары, ҚР Ұлттық Банкісінің, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің, Қаржы нарығын бақылау және реттеу бойынша Агенттігінің, Қазақстан Республикасы статистика жөніндегі Агенттігінің нормативтік актілері мен статистикалық мәліметтері, валюта саясаты және ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандыру проблемалары бойынша министрліктер мен ведомостволардың статистикалық көрсеткіштері жұмыс барысында пайдаланылды.

Зерттелетін проблемалардың әдістемелік мәселелерін негіздеуде және шешуде қазіргі экономикалық теорияның іргелі қағидаларына сүйеніп, зерттеу жүйелі талдауға негізделінген және нақты проблемаларға саралау мен топтау әдістерін қолданып, салыстыру арқылы статистикалық, кестелік мәліметтерді талдаудың көмегімен шешімін тапқан.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы ретінде Қазақстанның валюта саясатын қалыптастыру мен реттеу, валюта нарығының жұмыс істеу заңдылығы және оны дамыту стратегиясы, ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандыруға бағытталған ғылыми негізделген ұсыныстар жасалған:

валюталық қатынастарды нарықтық және мемлекеттік реттеуді үйлестірудің қазіргі заманғы валюталық реттеу принциптеріне сүйенген теориялық негіздері нақтыланған;
заңнама-құқықтық факторлардың әсерін ескеретін Қазақстанның ұлттық валюта жүйесі қалыптасуының және дамуының кезеңдері айқындалған;
макроэкономикалық көрсеткіштерге және валюталық бағамның тұрақтылығына әсер ететін факторлардың ықпалын анықтауға мүмкіндік беретін экономикалық шараларға сараптама жасалынған;
отандық экономикаға валюта нарығының тигізетін кері әсерлерін азайтуға бағытталған және валюта бағамының икемділігін арттыруды қамтамасыз ететін мемлекеттік реттеу тетіктері ұсынылған;
ұлттық қаржы нарығының дамуын ескере отырып валюталық тәртіптемені ырықтандыруды жүзеге асыру арқылы Қазақстанның валюта саясатын жетілдіру жолдары ұсынылған.

Зерттеу жұмысы нәтижесінің практикалық маңыздылығы алынған теориялық, әдістемелік, практикалық қорытындылардың валюта саясатын жүргізу мәселесі бойынша нақты ұсыныстардың нәтижелерін ақырына дейін жеткізуден көрінеді. Бұл ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандыруға, экономикада ішкі және сыртқы тепе-теңдік жетістігін реттеу кезінде қаржы құралдарын пайдалануды және одан әрі дамытуға, мемлекеттің валюта саясатын жүзеге асыру жолдарын негіздеуде жүргізілген зерттеудің нәтижелерін пайдалану мүмкіндігінен тұрады.

Диплом жұмысының құрылымы және көлемі. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

1 Қазақстан Республикасында валюта саясатын қалыптастыру мен дамытудың теориялық негіздері

Валюталық қатынастарды нарықтық және мемлекеттік

реттеудің мәні

Валюталық қатынастар дегеніміз әлемдік шаруашылықта қалыптасатын және ұлттық шаруашылықтар нәтижелерімен айырбастауды қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастар жүйесі. Валюталық қатынастардың кейбір элементтері Ежелгі Греция мен Ежелгі Римде вексельдік және айырбас іс ретінде болған. Ал Орта ғасырларда Лион, Антверпен қалаларында және Батыс Еуропаның басқа да орталықтарында “вексельдік жәрмеңкелер” ретінде өткізілген.

Халықаралық валюталық қатынастардың дамуы өндірістік күштердің өсуімен, әлемдік нарықтың пайда болуымен, шаруашылықтың әлемдік жүйесінің құрылуымен, шаруашылық қатынастардың жаһанданумен байланысты.

Халықаралық валюталық қатынастар халықаралық экономикалық қатынастардың бір бөлігі, олар материалды өндіріс саласына, яғни алғашқы өндірістік қатынастарға да, бөлу, айырбастау, тұтыну саласына да қатысты. Валюталық қатынастар мен ұдайы өндіріс арасында тұра және кері байланыс бар. Олардың объективті негізі тауарлардың, капиталдардың, қызметтердің халықаралық айырбасы қоғамдық қатынастар процесі болып табылады.

Халықаралық экономикалық қатынастардың ең серпінді түрі халықаралық валюта-қаржы қатынастары болып табылады. Валюта-қаржылық қатынастардың ұлттық және әлемдік шаруашылықтағы орны ерекше. Өткені бұл жерде саясат пен экономика, дипломатия мен коммерция, өнеркәсіптік өндіріс пен сауда бір-бірімен өріле араласып жатыр.

Валюта-қаржылық қатынастар ұдайы өндіріске қарағанда екінші орында болғанымен, олардың салыстармалы түрде дербестігі бар және олар ұдайы өндіріске кері ықпал етеді. Әлемдік шаруашылықтың интернационалдануы жағдайында ұдайы өндіріске деген сыртқа факторлардың әсері күшейе түсуде. Бұған, әсіресе, әлемдік өндірістің серпіні, шетелдік ғылым мен техниканың даму деңгейі, халықаралық сауданың өрістеуі, шетелдік капитал ағыны тікелей әсер етеді. Халықаралық валюта-қаржылық қатынастардың тұрақсыздығы, валюталық дағдарыстар ұдайы өндіріс процесіне кері әсерін тигізуде. Шаруашылық байланыстардың интернационалдануының негізінде халықаралық валюта-қаржылық қатынастар бірте-бірте ұйымдастырылу қызметінің белгілі бір түріне айналуда.

Валюталық реттеу бақылау тәртібін жүзеге асыру кезінде, мысалы, бағам құрушы саясатта іске асады. Валюталық шектеуді ағымдағы халықаралық төлемдерге кедергі жасаушы, шектеуші немесе мүлдем тоқтатушы шара деп қабылдайды. Ал валюталық бақылау халықаралық төлем жасау алдында статистикалық деректер жинау және капиталдың заңсыз түрде ағылуын тоқтату мақсатында төлемшілердің міндетті түрде соғып өтуге тиіс “жолы” түсінуге болады. Бірақ та көптеген дамыған елдер мен дамушы елдер өздерінде валюталық шектеуді сақтап отыр. Ол тек ағымдағы операциялардың іске асуында ғана емес, сонымен бірге ел мен ел арасында капиталдар қозғалысын шектеу үшін қолданылады. Валюталық бақылаудың қызмет капиталдардың заңсыз шығарылуына ғана қарсы бағытталып қоймай, импорт әкелушілердің төлемдерін кідіртпеуге және заңды жолмен алынған, бірақ елдегі капиталдың тұрақтанбауына жағдай жасаған инвестициялық әрекет жағдайындағы экспорттық түсімдерді уақытында қайтаруға бағытталған.

Сонымен, валюта-қаржылық бақылау жүйесі дегенміз - валюта-қаржылық қатынастарға қатысушылар арасындағы заңмен анықталған әртүрлі валюта-қаржылық құндылықтардың орын ауыстыру тәртібін іске асырушы шаралар жиынтығы. Валюта-қаржылық бақылау кезінде құндылықтармен жасалынатын операцияларды кідірту немесе мүлдем өз билігіне алу сияқты шаралар жүзеге асырылады. Ал, бұл өз кезегінде валюталық шектеуге айналады.

Халықаралық валюта-қаржылық қатынастар шаруашылық байланыстардың негізінде ұйымдастырудың нақты түрлеріне ие болуда. Валюталық жүйе - мемлекеттік заңмен немесе халықаралық келісім-шарттармен бекітілген валюталық қатынастарды ұйымдастыру мен реттеу түрі. Ұлттық, әлемдік, халықаралық (аумақтық) валюталық жүйелер түрлері болып бөлінеді.

Ұлттық валюталық жүйе мемлекеттің ақша жүйесінің құрамдас бөлігі болғанымен, ұлттық шекарадан асып кетеді және әлемдік валюталық жүйемен тығыз байланысты. Әлемдік валюталық жүйе дегеніміз мемлекет аралық келісімдермен бекітілген халықаралық валюталық қатынастарды ұйымдастыру түрі. Әлемдік валюталық жүйе ХІХ ғ. ортасынан бастап қызмет етуде. Әлемдік валюталық жүйенің қызмет етуі мен тұрақтылығы әлемдік шаруашылық құрылымының қағидаларына, күшті елдердің мұқтаждарына сәйкес болуына байланысты. Аталмыш жағдайлардың өзгеруіне байланысты әлемдік валюталық жүйелердің дағдарыстары болып тұрады әрі олар ескі жүйенің құлдырауына, оның орнына жаңа жүйенің орнығуына әкеп соғады.

Ұлттық және әлемдік валюталық жүйелердің өзара байланысы ұқсастығын білдірмейді, өйткені олардың міндеттері, қызмет ету және реттеу шарттары, кейбір елдердің экономикаларына және жалпы әлемдік шаруашылыққа тигізер әсері әртүрлі байланысы мен айырмашылықтары ұлттық және әлемдік валюталық жүйелердің элементтерінде көрінеді.

Ұлттық валюталық жүйенің айналысында ұлттық валюта жүреді, ал әлемдік валюталық жүйеде - резервтік валюталар және халықаралық есептік бірліктер. Халықаралық экономикалық қатынастарда қолданылатын ақша валютаға айналады. Еркін айырбасталатын ұлттық валютаның ерекше категориясы ретінде резервтік валюта болып табылады. Ол халықаралық төлемдік және резервтік құрал қызметін атқарады, валюталық курсты анықтау үшін негіз ретінде қолданылады, валюталық интервенцияларда кең пайдаланылады. Бреттон-Вудс валюталық жүйесі кезінде доллар осындай үстемдікке ие болған.

Ұлттық жүйеде валюталық қатынастарды елдің валюталық қатынастарын реттейтін және басқаратын органдар жүргізеді, ал әлемдік жүйеде - мемлекет аралық валюталық реттеуді жүзеге асырушы халықаралық ұйымдар жүргізеді.

Валюта курсы валюта-қаржылық қатынастар жүйесінің жағдайын көрсететін орталық элементі болып табылады. Валюталық курсқа келесідей анықтама берілген: валюта курсы деген басқа елдердің ақша бірлектеріндегі бір елдің бірлігінің бағасы.

Өнім және оны өндірушілер мен сатып алушылар валюталық курс көмегімен ұлттық бағаларды басқа елдердегі бағалармен салыстырады. Осындай жағдай сатып алу қабілетінің тепе-теңдік теориясының негізін қалайды.

Валюта бағамдарын болжау үшін сатып алу тепе-теңдік теориясын іс-жүзінде қолдану сатып алу тепе-теңдігі әртүрлі болғандықтан өте қиынға соғады. Валюталардың сатып алу қабілетінің тепе-теңдікті анықтау әдістемелерін жетілдірген жағдайда ғана оны ұлттық экономикалық саясатты дайындау үшін қолданатын болады.

Біріншіден, сатып алу қабілетінің тепе-теңдігі іс-жүзінде валюта бағамдарының ара-қатынас жағдайының көрсеткіші ретінде қарастырылады. Бұл әртүрлі ел арасындағы баға деңгейлеріндегі айырмашылықты көрсете алады.

Екіншіден, сатып алу қабілетінің тепе-теңдік инфляция деңгейі жоғары елдердің нақты табыстары мен олардың деңгейлерін өтпелі кезеңдегі халықаралық жағдайлармен салыстыру кезінде қолданылады.

Сатып алу қабілетінің тепе-теңдікті есептеуді орталық банктер ұлттық валюталардың тиімді бағамын орнату үшін тұғыр ретінде қолданады. 50-60-шы жылдары бағалардың тұрақтылығын сақтап қалу үшін Батыс Германия басқа инфляцияға ұшыраған валюталарға қарағанда марка бағамын жыл сайын 10% көтеріп отырады.

Әдетте, сатып алу қабілетінің тепе-теңдігін анықтауды зерттеушілер нарықтық валюта бағамдарының “төмен” не “жоғары” болатынын дәлелдеу үшін қолданады.

Валюталық бағамды орнату тәртібін ескере отырып, Халықаралық валюталық қор 1982 жылы олардың бағамдарының өзгеруінің дәрежесіне байланысты барлық валюталарды үш топқа түрлендірді :

валютаның тіркелген бағамы;
валютаның шектелген икемді бағамы;
валютаның құбылмалы бағамы.

Алғашқыда тіркелген бағам ресми түрде Бреттон Вудс келісімімен тіркелген еді. Ол 0, 75-1% шектерінде еркін нарықтық айырбас бағамдарының ауытқуын ұйғаратын ресми түрде мәлімделген паритеттерге қатысты валюта бағамдарын бекітуді орнату жолымен жүзеге асқан.

Валюта бағамын әлемдік экономикадағы елдің орнын сипаттайтын көрсеткіш ретінде қарастыру және оның пайда болуын тек халықаралық сауданың дамуымен байланыстыру жеткіліксіз. Ол ең маңызды макроэкономикалық көрсеткіштермен өзара тығыз байланыста бола тұра, сыртқы факторлардың экономикаға әсерін тигізе отырып, оның өзгеруі әлемдік шаруашылық байланыстағы елдің орнының өзгеруін білдіреді деу шындыққа саяды.

Валюталардың айырбас бағамының түпкі тепе-теңдігінің өзгеруіне әсер ететін бірнеше факторлар бар. Олар құрылымдық (ұзақ мерзімде әсер ететін) және жағдаяттық (валюта бағамының қысқа мерзімді ауытқуларын айқындайтын) болып екіге бөлінеді. Құрылымдық факторлар деп инфляция қарқынын, елдің төлем теңгерімінің жағдайын, әртүрлі елдердегі проценттік мөлшерлеменің айырмашылығын, валюталық саясатпен экономикадағы ауытқудың деңгейін айтуға болады. Ал жағдаяттық факторлар валюта рыногындағы операциялармен жалдаптық валюталық операцияларды рыноктар арасындағы капиталдың ағылуын, саяси болжалдарды, рыноктардағы валютаны қодану дәрежесін және т. б. жатқызуға болады.

Осы факторлардың валюта бағамына әсер ету механизмін және валюта бағамының кейбір макроэкономикалық көрсеткіштерге әсерін нақтырақ қарастырайық.

Валюталық бағам мен инфляцияның өзара байланысы. Әдетте, инфляция деп тұтыну және басқа да бағалардың өсуін айтады. Басқа тең жағдайларда елдегі инфляцияның деңгейі валюта бағамы шамасына кері пропорционалды әсер етеді, басқаша айтқанда, елдегі инфляция деңгейінің жоғарлауы ұлттық валютаның құнсыздануына әкеп соғады. Ал егер инфляция қарқынының жоғары деңгейі шетелде байқалса, онда шетел валютасына қарағанда ұлттық валюта қымбаттайды.

Төлем теңгерімнің валюта бағамына әсері. Төлем теңгерімі валюта бағамының серпініне тікелей әсер етеді. Елдің төлем теңгерімі деп белгілі бір уақыт мерзімінде шет елден түсетін барлық төлемдердің және берілген елдің басқа елдерге ақша төлемдерінің жүйелі жазбаларын айтады.

Төлем теңгерімі мемлекеттің сыртқы экономикалық операцияларының көлемін, құрылымын және сипатын сандық немесе сапалық жағынан көрсетеді. Осылайша, активті төлем теңгерімі ұлттық валюта бағамының көтерілуіне әсер етеді. Өйткені, шетел қарызгерлері валютаға сұраныс ұлғаяды. Ал, пассивті төлем теңгерімі ұлттық валюта бағамының төмендеуіне беталыс алады, өйткені, отандық борышкерлер ұлттық валютаны өздерінің сыртқы міндеттерін өтеу үшін шетел валютасына сатуға тырысады. Төлем теңгерімінің валюта бағамына әсерінің мөлшері ел экономикасының ашық деңгейімен анықталады. Осылайша, жалпы ұлттық өнімдегі экспорттың үлесі жоғарырақ болған сайын (экономика ашықтығының деңгейі жоғары болған сайын), төлем теңгерімінің өзгеруіне қатысты валюта бағамының икемділігі жоғарылайды.

Сондай-ақ, ұзақ мерзімді жоспарда ағымдағы бағам тепе-теңдік бағам айналасында ауытқиды деп ұйғарылады, тар мағынада төлем теңгерімінің тепе-теңдік жағдайын қамтамасыз ететін бағам айналасында және орта есеппен төлем теңгерімінің теріс не оң айырмасының теңелуін қамтамасыз етеді. Бұл кезде елдің алтын-валюта қорларының деңгейі едәуір көтеріледі, өйткені теңгерімнің теңелуі валюта бағамы арқылы емес, алтын-валюталық қорлар есебінен болады. Олай болса жиі кездесетін тепе-теңдік бағамы деп алтын-валюта қорларын өзгертпейтін аталмыш елдердің төлем теңгерімдерінің жұмыспен толық қамтамасыз ететін стандартты уақыт ішінде тепе-теңдікті қамтамасыз ететін бағамын айтады деген анықтамалармен келісуге болады.

Проценттік мөлшерлемелер өзгерісінің валюта бағамына әсері.

Проценттік мөлшерлер өзгерісі валюта бағамына екі жақты әсер етеді. Бір жағынан олардың ел ішіндегі номиналды түрде төмендеуі ұлттық валютаға деген сұраныстың төмендеуіне әкеп соғады, өйткені кәсіпкерлерге несие алу қымбатқа түседі. Егер де несиені алатын болса, кәсіпкерлер өздерінің өнімдерінің өзіндік құнын көтереді, бұл ел ішіндегі бағалардың өсуіне әкеп соғады. Сөйтіп, салыстырмалы түрде шетелдік валютаға қарағанда ұлттық валютаны құнсыздандырады.

Екінші жағынан нақты проценттік мөлшерлердің (басқаша айтқанда инфляция қарқынына түзетілген номиналды проценттік мөлшерлеме) көтерілуі қалыпты жағдайда осы ел ішінде шетелдіктер үшін қаражаттарды орналастыруды тиімді етеді. Сондықтан да нақты проценттік мөлшерлемелері жоғары елдерге капиталдар ағылып келіп, сол елдің валютасына деген сұраныс көтеріліп, валюта қымбаттайды.

Сонымен қатар, валюта бағамына бюджеттік тапшылықтың әсер еткенін де айта кеткен жөн. Бюджеттік тапшылық бюджетті не қолда бар өз қаражаттары арқылы, не шетелден қаражаттар тарту есебінен қаржыландыруды қажет етеді. Содан проценттік мөлшерлемелер көтеріледі, ал олардың ықпалы қандай болатынын жоғарыда айттық.

Тәжірибе көрсеткендей, бюджеттік тапшылық факторы қысқа мерзімде валюталық бағамға төмендету әсерін тигізбейді, өйткені инвесторлар уақытша жағдаятты қолданып, бюджеттік тапшылығы бар мемлекетпен үйлестірілетін бағалы қағаздардың жоғары тиімділігін өз қаражаттарымен осы қағаздарға сала отырып, пайдаланады. Сонда да, ұзақ мерзімде аталмыш факт валюта бағамына төмендеуші қысым жасайды. Өйткені, салынған қаражаттар елден сыртқа шығарылғаннан кейін, валютаның бағамы түседі. Ал осы қаражаттарды елде сақтап қалу үшін мемлекет үнемі бағалы қағаздардың жоғары тиімділігін сақтап отыруы керек.

Валюта бағамы өзгеруінің жағдаяттық факторлары . Аталмыш факторлар қысқа мерзімде валюта бағамы мөлшеріне айтарлықтай әсер етеді.

Экономиканың ғаламдану жағдайында қысқа мерзімдік валюталық операциялардың рөлі өсуде. Бір аймақтан басқа аймақтың қаржы рыногындағы валюта ағымдарының ауысуы осы аймақтардағы елдердің валюта ағымындағы бағамдарына әсер етеді. Жүйелік сипаттағы түзетуші бағам құрушы әсердің жоқтығынан қысқа мерзімді операциялар валюта және қаржы рыногындағы операциялардың тиімділігіне де әсер етуі мүмкін. Дамушы елдердің қаржылық саласы нақты экономикадан алыстауы ескеріле отырып, бағалы қағаздар бағамдарының өзгеруі валюталық бағамға жанама әсер етеді.

Саяси болжамдар да маңызды роль атқарады. Дамушы елдердегі кез келген саяси өзгерістер қаражаттардың жылыстауына және бағамның төмендеуіне әкеп соғуы мүмкін. Мұндай жағдайлар 90-шы жылдарда орын алған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.